HIGIJENSKO-SANITARNE MJERE

U RADIOLOGIJI
PROF DR ZAREMA OBRADOVIĆ
Sati kontakt nastave: 30 = 15 P + 15 V

20 sati samostalnog rada

 Osnova i svrha predmeta
• Upoznati studente sa ulogom i značajem
sanitarno-higijenskih mjera u radiologiji kao i
sa načinom njihovog provođenja u praksi
 Cilj predmeta- ishodni rezultati
• Studenti će ovladati sanitarno-higijenskim
mjerama koje su predviđene zakonom za sve
zdravstvene ustanove, a naročito onim koje
su specifične za radiologiju, a čija će
primjena smanjiti rizik od intrahospitalnih
infekcija
Higijensko-tehnički uslovi u
zdravstvenim ustanovama
1. Stvaranje optimalnih uslova za dijagnostiku,
liječenje i njegu bolesnika

2.Sprječavanje nastanka i širenja

intrahospitalnih infekcija

3.Prevencija oboljenja kod zdravstvenih

radnika

4. Zaštita okolnih naselja od negativnih

uticaja bolnica
 Historijat
• Jatreoni- bolnice u staroj Grčkoj

• Ksenodohiji – ustanove za smještaj siromašnih

i starih bolesnih ljudi

• Lazareti- rimske ustanove za liječenje vojnika

• Bolnice u arapskim zemljama - uređene

• U Srednjem vijeku prve ustanove za izolaciju
oboljelih od kuge i lepre “leprozorije”

• Hospisi u sklopu samostana

• Sanatorijumi - oboljenja pluća, psihijatrija

• U 17. vijeku bolnice u višespratnim zgradama sa

dugim hodnicima

• Tek u 18. i 19 vijeku posvećuje se pažnja

higijenskim principima
• Florence Nigthigale - njega bolesnika

• Paviljonski tip bolnica, razvrstavanje po vrsti

oboljenja

• Posebna pažnja se posvećuje izolaciji

pacijenata sa zaraznim oboljenjima
• Noviji tip gradnje – centralizovani,

• Naglasak na adekvatnoj unutrašnjoj

komunikaciji

• Izolacija bolničkih jedinica

• Adekvatna ventilacija

• Racionalna organizacija rada

• 14.10.2010
 Vrste bolnica
PO TIPU:

• Opće

• Specijalne

• Kliničke
PO VELIČINI:

- Male: do 50 kreveta

- Srednje: od 50-200 kreveta

- Velike: 200- 500 kreveta

- Veoma velike: preko 500 kreveta

• Posebna kategorija : pokretne bolnice
(u vanrednim uslovima)
 Osnovni sektori svake bolnice:
1. Glavni medicinski sektor

2. Infektivni sektor

3. Administrativni sektor
 Važno je
- odvajanje “nečistog”, krevetnog dijela od
dijela za dijagnostiku i terapiju

- Skraćivanje unutrašnjih komunikacija

- Sanitarni čvor, za što je moguće manji broj

pacijenata
 Važno je adekvatno: :
• Osvjetljenje

• Zagrijavanje

• Ventilacija

• Vodosnabdjevanje

• Dispozicija otpadnih materija

• Svaka bolnica ima neki dio radioloških
usluga

• Većina bolnica ima samo radiološku

dijagnostiku
 Specifičnosti radioloških odjela
• Sofisticirana dijagnostika

• Invazivna dijagnostika

• Radioaktivne materije

• X zrake
• Radio terapija - specifična po sredstvima koja
se koriste

• Posebno vulnerabilne grupe pacijenata

 Zaposleni na radiologiji
1.Rad u specifičnim uslovima

2.Obavezna zaštita i kontrola vlastitog

zdravlja

- Često preopterećenost (dostupnost usluga

samo u određenim centrima)
 Specifičnosti radioloških pacijenata
• Dijagnostika “težih “ oboljenja – često “teški”
pacijenti

• Imunokompromitovane osobe

• Više različitih dijagnostičkih postupaka u

kratkom vremenskom periodu
• Terapija malignih oboljenja

• Očekivane psiho-somatske reakcije na

terapiju (opadanje kose, poremećaj rada
crijeva)
• Potrebni posebno visoki higijensko-sanitarni
standardi na radiološkim odjelima
• 3.predavanje
 INTRAHOSPITALNE INFEKCIJE
• Intrahospitalne, nozokomijalne, kućne infekcije - infekcije koje
nastaju u kontaktu sa zdravstvenim ustanovama

• Semilwajs (1874)

• Lister( 1875)

26
Semilwajs umro u umobolnici, ponavljao
rečenicu: “Čuvajte se doktora, oni ubijaju”
 Zakon o zaštiti stanovništva od zaraznih
bolesti – Sl. novine FBiH 29/05

Član 2, stav 8: “ Bolnička infekcija

(intrahospitalna) je infekcija koja se
pojavljuje za vrijeme pružanja zdravstvene
usluge u zdravstvenoj ustanovi ili kod nosioca
privatne prakse”

28
 Classification of nosocomial infections

I - Epidemiological
Infection during profilactic
Outpatient infections Intrahospital infections activities
Mass
Infections Professional screening Vaccination, sero,
of patient infections hemoprofilaxis

Direct Patients or staff Indirect

- simple (typical infections or -imported from other hospitals
- superinfection colonised person)
- reinfection -carried out during discharge
- autoinfection

II - Clinical: according to localisation and nature of infective process)

III-Etiological: according to infective agent

29
Intrahospitalnih infekcija nema samo tamo
gdje se na njih ne misli i gdje je nadzor nad
njima loš !
 Recent prevalence studies of Nosocomial
Infections in industrialized countries*
NI Prevalence (%) Hospitals (n) Patients (n)

EU MSs (15) 3.5 – 9.5 4271* 812801

Norway 6.8 53 11359
Switzerland 8.1 60 7540
Canada 10.5 25 5750
Mean/total 7.1 4409 837450
* After ECDC, 2008
• INTRAHOSPITALNE INFEKCIJE U BOSNI I
HERCEGOVINI ?

• Nekorektno prijavljivanje
 Posljedice intrahospitalnih infekcija :

-komplikuju liječenje primarnog oboljenja

-produžuju i poskupljuju terapiju

-produžuju broj dana u bolnici

-dovode do smrtnog ishoda (1/1000 hospitaliziranih)

33
 Učestalost :
• 5-10% u razvijenim zemljama

• 25% u zemljama u razvoju

• Variraju zavisno od vrste bolnice, bolničkih

odjeljenja

34
 Inkubacija :
• 48 sati - kod većine bakterijskih infekcija

• 30 dana – nakon operativnog zahvata

• Godina –nakon ugrađivanja proteze ili implantata

35
Povećan broj intrahospitalnih infekcija zbog:
1.povećanog broja dijagnostičkih i terapeutskih procedura,
naročito invazivnih

2.produženja životnog vijeka

3.učestale pojave rezistencije bakterija na antibiotike

(neracionalna primjena antibiotika)

4.nedovoljne pažnje posvećene nadzoru nad osobljem i

radnom sredinom ( zanemarivanje higijene, oslanjanje na
dezinficijense i antibiotike)

36
1.12. SVJETSKI DAN BORBE PROTIV HIV/AIDS-A
Acquired Immunodeficiency Syndrome
(AIDS)
• human immunodeficiency virus

- Oštećuje imuni sistem, CD4T limfocite

- Obolijevanje od oportunističkih infekcija

( virusna, bakterijska, gljivična,parazitarna oboljenja)

-prvi simptomi kad broj CD4 L spadne na oko 200 u

mikrolitru krvi

38
• HIV 1- raširen u cijelom svijetu

• HIV 2 – dominantno u Zapadnoj Africi

39
 Načini prenosa :
• Seksualnim odnosom sa HIV + osobom

• Krvlju

• Vertikalnom transmisijom (sa majke na plod)

40
• Prvi identificirani slučaj 1981 godine – kod
homoseksualaca i i.v. uživaoca droga
( New York, California)

- Najveći broj oboljelih – heteroseksulaci,

- Subsaharska Afrika

41
42
• Od početka epidemije 60 miliona inficiranih

• 25 miliona ljudi umrlo

 Statistički podaci

- Novoinficirani u 2008. godini - 4,3 miliona

- Umrlo - 2,9 miliona

44
 2008.
• 33.4 milion ljudi živi sa HIV-om,

• Oko 2.7 milion novoinficiranih

• 2 miliona umrlo od AIDS –a

• Sub-Saharska Afrika – najzahvaćeniji region

• U tom području 67% svih HIV infekcija

• 68% novih infekcija HIV-om kod odraslih

• 91% novih infekcija HIV-om kod djece

• 72% svih smrtnih ishoda od AIDS u 2008.

 Stanje u BiH
• BiH
1986. godine zabilježen prvi slučaj zaraze HIV-
om u BiH,

- do XI mjeseca 2010. godine, u BiH

registrirovano  170 osoba sa HIV infekcijom od
kojih je 109 razvilo AIDS.
• Posljednjih 10 godina, u BiH prosječno 14
osoba sa HIV infekcijom godišnje

• Trenutno pod nadzorom 61 HIV +

• Bosna i Hercegovina  zemlja sa niskom stopom

ucestalosti pojave HIV-a
 HIV/AIDS u FEDERACIJI
BIH
- Do sada registrirovano 98 osoba sa HIV
infekcijom,
- od kojih je 66 razvilo AIDS

Prosječna dob oboljelih je 36,8 godina (raspon

od 4-66g)
• Za 52% oboljelih vjerovatni izvor zaraze HIV-
om je izvan BiH

• 48 % registrovanih je u momentu prijavljivanja

bilo u stadiju AIDS-a

• Raste trend registrovanja u stadiju HIV

infekcije

- Trenutno u FBiH  43 HIV + osobe

 Načini prenosa u BiH
• BiH FBiH
- 55,6% heteroseksualni 53,0

- 15,4% homoseksualni, biseksualni 19,7

- 18,7% IDU 18,4

- 3% Krv i krvi preparati 1,31

- 0% Vertikalni 1,31

- 12,3% - nepoznato 6,5

51
1.12. 2010.
• Usmjeriti pažnju na prava osoba koja žive
sa HIV/AIDS-om i vulnerabilne grupe

• Mobilizirati podršku i obezbjediti generalni

pristup:
- prevenciji, dijagnostici, terapiji
• „Koordinirani državni odgovor na HIV/AIDS i
tuberkulozu“- Program podržavan od
Globalnog Fonda

• Ciljevi:
- održati nisku stopu učestalosti HIV-a u BiH,
- povećati pristup visoko kvalitetnim uslugama
- smanjiti  stigmu i diskriminaciju prema
HIV/AIDS-u
GORDONOV TRIJAS KOD INTRAHOSPITALNIH
INFEKCIJA
58
 1. AGENS
Najčešći uzročnici intrahospitalnih infekcija su :
1. Bakterije:
- Staphylococcus aureus
- Pseudomonas aeruginosa
- E.coli

2. Glivice :
- Candida albicans
- Aspergillus fumigatus

3. Virusi:
- Respiratory Viruses
- Influenza
-hepatitis B,C, delta, herpes virusi,enterovirusi

59
 2.DOMAĆIN

-obolijevaju pacijenti, ali i bolničko osoblje, posjetioci

-pacijenti sa neizgrađenih imunološkim sistemom,

prematurusi, neonatusi, mala djeca

-pacijenti sa imunitetom oslabljenim osnovnom bolesti,

-oboljeli od malignih oboljenja, hronični bolesnici

60
-pacijenti sa velikim oštećenjima kože:
opekotine, politraume

-pacijenti na hiruškim i ginekološkim odjelima

-pacijenti na gerijatrijskim odjelima

61
 3.SREDINA

-ostali pacijenti

-bolničko osoblje

-posjetioci

-bolnički prostori i oprema

62
 Putevi prenošenja

- Direktni kontakt – prljave ruke

- Aerogeno – Flugeovim kapljicama

- Indirektni kontakt – preko predmeta opće

upotrebe

• Manje važni su : voda, hrana, vektori

63
• 30.12.2010
Najčešće intrahospitalne infekcije:

• urinarni trakt
• hirurške rane
• respiratorni trakt
• koža (naročito opekotine)
• krv (bakteriemia)
• gastrointestinalni trakt

65
 Razlozi za porast broja IHI:

• Porast zahtjeva za zdravstvenim intervencijama

• Više pacijenata sa oslabljenim imunitetom ( više

starih, razna oboljenja, razne vrste tretmana)

• Novi mikroorganizmi

• Porast bakterijske rezistencije na antibiotike (Ducel

1995)

66
• Porast broja zdravstvenih ustanova svih nivoa

• Mnogo medicinskih procedura – naročito invazivnih

kojim se narušava prirodna zaštitna barijera

67
Često propisivanje antibiotika, a negdje i uzimanje
bez recepata i konsulatcija sa ljekarom – porast
broja otpornih sojeva

68
• Oko 10% pacijanta hospitaliziranih u američkim
bolnicama razvije kliničku sliku neke IHI

• U Francuskoj, prevalenca je bila

• 6.87% u 2001, a
• 7.5% in 2006

70
• U Italiji - 2000. g, oko 6,7 %

• U Švicarskoj kod 2%- 14% hospitaliziranih

pacijenata

• Velike razlike među odjelima, najveća

incidenca na jedinicama intenzivne njege,
čak do 30%
71
 Posljedice

• Produženje hospitalizacije – dodatnih 4-5

dana

• Extra troškovi za medicinski tretman, preko

4,5 milijarde dolara u SAD godišnje

• Uzrokuju smrti - u SAD, IHI odgovorne za oko

20 000 smrti godišnje
72
 3 kategorije instrumenata i opreme:
I kategorija mora biti sterilna:
- hirurška i ginekološka oprema, parenteralni rastvori,
kateteri, odjeća hirurškog tima

II kategorija ne smije imati vegetativne bakterije M.

tuberculosis,niti viruse :
- endoskopi,endotrahealni tubusi, termometri

III kategorija ne smije imati Staphylococcae i

bakterije iz roda Pseudomonas:
oprema koja dolazi u kontakt sa nepovrijeđenom
kožom:maske za anesteziju, maske za kisik,druga
pomoćna oprema
73
 MJERE ZA PREVENCIJU I SUZBIJANJE
INTRAHOSPITALNIH INFEKCIJA
1. Otkrivanje rezervoara i izvora zaraze

2. Sprječavanje transmisije mikroorganizama

3. Podizanje imuniteta

• Moguće je prevenirati do 20% intrahospitalnih

infekcija i spriječiti epidemijsko javljanje

74
• mjere prema oboljelim prilikom prijema u bolnicu

• mjere sanitarno-higijenskog režima i ponašanja

zaposlenog osoblja (adekvatna odjeća i obuća, rukavice, maske)

• aseptički postupak sa priborom i instrumentima

• mjere za bezbjedno prikupljanje i uklanjanje

izlučevina, uzoraka biološkog materijala uzetog
za laboratorijsko ispitivanje
75
• čišćenje, pranje, provjetravanje i dezinfekcija
prostora

• kontrola zdravstvene ispravnosti životnih

namirnica, te sanitarno- higijenskih uslova
pripreme, čuvanja i distribucije hrane

76
Mikrobiološka kontrola:

• zaposlenih lica (sanitarni pregledi)

• bolesnika
• radne sredine
• rano otkrivanje, prijava, izolacija i liječenje
intrahospitalnih infekcija

• prikupljanje i analiza relevantnih podataka

kako o pojedinačnim slučajevima, tako i o
epidemijama

• intenzivan edukativni rad sa svim zaposlenim

78
• Oko 1/3 IHI se mogu prevenirati
Najjednostavnija, a
veoma efikasna mjera
je pranje ruku !

79
• 15.1.2011
 Program higijene ruku
• Pranje ruku je najefektivnija kontrolna mjera kojom se
smanjuje više od 40% infekcija

• U praksi se ova mjera potcjenjuje, naročito među

doktorima

• Potrebno je stalno isticati značaj važnosti ove mjere i

raditi na njenom poštivanju!

81
before Hand disinfection

After Hand disinfection

• 3. Podizanje imuniteta

• Obavezna vakcinacija protiv VHB

( nakon povrede – aplikacija imunoglobulina)

• Preporučena vakcinacija protiv gripe

 PREVENCIJA ZARAZNIH OBOLJENJA

• 1. PRIMARNA PREVENCIJA - postupci koji se

poduzimaju da do pojave zaraznog oboljenja
nikako ne dođe

• Usmjerena je na zdrave osobe

• Podrazumjeva:
a)uklanjanje rizika, odnosno uzroka koji dovodi
do nastanka oboljenja
b)unaprjeđenje opšteg zdravstvenog stanja
 Mjere primarne prevencije

• Opće- higijensko sanitarne

• Specifične
 Opće- higijensko sanitarne

Provođenje ovih mjera sprječava nastanak različitih

zaraznih oboljenja ( a ne samo jednog ili jedne grupe)

To su:
1. Vodosnabdijevanje
- Većina zdravstvenih ustanova priključena na centralno
vodosnadbjevanje
- Upitan kvalite mreže unutar ustanove, moguća
oštećenja, kvarovi
- OBAVEZNA POVREMENA KONTROLA VODE
2. Dispozicija otpadnih materija
- Infektivni materijal
- Radioaktivni materijal

Posebni načini prikupljanja i odlaganja

( neškodljivog zbrinjavanja)

- Problem otpada iz manjih organizacionih

jedinica( ambulante, privatna praksa)
• Održavanje visokih higijenskih standarda u
javnim zgradama – zdravstvenim objektima

• Visoki higijenski standardi na javnim

površinama oko zdravstvenih objekata
 SPECIFIČNE PREVENTIVNE MJERE

• Mjere u odnosu na izvor zaraze

• Mjere u odnosu na vanjsku sredinu

• Mjere u odnosu na zdravo stanovništvo

 Mjere u odnosu na izvor zaraze

1.Aktivno otkrivanje bolesnika

- problemi kod atipične i asimptomatske
kliničke slike

- pored kliničke, neophodna laboratorijska

dijagnostika, otkrivanje kliconoša
2.Prijavljivanje sumnje, oboljenja ili smrti od
zarazne bolesti - od oboljenja koja su
predviđena Zakonom o zaštiti stanovništva
od zaraznih oboljenja koja ugrožavaju cijelu
zemlju

• U FBiH – 84 oboljenja na listi

• Obavezna prijava epidemije zarazne bolesti
 PRIJAVLJIVANJE KLICONOŠTVA – NADZOR NAD
KLICONOŠAMA:

• Trbušnog tifusa, paratifusa (salmonellae)

• Dizenterije (shigellae)

Nosilaštvom:
• HBs Ag
• HIV- a

• Crijevni paraziti
3. Izolacija, transport i liječenje
Za neke bolesti obavezna hospitalizacija:
AIDS
Meningokokni meningitis
Hemoragijske groznice
Antrax
Difterija
Lepra
Tetanus
Poliomijelitis
• Kod nekih oboljenja ( hepatitis A) moguće
liječenje u kućnim uslovima, ako postoje
mogućnosti za izolaciju oboljele osobe od
ostalih ukućana

• Izolacijom oboljele osobe prekida se prenos

širenja oboljenja
• Bezbjedan transport oboljelih osoba –
onemogućavanje širenja oboljenja

• Nakon svakog prevoza osobe koja boluje od

neke zarazne bolesti: OBAVEZNA
DEZINFEKCIJA VOZILA
• 4. MJERE PREMA KLICONOŠAMA
a)Mjere prema akutnim kliconošama
b)Mjere prema hroničnim kliconošama

a) Kod akutnog kliconoštva liječenje do

obeskličenja

b)Kod hroničnog (trajnog) kliconoštva često

promjena radnog mjesta
MJERE PREMA VANJSKOJ
SREDINI
• Dezinfekcija

• Dezinsekcija

• Deratizacija
• Dezinfekcija – postupci čije provođenje ima za
cilj uništavanje, inhibiranje rasta i
razmnožavanja patogenih mikroorganizama

• Smanjenje nivoa kontaminacije prostora i

površina – smanjenje rizika za nastanak i
širenje zaraznih bolesti
• Provodi se:
-mehaničkim

-hemijskim

- fizikalnim metodama
• Mehanički:
Uklanjanje mikroorganizama sa površina,
predmeta

Metode:
- Čišćenje
- Krečenje zidova
- Filtracija vode, zraka

- Mehanička dezinfekcija – preduslov za hemijsku

• Fizikalna metoda- upotreba:
- toplote (suha, vlažna)

- zračenje

- UV zrake

Ovim mjerama se usporava rast i razmnožavanje

mikroorganizama, a neki se i uništavaju
• Hemijska dezinfeckija – upotreba hemijskih
sredstava ( dezinficijensi)

Preduslovi za provođenje hemijske dezinfekcije:

- očišćene površine
- poznavati nivo mikrobiološke kontaminaciji
- obezbjediti dostupnost dezinficijensu
- DEZINFICIJENS KORISTITI PREMA
PREPORUKAMA PROIZVOĐAČA
1. Profilaktička (preventivna) dezinfekcija

2. Dezinfekcija u toku oboljenja ( tekuća)

3. Završna dezinfekcija
• Profilaktička (preventivna) – smanjuje rizik od
nastanka i širenja zaraznih oboljenja

Provodi se kontinuirano u svim institucijama i

objektima koji su “visokog rizika”

- OBAVEZNA JE U SVIM ZDRAVSTVENIM

USTANOVAMA I NA SVIM ODJELIMA
Ostale preventivne mjere:

- Dezinfekcija vode za piće

- Dezinfekcija vode u bazenima
- Dezinfekcija sredstva javnog prevoza
- Dezinfekcija objekata za proizvodnju, promet
i distribuciju namirnica
- ........
• Dezinfekcija u toku oboljenja - provodi se sve
vrijeme dok traje oboljenje

Uključuje dezinfekciju:
- izlučevina oboljele osobe
- predmeta koje oboljela osoba koristi
- svih prostora u kojim boravi ili koje koristi oboljela
osoba
(PAŽNJA NA PROSTORE ZA DIJAGNOSTIKU –
RADIOLOŠKA DIJAGNOSTIKA)
• Završna dezinfekcija

Provodi se nakon ozdravljenja, premještaja na

drugi odjel ili smrti osobe koja je bolovala od
zaraznog oboljenja

- Dezinfekcija svih predmeta sa kojim je pacijent

bio u kontaktu
- Dezinfekcija svih prostora u kojim je pacijent
boravio
Selektivan izbor dezinficijensa :

- Zavisno od površina koje će se dezinfikovati

- Zavisno od nivoa kontaminacije

- Zavisno od vrste (pretpostavljenog ili

poznatog) kontaminanta
• Najčešće se koriste hemijski dezinficijensi

• Najrasprostranjeniji hlor

• Ima široko antimikrobno djelovanje

(djeluje i na bakterije i na viruse)
• Mane hlornih dezinficijensa:

- Pripremljene otopine nisu stabilne, moraju

se pripremati svježe

- Često oštećuju površine (izbjeljuju tkanine)

- Izazivaju iritaciju kože i sluzokoža

 DEZINSEKCIJA
• Metoda uništavanja insekata ( vektora velikog
broja oboljenja)

• Često svođenje na “biološki održivi minimun”

– broj koji ne predstavlja zdravstveni rizik
za ljude
 Metode
• Mehaničke

• Fizičke

• Hemijske
-Mehaničke:
Mreže na prozorima, vratima, oko kreveta

- Fizikalne:
Uništavanje insekata toplotom

- Hemijske
Upotreba hemijskih sredstava ( insekticida)
• Preventivna dezinsekcija- sprječavanje
nastanka i širenja zaraznih oboljenja koja se
prenose vektorima

• Protuepidemijska dezinsekcija – kod pojave

oboljenja koja se prenose vektorima
• Kontaktni insekticidi – djeluju preko površine
tijela insekta

• Fumiganti – unose se preko disajnih organa

(isključivo u prostorima koji se mogu dobro
zatvoriti: silosi za žito, brodovi isl.)

• Repelenti – odbijaju insekte mirisom

(koriste se u zaštiti od insekata koji
uznemiravaju ljude- molestanti)
 DERATIZACIJA
• Postupci za suzbijanje i uništavanje glodara i
svođenje na biološki minimum koji nije rizik po
zdravlje ljudi

- Provodi se u naseljenim mjestima

• Razlozi:
- zaštita zdravlja ljudi
- zaštita dobara i smanjenje ekonomskih šteta
• Gađevinsko-tehničke mjere: onemogućavanje
pristupa glodara hrani, onemogućavanje
ulaska u stambene i radne prostore

• U radiologiji – obezbjeđenje kablova

Higijensko-sanitarne mjere:
- čišćenje
- uklanjanje otpada
- ispravno skladištenje životnih namirnica
• Biološke metode: prirodni neprijatelji (mačke,
mungosi)

• Hemijske metode - upotreba hemijskih

sredstava (rodenticida)

• Za sada najučinkovitiji rodenticidi:

antikoagulanti
• Imitiraju prirodnu smrt glodara
• Vrijeme provođenja deratizacije se
prilagođava biološkom ciklusu glodara

• U naseljenim mjestima se provodi sistematska

deratizacija, dva puta godišnje (proljeće i
jesen)

Nekada potrebno provesti tzv:”interventnu

deratizaciju”
 U zdravstvenim ustanovama je potreban
kontinuirani nadzor nad populacijom glodara i
insekata, a cilj je osloboditi prostore od
njihovog prisustva.

121
 Mjere prema zdravom
stanovništvu
- Stvaranje uslova za zdrav načina života

- Jačanje imuniteta

- Vakcinacija (hepatitis B, gripa...)