SERAMİKLER

1.Tanım: En genel anlamda seramik, anorganik maddelerin herhangi bir usul ile
şekillendirilip pişirilmesi ile meydana gelen ürüne denir. Diğer bir tanımlamaya göre
ise seramik, organik olmayan malzemelerin oluşturduğu bileşimlerin, çeşitli
yöntemler ile şekil verildikten sonra sırlanarak veya sırlanmayarak sertleştirilip
dayanıklılık kazanmasına varacak kadar pişirilmesi bilimi ve teknolojisidir.

2.Seramiklerin Sınıflandırılması:
Seramiklerin sınıflandırılmasında pek çok yaklaşım mümkündür. Seramikleri
kimyasal bileşim, mineral içeriği, üretim yöntemleri, özellikleri veya kullanım
alanlarına göre sınıflandırabiliriz. Günümüzde kullanılan en yaygın sınıflandırma
şekli özellikleri ve kullanım alanlarına göre seramiklerin sınıflandırılmasıdır.
Seramikler genel olarak kullanım alanlarına ve özelliklerine göre iki ana gruba
ayrılmaktadır:
1) Klasik (Geleneksel) seramikler malzemeler
2) İleri teknoloji seramik malzemeler

2.1. Klasik (Geleneksel) seramikler malzemeler:

Klasik (Geleneksel) seramikler malzemeleri kendi aralarında çeşitli gruplara ayırmak
mümkündür:
- Kaba ve ince seramikler
- Cam ve cam seramikler
- Refrakterler
- Çimento

2.1.1. Kaba ve İnce Seramikler:

Bunlar aralarında gözenekli ve gözeneksiz ürünler olmak üzere ikiye ayrılırlar.
2.1.1.1.Gözenekli Ürünler:
⎯ Kırığı Renkli Olan Ürünler: Genelde empürite olarak yüksek oranda Fe2O3
(hematit) içeren plastik kilden üretilirler. Ayrıca katkı olarak kum (SiO2) ve az
miktarda kalker (CaCO3) bulunabilir. Üretim sıcaklığı malzemenin türüne göre 800-

1
1200oC olup malzemeler kırılgandır. Örnek olarak; tuğla, izolasyon tuğlası, drenaj
borusu, kiremit, antik eşyalar ve şömine kapakları verilebilir.
⎯ Kırığı Beyaz Olan Ürünler: Pişmiş çamurun rengi beyaz ve kırılgandır. daha az
empürite içeren hammaddelerden üretilirler. Ak çini örnek olarak verilebilir.

2.1.1.2.Gözeneksiz Ürünler:
⎯ Kırığı Renkli Olan Ürünler: Bu malzemeler çok kırılgan olmayıp 1100o-
1250oC’ta pişirilirler. Örnek olarak, kanalizasyon boruları, yer karoları ve bazı
fayanslar verilebilir.
⎯ Kırığı Beyaz Olan Ürünler: Açık gri , beyaz pişen ve kolaylıkla kırılmayan
ürünlerdir. Vitra, sağlık gereçleri, yer karoları, mutfak eşyaları ve asite dayanıklı
tuğlalar örnek olarak verilebilir.

2.1.2 Cam ve Cam Seramikler:

2.1.2.1.Cam
Camlar aşırı soğumuş sıvı olarak nitelenirler, çünkü kristal değillerdir. Cam türleri
Tablo 1’de verilmektedir.

2.1.2.1.Cam Seramikler
Came seramikler uygun bileşimdeki camların kontrollü kristalizasyonu ile üretilen
çok kristalli malzemelerdir. Kontrollü kristalizasyon çekirdekleşme ve kristal
büyütme aşamalarından oluşur.Aşağıda bazı cam seramik sistemleri verilmektedir.
⎯ Li2O - Al2O3 - SiO2 sistemi (LAS sistemi)
⎯ MgO - Al2O3 - SiO2 sistemi (MAS sistemi)
⎯ Li2O - MgO - SiO2 sistemi
⎯ Li2O - ZnO - SiO2 sistemi
⎯ Alkali içermeyen yüksek ZnO’li sistemler

2
Tablo 1. Cam türleri.
%
Cam türü SiO2 B2O
B Al2O3 CaO MgO BaO PbO Na2O K2O
3
Soda silikat camı 73.3 - - 5.2 3.6 - - 16.0 0.6
Kurşun camı 56.6 - 1.4 - - - 30.0 4.0 8.0
(Normal tenörlü)
Kurşun camı 6.0 13.0 - - - - 81.0 - -
(Yüksek tenörlü)
Borosilikat camı 80.5 12.9 2.2 - - - - 3.8 0.4
(pyrex)
Borosilikat camı 67.3 24.6 1.7 - 0.2 - - 4.6 1.0
(Tungsten)
Borosilikat camı 68.9 21.4 2.3 - - - 0.2 2.8 4.4
(Kovar)
alüminasilikat 57.0 4.0 20.5 5.5 12.0 - - 1.0 -
camı
silis camı (%96) 96.3 2.9 0.4 - - - - 0.2 0.2
Silis camı (%99) 99.3 - - - - - - - -

2.1.3. Refrakterler
Yüksek sıcaklıklara dayanıklı ve bu sıcaklıklarda gaz, sıvı ve katı maddelerin
etkilerine karşı koyabilen malzeme olarak tanımlanabilir.

2.1.3.1. Refrakter Malzemelerin Sınıflandırılması:

Genellikle 4 çeşit sınıflandırma kullanılır:
• Ergime noktasına göre
⎯ Normal hizmet refrakterleri ( 1580o-1780oC)
⎯ Ağır hizmet refrakterleri ( 1780o-2000oC)
⎯ Süper hizmet refrakterleri ( >2000oC)
Refrakterlerin belli bir ergime noktası yoktur, erime aralığı vardır.
•Hammadde orijinine göre
⎯ Tabii refrakterler
⎯ Sentetik refrakterler
⎯ BeO, SiC gibi bazı refrakterler yaınız sentetik, manyezitlerde olduğu gibi bazı
refrakterler ise hem tabii hem de sentetik olarak üretilebilirler.

3
•Kimyasal yapıya göre
⎯ Silis bazlılar (SiO2 bazlı)
⎯ Alumina silikatlar ( Şamot tuğla)
⎯ Magnezyum bazlılar (MgO - magnezit)
⎯ Kromit bazlılar (Kromit - krom magnezit)
⎯ Zirkon bileşikleri (ZrO2 - zirkon silikatlar)
⎯ Karbür, Nitrür gibi sentetik refrakterler
⎯ Diğer oksitler
•Kimyasal karakterine göre
⎯ Asidik refrakterler (Silika, Zirkon, silikaca zengin şamot tuğla)
⎯ Nötr refrakterler (Kromit, Karbon, SiC, Yüksek alumninalı tuğlalar)
⎯ Bazik refrakterler (Magnezit, Dolamit, magnezit-Krom, Fosforit tuğlalar)
Kimyasal karakterlerine göre sınıflandırma özellikle metalurji sanayiinda önemlidir.
Oluşan curufun kimyasal karakterine göre refrakter seçilmelidir. Aksi halde refrakter
aşınması olur.

2.2. İleri Teknoloji Seramikler

İleri teknoloji seramik malzemelerin, günümüzde kullanılan en yaygın sınıflandırma
yöntemi seramiklerin özelliklerine ve kullanım alanlarına göre sınıflandırmadır.
Buna göre:
∗ Elektriksel özelliklerinden yararlanılan seramik malzemeler
⎯ İzolasyon seramikleri (Al2O3, BeO, MgO vb): Entegre devre altlıkları, resistans
altlığı sargı bobin altlığı gibi.
⎯ Ferro Elektrik seramikler(BaTiO3, SrTiO3): Seramik kapasitörler.
⎯ Piezoelektik seramikler(Baryum titanat, Kurşun zirkonyum titanatlar): Vibratör,
assilatör, sonar, ultrasonografi, yüksek voltaj üreteçleri gibi.
⎯ İyonik İletken seramikler(β-Al2O3, ZrO2): Katı elektrolitler, Na pilleri, oksijen
sensörleri, pH metre sensörü.
⎯ Yarı iletken seramikler(BaTiO3, SiC, ZnO-Bi2O3 vb):
• NTC (negatif sıcaklık katsayılı) termistörler: Sıcaklık arttıkça öz direnç
veya resistansı düşen malzemelerdir. Sıcaklık sensörü olarak kullanılırlar.

4
 • PTC (pozitif sıcaklık katsayılı) termistörler: Isıtıcı elementler, ısıl
anahtarlar.
• NTC kalın film termistörü:
• CdS, solar devreler
• SiC fırın ısıtıcı elemanları
⎯ Süper iletken seramikler(BaO, CuO, Y2O5, La2O3): Gelişme aşamasındadır.
∗ Manyetik özelliklerinden yararlanılan seramik malzemeler
⎯ Yumuşak manyetik malzemeler(ZnO.Fe2O3.Mn2O3): Yüksek frekans indüktörleri,
manyetik kayıt kafaları, sıcaklık sensörleri.
⎯ Sert manyetik malzemeler(Fe2O3.BaO.SrO): Küçük elektrik motorları,
hoperlörler.

∗ Optik özelliklerinden yararlanılan seramik malzemeler

⎯ Saydam alumina: Yüksek basınçlı Na lambaları
⎯ Saydam MgO,mullit vb: Özel lamba tüpleri, infrared radyasyona geçirgen özel
pencereler.
⎯ Saydam Y2O3-ThO2 seramikler: Ruby lazer malzemeleri ve Ruby kristalleri.
⎯ PLZT(PbO.La2O3.ZrO2.TiO2): hafif hafiza elentleri, video görüntü kayıt, ışık
modülatörü.
∗ Kimyasal özelliklerinden yararlanılan seramik malzemeler
⎯ Gaz sensörleri (ZnO, Fe2O3, SnO2): Gaz kaçak alarmı, hidrokarbon ve
florakarbon dedektörü.
⎯ Nem sensörü (MgCr2O4, TiO2): Mikrodalga fırın kontrol elementi.
⎯ Katalist taşıyıcı (Kordielit ve Alumina): Emisyon kontrolu için katalist taşıyıcı.
⎯ Organik katalist: Enzim taşıyıcı, zeolitler.
⎯ Elektrod (Titanat, sulfit, borür): Al’un elektrokimyasal geri kazanılması foto
kimyasal prosesi, Cl2 gaz üretimi.
∗ Isıl özelliklerinden yararlanılan seramik malzemeler
⎯ ZrO2, TiO2 ve özel SiO2 bazlı seramikler: İnfrared radyatörler, ısıl kalkanlar.
∗ Mekanik özelliklerinden yararlanılan seramik malzemeler
⎯ Kesici uçlar (Al2O3, TiC, TiN ve metal borürler): sermetler ve seramik kesiciler.
5
⎯ Aşınmaya dayanıklı malzemeler (Al2O3, ZrO2..): Seramik kaplamalar, rulman
iplik yönlendiricileri, basınç sensörleri, balistik zırhlar.
⎯ Yüksek sıcaklıkta yüksek mukavemet gösteren seramikler (SiC, Al2O3, Si3N4):
seramik türbin kanatçıkları, ısıl esanjörleri, yüksek sıcaklık potaları, roket nozülleri.
∗ Biyolojik özelliklerinden yararlanılan seramik malzemeler
⎯ Alumina, zirkonya: Suni diş, kemik ve mafsallar)
∗ Nükleer özelliklerinden yararlanılan seramik malzemeler
⎯ Nükleer yakıtlar (UO2, UO2-PuO2)
⎯ Notrn kontrolleri(C, SiC, B4C)
⎯ Notronlara karşı koruyucu kalkan malzemeler (SiC, Al2O3, C, B4C)