You are on page 1of 6
Phuong phap hang s6 bién thién PHAM QUOC PHONG |. DAT VAN DE Chiing ta d&t van dé cing gidi cdc phurong trinh sau : ae ala Bay xttnt 151-250. 3) x97 = 2°" 4 Jog, x° xox 4) T11"21200t%, 5) 11 (2) 14) Thir dt bt: VR Bin déi x? + 298 = 15 < 15¢+ JB =0, dat x7=t20, phuong trinh trd thanh &—15¢+ 68 =0. 16 1a ml phuong trnh bac ba, Knong c6 nan xét vé dodn nghiém v6 tj nén vige doan nghigm cia phuang trinh nay dé bién 4éi n6 thanh phuong trinh tich van con kho khan. © Xem phugng trinh x'+x*-x2-15x-2550. () ‘B6 [a mot phuang trinh bac 4 day di d6i voix. Lé ty nhién ta lén tuéng t6i ce phuong trinh bac 4 da bit cdch Gidi : ax+bx2+c=0, (x+a)**(x+b)'=c, ax'ebx“+cx°+kbx+Ka?=0, x’=ax’+bx+c, Mong rang chiing sé mach bao cach at an phy dé dua vé phuong trinh bac hai. Bang tiéc phurong trinh (*) khong roi vao cc dang quen thude dy. Mét y thite thutng truc la doan nghiém (tim van may) dé tir do bién di (*) vé phuong trinhtich. Bang tiéc vige nay ciing chang thanh, béi phuong trinh khong co nghiém hau ty. Dich chuyén sang con dung bién adi V7(*) thanh tich clia hai tam thifc bac hai. * Mot thi thudt thung dung la phuong phap he s6 bat dinh = Goi Fx)=(x*#mxtn)(x+px+q). Khai trién F(x) va dng nhat F(x) voi VIC). Vie nay dn ti gidi hé 4 phuong trinh véi 4 an m, n, p, q. Xem ra 16i mén con lim chéng gai! * Lai con nhd vai phuong trinh chia tham s6, chting ta co thé tréo déi vai tré 4n va tham s6 dé bién déi phuong ‘tinh bac cao vé phugng trinh ich. Phuong trinh trén khong thude dang do. + Véi cdc phutong trinh od lai: x!9®7 = 2" + Jog, x°.7"—11™=12cotx, 4) 2 2 (ay 2 sae arn, 21. 2 3 sinless @y- (EY), ame aie a a rth 7, hg 3h 20x ab a nh phong 23" M4 ai 4): : . trinh luy thiza v6i nhigu og s6 khac nhau. Phuong phap sit dung dinh ly Roll cing Khong phai la chia khoa nay téch cho “cénh c/a" bat ra tap nghiém cdc phuong trinh nay. Xem ra odng cia cae phuong trinh ay khong dat trén nnhitng con dung ma chuing ta dang at chan. Bai viét nay rinh bay bi m&t dang diing im sau lau dai cila cdc phyong trinh nhu thé. |, PHUONG PHAP HANG SO BIEN THIEN Trong qua trinh gidi mét bai toan ta c6 thé dat mot bigu thie cla phuong trinh lam &n phu. ‘Dat 2n phu la bi quyét thanh cong olla nhiéu Idi giai bai toan, "Dat 2n phy ciing nhu vé thém dudng trong hinh hoo, tim dyoe nha tai tr trong kinh t8. Kho ma néi hét cdc cach dat an phu". Tuy theo sy higu biét vé g6c 46 bai ton ma ta co cae cach dat dn phy khéc nhau. Khi an phu “dang quang”, phuong trinh 06 thé dién ra cc hinh thai nhu sau : « An méi thay thé hoan toan dn ci (nh truéng hap phung trinh trung phuong chang han), Ta noi rang 46 la phép dat én phu toan phan. An méi khong thay thé hoan toan 4n cil ma c4 An méi va anc cing chung tén tai trong mét phuong trinh Ta néi rang do la phép dat dat 2n phu khéng toan phan. Trong truéng hop nay, cach déi xit véi hai 2n cfing khac hau + Vai tro gitta an ci va 2n méi hoan foan binh dang véi nhau. Khi d6 thudng bai toan duge dua vé gidi hé phuong trinh hai an. : + Vai tro gida an Gi va 2n moi khéng binh dang vai nhau. Khi d6 thuang an cf trd than cc hé s6 cia phuong trinh "thap ting" cho an mai, * Trong phuong trinh c6 tham s6, nhiéu khi an phy chinh la tham sé. Biéu nay dn dén phuong phap gidi phuzng trinh bang cach "Trdo déi vai tré gilta én va tham so”. Mat s6 phuong trinh bac hai d6i voi tham sé da duge giai theo phuong phap nay. (Ban doc c6 thé tim higu digu nay trén mot s6 tai liéu, chang han Pham Quéc Phong :* Bdi duang Bai s6 10", Nha xuat ban Bai hoc Quéc Gia Ha Noi) * Motlé cing tyr mhién la an phu co thé Ié mét hé s6 nao dé clla phuong trinh. Ta goi d6 la "Phuong phap hang 86 bign thién’, Sy hién dién cla phuang phap nay da gop thém lai gidi déc d4o, trong mét sé truéng hgp né cén {a “ottu cénh” cho cau tra Iai. (Nhan day xin nhac lai rang théng qua nhiéu cach giai Khdc nhau cia bai toan, ta higu sau sc hon bai toan va thac day tur duy phat trign. C6 Ié igi gidi cla bai toan khéng chi dimg lai & dap s6,) Thi dy 1. Tim céc nghiém ding phyong trinh x* + ea — (1) rox Lai giai iu kign x70, @) =2 _, iF tanghiem cia > -V17 (mau thudn), (6) Thay a= V17 vao (4) ta cb V7 = 2720. => xs — JTF x2 4250 x thod man (2).. (6) Tur (5), (6) két luan phuong trinh da cho 06 cc nghiém la. xj=+. Lai binh 4 Néu st dung bién déi (1)=> x*-15x*+ 2/17 =0, Bat x7=60, ta c6 P—13t+ 217 =0. Bé la mot phuong trinh bac ba. Khong c6 nhan xét vé dodn nghiém vo ty nén vige doan nghiém cia phuong trinh nay dé bién di 16 thanh phuong trinh tich vn cn kh khan. Thidy 2. Gidiphuong trinh tog? x+log, R = Slog, 8- 25log (1) Lai gidi Bidu kign O Z farce ree La =-nte-+2) sees) 1-5=0 +2t+5=0(vo nghigm) 2 Te x52"2" (tho& mn (2). Vay x=2 Léi binh Trong phucng trinh chita tham s6, ching ta thung bat gp céu giai phuong trinh Ung vei mot gia tr} nao 46 iia tham 86. C6 Ié sé khéng sai khi néi rng (3) fa phung trinh ma tham s6 44 nhuéng lai cho s6 5. Thi du 3". Gidiphyongtrinh x+V11+Vx =11 (1) la c&c nghiém cia phuong trinh da cho. Loi giai Bigu kign : O (11-xf=tt+vx (3) At 11=a, phuong trinh (3) dugc vigt (a-x)’=at Vx <> a?-(2x+)ae(x v1 0 (4) Xem (4) la phuong trinh bac 2 di véi a Ta 06 A,=(2x+1)*-40x—V/x )=(2Vx 1), asxt Vx +1, a,2x-Vx . Do vay (6) 2 +vx+1 © azx-Vx . Mexevx41 | [x+Vx-10=0 Thay a=11 ta.c6 (5) Y one ees Vai-1 21-Vval oa | ¥ a RT 2 ° yea St! 23435, 2 2 Co gid ty {re a déu tho man diu kign (2) nén d6 la céc eta phurong trinh 6a cho. Loi binh 2 41) Khi cb su (8p clia s6 md 6 luy thita voi co s6 khéc nhau hoc c6 su lap cla céc hang s6 dus cdc can thie véi bac khac nhau, ban cb thé nghf dén phuong phap hang 6 bign thien. (Theo doi thi du 3 dugi day) 2) Nhin phuong trinh (3) du6i dang (ax+b)'= pfa’x +b’ +qxtr (phuong trinh chia hai phép toan ngugc nhau) ta.c6 Idi gidi_ bang cach dat 4n phu déi xing nhu sau : + Céch 2(Tiép nd ti (3): pat Vx fix-1n*=y (x-y)oxty-21) 2009) O-=x Thay (6) vao (*) ta 06 (y=11)F=y e> 7-23y-121=0 pts suyra xe 234 3N5 Thay (7) vao (*) 06 (y-t1}F=21-y e> y-21y+100=0 > pte suy ra xe2t-y= 11, yo11 => (y-11)*=x ta 06 he Thidu 4”. Gidi phyong trinh_x'*7 = 2'°* +Iog, x (1) Lei gid Gia sit phuong trinh cé nghiém x= ar tte 1a a"? = 2° + Jog, a’ > TH = 2H + Slog, a ee 7% = 2" 4(7—~2)log, a > 7° —Tlog, a = 2'* —2log, a (2) Xét ham $6 f)=1'°* —rlog, ar voi 0, tet . Ta c6 (2) <> A7}=2). <> A7}-A2)=0. Ro rang A) la ham lién tue trén (2; 7] va c6 dao ham NO)=(logyar)t'**"' —log, a= (t'%* —1) logge Theo dinh ly Lagréng at tén tai ce (2; 7) sao cho (7-2). #(c}= A7)-A2) => f{c}=0 <= log, @=0 e (me cnt (cl —1) logyar=0 «= log, a= Thay x=1 va x=3 vao phuong trinh (1) thay ding. Vay x=1 va x=3 la cdc nghiém cla phuong trinh da cho, Thidy 5”. Gidi phuong trinh 7°*—-11°"=12cotx Loi gid Gid sit 0. 1a mot nghiém ca phuong trinh, ttc la 7"—11"=12cotar <7 "-11*"=3(1 1-T}ootar => 743.Tootar=11%%43.1 footer. Xét ham s6 AQ=F+3t.cotar voi BO, t1 Ta c6 (2) <> f7)=1(11) <> 7) 11)=0. R6 rang ft) la ham s6 lién tuc trén 7; 11] va 6 dao ham t(Qcotaxt™""+3ootar =(t**"*+3)cotaz Theo dinh ly Lagrang &t tén tai ce(7; 11) sao cho (7-11),£(6)=A7)-f 11) = f(c)=0 <> (F*""+3)c0ta=0 «> cota=0 <> oF tke 2 Fhe 2) Thit lai : Thay x=7 Soh vvao phuong trinh (1) thay ding, vay wt +kz(ke Z) la ho nghiém duy nhdt cla phuong trinh da cho. Léibinh 3 Cac phuong trinh trong hai Thi du 3 va 4 thugc dang : 2”/"!=k.(a—b)h(x), o trong d6 O a—kah(x)=b""—kbh(x). # Bigu kién cn: Xét ham s6 bién s6 t: t)=A'-Kh(x).t. Nhu vay © <= ffa}=f(b) <> fla)-b=0. @ RG rang trén (b, a) ham s6 ff) c6 dao ham f{t)=h(x)(¢"""-K). Theo dinh ly Lagrang thi 3ce (b, a) sa0 [ace =0 cho (ab) F(o)={f(a)-f(b)]. Tr © => t(e)=0 <> hfx}(ch™"-K)=0 «> | chart =f 0 « Digu kién di: Thay céc gid tr tim duge olla x rong @ vao © 48 chon nghigm cla n6. Chay: + NEU K<0 ta 06 @ e h(x)=0 +Néuset tacd @ ¢ [M=° h(ay= 1 + Néu_O A5)=fi4) = A5)-14)-0 Ro rang f(t) lé ma lién tuc trén R, vac dao ham f(t)=log,0f(t+3) "27! —p!9t 41) Do vay theo dinh ly Lagraing &t tén tai ce (2; 3) sao cho (5~4) F(o)=1N'5)~f4)|=0 [log,a@=0 =1 =1 9 loggal(ct3) "1g! 29 heyy (aed [log, @— @=5 Thit lai : Thay hai gid tri x=1 va x=5 vao phuong trinh (1) thay dung. Vay x=1 va x66 la cc nghiém cla phuong trinh da cho. Loi binh 4 Cac phuang trinh trong hai Thi du 5 va 6 thude dang : (ata™/—a™/=/bagy_, o trong d6 O0, k<0 hodic k=, h(x) xac dinh trén [b, a Cach gid: Viet lai © < (ata)*'{b+ayr =a 4h ‘© Diéu kign cn : Xét ham s6 bign $6 t: f()=(t+a)"™"~1. Nhu vay © «> ffa)=f(b) <> fla)-(b =0 © RG rang trén (b, a) ham s6 f(€) 66 dao ham f(O)=h(x)[(t+3)""*— 4 Theo dinh ly Lagraing thi 3ce (b, a) sao cho (a-b)f(c)=If(a)-(0)} Ti @ = F(c)=0 > hlx}f(o¥3)"™-C™4] ey eae a ® h(x) =1 © Diéu kién dil: Thay cac gia tri tim duge cila x trong @ vao © a8 chon nghiém ciia nd. Thi du 8". Gidiphuong trinh x" + 3* =2x Biéu kign x0, Loi giai Gid str phuong trinh c6 nghigm x=ar tc La a" + 3%" =2er eo 11M 4 3MHe = 27h e117 ene oaks _ghne Q Xét ham 86 (= (440° —1"* v6i 0, be Ta 06 (2) <> 4)=A3) <> 4)-N3)=0. R6 rang ff) la ham lin tuc trén (3; 4] va c6 dao ham f()}=(log,ct)(4#2)""*"' — log, a= [(4+ 1)" —1) logax Theo dinh ly Lagraing &t tén tai ce (3; 4) sao cho (4~3). f(c)= 4)-A3) => f(c)=0 log, @=0 (een [ent [x=1 (440) 150 a=?" |x=7 Thay x=1 va x=7 vao phuong trinh (1) thay dung, Vay x=1 va X-7 la cdc nghiém ola phuong trinh da cho. © [4+ 0)" —Ilogpa=0 o> ne Loi binh § Thi dy 8 la truéng hop phuog trinh (a+d)*”—a""=(b+d)™”-b™" co b+d=a, Bai tap M@i ban gidi céc phuong trinh sau (bang cdc cach cé thé): 4) e137 _ 1870 | 2) x24 13. 168 3) x4Vi7+vx =17; x oo 3) 2-3? =(7-4y3)x, 4) 3" 8 =8tanx : 5) 36%" 44s" @ 95 s0@ gana» 8) xP =P +(x D a, 7) ghee 2 EDK, 8) Ig'x+ig*x-2ig*x—Igx*-9=0 9)a* +d'=b'+c* trong do khac 1. ¢, dla cac s6 hang lién tiép cia mot cp s6 cong c6 céc sé hang déu duong va

You might also like