‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان ‪ /‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ / 81‬ﺷﻤﺎره ‪11‬‬

‫ﻣﺮوری ﺑﺮﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ در اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن درﺟﻬﺎن و اﯾﺮان‬

‫ﺳﻌﯿﺪ ﻣﺸﯿﺮی*‬
‫ﺗﺎرﯾﺦ ارﺳﺎل‪ 81/4/16:‬ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﺬﯾﺮش ‪81/7/29 :‬‬

‫ﭼﮑﻴﺪﻩ**‬
‫ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن ﻃﯽ دﻫﻪﻫﺎی اﺧﯿﺮدﭼﺎرﺗﺤﻮﻻت ﻋﻤﯿﻖ وﮔﺴﺘﺮده ای ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺤﻮﻻت‪ ،‬زﻣﯿﻨﻪﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺸـﯽ‬
‫ﻧﻮ وﺟﺎﻟﺒﯽ ﺑﺮای ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان اﯾﻦ رﺷﺘﻪ ﻓﺮاﻫﻢ آورده‪ ،‬ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﻬﻢ ودرک اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن از ﻣﺴـﺎﯾﻞ‬
‫وﻣﺸﮑﻼت و راه ﺣﻞﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬وﺟﻮدﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺖ در ﺣﺎل ﺗﺤﻮﻟﯽ‪ ،‬ﺑﺮای ﻧﻈﺎم‬
‫آﻣﻮزﺷﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮﺗﺒﺎً ﺑﺎ ﺗﺤﻮﻻت ﺟﺪﯾﺪ ﭘﯿﺶ ﺑﺮود‪ ،‬ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﮐﻼن ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ از ﺗﺤﻮﻻت‬
‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﻋﻘﺐ ﻧﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮﺗﺒﺎً درﺟﺮﯾﺎن دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎ وﻣﺴﺎﯾﻞ ﺟﺪﯾﺪ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬داﻧﺶ ﺧﻮد را ﺑﺎﺳـﺮﻋﺖ زﯾـﺎد ﺑـﻪ‬
‫روز ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻃﯽ ﻗﺮون اﺧﯿﺮ‪ ،‬ﮐﺸﻮرﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪه داﻧﺶ ﺑﺸﺮی در ﺣﻮزهﻫﺎی ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدی از ﺟﻤﻠـﻪ اﻗﺘﺼـﺎد‬
‫ﮐﻼن‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮرﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺎﯾﮏ وﻗﻔﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮد داﻧﺶ ﺑﺸﺮی ﻣﻮاﺟﻪ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ وﻗﻔـﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ دﻧﺒـﺎل‬
‫ﺗﺤﻮﻻت ﺳﯿﺎﺳﯽ واﻗﺘﺼﺎدی دودﻫﻪ اﺧﯿﺮﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺎﻫﺶ ارﺗﺒﺎط ﻣﺠـﺎﻣﻊ ﻋﻠﻤـﯽ ﻣـﺎ وﺟﻬـﺎن ﺷـﺪ‪ ،‬وﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺳﺮﯾﻊ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻋﻠﻤﯽ دراﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫دراﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﻣﺮور ﻣﺨﺘﺼﺮی ﺑﺮ ﺳﯿﺮﺗﺤﻮﻻت اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن ازﺑﺪوﺗﻮﻟﺪ ﺗﺎﮐﻨﻮن داﺷﺘﻪاﯾﻢ و آﺛﺎر اﯾﻦ ﺗﺤﻮﻻت را‬
‫درﻧﻈﺎم آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ اﯾﻦ رﺷﺘﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬وﺿﻌﯿﺖ آﻣـﻮزش و ﭘـﮋوﻫﺶ اﻗﺘﺼـﺎد ﮐـﻼن در‬
‫داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی اﯾﺮان ﻃﯽ دودﻫﻪ اﺧﯿﺮ را درﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺟﻬـﺎن ﺗﺠﺰﯾـﻪ وﺗﺤﻠﯿـﻞ ﺧـﻮاﻫﯿﻢ ﮐـﺮد‪ .‬ﻣﻘﺎﻟـﻪ‪،‬‬
‫ﺑﺎﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪی ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ‪.‬‬
‫____________________‬
‫* ﻋﻀﻮ ﻫﯿﺌﺖ ﻋﻠﻤﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﯽ ‪Email: Saeedmoshiri@hotmail.com‬‬
‫**اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺑﺮای اراﯾﻪ در ﻫﻤﺎﯾﺶ دﺳﺘﺎوردﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ و ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد دراﯾﺮان ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان‬
‫در داﻧﺸﮑﺪه اﻗﺘﺼﺎد داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒﺎﺋﯽ در اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪ 1381‬ﺑﺮﮔﺰارﺷﺪ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ازاﺳﺘﺎدان ﮔﺮاﻧﻘﺪری ﮐﻪ ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ‬
‫ازﻫﻤﺎﯾﺶ ﻧﮑﺎت ارزﺷﻤﻨﺪی را ﯾﺎدآوری ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬از دﮐﺘﺮ ﮐﻤﯿﺠﺎﻧﯽ‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﺧﺘﺎﯾﯽ‪ ،‬دﮐﺘﺮ ﭘـﺮوﯾﻦ و داوران ﻣﺤﺘﺮﻣـﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدﻫﺎی ﻣﻔﯿﺪی ﺑﺮای ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻣﻘﺎﻟﻪ اراﯾﻪ دادﻧﺪ ﺻﻤﯿﻤﺎﻧﻪ ﺗﺸﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﺟﻤﻊ آوری اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﮐﺘـﺎبﻫـﺎی درﺳـﯽ‬
‫داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن درس اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن دوره ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪداﻧﺸﮕﺎه ﻋﻼﻣﻪ ﻃﺒﺎﻃﺒـﺎﯾﯽ )‪ (1380-1381‬اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ازآﻧﻬﺎ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاری ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪12‬‬
‫‪ .1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﻃﯽ ﻋﻤﺮ ﮐﻮﺗﺎه ﺧﻮد ﺷﺎﻫﺪ ﺗﺤﻮﻻت ﺑﺴﯿﺎرﻋﻤﯿﻖ و ﮔﺴﺘﺮده درﻣﻘﺎﯾﺴـﻪ ﺑـﺎ ﺳـﺎﯾﺮ رﺷـﺘﻪﻫـﺎی‬
‫ﻋﻠﻮم‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ اﻗﺘﺼﺎد ﺧﺮد ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﺗﺤﻮﻻت‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ درﺳﺎﯾﺮ رﺷﺘﻪﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻗﺒﻠﯽ و ﯾﺎﻓﺘﻦ ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻮدهاﻧﺪ وﻟﯽ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ از آﻧﻬـﺎ ﺗﺤـﻮﻻت دﯾﮕـﺮی‬
‫ﺑﻮده اﻧﺪ ﮐﻪ اﺳﺎﺳﺎً دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎ و روش ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻢ ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد را ﻣـﻮرد ﺗﻬـﺎﺟﻢ ﻗـﺮار‬
‫داده اﻧﺪ‪ .‬ﺗﺤﻮﻻت از ﻧﻮع دوم ﮐﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر درﻃﻮل ﻋﻤﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﺑـﻪ وﻗـﻮع ﭘﯿﻮﺳـﺘﻪ ﻣﻮﺟـﺐ ﺑـﺮوز‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات اﺳﺎﺳﯽ در روﻧﺪ آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻋﺎﻟﯽ‪ ،‬و ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی اﯾﻦ رﺷﺘﻪ ﻋﻠﻤﯽ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻨﮑﻪ در ﮐﺪام دوره ﻓﮑﺮی ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ رﺷﺘﻪ و در ﮐﺪام داﻧﺸـﮕﺎه و ﮔـﺮوه‬
‫ﻓﮑﺮی ﻣﺴﻠﻂ در آن ﻣﺸﻐﻮل ﺗﺤﺼـﯿﻞ ﺑـﻮده اﻧـﺪ‪ ،‬اﻗﺘﺼـﺎد ﮐـﻼن را ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮی ﮐـﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔـﺎوت از دﯾﮕـﺮ‬
‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن اﯾﻦ رﺷﺘﻪ در زﻣﺎنﻫﺎ و ﻣﮑﺎنﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻣﻮﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫در دورهﻫﺎی اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮی اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن‪ ،‬از داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن اﯾﻦ رﺷﺘﻪ اﻧﺘﻈـﺎر ﻣـﯽرﻓـﺖ ﮐـﻪ ﮐـﺎر ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺪلﻫﺎی ﺳﺎده درآﻣﺪ ﻣﻠﯽ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ داﻧﺴﺘﻪ و ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی دوﻟﺖ و ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﺑـﺮای ﻧﺠـﺎت‬
‫اﻗﺘﺼﺎد از رﮐﻮد و ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل را ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در دوره دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﮐﺎر ﺑﺎ ﻣﺪلﻫﺎی ﺑﺰرگ اﻗﺘﺼـﺎد ﮐـﻼن ﺑـﺮای‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰیﻫﺎ وﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺰاریﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻮد و ﺣﻞ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻌـﺎدﻻت ﺑـﺰرگ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮاه‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺮاﯾﻂ ﭘﺎﯾﺪاری ﻣﺪلﻫﺎ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎر آﻣﻮزﺷﯽ و ﭘﮋوﻫﺸﯽ داﻧﺸـﮑﺪهﻫـﺎی اﻗﺘﺼـﺎد ﻗـﺮار داﺷـﺖ‪.‬‬
‫ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﺷﺪن ﻧﻘﺶ ﭘﻮل و ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﭘﻮﻟﯽ در ﺗﺤﻮﻻت اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺒﺎﺣﺚ آﻣﻮزﺷـﯽ و‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻣﺤﻮر ﻣﺴﺎﯾﻞ ﭘﻮﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﻗﻮع رﮐﻮد ﺗـﻮرﻣﯽ درﻏـﺮب در دﻫـﻪ ‪1970‬‬
‫ﻣﯿﻼدی و ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺪلﻫﺎی ﻣﺘﺪاول در ﺗﻮﺿﯿﺢ آن‪ ،‬زﻣﯿﻨﻪﻫﺎی ﺑﺮوز دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎی ﺟﺪﯾـﺪ ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪ و در‬
‫ﻧﻬﺎﯾﺖ دﯾﺪﮔﺎه اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ ﺗﺤﻮل ﺑﺰرﮔﯽ در روش ﺗﻔﮑﺮ و دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎی راﯾﺞ اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن داﻧﺎن اﯾﺠﺎد‬
‫ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه وﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی آن در زﻣﯿﻨﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن‪ ،‬آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ را دراﯾـﻦ رﺷـﺘﻪ‬
‫ﺗﺎﺣﺪود ﺣﺪاﻗﻞ دودﻫﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت زﯾﺮ ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد داﺷﺖ و ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮات اﺳﺎﺳﯽ در آﻧﻬﺎ ﺷـﺪ‪ .‬در ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫دوره‪ ،‬ﻣﺪلﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻨﺠﯽ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺳﺮیﻫﺎی زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺑﺨﺶ اﺻـﻠﯽ در آﻣـﻮزش و‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن‪ ،‬ﻣﻄﺮح و ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎی ﺑﺰرگ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ دﺳـﺘﺎوردﻫﺎی‬
‫ﺗﺤﻮﻻت اﺧﯿﺮﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان روﯾﮑﺮد اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻨﯿﺎنﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎد ﺧـﺮد در ﻣـﺪلﻫـﺎی اﻗﺘﺼـﺎد‬
‫ﮐــﻼن را ﻧــﺎم ﺑــﺮد‪ .‬ﭘــﺬﯾﺮش وﺳــﯿﻊ اﯾــﻦ ﻧﮕــﺮش از ﺳــﻮی اﻗﺘﺼــﺎدداﻧﺎن ﮐــﻼن و ﺑــﻪ ﮐﺎرﺑﺴــﺘﻦ آن در‬
‫ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎﯾﺸﺎن‪ ،‬اﻣﮑﺎن ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﯿﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻈﺮان اﯾﻦ رﺷﺘﻪ را ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪ .‬ﮐﺎرﺑﺎﻣـﺪلﻫـﺎی ﮐـﻼن‬
‫ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮﺑﻨﯿﺎنﻫﺎی ﺧﺮد ﺷﺮاﯾﻄﯽ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺪتﻫﺎ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎی‬
 ‫‪13‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ درﯾﮏ ﻣﺤﯿﻂ )ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪلﻫـﺎوروشﻫـﺎی ﮐـﺎﻣﻼً ﻣﺴـﺘﻘﻞ وﻣﺠﺰاازﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ( وﺟـﻮد‬
‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﺑﺮای ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺴﺎﯾﻞ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﺑﻪ وﺟﻮد آﯾﺪ‪.‬‬
‫درﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻬﺘﺮ ازﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ درک اﻗﺘﺼﺎد داﻧـﺎن از‬
‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﭘﯿﭽﯿﺪه اﻗﺘﺼﺎدی و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص از ﻧﻘﺶ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﻣﺎﻟﯽ وﭘﻮﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ ﺗـﻮﺟﻬﯽ اﻓـﺰاﯾﺶ‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﻫﻤﻮاره در ﺑﺎره ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻌﺎدل و ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل ﺟﻬـﺖ ﮔﯿـﺮیﻫـﺎی‬
‫ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ از ﻟﺤﺎظ روش ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫـﺎی اﻗﺘﺼـﺎدی داﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ‪ .‬ﻓﺮاﮔﯿـﺮی‬
‫ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺧﺮد از ﻋﻠﻞ ﻋﺪم ﺗﺴﻮﯾﻪ ﺑﺎزار ﮐﻪ ﻃﯽ دو دﻫﻪ اﺧﯿﺮ از زواﯾﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﻣـﻮرد ﭘـﮋوﻫﺶ‬
‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ و ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪلﻫﺎی ﺗﻌـﺎدل ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﺑـﺮای ﺑﺮرﺳـﯽ ﻣﺴـﺎﯾﻞ اﻗﺘﺼـﺎد ﮐـﻼن‪-‬‬
‫ازﺟﻤﻠﻪ ﻋﻠﻞ ﺑﺮوز ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل‪ -‬ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه اﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺪلﻫﺎی ﮐـﻼن از ﭘـﺎراﻣﺘﺮﻫـﺎی آزاد ﮐﻤﺘـﺮی اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﮐﺮده‪ ،‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮﻫﺎ در ﻣﻮرد ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮی ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﻣﺪل ﺑﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ ﮐﻤﺘـﺮ از ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪..‬‬
‫اﮐﻨﻮن‪ ،‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ درﻣﺪل ﺳﺎزی‪ ،‬ورود ﻫﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮ در ﻣﺪل ﺑﺎﯾـﺪ ﺑـﺮ اﺳـﺎس‬
‫ﯾﮏ ﻣﺒﻨﺎی رﻓﺘﺎری ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ دوﻟﺖ ﺗﻌﺮﯾـﻒ و ﺗﻮﺟﯿـﻪ ﺷـﻮد و ﻧﻤـﯽﺗـﻮان ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎی‬
‫دﻟﺨﻮاه را ﻓﻘﻂ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺪل را ﺑﻪ واﻗﻌﯿﺖ ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ وارد ﻣﺪل ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻢ اﮐﻨـﻮن‪،‬‬
‫ﻃﯿﻒ وﺳﯿﻌﯽ از اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺪلﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻫﺮدودﯾﺪﮔﺎه ﺗﻌﺎدل و ﻋﺪم ﺗﻌـﺎدل ﺳـﺎزﮔﺎری داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ در دﺳﺘﺮس ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ دﻗﯿﻘﺘﺮ از ﻋﻠﻞ ﺗﻐﯿﯿـﺮات ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎی اﻗﺘﺼـﺎد ﮐـﻼن را‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺘﺎبﻫﺎی درﺳﯽ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﻮﻻت ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺳﺮﯾﻊ ﺧﻮد را ﺑﻬﻨﮕـﺎم ﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬در‬
‫ﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺿﺮورت ارزﯾﺎﺑﯽﻫﺎی ﮐﻠﯽ از اﯾﻦ ﺑﺨﺶ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در دﻫﻪ ﻫـﺎی اﺧﯿـﺮ ﻣﺤﺴـﻮس ﺑـﻮده‬
‫اﺳـﺖ‪ .‬ﮐﺎرﻫـﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨــﺪ ﻓﯿﺸـﺮ )‪ ،(Fisher,1988‬ﻣﻨﮑﯿـﻮ )‪ ،(Mankiw,1990‬ﮔــﻮردن )‪،(Gordon,1990‬‬
‫ﺑﺎﻣﻮل )‪ ،(Baumol,1991‬ﺑﻼﻧﭽـﺎرد )‪ ،(Blanchard,1997‬وﮐﻮﻻﻧـﺪر )‪ (Colander,2000‬در واﻗـﻊ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺮای ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺿﺮورت ﺑﻮده اﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺒﯿﯿﻦ دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎ و ﻣـﺪلﻫـﺎی ﺟﺪﯾـﺪﺗﺮ‬
‫در ﺑﺨﺶ اول اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳـﯽ‬ ‫ﺳﻌﯽ در ﭘﺮﮐﺮدن ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻼﺋﯽ در آﻣﻮزش اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن اﯾﺮان دارد‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮی از ﺳﯿﺮ ﺗﺤﻮل ﻓﮑﺮی در اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت ﭼﻨـﺪ دﻫـﻪ اﺧﯿـﺮ ﺧـﻮاﻫﻢ ﭘﺮداﺧـﺖ‪،‬‬
‫ﺳﭙﺲ در ﺑﺨﺶ دوم‪ ،‬ﻣﺮور ﻣﺨﺘﺼﺮی ﺑﺮ وﺿﻌﯿﺖ آﻣﻮزﺷﯽ و ﭘﮋوﻫﺸﯽ اﯾﻦ رﺷﺘﻪ در اﯾﺮان ﺧﻮاﻫﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮﺿﻮع و ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﺟﺎ ﻣﺮا ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﻣﻌﻤﻮل ﻣﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‪،‬‬
 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪14‬‬
‫ﺳﻌﯽ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ اراﯾﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﻫﺮ زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ راﻫﻨﻤﺎی ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮای ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﯿﺸـﺘﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻧﻘﯿﺼﻪ را ﺗﺎ ﺣﺪی رﻓﻊ ﮐﻨﻢ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن‬
‫‪ .1-2‬ﭘﯿﺪاﯾﺶ و ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮی اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺴﺘﻘﻞ در ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼـﺎد ﺑـﺎ ﻧﻮﺷـﺘﻪﻫـﺎی ﺟـﺎن ﻣﯿﻨـﺎرد ﮐﯿﻨـﺰ ‪(John‬‬
‫)‪ Maynard Keynes‬اﻗﺘﺼﺎددان اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ در دوران رﮐﻮد ﺑﺰرگ ﻏﺮب در دﻫـﻪ ﺳـﻮم ﻗـﺮن ﺑﯿﺴـﺘﻢ‬
‫ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﯿﻨﺰ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب " ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺷـﺘﻐﺎل‪ ،‬ﺑﻬـﺮه‪ ،‬وﭘـﻮل" در ﺳـﺎل ‪ 1936‬ﻣـﯿﻼدی‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮد‪ ،‬دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎی راﯾﺞ ﮐﻼﺳﯿﮏ در زﻣﯿﻨﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺎزار‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻮﻋﺎً ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎد‬
‫ﺧﺮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬را ﻧﻘﺪ ﮐﺮد و ﻣﺪﻋﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺪون دﺧﺎﻟﺖ دوﻟﺖ و ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی‪ ،‬ﻧﻈﺎم ﺑﺎزار‪ ،‬ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﺧـﻮد‬
‫ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﺗﻌﺎدل ﻧﺒﻮده و ﺣﺘﯽ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ وﺿـﻌﯿﺖ رﮐـﻮد اﻗﺘﺼـﺎدی‪ ،‬وﺧـﯿﻢ ﺗـﺮ و‬
‫ﻃﻮﻻﻧﯽﺗﺮ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﯿﻨﺰ ﻣﺸﺎرﮐﺖﻫﺎی زﯾﺎدی در ﻣﻌﺮﻓﯽ دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎوﻣﺒﺎﺣﺚ ﺟﺪﯾﺪ در اﻗﺘﺼـﺎد ﮐـﻼن داﺷـﺖ‪،‬‬
‫وﻟﯽ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ دﯾﺪﮔﺎه اواﺷﺎره ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﮐﯿﻨﺰ در ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل دراﻗﺘﺼﺎد‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه در دوران رﮐـﻮد ﺑـﺰرگ‪،‬‬
‫اﺳﺘﺪﻻل ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ وﺿﻌﯿﺖ رﮐﻮدی ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﮐﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﺮﺿـﻪ ﮐـﻞ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل دراﻗﺘﺼﺎد ﻃﺒﻖ دﯾﺪﮔﺎه راﯾﺞ ﮐﻼﺳﯿﮏﻫﺎ‪ ،‬ﻗﺎﻋـﺪﺗﺎً ﻧﺒﺎﯾـﺪ دوام زﯾـﺎدی داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬زﯾـﺮا‪،‬‬
‫ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم ﻗﯿﻤﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺎ ﻧﺸﺎن دادن واﮐﻨﺶﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳـﺐ وﺗﻌـﺪﯾﻞ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎﺷـﺮاﯾﻂ ﺑﺮﮔﺸـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻌﺎدل ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت را ﻓﺮاﻫﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﮐﯿﻨﺰ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠـﺖ وﺟـﻮد ﭼﺴـﺒﻨﺪﮔﯽ در ﻗﯿﻤـﺖﻫـﺎ‪ -‬ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺼﻮص دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎ‪ -‬ﻣﮑﺎﻧﯿﺰم ﻗﯿﻤﺖﻫﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ و رواﻧﯽ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر ﮐﺎر ﻧﻤـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬درﻧﺘﯿﺠـﻪ‪ ،‬ﻣﻤﮑـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻋﻤﺮرﮐﻮد را ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ از ﻧﺎم ﮐﺘﺎب ﮐﯿﻨﺰ ﺑﺮﻣﯽآﯾﺪ ﻧﻈﺮﯾﻪ اوﯾﮏ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻋﻤـﻮﻣﯽ‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮﺗﺮ ودرﺑﺮﮔﯿﺮﻧﺪه ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮐﻼﺳـﯿﮏﻫـﺎ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﻪ اﻋﺘﻘـﺎد ﮐﯿﻨـﺰ‪ ،‬وﯾﮋﮔـﯽﻫـﺎی‬
‫درﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮای ﯾﮏ اﻗﺘﺼﺎد آزاد ﺗﻮﺳﻂ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﮐﻼﺳﯿﮏ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ وﺟﻮد ﺗﻌﺎدل ﯾﮕﺎﻧـﻪ درﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫رﻗﺎﺑﺘﯽ ﮐﺎﻣﻞ واﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮی ﮐﺎﻣﻞ ﻗﯿﻤﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳـﺖ در ﺷـﺮاﯾﻂ ﺑﺴـﯿﺎر ﺧﺎﺻـﯽ وﺟﻮدداﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﯾـﮏ ﻧﻈﺮﯾـﻪ ﻋﻤـﻮﻣﯽﺗﺮﮐـﻪ درﺑﺮﮔﯿﺮﻧـﺪه ﺳﺎﯾﺮﺷـﺮاﯾﻂ واﻗﻌـﯽ اﻗﺘﺼـﺎد‬
‫ﻧﯿﺰﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬دارد‪ .‬در ﭼﻬﺎرﭼﻮب اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ‪ ،‬ﮐﯿﻨﺰ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺟﺪﯾﺪی در اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن وارد ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑـﻪ‬
‫ﻣﻮاردی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻘﺶ اﻧﺘﻈﺎرات در ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮیﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺼﺮف ﮐـﻞ‪ ،‬ﺿـﺮﯾﺐ‬
‫ﻓﺰاﯾﻨﺪه ﻣﺨﺎرج دوﻟﺖ و ﺗﻘﺎﺿﺎی ﺳﻮداﮔﺮاﻧﻪ ﭘﻮل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﮐﺮد‪.‬‬
 ‫‪15‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل ﮐﯿﻨﺰﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﺘﺼﺎدی زﻣﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻓﺮاﮔﯿﺮﺷﺪ وزواﯾﺎی ﺟﺪﯾـﺪی ﺑـﺮای‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ در اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن اراﯾﻪ ﮐﺮد‪ .‬وﻟﯽ ﻫﻨﻮز اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﯾﮏ ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣﻨﻈﻢ ﻗﺎﺑﻞ آﻣﻮزش و اراﯾـﻪ در‬
‫ﮐﺘﺎبﻫﺎی درﺳﯽ را ﭘﯿﺪا ﻧﮑﺮده ﺑﻮد ﺗﺎاﯾﻨﮑﻪ ﻫـﯿﮑﺲ )‪ (Hicks‬و ﻫﺎﻧﺴـﻦ )‪ (Hansen‬دراواﯾـﻞ دﻫـﻪ‬
‫‪ 1940‬ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﯿﻨﺰ را در ﻗﺎﻟﺐ ﻣﻌﺎدﻻت و ﻣﻨﺤﻨﯽﻫﺎی ‪ IS-LM‬ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﻨﺴـﺠﻢ اراﯾـﻪ دادﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺤﻨﯽﻫﺎی ‪ IS-LM‬ﻋﻠﯽ رﻏﻢ اﺷﮑﺎﻻﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ وارد ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧـﺪ اﺑﺰارﻫـﺎی ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﻣﻔﯿﺪی ﺑﺮای اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻣﻮردﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﯿﻨﺰی‪ -‬ﯾﻌﻨﯽ اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﻪ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﺑﻌﺪ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﮐـﻞ اﻗﺘﺼـﺎد‬
‫دارد‪ -‬ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻓﯿﻠﯿﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺪل ‪ IS-LM‬ارﺗﺒﺎط ﺑﺨﺶ ﻋﺮﺿﻪ و ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪ و‬
‫ﯾﮏ ﻣﺪل ﮐﺎﻣﻞﺗﺮﺷﺎﻣﻞ ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻞ و ﺗﻘﺎﺿﺎی ﮐﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻧﻈﺮﻣـﯽرﺳـﯿﺪﮐﻪ ﺑﺎﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺗﻠﻔﯿـﻖ‬
‫ﻫﺮدوﺑﺨﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﮐﻞ وﻋﺮﺿﻪ ﮐﻞ درﻣﺪلﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن دراﯾﻦ دوره‪ ،‬ﯾﮏ ﺗﻮاﻓﻖ ﻋﻤـﻮﻣﯽ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫روش ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ وﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺴﺎﯾﻞ اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن درﻣﯿﺎن اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﺑﻪ وﺟـﻮد آﻣـﺪه ﺑـﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ در‬
‫اﯾﻦ دوران‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد داﻧﺎن ﮐﻼن ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﺪلﻫﺎی ﺑـﺰرگ اﻗﺘﺼـﺎد ﮐـﻼن ﺑـﻪ ﮐﻤـﮏ ﻣﻌـﺎدﻻت ﺟﺒـﺮی و‬
‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ آﺛﺎر ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﻣـﺎﻟﯽ و ﭘـﻮﻟﯽ ﺑـﻪ ﭘـﯿﺶ ﺑﯿﻨـﯽ اوﺿـﺎع‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﯿﺰﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎی رﯾﺎﺿﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺪاری اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺪلﻫﺎی رﯾﺎﺿـﯽ ﯾﮑـﯽ از‬
‫ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻣﻬﻢ و ﺟﺎﻟﺐ در دﺳﺘﻮر ﮐﺎر اﻗﺘﺼﺎد داﻧﺎن و ﻣﻮﺿﻮع ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪﻫﺎی دورهﻫﺎی دوره دﮐﺘﺮای اﻗﺘﺼـﺎد‬
‫در آن زﻣﺎن ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪ .2-2‬ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻧﻘﺶ اﻧﺘﻈﺎرات و ﺑﻨﯿﺎدﻫﺎی ﺧﺮد ﺑﺮای ﻣﺪلﻫﺎی ﮐﻼن‬

‫اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن دردﻫﻪ ﺷﺼﺖ دﭼﺎر ﺗﺤﻮﻟﯽ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻋﻤﯿﻖ و ﮔﺴﺘﺮده ﺷﺪ‪ .‬اﯾـﻦ ﺗﺤـﻮل را ﻣـﯽﺗـﻮان دردوﺑﻌـﺪ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ اول‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻨﯿﺎنﻫﺎی ﺧﺮد ﺑﺮای ﺗﺒﯿﯿﻦ رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﮐﻼن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺛﻤﺮه آن را ﻣﯽﺗﻮان در‬
‫ﻣﺪلﻫﺎی درآﻣﺪ داﯾﻤﯽ ﻣﯿﻠﯿﺘﻮن ﻓﺮﯾﺪﻣﻦ )‪ ،(Milton Friedman, 1957‬ﭼﺮﺧﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻮدﯾﮕﻠﯿﺎﻧﯽ‬
‫)‪ (Modigliani, 1966‬و ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔـﺬاری ﺗـﻮﺑﯿﻦ )‪ (Tobin, 1969‬داﻧﺴـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣـﺪلﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﺑﺮﺧﻼف ﻣﻌﻤﻮل آن زﻣﺎن ﺳﻌﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﻋﻠﻞ رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺼﺮف ﮐﻞ و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ‬
‫ﮔﺬاری ﮐﻞ را از راه ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎی ﺧﺮد رﻓﺘﺎر ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ و ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎ رﯾﺸﻪ ﯾﺎﺑﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‪،‬‬
‫ﺑﺮای ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺼﺮف ﮐﻞ ﺑﻪ ﺟﺎی اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺼﺮف ﮐـﻞ ﺗـﺎﺑﻌﯽ از درآﻣـﺪ ﮐـﻞ ﻣﻌﺮﻓـﯽ ﺷـﻮد‪ -‬ﻣـﺪل‬
‫ﮐﯿﻨﺰی‪ -‬از ﻣﺪﻟﯽ ﮐﻪ در آن ﯾﮏ ﺧﺎﻧﻮار ﻣﻄﻠﻮﺑﯿﺖ دوران زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ای‬
 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪16‬‬
‫ﮐﻪ درﻃﻮل زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ آن ﻣﻮاﺟﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر ﺑﺮای اﺳـﺘﺨﺮاج‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری‪ ،‬از ﻣﺪل ﺧﺮد ﺣﺪاﮐﺜﺮﮐﺮدن ﺳﻮد ﯾﮏ ﺑﻨﮕﺎه ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﯿﺪ ﺗـﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﯿـﺪ اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻌﻤﯿﻢ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎ از ﺳﻄﺢ ﺧﺮد ﺑﻪ ﮐﻼن در اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻠﯿﻪ واﺣﺪﻫﺎی ﺧﺎﻧﻮارﻫـﺎ‬
‫و ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎ ﯾﮑﺴﺎن ﻓﺮض ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ اﻣﺮ ﭘﯿﭽﯿﺪه ای ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫درراﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﺤﻮﻻت اﯾﻦ دوره‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﻪ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ اﺷﺎره ﮐﺮد‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ اول اﯾﻨﮑﻪ‪ ،‬ﻣـﺪلﻫـﺎی اﻗﺘﺼـﺎد‬
‫ﮐﻼن ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ ﺑﻨﯿﺎنﻫﺎی ﺧﺮد در اﯾﻦ دوره ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ آﻧﭽﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﯿﻨﺰی ﻟﻘﺐ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑـﻮد اراﯾـﻪ‬
‫دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺼﺮف ﮐﻞ در ﻫﺮزﻣﺎن ﻧﻪ ﺑﺮاﺳﺎس درآﻣﺪ ﺟﺎری ﻫﻤﺎن زﻣﺎن‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی درآﻣﺪی ﮐﻞ دوران زﻧﺪﮔﯽ وﺛﺮوت ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣـﯽﺷـﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘـﻪ دوم اﯾﻨﮑـﻪ‪ ،‬روش ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﻣﺴﺎﯾﻞ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن دﮔﺮﮔﻮن ﺷﺪ‪ .‬از دﺳﺘﺎوردﻫﺎی ﻣﻬﻢ روش ﺷـﻨﺎﺧﺘﯽ اﺳـﺘﻔﺎده از ﭘﺎﯾـﻪﻫـﺎی ﺧـﺮد در‬
‫ﻣﺪلﻫﺎی ﮐﻼن در اﯾﻦ دوره اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ زﻣﯿﻨﻪﻫﺎی اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮﺑﯿﻦ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﺑﺎﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﯾﻨﮑـﻪ ﻣﺒـﺎﻧﯽ‬
‫ﺧﺮد ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل اﻏﻠﺐ آﻧﺎن ﺑﻮد ﮐﻤﺘﺮﺷﺪ و ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮ ازآن‪ ،‬ﺗﺼـﻮﯾﺮ روﺷـﻨﺘﺮی از ﻧﺘـﺎﯾﺞ و دﻻﻟـﺖﻫـﺎی‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ﻣﺪلﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮﻣﯿﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ در ﻣـﺪلﻫـﺎی ﺟﺪﯾـﺪ اﻗﺘﺼـﺎد ﮐـﻼن در اﯾـﻦ دوره‪ ،‬دروﻧـﺰا ﮐـﺮدن اﻧﺘﻈـﺎرات‬
‫واﺣﺪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻮد‪ .‬ﮐﯿﻨﺰﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎرات ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬـﻢ در اﯾﺠـﺎد ﺗﻐﯿﯿـﺮات اﻗﺘﺼـﺎدی‬
‫اﺷﺎره ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ وی‪ ،‬اﯾﻦ اﻧﺘﻈﺎرات را ﺑﺎ ﺗﻌﺒﯿﺮ "روﺣﯿﻪ ﺣﯿﻮاﻧﯽ"‪ 1‬در ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاران ﻣﻌﺮﻓﯽ وآن را ﺑﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﺑﺮوﻧﺰا ﻓﺮض ﮐﺮد‪ .‬ﻓﺮﯾﺪﻣﻦ و ﻓﻠﯿﭙﺲ ﺑﺎﻓﺮض اﯾﻨﮑـﻪ واﺣـﺪﻫـﺎی اﻗﺘﺼـﺎدی اﻧﺘﻈـﺎرات ﺧـﻮد را از‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺎن ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻈـﺎرات را ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﯾﮏ ﻣﺘﻐﯿﺮ دروﻧﺰا وارد ﻣﺪل ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬درﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ورود اﯾﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﺟﺪﯾﺪ ﺑـﻪ ﻓﺮﯾـﺪﻣﻦ اﺟـﺎزه داد ﺗـﺎ ﺑﺘﻮاﻧـﺪ‬
‫ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت و ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺧﻮداز آﺛﺎرﺳﯿﺎﺳﺖﻫـﺎی ﭘـﻮﻟﯽ رااز ﻫـﻢ ﺗﻔﮑﯿـﮏ‬
‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﺑﺤﺚ ﻓﺮﯾﺪﻣﻦ‪ ،‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ واﺣﺪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﻧﺘﻈﺎرات ﺧﻮدرا در ﮐﻮﺗـﺎه ﻣـﺪت ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﺟﺰﯾﯽ و ﻧﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬اﻣﮑـﺎن اﺛﺮﮔـﺬاری ﺳﯿﺎﺳـﺖﻫـﺎی ﭘـﻮﻟﯽ در اﻗﺘﺼـﺎد در ﮐﻮﺗـﺎه ﻣـﺪت‬
‫وﺟﻮددارد‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ در ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﻗﻄﻌﺎً ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑﺤـﺚ اﻧﺘﻈـﺎرات ﺗﻌـﺪﯾﻠﯽ‬
‫داﻣﻦ ﮔﯿﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﺲ ﻧﯿﺰﺷﺪ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﺲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠـﺖ ﻧﺸـﺎن دادن راﺑﻄـﻪ ﺗﺠﺮﺑـﯽ ﻣﯿـﺎن ﺗـﻮرم و‬
‫ﺑﯿﮑﺎری ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﯾﺖ و اﺳﺘﻨﺎد ﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎ ورود ﺑﺤﺚ اﻧﺘﻈﺎرات ﺗﻌـﺪﯾﻠﯽ اﻫﻤﯿـﺖ ﻗﺒﻠـﯽ‬
‫ﺧﻮدراازدﺳﺖ داد‪ ،‬زﯾﺮا اﯾﻦ راﺑﻄﻪ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻓﺮﯾﺪﻣﻦ‪ ،‬ﺻﺮﻓﺎً ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﻣﻌﻨﯽ دار ﺑﺎﺷـﺪ‬

‫‪1.‬‬ ‫‪Animal Spirit‬‬

 ‫‪17‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫و در ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﭘﺎﯾﺪاری ﺧﻮدرا ازدﺳﺖ ﻣﯽداد‪ .‬درﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻓﺮﯾﺪﻣﻦ از ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻓﯿﻠﯿﭙﺲ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﺪل ﻧﻈﺮی ﺧﻮد ﺑﺎاﺳﺘﻔﺎده از اﻧﺘﻈﺎرات ﺗﻌﺪﯾﻠﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﭼﻨﺪی درﺳﺖ درآﻣﺪ‪.‬‬
‫دردﻫﻪ ﻫﻔﺘﺎد‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت ﺟﺪﯾﺪﺗﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻓﯿﻠﯿﭙﺲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻨﺤﻨـﯽ اوﻟﯿـﻪ‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﻠﻨﺪﻣﺪﺗﯽ ﺑﯿﻦ ﺗﻮرم و ﺑﯿﮑﺎری ‪ -‬دو ﻣﺘﻐﯿﺮ ﭘﻮﻟﯽ وﺣﻘﯿﻘﯽ اﻗﺘﺼـﺎد‪-‬‬
‫وﺟﻮدﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯾﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ در اﯾﻦ دوران‪ ،‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﺑﻮدﻧـﺪ ﮐـﻪ اﻗﺘﺼـﺎدداﻧﺎن ﮐـﻼن ﺑﺎﯾـﺪ در ﺗﻮﺻـﯿﻪﻫـﺎی‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ﺧﻮد ﮐﻤﯽﻣﺤﺘﺎط ﺗﺮ ﻋﻤﻞ ﮐﺮده ﺑﻪ آﺛﺎر وﻋﻮاﻗﺐ زﯾﺎﻧﺒﺎرآﻧﻬﺎ درﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫درواﻗﻊ دراﯾﻦ دوره‪ ،‬ﮔﺮوه ﺟﺪﯾﺪی ازاﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﺑﻪ رﻫﺒﺮی ﻓﺮﯾﺪﻣﻦ وﺑﻪ ﻧﺎم "اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﭘﻮﻟﯽ"‪ ١‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻮاﻫﺪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ وﻣﺪلﻫﺎی ﺧﻮد ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﭘﻮﻟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ازﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻮردﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎ ﺑﻮد ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﯽ از ﻣﺒﺎﺣﺜﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ دوره ﺑﯿﻦ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﮐﻼن وﺟﻮدداﺷﺖ اﯾـﻦ ﺑـﻮد‬
‫ﮐﻪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻧﻮع ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﻮﻟﯽ ﺑﺮای ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﺷﺪﯾﺪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ؟ اﻗﺘﺼـﺎدداﻧﺎن ﭘـﻮﻟﯽ‬
‫از ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻗﺎﻧﻮن )‪ (Rule‬درﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﯾﺎ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﮔﺮاﯾﯽ )‪ (Discretion‬ﺣﻤﺎﯾـﺖ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ‪.‬‬
‫آﻧﻬﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دﺧﺎﻟﺖﻫﺎی ﻣﻮردی ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺷـﺮاﯾﻂ اﻗﺘﺼـﺎدی وﻣﻌﻤـﻮﻻً ﺑﺎﻧﯿـﺖ‬
‫ﺧﯿﺮ ﮐﺎﻫﺶ ﺑﯿﮑﺎری ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻧـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﺳـﺒﺐ ازﺑـﯿﻦ رﻓـﺘﻦ ﻧﻮﺳـﺎﻧﺎت اﻗﺘﺼـﺎدی در ﺗﻮﻟﯿـﺪ ﻣﻠـﯽ‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ آﻧﻬﺎ را وﺧﯿﻤﺘﺮ ﻧﯿﺰ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﺑﻬﯿﻨـﻪ ﭘـﻮﻟﯽ ﺑـﻪ اﻋﺘﻘـﺎد آﻧﻬـﺎ ﺳﯿﺎﺳـﺖ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮﻣﻼﯾﻢ وﻟﯽ داﯾﻢ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮی اﻧﺘﻈﺎرات ﻣﺮدم وﺑﻨﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﻣـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺖ ﺑـﺎ‬
‫ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .3-2‬اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ؛ ﺗﺤﻮﻟﯽ دﯾﮕﺮ در دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎ‬

‫در دﻫﻪ ‪ ،1970‬اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن ﺷﺎﻫﺪ ﺗﺤﻮل اﺳﺎﺳﯽ دﯾﮕﺮی ﺷﺪ‪ .‬دراﯾﻦ دوران ﻧﯿﺰوﺿـﻌﯿﺖ ﺟﺪﯾـﺪ اﻗﺘﺼـﺎدی‬
‫ﭘﯿﺶ آﻣﺪه در ﻏﺮب‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ رﮐﻮد ﺗﻮرﻣﯽ‪ ،‬زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺎز ﺑﺮوز اﯾﻦ ﺗﺤﻮل ﻓﮑﺮی ﺷﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﺪلﻫﺎی ﺳﻨﺘﯽ‬
‫وﻣﺘﺪاول اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن در آن زﻣﺎن ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺒﯿﯿﻦ وﺿـﻌﯿﺖ رﮐﻮدﺗـﻮرﻣﯽﻧﺒﻮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺧﻠﻠـﯽ در ﺑﻨﯿﺎدﻫـﺎی اﯾـﻦ‬
‫ﻣﺪلﻫﺎ وارد آﻣﺪ‪ .‬ﻣﺪلﻫﺎی ﮐﯿﻨﺰی ﻓﻘﻂ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ رﮐﻮد ﯾﺎ ﺗﻮرم را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻣﺠـﺰا ازﻫـﻢ ﺗﺠﺰﯾـﻪ و‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﻨﻨﺪ و اﻣﮑﺎن ﺗﺒﯿﯿﻦ رﮐﻮدو ﺗﻮرم در ﯾﮏ زﻣﺎن وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻌﺪﻫﺎ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑـﺎ‬

‫‪1. Monetarists‬‬
 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪18‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻤﺎن ﻣﺪل اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺗﻘﺎﺿﺎی ﮐﻞ – ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻞ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺪل ‪ IS-LM‬ﻫﻤﺮاه ﺑـﺎﻣﻨﺤﻨﯽ ﻓﯿﻠﯿـﭙﺲ‪،‬‬
‫وﺿﻌﯿﺖ رﮐﻮد ﺗﻮرﻣﯽ را ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻋﺮﺿﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻋﺎﻣﻞ اﯾﻦ اﻧﺘﻘـﺎل ﻣﻌﮑـﻮس‬
‫در ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻋﺮﺿﻪ ﻧﯿﺰ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﻮک ﻧﻔﺘﯽ ‪ 1973‬ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮی ﮐﻪ در اﯾﻦ دوره ﻣﺘﺤﻮل ﻇﻬﻮر ﮐﺮد زﯾﺮﺳﺆال ﺑﺮدن روش ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﺮﺳﻮم اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن‪،‬‬
‫ﯾﻌﻨــﯽ روش ﺷــﻨﺎﺧﺘﯽ اﻗﺘﺼــﺎد ﮐﯿﻨــﺰی از ﺳــﻮی اﻗﺘﺼــﺎدداﻧﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨــﺪ ﻟﻮﮐــﺎس )‪ ،(Lucas‬ﺳــﺎرﺟﻨﺖ‬
‫)‪ ،(Sargent‬و ﺑﺮو)‪ (Barro‬ﺑﻮد‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ اﺻﻠﯽ در ﺑﺤﺚ اﯾﻦ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان "ﮐﻼﺳـﯿﮏﻫـﺎی‬
‫ﺟﺪﯾﺪ" ﻣﻌﺮوف ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﯾـﻦ ﺑـﻮد ﮐـﻪ ﺑﺎﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻋﻘﻼﯾـﯽ ﺑـﻮدن ﻣـﺮدم در ﺷـﮑﻞ ﮔﯿـﺮی اﻧﺘﻈﺎراﺗﺸـﺎن‪،‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﻣﺎﻟﯽ وﭘﻮﻟﯽ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻨﺜﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﻈـﺎرات ﻋﻘﻼﯾـﯽ‬
‫ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم و ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎ از ﮐﻠﯿﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز و ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﮔﯿـﺮیﻫـﺎی‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﯾﺸﺎن درزﻣﺎن ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮی اﻧﺘﻈﺎراﺗﺸﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻨﺎﺳـﺐ‬
‫از اﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت را دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪،‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ اﺛﺮﮔﺬاری ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی را ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎرﺟﻨﺖ و‬
‫واﻻس )‪ (Sargent & Walls, 1975‬در ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻌﺮوف ﺧﻮد ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻧﺸـﺎن دادﻧـﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﻣﺎﻟﯽ و ﭘﻮﻟﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ درﺑﻠﻨﺪﻣﺪت‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ درﮐﻮﺗﺎه ﻣـﺪت ﻧﯿـﺰ‪ ،‬ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﻫـﯿﭻ اﺛـﺮی ﺑـﺮ‬
‫ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺣﻘﯿﻘﯽ اﻗﺘﺼﺎد ﻧﻈﯿﺮ ﺗﻮﻟﯿﺪ و اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼً ﺑـﺮﺧﻼف آن ﭼﯿـﺰی‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ اﮐﺜﺮاﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﻗﺒﻠﯽ اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻨﺪ و آن را ﺑﻪ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﺧﻮد آﻣﻮزش داده ﯾﺎ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺰاران‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎﻓﺮﺿﯿﻪ اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ‪ ،‬آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺿﯿﻪ ای ﺑﺴـﯿﺎر ﻗـﻮی وﺗﻘﺮﯾﺒـﺎً‬
‫ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ رد ﺑﻮد‪.‬از دوﻓﺮﺿﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﺿﯿﻪ اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ ﺑﺮآﻧﻬـﺎ ﻣﺘﮑـﯽ اﺳـﺖ ﻓـﺮض اﺳـﺘﻔﺎده از ﮐﻠﯿـﻪ‬
‫اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط در ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮی اﻧﺘﻈﺎرات‪ ،‬ﯾﮏ ﻓﺮض ﮐﺎﻣﻼً ﻣﻨﻄﻘﯽ و ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺮض آﮔـﺎﻫﯽ از‬
‫ﻓﺮاﯾﻨﺪ اﺛﺮﮔﺬاری ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪ ،‬ﯾﺎ داﻧﺴﺘﻦ ﻣﺪلﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐـﻪ ﻫﻤـﻪ‪،‬‬
‫ﺣﺘﯽ آﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد ﻧﺨﻮاﻧﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻠﯿـﺎت ﻋﻠـﻢ اﻗﺘﺼـﺎد ازﺟﻤﻠـﻪ ﺗﺠﺰﯾـﻪ وﺗﺤﻠﯿـﻞ آﺛـﺎرﮐﻠﯽ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی دوﻟـﺖ وﺑﺎﻧـﮏ ﻣﺮﮐـﺰی ازﻃﺮﯾـﻖ وﺳـﺎﯾﻞ ارﺗﺒـﺎط ﺟﻤﻌـﯽ دﺳﺘﺮﺳـﯽ دارﻧـﺪ و ﯾـﺎ ازﻃﺮﯾـﻖ‬
‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪهﻫﺎﯾﺸﺎن در اﺗﺤﺎدﯾﻪﻫﺎی ﺷﻐﻠﯽ ازاﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﺑﺮای ﭼﺎﻧﻪ زﻧﯽ ﺑﺎ ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎﻫﺎ و ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻗﺮاردادﻫﺎﯾﺸـﺎن‬
‫‪١‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺧﯿﻠﯽ دور از واﻗﻌﯿﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .١‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮﺧﯽ از اﻗﺘﺼﺎددان ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻼگ )‪ (Blaug‬اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ راﻣﺘﻀﻤﻦ ﻓﺮض ﻫﺎی ﺿﻤﻨﯽ ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ داﯾﻤﯽ‬
‫ﺑﺎزارﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ ﻣﻮردﻗﺒﻮل اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﮐﯿﻨﺰی ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪19‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻋﺠﯿﺐ و ﻣﺘﻀﺎد ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮐﻪ از ﻣﺪلﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﺿﯿﻪ اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾـﯽ ﺑـﻪ‬
‫دﺳﺖ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن را دﭼﺎر آﺷﻔﺘﮕﯽ ﺷﺪﯾﺪی ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﺮﻓﯽ اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ در ادﺑﯿﺎت اﻗﺘﺼﺎدی‬
‫ﮐﻪ اﺑﺘﺪا‪ ،‬از ﺳﻮی ﻣﻮت )‪ (Muth,1961‬و ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﻟﻮﮐﺎس اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬و از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﻧﻘـﻼب‬
‫ﻧﺎم ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮات اﺳﺎﺳﯽ زﯾﺮ را ﺑﺎﺧﻮد ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورد‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﭘﻮﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯽ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه ﮐﺎﻣﻼً ﺧﻨﺜﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻪ در ﮐﻮﺗـﺎه ﻣـﺪت و ﻧـﻪ در‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﻫﯿﭻ اﺛﺮی ﺑﺮﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺣﻘﯿﻘﯽ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﺜﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺑﯿﮑﺎری ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺛﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻓﯿﻠﯿﭙﺲ ﻣﻌﻨﯽ وﻣﻔﻬـﻮم ﺧﻮدراﮐـﺎﻣﻼ ً از دﺳـﺖ‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎﻓﺮض ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮی اﻧﺘﻈﺎرات ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻋﻘﻼﯾـﯽ‪ ،‬ﻫﺮﮔﻮﻧـﻪ ﺗﻐﯿﯿـﺮی در ﻗﯿﻤـﺖﻫـﺎ‪ ،‬اﮔﺮﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ واﮐﻨﺶ ﺗﻐﯿﯿﺮ در دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه‪ ،‬دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎی واﻗﻌﯽ ودرﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿـﺪ‬
‫و اﺷﺘﻐﺎل ﺛﺎﺑﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﮔﺮﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﺑﺎ ﻫﺪف ﮐﺎﻫﺶ ﺑﯿﮑﺎری ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻓـﺰاﯾﺶ ﻋﺮﺿـﻪ‬
‫ﭘﻮل را ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖﻫﺎ ودرﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺎﻫﺶ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎی ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬اﺗﺨﺎذ و اﻋﻼم ﮐﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺮدم ﺑﺎاﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد اﻋﻼم ﺷﺪه ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬آﮔﺎﻫﯽ از راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﻋﺮﺿﻪ ﭘـﻮل‬
‫و ﺳﻄﺢ ﻗﯿﻤﺖﻫﺎ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎراﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖﻫﺎ و درﻧﺘﯿﺠـﻪ‪ ،‬ﮐـﺎﻫﺶ دﺳـﺘﻤﺰدﻫﺎی ﺣﻘﯿﻘـﯽ را ﺧﻮاﻫﻨـﺪ داﺷـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮای ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﻮد درﺻﺪد اﻓﺰاﯾﺶ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﺮﺧﻮاﻫﻨﺪ آﻣﺪ‪ .‬اﯾﻦ واﮐﻨﺶ ﻣﺮدم ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮضﻫﺎی اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ ﮐﺎﻣﻼً ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮﺑﻪ ﺧﻨﺜﯽ ﺳﺎزی اﺛـﺮ ﺳﯿﺎﺳـﺖ ﭘـﻮﻟﯽ ﺑﺎﻧـﮏ‬
‫ﻣﺮﮐﺰی ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی ﻋﺠﯿﺐ و اﻓﺮاﻃﯽ درﻣﻮردﺧﻨﺜﯽ ﺑﻮدن ﮐﻠﯿﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد داﻧﺎن‬
‫را وادار ﺑﻪ ﺗﻔﮑﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﻮرد ﻣﺪلﻫﺎی ﻣﺘﺪاول ﮐﺮد‪ .‬از ﯾﮏ ﻃﺮف‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ ﺑﻪ وﺿـﻮح ﮐـﺎﻣﻼً ﺧﻨﺜـﯽ‬
‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻓﺮﺿﯿﻪ اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ ﺑﻪ راﺣﺘـﯽ ﻗﺎﺑـﻞ ﮐﻨﺎرﮔﺬاﺷـﺘﻦ ﻧﺒـﻮد‪ .‬ﻫﻤـﺎن ﮔﻮﻧـﻪ ﮐـﻪ‬
‫درﺑﺨﺶﻫﺎی ﺑﻌﺪی ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﮐﻼن ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻧﺪ ﻣـﺪلﻫـﺎﯾﯽ ﻃﺮاﺣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ﮐـﻪ‬
‫درﻋﯿﻦ اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ‪ ،‬اﺛﺮﮔﺬاری ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎرا ﻧﯿﺰ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ب‪ .‬ﻧﻘﺪ ﻟﻮﮐﺎس‪ .‬ﻟﻮﮐﺎس )‪ ،(Lucas,1976‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﺿـﯿﻪ اﻧﺘﻈـﺎرات ﻋﻘﻼﯾـﯽ ﻧﺸـﺎن داد ﮐـﻪ‬
‫روش ارزﯾﺎﺑﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی دوﻟﺖ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺪلﻫـﺎی اﻗﺘﺼـﺎد ﺳـﻨﺠﯽ راﯾـﺞ روﺷـﯽ‬
‫ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﺳﺘﺪﻻل ﻟﻮﮐﺎس ﺑﺮاﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺿﺮاﯾﺐ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه درﻣﻌﺎدﻻت رﮔﺮﺳﯿﻮﻧﯽ ﺑﺮﭘﺎﯾـﻪ و‬
‫اﺳﺎس ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﭘﻮﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯽ اﻋﻤﺎل ﺷـﺪه در ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺷـﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرت دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﺗﺤـﺖ‬
‫ﺗﺄﺛﯿﺮواﮐﻨﺶ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮده اﻧﺪ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠـﻪ‪ ،‬ﻧﻤـﯽﺗـﻮان از اﯾـﻦ ﺿـﺮاﯾﺐ ﺑـﺮای ارزﯾـﺎﺑﯽ‬
 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪20‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ در آﯾﻨﺪه و واﮐﻨﺶ ﻣﺮدم در ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ ،‬زﯾﺮا‪ ،‬واﮐـﻨﺶ ﻣـﺮدم در آﯾﻨـﺪه‬
‫ﺗﺎﺑﻊ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی اﻋﻤﺎل ﺷﺪه در آﯾﻨﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻘﺪ ﻟﻮﮐﺎس در زﺑﺎن اﻗﺘﺼﺎد ﺳﻨﺠﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺿﺮاﯾﺐ ﺑﺮآورده ﺷﺪه ﻣﺪل ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺒﻮده‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‪ ،‬ﺧﻮد ﺗﺎﺑﻌﯽ ازﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ودرﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ درآﯾﻨﺪه ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ﻟﻮﮐﺎس‪ ،‬روشﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺮای ﺑﺮآورد ﺿﺮاﯾﺐ ﻣﺘﻐﯿﺮ در اﻗﺘﺼﺎدﺳﻨﺠﯽ اراﯾﻪ ﺷـﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬آزﻣﻮنﻫﺎی ﺑﺴﯿﺎری ﺑﺮای ارزﯾﺎﺑﯽ ﺻﺤﺖ ﻧﻘﺪ ﻟﻮﮐﺎس ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از دادهﻫـﺎی ﮔﺬﺷـﺘﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪی ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ﻟﻮﮐﺎس اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻠﯽ رﻏﻢ وارد ﺑﻮدن ﻧﻘﺪ از ﻟﺤـﺎظ ﻧﻈـﺮی‪،‬‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪات ﺗﺠﺮﺑﯽ زﯾﺎدی ﻧﻤﯽﺗﻮان در ﺗﺄﯾﯿﺪ آن ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿـﺐ‪ ،‬ﻧﻘـﺪ ﻟﻮﮐـﺎس ﺑـﺎ وﺟـﻮد ﻗـﺪرت‬
‫ﻧﻈﺮﯾﺶ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻣﺪتﻫﺎ ﺳﺎﯾﻪ ﺑﺮ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ اﻫﻤﯿﺖ ﺧﻮد را در ادﺑﯿﺎت‬
‫از دﺳﺖ داد‪.‬‬
‫ج‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﺿﯿﻪ اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ در ﻣﺪلﻫﺎی ﺳﻨﺘﯽ ﻣﻨﺠﺮﺑـﻪ ﺑﺮوزﻧﺘـﺎﯾﺞ ﻣﺘﻔـﺎوت وﺟﺪﯾـﺪی در‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻣﯽﺗـﻮان از ﻧﻈﺮﯾـﻪ درآﻣـﺪ داﯾﻤـﯽ ﻣﺼـﺮف ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ ﻧﺎم ﺑﺮد‪ .‬راﺑﺮتﻫﺎل )‪ (Robert Hall, 1978‬در ﺳﺎل ‪ 1978‬ﻃﯽ ﻣﻘﺎﻟﻪ ای ﻧﺸـﺎن داد‬
‫ﮐﻪ اﮔﺮ ازﻓﺮض اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ در ﻣﺪل درآﻣﺪ داﯾﻤﯽ ﻓﺮﯾﺪﻣﻦ ﺑﺮای اﺳﺘﺨﺮاج ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺼﺮف ﮐﻞ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺎﻣﻼ ًﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺗﺎآن زﻣﺎن وﺟﻮدداﺷﺖ ﺑﻪ دﺳـﺖ ﻣـﯽآﯾـﺪ‪ .‬ﻫـﺎل ﺑـﺎ درﻧﻈـﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻄﻠﻮﺑﯿﺖ ﻟﮕﺎرﯾﺘﻤﯽ و ﺑﺎاﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻟﻪ اوﻟﺮ‪ ١‬ﮐﻪ از ﺷﺮط ﻻزم ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮﮐﺮدن ﻣﻄﻠﻮﺑﯿﺖ‬
‫ﺑﺎ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﺑﻮدﺟﻪ درﻃﯽ زﻣﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮض اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ ﻣﺼﺮف ﮐﻞ‬
‫از ﻗﺎﻋﺪه ﮔﺎم ﺗﺼﺎدﻓﯽ‪ ٢‬ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﺼﺮف ﮐﻞ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﯾﺎ‬
‫ﻫﯿﭻ ﻣﺘﻐﯿﺮی ﺑﻪ ﺟﺰ وﻗﻔﻪ ﺧﻮد ﻣﺼﺮف در ﯾﮏ دوره ﻗﺒﻞ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﺼﺮف ﮐﻞ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻧﺘﯿﺠـﻪ‬
‫ﺑﻪ وﺿﻮع ﻣﻐﺎﯾﺮ ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎی ﺳﻨﺘﯽ و درآﻣﺪ داﯾﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﺼـﺮف ﮐـﻞ را ﺗـﺎﺑﻌﯽ از‬
‫درآﻣﺪ ﺟﺎری و درآﻣﺪ داﯾﻤﯽ و ﺛﺮوت ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟـﺎﻟﺒﯽ ﮐـﻪ اراﯾـﻪ داد‪،‬‬
‫ﻣﻨﺸﺄ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﺑﺴﯿﺎری در ادﺑﯿﺎت ﻧﻈﺮی و ﺗﺠﺮﺑﯽ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﺷﺪ‪ .‬اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن آزﻣﻮنﻫـﺎی ﺑﺴـﯿﺎری‬
‫ﺑﺮای ارزﯾﺎﺑﯽ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از اﯾﻦ ﻣﺪل اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ اﮐﺜﺮ آﻧﻬﺎ رد ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻫـﺎل ﺑـﻮد‪ .‬دﻻﯾـﻞ‬
‫ﻣﺘﻌﺪدی ﺑﺮای ﺗﻮﺟﯿﻪ رد ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻫﺎل ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪﻧﺪ ﮐـﻪ ﯾﮑـﯽ از آﻧﻬـﺎ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻓﻼوﯾـﻦ ‪(Flavin,‬‬
‫)‪1981‬ﺑﻮد ﮐﻪ در آن‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺎﺑﻌﯽ از درآﻣﺪ ﺟﺎری و ﻣﺼـﺮف دوره ﻗﺒـﻞ ﻣﻌﺮﻓـﯽ ﺷـﺪ‪ .‬در‬

‫‪1. Euler Equation‬‬

‫‪2. Random Walk‬‬
 ‫‪21‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ ازﻣﺮدم در اﯾﻦ ﻣﺪل در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣـﺪل ﮐﯿﻨـﺰی ﻋﻤـﻞ ﻣـﯽﮐﺮدﻧـﺪ و ﺑﺨﺸـﯽ دﯾﮕـﺮ در‬
‫ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﮔﺎمﻫﺎی ﺗﺼﺎدﻓﯽ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺼﺮف آن ﭼﻨﺎن ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣـﯽ رﻓـﺖ در ادﺑﯿـﺎت‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﻧﮑﺮد ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻋﻤﺮ ﻣﻘﺎﻟﻪﻫﺎی ﺧﻮب در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ دراواﺳﻂ دﻫﻪ‬
‫‪ 1990‬ﺧﺎﺗﻤﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎل درﻣﻮرد ﻣﺼﺮف ﮐﻞ‪ ،‬ﮐﺎری ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺎﻣﺎ )‪ (Fama‬در زﻣﯿﻨـﻪ ﺑﺎزارﻫـﺎی ﻣـﺎﻟﯽ و‬
‫ﭘﻮﻟﯽ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﯿﺰ‪،‬ﮐﻪ از ﻓﺮﺿﯿﻪ اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ در ﺻـﻮرت‬
‫ﻋﻘﻼﯾﯽ ﺑﻮدن اﻧﺘﻈﺎرات‪ ،‬ﺑﺎزار از ﮐﺎراﯾﯽ ﮐﺎﻣـﻞ ﺑﺮﺧـﻮردار ﺑـﻮده‪ ،‬اﻣﮑـﺎن ﭘـﯿﺶﺑﯿﻨـﯽ ﺗﻐﯿﯿـﺮات ﻗﯿﻤـﺖ در‬
‫ﺑﺎزارﻫﺎی ﺳﻬﺎم وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻗﯿﻤﺖ ﺳﻬﺎم از ﻗﺎﻋﺪه ﮔﺎم ﺗﺼـﺎدﻓﯽ ﭘﯿـﺮوی ﻣـﯽﮐﻨـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺤﺚ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺷﺮوع ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﮔﺴﺘﺮده ای در ادﺑﯿﺎت اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن و اﻗﺘﺼﺎد ﭘﻮﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯽ‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ درﺑﺮﺧﯽ از اﺑﻌﺎد آن ﻫﻨﻮز ﻧﯿﺰ اداﻣﻪ دارد‪.‬‬
‫ﻣﺪل ﻣﻌﺮوف دﯾﮕﺮی ﮐﻪ از ﻓﺮﺿﯿﻪ اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد ﺗﺎ ﯾﮑﯽ از ﺗﻐﯿﯿـﺮات ﺣﺴـﺎس ﺑﺎزارﻫـﺎی‬
‫ﻣﺎﻟﯽ را ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﺪ ﻣﺪل ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﻧﺮخ ارز‪ ١‬دورﻧﺒﻮش )‪ (Dornbusch, 1976‬ﺑﻮد‪ .‬در‬
‫ﻣﺪلﻫﺎی ﻗﺒﻠﯽ ﻧﺮخ ارز‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿـﺮات ﺷـﺪﯾﺪ ﻧـﺮخ ارز در ﺑﺎزارﻫـﺎی ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪای ﺑـﻪ واﮐـﻨﺶ‬
‫ﻏﯿﺮﻋﻘﻼﯾﯽ و اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاران و ﺑﻮرس ﺑﺎزان رﺑﻂ داده ﻣﯽﺷﺪ‪ .‬دورﻧﺒﻮش در اﯾـﻦ ﻣـﺪل ﻧﺸـﺎن‬
‫داد ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺷﺪﯾﺪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﭼﯿﺰی ﺟﺰ واﮐﻨﺶ ﻋﻘﻼﯾﯽ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮔﺮان در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی‬
‫اﻋﻼم ﺷﺪه ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺰاران ﭘﻮﻟﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل را اﻋﻼم ﮐﻨﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎرﻣﯽرود ﺗﻮرم و درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ﻧﯿﺰ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮرم و ﻧـﺮخ ﺑﻬـﺮه‬
‫در دوﺟﻬﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺮ ﻧﺮخ ارز ﺗﺄﺛﯿﺮ دارﻧﺪ وﻟﯽ‪ ،‬اﺛﺮ ﺗﻮرم ﺑﺮ ﻧﺮخ ارز ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﺛﺮ ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ﺑﺮ آن اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرود ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻋﻼم ﺷﺪه ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ارز ﺷـﻮد‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠـﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻣﻠـﻪ‬
‫ﮔﺮان در ﺑﺎزارﻫﺎی ﺑﻮرس ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺮخ ارز را دارﻧﺪ‪ ،‬اﻗﺪام ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪﻫﺎی ﺳﻮداﮔﺮاﻧﻪ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ ﮐـﺮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ اﻗﺪام ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮔﺮان‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺪﯾﺪ ﻧﺮخ ارز در ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫د‪ .‬دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎی ﮐﻼﺳـﯿﮏﻫـﺎی دﯾـﺪ زﻣﯿﻨـﻪ ﺳـﺎز ﻇﻬﻮردﯾـﺪﮔﺎه دﯾﮕـﺮی دردﻫـﻪ ‪ 1980‬ﺗﺤـﺖ ﻋﻨـﻮان‬
‫ﭼﺮﺧﻪﻫﺎی ﺗﺠﺎری ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ ٢‬ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه ﮐﻪ از ﻫﻤﺎن روش ﮐﻼﺳﯿﮏﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ در ﻣﺪل ﺳﺎزی‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ‬

‫‪1.Overshooting of Exchange Rate‬‬

‫‪2. Real Business Cycle Theory‬‬
 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪22‬‬
‫ﻣﺪلﻫﺎی ﮐﻼن ﺑﺎ ﺑﻨﯿﺎنﻫﺎی ﺧﺮد‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮد‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺟﺪﯾﺪی را در ﻣﻮرد ﻋﻠﺖ ﺑﺮوز ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﺗﺠﺎری‬
‫اراﯾﻪ داد‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬وﻗـﻮع ﻧﻮﺳـﺎﻧﺎت ﺗﺠـﺎری‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ روﻧـﻖ و رﮐـﻮد‪ ،‬در روﻧـﺪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ واﻗﻌـﯽ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﻫﺎی ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ ﺑﺎزارﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ وﺟﻮد ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻮﺳـﺎﻧﺎت‪ ،‬واﮐـﻨﺶ ﻃﺒﯿﻌـﯽ و‬
‫ﻋﻘﻼﯾﯽ ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ و ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﻮکﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎدوارد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺷﻮکﻫﺎ‬
‫ﻧﯿﺰ ازﻧﻈﺮ ﻃﺮﻓﺪاران اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬ﺷﻮکﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺗﮑﻨﻮﻟـﻮژی ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ازﻧﻈـﺮ اﯾـﻦ‬
‫دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬اﺻﻮﻟًﺎ ﻋﺪم ﺗﻌﺎدﻟﯽ در ﺑﺎزار وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﭘﺮدازی ﻣﺴـﺘﻘﻠﯽ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻧﻈﺮﯾـﻪ‬
‫ﭘﺮدازان اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه ﺑﺮای آزﻣﻮن ﺗﺠﺮﺑﯽ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑـﻪ ﺟـﺎی اﺳـﺘﻔﺎده از روشﻫـﺎی ﻣﺘـﺪاول اﻗﺘﺼـﺎد‬
‫ﺳﻨﺠﯽ‪ ،‬روش درﺟﻪ ﺑﻨﺪی و ﮐﺎﻟﯿﺒﺮﯾﺸﻦ را ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد دادﻧﺪ‪ .‬دراﯾﻦ روش‪ ،‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ازﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻗﺒﻠـﯽ‬
‫و ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﻮﺟﻮد اﺧﺬ ﺷﺪه ﺳﺮیﻫﺎی زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺮاﺳﺎس آﻧﻬـﺎ اﯾﺠـﺎد ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳـﻔﺎﻧﻪ اﯾـﻦ روش‪ ،‬ﮐـﻪ‬
‫درﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﺎزآﻓﺮﯾﻨﯽ واﻗﻌﯿﺖﻫﺎ ﺳﺖ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﻣﺤﮏ زدن ﺗﺠﺮﺑـﯽ ﻧﻈﺮﯾـﻪ ادوار ﺗﺠـﺎری ﺣﻘﯿﻘـﯽ را‬
‫ﺳﻠﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان دﻻﻟﺖﻫﺎی اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﺑﻮدن ادوار ﺗﺠﺎری ﺣﻘﯿﻘـﯽ‪،‬‬
‫و ﺧﻨﺜﯽ و ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﺑﻮدن ﮐﺎﻣﻞ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ را ﺑﺎﺷﻮاﻫﺪ ﻣﻮﺟﻮد درﺗﻨﺎﻗﺾ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺷﻮکﻫﺎی‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی از ﻟﺤﺎظ ﺗﻌﺪاد آن ﻗﺪر ﻧﯿﺴﺘﻨﺪﮐﻪ ﮐﻠﯿﻪ ﻧﻮﺳﺎنﻫﺎ را ﺗﺒﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‪ ،‬ﺗﻮﺟﯿـﻪ دوران‬
‫رﮐﻮد ﺑﺎﺷﻮکﻫﺎی ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ ﺗﺮ ازآن ﺑﺮای دوران روﻧﻖ اﺳﺖ‪ .‬درﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬ﺑﺎﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﻣﺸﮑﻼت‪ ،‬دﯾﺪﮔﺎه ﭼﺮﺧﻪﻫﺎی ﺗﺠﺎری ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾـﮏ روش ﻣـﺪل ﺳـﺎزی ﻣﻨﺴـﺠﻢ‬
‫ﻣﺤﺾ و رﯾﺎﺿﯽ در ادﺑﯿﺎت اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﻣﻄﺮح ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﯾﮏ ﻣـﺪل ﻣﺒﺘﻨـﯽ ﺑﺮﺗﺠﺰﯾـﻪ وﺗﺤﻠﯿـﻞ ﻣﺸـﮑﻼت‬
‫واﻗﻌﯽ اﻗﺘﺼﺎدی واراﯾﻪ راه ﺣﻞ ﺑﺮای آﻧﻬﺎ‪.‬‬

‫‪ .4-2‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﻓﺮضﻫﺎ و اﺑﺰارﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ‬

‫ﺗﺤﻮﻻت ﻧﺎﺷﯽ از اراﯾﻪ ﻓﺮﺿﯿﻪ اﻧﺘﻈـﺎرات ﻋﻘﻼﯾـﯽ وﭘﯿﺎﻣـﺪﻫـﺎی آن در اﯾـﻦ دوران‪ ،‬وﺿـﻌﯿﺖ آﻣـﻮزش و‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ دراﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن را ﺗﺎﻣﺪتﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺧﻮد ﻗﺮارداد‪ .‬درﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐـﻪ رﺷـﺘﻪ اﻗﺘﺼـﺎد ﮐـﻼن ﺑـﻪ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎل ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﻮد‪ ،‬داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن اﯾﻦ رﺷﺘﻪ دﭼﺎرﯾﮏ ﺳﺮدرﮔﻤﯽ ﺷـﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬در ﭼﻨـﯿﻦ‬
‫ﺷﺮاﯾﻄﯽ‪ ،‬ﮔﺮوﻫﯽ از اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﮐﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﺎرﺳﺎﯾﯽﻫﺎﯾﯽ در ﻧﻈﺎم ﺑﺎزار ودرﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻟـﺰوم دﺧﺎﻟـﺖ‬
‫دوﻟﺖ و ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی در اﻗﺘﺼﺎد داﺷﺘﻨﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﻣﻨﮑـﺮ ﻓﺮﺿـﯿﻪﻫـﺎی اﻧﺘﻈـﺎرات‬
‫ﻋﻘﻼﯾﯽ‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ در ﺑﻌﺪ ﺿﻌﯿﻒ آن‪ ،‬ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺪلﻫﺎﯾﯽ را اراﯾﻪ دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺿﻤﻦ ﺑﺮﺧـﻮرداری از ﺑﻨﯿـﺎنﻫـﺎی‬
‫ﺧﺮد و اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ‪ ،‬وﺟـﻮد ﻋـﺪم ﺗﻌـﺎدل دراﻗﺘﺼـﺎدﮐﻼن و درﻧﺘﯿﺠـﻪ‪ ،‬ﺿـﺮورت اﻋﻤـﺎل‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﻣﺎﻟﯽ وﭘﻮﻟﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ را ﺗﻮﺟﯿﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺮوه از اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن را‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎﯾﺸـﺎن ﺑـﻪ‬
 ‫‪23‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫ﺻﻮرت ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺮاﮐﻨﺪه و درزﻣﯿﻨﻪﻫﺎی ﻣﺘﻨﻮع در ﻃﻮل دودﻫﻪ اﺧﯿﺮﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬اﮐﻨـﻮن ﻣـﯽﺗـﻮان در‬
‫دوﮔﺮوه "ﭘﺴﺎ ﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎ‪ "١‬و "ﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ‪ "٢‬ﺗﺸﺨﯿﺺ داد‪.‬‬

‫‪ . 1-4-2‬ﭘﺴﺎ ﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎ‬
‫ﭘﺴﺎﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎ ﺿﻤﻦ اﻧﺘﻘﺎد ﺷﺪﯾﺪ از دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎی ﮐﻼﺳﯿﮏ‪ ،‬درﺻﺪد اراﯾﻪ ﺗﻔﺎﺳﯿﺮ ﺑﻨﯿﺎدی از دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎی ﮐﯿﻨﺰ‬
‫ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ وﺟﻮد ﺗﻨﻮع زﯾﺎد ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه درﻣﯿﺎن اﯾﻦ ﮔﺮوه از اﻗﺘﺼﺎد داﻧﺎن‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﻣﺤﻮرﻫـﺎی‬
‫اﺻﻠﯽ ﻣﻮرد اﺗﻔﺎق آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮد )اﺳﻨﻮدن و دﯾﮕﺮان‪.(1994 ،‬‬
‫ﭘﺴﺎ ﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺮ ﻋﺪم اﻃﻤﯿﻨﺎن و آﺛﺎر آن ﺑﺮ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮی واﺣﺪﻫـﺎی اﻗﺘﺼـﺎدی ﺑـﻪ وﯾـﮋه‬
‫ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎ دارﻧﺪ‪ .‬ﭘﺴﺎ ﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف دﯾﺪﮔﺎه ﺟﺎری ﮐﻼﺳﯿﮏﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﻓﺮﺿﯿﻪ اﻧﺘﻈـﺎرات ﻋﻘﻼﯾـﯽ‪،‬‬
‫ﻓﺮض ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮی از آﯾﻨﺪه ﺑﺮ اﺳﺎس ﮔﺬﺷﺘﻪ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﮔﯿـﺮی ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ‬
‫ﮔﺬاری ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎ درﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎﻣﻼً ﻧﺎﻣﻄﻤﺌﻦ ﮐﻪ در آن ﻫﯿﺞ ﺗﺼﻮﯾﺮ روﺷﻨﯽ از آﯾﻨﺪه در دﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺻﻮرت‬
‫ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﯽرود ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮیﻫﺎ در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎﻣﻼً ﻧﺎﻣﻌﻠﻮﻣﯽﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ ﺧﻄـﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ درﮐﻨﺎر وﺟﻮد ﭘﻮل‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ داراﯾﯽ ﮐﺎﻣﻼً ﻧﻘﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻋـﺚ ﻣـﯽﺷـﻮد واﺣـﺪﻫﺎی‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاران‪ ،‬در ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﺎآرام اﻗﺘﺼـﺎدی ﺧﺮﯾـﺪﻫﺎی وﯾـﮋه ﺷـﺎن را ﺑـﻪ ﺗﻌﻮﯾـﻖ‬
‫اﻧﺪازﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬رﯾﺸﻪ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت اﻗﺘﺼﺎدی در ﻧﻈﺎم ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﺘﻈـﺎرات ﺑﻠﻨـﺪ‬
‫ﻣﺪت ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاران‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻊ روﺣﯿﻪ ﺣﯿﻮاﻧﯽ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ وﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺎﻟﯽ ﺣﺎﮐﻢ در ﺑﺎزار ﻧﺴﺒﺖ داد‪.‬‬
‫ﭘﺴﺎﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻨﯿﺎنﻫﺎی ﺧﺮد ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣـﯽﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرت دﯾﮕـﺮ‪ ،‬آﻧﻬـﺎ‬
‫درﻣﻮاردی ﺑﻪ ﺑﻨﯿﺎنﻫﺎی ﺧﺮد در ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﮐﻼن روی ﻣﯽآورﻧﺪ ﮐﻪ آن ﺑﻨﯿﺎنﻫﺎ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﺗﻄﺒﯿﻖ زﯾﺎدی ﺑﺎ‬
‫واﻗﻌﯿﺎت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻮارد زﯾﺮ اﺷﺎره ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺴﺎﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫـﺎ ﺑـﯿﻦ ﺑﺎزارﻫـﺎی ﺑـﺎ‬
‫ﻗﯿﻤﺖﻫﺎی اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮ)ﮐﺎﻻﻫﺎی ﮐﺸﺎورزی و ﻣﻮاداوﻟﯿـﻪ( و ﺑﺎزارﻫـﺎی ﺑـﺎ ﻗﯿﻤـﺖﻫـﺎی ﺛﺎﺑـﺖ )ﮐﺎﻻﻫـﺎی‬
‫ﺻﻨﻌﺘﯽ( ﺗﻔﺎوت ﻗﺎﯾﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺑﺎزارﻫﺎی ﺑﺎ ﻗﯿﻤﺖﻫﺎی ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﻘﺪار اﺳﺖ ﮐـﻪ ﺧـﻮد را ﺑـﺎ ﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫ﻣﺎزاد ﻋﺮﺿﻪ ﯾﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺗﻌﺪﯾﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻧﻪ ﻗﯿﻤﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ ﭘﺴﺎ ﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎ ﺑﯿﻦ ﻗﯿﻤـﺖﻫـﺎی ﻣﺘﮑـﯽ ﺑـﺮ‬
‫ﻫﺰﯾﻨﻪ و ﻗﯿﻤﺖﻫﺎی ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺗﻔﺎوت ﻗﺎﯾﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﮐﺎﻻﻫﺎی ﺻﻨﻌﺘﯽ ﮐـﻪ از درﺟـﺎﺗﯽ‬

‫‪1. Post-Keynesians‬‬
‫‪2 .New-Keynesians‬‬
 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪24‬‬
‫از اﻧﺤﺼﺎر ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ ،‬ﻗﯿﻤﺖﻫﺎی ﺧﻮد را ﺑﺮاﺳﺎس درﺻﺪی از ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و درﺷـﺮاﯾﻂ ﻣـﺎزاد‬
‫ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺎ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻋﺮﺿﻪ ﺑﺎﮐﺸﺶ روﺑﺮو ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺴﺎﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﻮل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﭘﺪﯾﺪه دروﻧﺰا ﻣﯽﻧﮕﺮﻧﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﺟﻬﺖ راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﭘﻮل و ﺗـﻮرم‬
‫در دﯾﺪﮔﺎه ﭘﺴﺎ ﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮐﻼﺳﯿﮏﻫﺎﺳﺖ‪ .‬آﻧﻬﺎ‪ ،‬رﺷﺪ ﭘﻮل را ﭘﺎﺳﺨﯽ ﺑﻪ ﺗﻮرم و ﻧﻪ ﻋﻠﺖ آن‬
‫ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﺆﺳﺴﺎت ﭘﻮﻟﯽ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ رو ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﺗﺠﺎری ﺗﻄﺒﯿﻖ داده ﺣﺠﻢ ﭘـﻮل را‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬ﺑﺮای ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺗﻮرم‪ ،‬ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺣﺠﻢ ﭘﻮل را ﮐﺎﺳـﺖ ﮐـﻪ در‬
‫اﯾﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﮑﺎری و ﮐﺎﻫﺶ درآﻣﺪﻫﺎ وﺿﻌﯿﺖ رﮐﻮد وﺧﯿﻢﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬راه ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺗـﻮرم‪،‬‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣﺪ اﺳﺖ ﻧﻪ ﮐﺎﻫﺶ آن‪.‬‬
‫ﭘﺴﺎﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﮔﺮوه اﻗﻠﯿﺖ ﻏﯿﺮ ﻣﻨﻈﻢ در ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺤﻮﻻت ﻓﮑﺮی اﻗﺘﺼﺎد‬
‫ﮐﻼن وﺟﻮد دارﻧﺪو دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎﯾﺸﺎن را در ﻧﺸﺮﯾﻪ ای ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺎم ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪ .2-4-2‬ﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ‬
‫ﮔﺮوه دوم از دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎی ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎی ﮐﯿﻨﺰ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻄﺮح ﺷـﺪه‬
‫از ﺟﺎﻧﺐ ﮐﯿﻨﺰﯾﻦ ﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻨﻮع ﻫﺴﺘﻨﺪ وﻟﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ در ﺻﺪد ﺗﺒﯿـﯿﻦ‬
‫ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل ﺣﺘﯽ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻓﺮض اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘـﺖ‪ ،‬دﯾـﺪﮔﺎه ﮐﯿﻨـﺰﯾﻦ ﻫـﺎی ﺟﺪﯾـﺪ‬
‫ﭘﺎﺳﺨﯽ ﺑﻪ دﯾﺪﮔﺎه ﮐﻼﺳﯿﮏﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ ﺧﻨﺜﯽ ﺑـﻮدن ﺳﯿﺎﺳـﺖﻫـﺎدر ﺷـﺮاﯾﻄﯽ ﮐـﻪ ﻣـﺮدم از‬
‫اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻨﺜﯽ ﺑﻮدن ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎﮐﻪ از ﻣـﺪلﻫـﺎی‬
‫ﮐﻼﺳﯿﮏﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﻣﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮض اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ اﻋﻤـﺎل‬
‫ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺮضﻫﺎ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺎزارﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ رﻗﺎﺑﺘﯽ ﺑﻮدن ﺑﺎزارﻫﺎ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺎﻣﻞ و ﻣﺘﻘـﺎرن‪،‬‬
‫ﯾﮕﺎﻧﻪ ﺑﻮدن ﺗﻌﺎدل و ﺧﻄﯽ ﺑﻮدن رواﺑﻂ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮدﯾﺪﮔﺎه ﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬اﮔﺮﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﻓﺮضﻫﺎ ﻧﻘﺾ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﯽ درﺻﻮرت ﻗﺒﻮل اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﻗﺒﻠـﯽ ﻋـﺪم ﺗﻌـﺎدل و ﻟـﺰوم ﺳﯿﺎﺳـﺖﻫـﺎی ﻓﻌـﺎل‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫در اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﻬﺮﺳﺖ وارﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﻣﻬﻢ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن‬
‫و زﻣﯿﻨﻪ ﺳﺎز وﺣﺪت روﯾﻪ ﭘﮋوﻫﺸﯽ در اﯾﻦ رﺷﺘﻪ ﺑﻮده اﻧﺪ اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬ﻧﻘﺎط ﻣﺸـﺘﺮک اﯾـﻦ ﭘـﮋوﻫﺶﻫـﺎ‬
‫راﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪی ﮐﺮد‪:‬‬
‫ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ ﯾﮏ ﺑﻨﯿﺎد ﺧﺮد ﺑﺮای ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل ﺑﺎزار ﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫‪.1‬‬
‫از ﻓﺮض اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‬ ‫‪.2‬‬
 ‫‪25‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﯾﮑﯽ از ﻓﺮضﻫﺎی اوﻟﯿﻪ ﻣﺪلﻫﺎی ﮐﻼﺳﯿﮏ و ﮐﻼﺳـﯿﮏﻫـﺎی ﺟﺪﯾـﺪ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬ ‫‪.3‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺑﺎزارﮐﺎﻻ‪ ،‬ﮐﺎر‪ ،‬ﯾﺎ ﭘﻮل واﻋﺘﺒﺎرات را ﻧﻘﺾ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫اوﻟﯿﻦ ﭘﮋوﻫﺶ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﯿﺸﺮ )‪ (Fischer, 1977‬و ﺗﯿﻠﻮر)‪ (Taylor, 1980‬اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺠﺰا وﻟﯽ درارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﻮﺿﻮع وﺑﺎﯾﮏ دﯾﺪﮔﺎه ﻣﺸﺎﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ اﺻـﻠﯽ در اﯾـﻦ‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺎﮐﺎراﯾﯽ ﺑﺎزار ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ درﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺳﻄﺢ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎی اﺳـﻤﯽ ﻧﺎﺷـﯽ از‬
‫ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﯽ زﻣﺎن ﻗﺮاردادﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻗﺮاردادﻫﺎی ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت درﯾﮏ زﻣﺎن واﺣـﺪ ﺷـﺮوع وﺧـﺘﻢ‬
‫ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﮑﺎن واﮐﻨﺶ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﮐﺎرﮐﻨﺎن در ﺳﻄﺢ ﮐﻞ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺮای ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﯿﺎﺳـﺖﻫﺎﯾـﺎ‬
‫ﺷﻮکﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﯿﻤﺖﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬درﺻﻮرت ﺑﺮوز ﯾﮏ ﺷـﻮک‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی وﺗﻐﯿﯿﺮﻗﯿﻤﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﮐﺎرﮐﻨﺎن در اﻗﺘﺼﺎد ﻗﺎدر ﺑـﻪ واﮐـﻨﺶ ﯾﮑﺒـﺎره‬
‫ﺑﺮای ﺗﻌﺪﯾﻞ در دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎﯾﺸﺎن ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ ،‬زﯾﺮا زﻣﺎن ﺷﺮوع و ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻗﺮاردادﻫـﺎ ﺑـﺮای اﻓـﺮاد ﻣﺘﻔـﺎوت‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ازآنﺟﺎ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﻋﺪهای ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﻌﺪﯾﻞ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎی اﺳﻤﯿﺸﺎن درﻣﻮاﺟﻬـﻪ ﺑـﺎ ﺗﻐﯿﯿـﺮات‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎی واﻗﻌﯽ ودرﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ واﺷـﺘﻐﺎل ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮐـﺮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرت دﯾﮕـﺮ‪،‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﭘﻮﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯽ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﺎ اﯾﺠـﺎد ﭼﻨـﯿﻦ ﺷـﻮکﻫـﺎﯾﯽ در روﻧـﺪ ﺗﻮﻟﯿـﺪ واﺷـﺘﻐﺎل‬
‫اﺛﺮﮔﺬارﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺮوع ﯾﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻧﮕﺮش ﺟﺪﯾﺪ و درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺑﯿـﺮون‬
‫آﻣﺪن از ﺳﺮدرﮔﻤﯽ ﻧﺎﺷﯽ از اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ دارای ﮐﺎﺳﺘﯽﻫﺎی ﻣﻬﻤـﯽ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻧﻤﻮﻧـﻪ‪،‬‬
‫ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮرد اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ وﺟﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﻗﺮاردادﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻊ اﯾﺠﺎد ﺗﻌﺎدل در ﺑﺎزارودرﻧﺘﯿﺠﻪ زﯾﺎن‬
‫ﺑﺮﺧﯽ اﻓﺮاد ﺷﺎﻏﻞ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﭼﺮا اﻓﺮاد ﻋﺎﻗﻞ ﺗﻦ ﺑﻪ اﻣﻀﺎی ﭼﻨـﯿﻦ ﻗﺮاردادﻫـﺎﯾﯽ ﻣـﯽدﻫﻨـﺪ؟ ﯾـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ در‬
‫ﺻﻮرت ﭘﺬﯾﺮش اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﮐﻪ دﺳﺘﻤﺰدواﻗﻌﯽ ﺣﺮﮐﺘـﯽ ﺑـﺮﺧﻼف ﭼﺮﺧـﻪ اﻗﺘﺼـﺎدی‪ ١‬دارد‪،‬‬
‫درﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ واﻗﻌﯿﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﮔﺮﯾﺒﺎﻧﮕﯿﺮ ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺪلﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮﻓﺮض ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎی اﺳﻤﯽ وﯾﺎﺗﻮﺟﯿﻪ آﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪل دوم در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﻗﯿﻤﺖﻫـﺎ در ﺑـﺎزار ﮐـﺎﻻﻫﺎﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﻣـﺪل ﮐـﻪ ﻣﻨﮑﯿـﻮ‬
‫)‪ (Mankiw,1995‬آن را اراﯾﻪ داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻗﯿﻤﺖﻫـﺎی‬
‫ﺑﺎزارﻧﯿﺰ ﺣﺎﺻﻞ رﻓﺘﺎر ﺑﻬﯿﻨﻪ آﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺪل‪ ،‬ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎﮐﻪ در ﯾﮏ ﺑﺎزار رﻗﺎﺑﺖ ﻧﺎﻗﺺ‪ ٢‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨـﺪ‬

‫‪1.Counter Cyclical‬‬
‫‪2.Monopolistic Competition‬‬
 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪26‬‬
‫در ﺻﻮرت ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪن ﺑﺎ ﺷﻮکﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﯿﻤﺖﻫﺎ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی‬
‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﯿﻤﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺗﻐﯿﯿﺮ آﮔﻬﯽﻫﺎ وﺑﺮوﺷﻮرﻫﺎ‪ ١‬را ﺑﺎ ﻓﺎﯾﺪه ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﻐﯿﯿﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴـﻪ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ درﺻﻮرﺗﯽ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﯿﻤﺖﻫﺎ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻓﺎﯾﺪه ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻨﮑﯿﻮ در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﻧﻘﺾ رﻗﺎﺑـﺖ ﮐﺎﻣـﻞ در ﺑـﺎزار ﮐـﺎﻻ و وﺟـﻮد ﻫﺰﯾﻨـﻪﻫـﺎی‬
‫ﺑﺴﯿﺎرﮐﻮﭼﮏ و ﻧﺎﭼﯿﺰ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺮﭼﺴﺐ ﻗﯿﻤﺖﻫﺎ ﺑﺮای ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ آﺛﺎرﺑﺴﯿﺎرﺑﺰرگ رﻓﺎﻫﯽ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎ ﺑﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯿﺰان ﺗﻮﻟﯿﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ ازﺑﺮﺧﻮرداری آﻧﻬﺎ از ﻗـﺪرت ﺗﻌﯿـﯿﻦ‬
‫ﻗﯿﻤﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻌﺎدل اﻗﺘﺼﺎد را در ﺳﻄﺤﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از ﺳﻄﺢ ﺑﻬﯿﻨﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﮕﺎه دارﻧـﺪ‪ .‬از آﻧﺠـﺎ‬
‫ﮐﻪ زﯾﺎن اﯾﻦ ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻨﮕﺎهﻫـﺎﯾﯽ ﮐـﻪ ﻋﺎﻣـﻞ آن ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻧﮕﯿـﺰه ای‬
‫ﺑﺮای ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل ﮐﺎﻣﻞ در ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﻫﻤﯿـﺖ وﺿـﺮورت ﺳﯿﺎﺳـﺖﻫـﺎی ﭘـﻮﻟﯽ‬
‫وﻣﺎﻟﯽ در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﺷﻮکﻫﺎی ﺗﻘﺎﺿﺎ و ﺑﺮای رﺳﺎﻧﺪن اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻪ ﻧﺮخ ﻃﺒﯿﻌﯽ اﺷﺘﻐﺎل آﺷﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺪل ﺳﻮم‪ ،‬ﻣﺪﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻌﯽ در اراﯾﻪ ﺑﻨﯿﺎنﻫﺎی ﺧﺮد ﺑﺮای ﺗﻮﺟﯿﻪ ﭼﺴـﺒﻨﺪﮔﯽ دﺳـﺘﻤﺰدﻫﺎی واﻗﻌـﯽ‬
‫دارد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺪل‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎﻧﺎم ﮐﺎراﯾﯽ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎ‪ ٢‬و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﯾﻠﻦ )‪ (Yellen,1984‬اراﯾـﻪ ﺷـﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻄﺒـﻖ ﺑـﺎ‬
‫اﯾﺪه اﺻﻠﯽ ﮐﯿﻨﺰ در ﻣﻮرد ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل ﺑﻮد و اﺷﮑﺎﻻت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺪلﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﺪم ﺗﻌـﺎدل را ﺑﺎﭼﺴـﺒﻨﺪﮔﯽ‬
‫اﺳﻤﯽ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدادﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺪل‪ ،‬ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ دﺳـﺘﻤﺰدﻫﺎی ﺣﻘﯿﻘـﯽ ﺣﺎﺻـﻞ ﯾـﮏ‬
‫رﻓﺘﺎر ﻋﻘﻼﯾﯽ ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎ و ﮐﺎرﮐﻨﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﯾﺠﺎد روﺣﯿﻪ وﻓﺎداری و وﻇﯿﻔﻪ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﮐﻢ ﮐﺎری‪ ٣‬در ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺧﻮد ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ دﺳﺘﻤﺰدواﻗﻌﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ از دﺳـﺘﻤﺰد ﺑـﺎزار‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ اﯾﻦ ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﺑﻨﮕـﺎهﻫـﺎ در ﺷـﺮاﯾﻄﯽ ﮐـﻪ ﺷـﻮک ﻣﻨﻔـﯽ ﺑـﻪ اﻗﺘﺼـﺎد وارد ﺷـﻮد‪ ،‬ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ‬
‫دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎراﭘﺎﯾﯿﻦ ﻧﯿﺎورﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮا ﮐﺎﻫﺶ دﺳﺘﻤﺰد ﺳﺒﺐ ﮐﺎﻫﺶ روﺣﯿﻪ وﻓﺎداری در ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺷﺪه و ﮐﻢﮐـﺎری‬
‫را اﻓﺰاﯾﺶ ﺧﻮاﻫﺪداد‪ .‬اﮔﺮ‪ ،‬ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﻧﺎﺷﯽ از اﯾﻦ ﮐﻢ ﮐﺎری ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻋﺪم ﮐﺎﻫﺶ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻨﮕﺎه ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎ را در ﺳﻄﺢ ﻗﺒﻠﯽ‪ -‬ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺳﻄﺢ دﺳـﺘﻤﺰدﻫﺎی ﺑﺎزاراﺳـﺖ‪-‬‬
‫ﻧﮕﻬﺪارد‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻖ ﻣﺪل ﮐﻢ ﮐﺎری ﺷﺎﭘﯿﺮو و اﺳﺘﯿﮕﻠﯿﺘﺰ)‪ ، (Shapiro & Stiglitz, 1984‬در‬
‫ﺻﻮرت ﮐﺎﻫﺶ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻨﮕﺎه اﺑﺘﺪا ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺎﻫﺮ وارزﻧﺪه ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ ،‬زﯾـﺮا ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺎزارﻫﻤﻮاره آﻣﺎدﮔﯽ ﺟﺬب ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑـﺮای اﯾـﻦ ﻧـﻮع ﮐﺎرﮐﻨـﺎن ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﺳـﺎﯾﺮﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻋـﺎدی را دارد‪.‬‬
‫درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺎﺗﻌﺪﯾﻞ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎ در ﺳﻄﺢ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎی ﺗﻌﺎدﻟﯽ ﺑﺎزار‪ ،‬ﺑﻨﮕﺎه ﻓﻘﻂ ﮐﺎرﮐﻨـﺎن ﻋـﺎدی ﺧـﻮد را ﮐـﻪ‬

‫‪3.Menu Cost‬‬
‫‪4.Efficiency Wages‬‬

‫‪1. Shirking‬‬
 ‫‪27‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫اﺣﺘﻤﺎﻻً ﮐﻢ ﮐﺎر ﻧﯿﺰﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﺣﻔﻆ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺑﻨﮕـﺎه ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد اﮔـﺮ دﺳـﺘﻤﺰدﻫﺎی‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﯽ ﺧﻮدراﺗﻌﺪﯾﻞ ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎ ﭼﻨﯿﻦ رﻓﺘﺎری داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬از آﻧﺠﺎﮐﻪ ﺳـﻄﺢ دﺳـﺘﻤﺰدﻫﺎی‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ از دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎی ﺑﺎزاراﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻞ ﺑﯿﮑﺎری ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه و ﺗﺎ زﻣـﺎﻧﯽ ﮐـﻪ ﭼﻨـﯿﻦ رﻓﺘـﺎری‬
‫اداﻣﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﯿﮑﺎری و ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل ﺑـﺎﻗﯽ ﺧﻮاﻫـﺪ ﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬درﻫﻤـﯿﻦ راﺑﻄـﻪ‪ ،‬ﺑـﺎل و روﻣـﺮ & ‪(Ball‬‬
‫)‪ Romer, 1990‬در ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺧﻮد‪ ،‬دوﻣﺪل ﺑﺎﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﻗﯿﻤﺖﻫﺎی اﺳﻤﯽ و دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎی ﺣﻘﯿﻘﯽ را ﺑﺎﻫﻢ‬
‫ﺗﺮﮐﯿﺐ ﮐﺮده ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﺎﻟﺒﯽ درﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﻔﻬـﻮم ﻋـﺪم ﺗﻌـﺎدل ﮔﺮﻓﺘﻨـﺪ‪ .‬آﻧﻬـﺎ اﯾـﻦ ﺑﺤـﺚ را ﻣﻄـﺮح ﮐﺮدﻧـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎی ﺣﻘﯿﻘﯽ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪﻫﺎی ﺑﻨﮕﺎه را ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺑﺮد‪ ،‬ﺧﻮدﻣﻮﺟﺐ اﯾﺠﺎد ﻋـﺪم اﻧﮕﯿـﺰه‬
‫ﺑﺮای ﮐﺎﻫﺶ ﻗﯿﻤﺖﻫﺎی اﺳﻤﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎی ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻘﻮﯾﺖ‬
‫ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﻗﯿﻤﺖﻫﺎی اﺳﻤﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ دو ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﻗﺎدرﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻣﻨﺎﺳـﺒﯽ از ﻣﻔﻬـﻮم ﻋـﺪم‬
‫ﺗﻌﺎدل ﮐﯿﻨﺰی اراﯾﻪ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪلﻫﺎی دﯾﮕﺮی در ﺗﻮﺿﯿﺢ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎی ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣـﺪل ﻗﺮاردادﻫـﺎی ﻧﯿـﺮوی ﮐـﺎر ﺑﯿﻠـﯽ‬
‫)‪ ،(Baily, 1974‬آزاردﯾــﺎس )‪ ،(AzardiasK,1975‬ﻣــﺪل اﺗﺤﺎدﯾــﻪ ﻣــﮏ دوﻧﺎﻟــﺪ و ﺳــﻮﻟﻮ‬
‫)‪ (McDonald & Solow, 1981‬و ﻣــﺪل ﺧــﻮدی و ﻏﯿﺮﺧــﻮدی‪ ١‬ﺑﻼﻧﭽــﺎرد وﺳــﺎﻣﺮز‬
‫)‪ (Blanchard& Summers,1986‬اراﯾﻪ ﺷﺪه اﻧـﺪ‪ .‬درﻣـﺪل ﻗﺮاردادﻫـﺎ‪ ،‬ﻗـﺮاردادی ﮐـﻪ دﺳـﺘﻤﺰد‬
‫ﺣﻘﯿﻘﯽ در آن ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﯾﮏ ﻗﺮارداد ﺑﻬﯿﻨﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺪل‪ ،‬ﺑﻨﮕﺎه ﺑﯽ ﺗﻔﺎوت ﺑﻪ رﯾﺴـﮏ از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ ﭘﺮداﺧﺖ دﺳﺘﻤﺰد ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﯾﮏ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺼﺮف ﻫﻤﻮاری را ﺑﺮای ﮐﺎرﮐﻨﺎن رﯾﺴﮏ ﮔﺮﯾـﺰ ﺧـﻮد‬
‫ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽآورد‪ .‬در ﻣـﺪل اﺗﺤﺎدﯾـﻪ و ﺧـﻮدی و ﻏﯿﺮﺧـﻮدی‪ ،‬اﯾـﻦ اﺗﺤﺎدﯾـﻪﻫـﺎی ﮐﺎرﮐﻨـﺎن ﻫﺴـﺘﻨﺪ ﮐـﻪ در‬
‫ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺣﺪاﮐﺜﺮﮐﺮدن ﺳﻮد اﻋﻀﺎی ﺧﻮد )ﺧﻮدی( ﺳﻌﯽ در ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از ﮐﺎﻫﺶ دﺳـﺘﻤﺰدﻫﺎی ﺣﻘﯿﻘـﯽ‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬زﯾﺮا‪ ،‬در ﺻﻮرت ﮐﺎﻫﺶ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎی ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ ،‬درآﻣـﺪ اﻋﻀـﺎی آﻧﻬـﺎ ﮐـﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﺑﻨﮕـﺎه ﺑﯿﮑـﺎران‬
‫)ﻏﯿﺮﺧﻮدیﻫﺎ( را ﻧﯿﺰ اﺳﺘﺨﺪام ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫ازﻣﺠﻤﻮع ﻣﺪلﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن درراﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎ اراﯾﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﺪل‬
‫دﺳﺘﻤﺰدﮐﺎرآﯾﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﻨﮑﻪ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎی ﺣﻘﯿﻘﯽ را ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻣـﯽدﻫـﺪ ودرﻋـﯿﻦ ﺣـﺎل زﻣﯿﻨـﻪ‬
‫ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﻗﯿﻤﺖ ﮐﺎﻻﻫﺎ راﻧﯿﺰ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ازﻣﻘﺒﻮﻟﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪2.Insider-Outsider‬‬
 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪28‬‬
‫ﻣﺪل ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺎزار اﻋﺘﺒﺎرات واﺛﺮﮔﺬاری ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﭘﻮﻟﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺪل‪ ،‬ﮐـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﺑﺮﻧﺎﻧﮑﻪ )‪ (Bernanke, 1983‬درﺗﻮﺿﯿﺢ ﻋﻠﻞ ﺑﺮوز رﮐﻮد ﺑﺰرگ ﻏﺮب اراﯾﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺎﻧـﮏﻫـﺎ در‬
‫ﺗﺄﻣﯿﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎی ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺰرگ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐ اﯾﺠﺎد رﮐﻮد‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﺎً ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﯽ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه اﻋﺘﺒﺎر ﺑﻨﮕـﺎهﻫـﺎی ﮐﻮﭼـﮏ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪ .‬زﯾـﺮا‪،‬‬
‫اﻣﮑﺎن ﺗﺄﻣﯿﻦ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﻮردﻧﯿﺎزازﻃﺮﯾﻖ ﻓﺮوش اوراق ﻗﺮﺿﻪ ﺑﺮای اﯾﻦ ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدن آﻧﻬﺎ ﮐـﻢ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻧﮏﻫﺎﺑﻨﺎ ﺑﻪ دﻻﯾﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺪم اﻃﻤﯿﻨﺎن ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وام ﮔﯿﺮﻧﺪﮔﺎن‪ ،‬ﭘﺮﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﻮدن ﮐﻨﺘﺮل وام‬
‫ﮔﯿﺮﻧﺪﮔﺎن و ﯾﺎ داﺷﺘﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺧﺼﻮﺻﯽ درﻣﻮرد وﺿﻌﯿﺖ آﯾﻨﺪه اﻗﺘﺼﺎد در آﯾﻨﺪه ﺑـﻪ اﯾـﻦ ﺑﻨﮕـﺎهﻫـﺎ ﮐـﻪ‬
‫ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ در ﻧﺮخ ﺑﻬﺮه ﺟﺎری وام درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﻨﺪ وام ﻧﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻗـﺎدر ﺑـﻪ ﺗـﺄﻣﯿﻦ اﻋﺘﺒـﺎر ازﺳـﺎﯾﺮ ﻣﺤـﻞﻫـﺎ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ اﻧﺼﺮاف از ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬارﯾﺸﺎن ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ راﻟﻐﻮﺧﻮاﻫﻨﺪ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻞ و اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﯿﮑﺎری ﺷﻮد و ﻣﺎداﻣﯽﮐﻪ اﯾﻦ ﺷـﺮاﯾﻂ‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ وﺿﻌﯿﺖ ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل ﭘﺎﯾﺪار ﺧﻮاﻫﺪﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﭘﻨﺠﻢ از ﺳﺮی ﻣﺪلﻫﺎی ﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻌﺎدلﻫﺎی ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ ﻣﺮﺑـﻮط ﻣـﯽﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﺗﻌﺎدلﻫﺎی ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ از اﯾﻦ ﻧﻈﺮاﻫﻤﯿﺖ دارﻧﺪ ﮐﻪ درﺻـﻮرت وﺟـﻮد‪ ،‬ﻧـﺎﻗﺾ اﺻـﻞ ﺗﻌـﺎدل ﯾﮕﺎﻧـﻪ وﮐـﺎرای‬
‫واﻟﺮاﺳﯽ دراﻗﺘﺼﺎد ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬وﺟﻮد ﺗﻌـﺎدلﻫـﺎی ﭼﻨﺪﮔﺎﻧـﻪ ﺑـﺎ دﯾـﺪﮔﺎه ﮐﯿﻨـﺰﯾﻦﻫـﺎ ﺗﻄـﺎﺑﻖ دارد‪ .‬زﯾـﺮا‪،‬‬
‫درﺻﻮرت وﺟﻮد ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﺗﻌﺎدل‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﯿﻦ ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻌﺎدل رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪی ﮐﺮد و ﯾﮑﯽ راﺑﻪ دﯾﮕﺮی‬
‫ﺗﺮﺟﯿﺢ داد‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ‪ ،‬اﮔﺮاﻗﺘﺼﺎد در ﯾﮏ ﺗﻌﺎدل ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﯽ ﻗﺮارداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺳﯿﺎﺳﺖﻫـﺎی‬
‫ﭘﻮﻟﯽ وﻣﺎﻟﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان آن را ﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﻌﺎدل ﺑﻬﺘـﺮ ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﮐـﺮد‪ .‬ﻣـﺪل ﺟﺴـﺘﺠﻮی داﯾﻤﻮﻧـﺪ‬
‫)‪ ،(Diamond, 1982‬ﯾﮑﯽ ازﻣﺪلﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ﺑﻪ دﺳـﺖ آﻣـﺪن ﺑـﯿﺶ از ﯾـﮏ ﺗﻌـﺎدل در‬
‫اﻗﺘﺼﺎد اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺪل‪ ،‬ﻗﯿﻤﺖﻫﺎ اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﺎزار ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺶ ﻫﻤﺎﻫﻨـﮓ ﮐﻨﻨـﺪﮔﯽ ﺧـﻮد در‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺑﯿﻦ ﺗﻌﺪاد ﺑﺴﯿﺎرزﯾﺎدی از ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮔﺮان را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ اﯾﻔﺎ ﮐﻨﺪ درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺗﻌـﺎدل ﭘﺎﯾﺪارﯾﮕﺎﻧـﻪ ﻣﻤﮑـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﯿﺎﯾﺪ‪ .‬اﯾﺪه ﮐﻠﯽ ﻣﺪل اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺧﻮب ﺑﺎزار‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺮاﻫﻢ آوردن اﻣﮑﺎن ﻓﻌﺎﻟﯿـﺖ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮای ﻓﻌﺎﻻن اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ داردﮐﻪ ﺗﻌـﺪاد ﺑﺴـﯿﺎری از اﻓـﺮاد در اﯾـﻦ ﺑـﺎزار ﻓﻌـﺎل ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬
‫داﯾﻤﻮﻧﺪ ﻣﺪل ﺧﻮد را درﻗﺎﻟﺐ ﯾﮏ داﺳﺘﺎن ﺳﺎده ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﺗﻮﺿـﯿﺢ ﻣـﯽدﻫـﺪ‪ .‬اﻓـﺮادی در ﯾـﮏ ﺟﺰﯾـﺮه‬
‫دوراﻓﺘﺎده ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﮐﺴﺐ ﻣﻌﯿﺸﺖ از راه ﭼﯿﺪن ﻧﺎرﮔﯿﻞ ازدرﺧﺘﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺑﻨﺎﺑﻪ دﻟﯿﻠﯽ ﻧﻤـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ‬
‫ﻧﺎرﮔﯿﻞﻫﺎﯾﯽ راﮐﻪ ﺧﻮدﭼﯿﺪه اﻧﺪ ﺑﺨﻮرﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﺎﭼﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان وارد ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺷـﻮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌـﺪاد ﻧﺎرﮔﯿـﻞﻫـﺎ‬
‫روی درﺧﺘﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺎرﮔﯿﻞ دارﻧﺪ ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ وﻟﯽ ارﺗﻔﺎع اﯾﻦ درﺧﺘﺎن ﺑـﺎ ﯾﮑـﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﻔـﺎوت اﺳـﺖ‪ .‬اﻓـﺮاد‬
‫ﺟﺰﯾﺮه وﻗﺘﯽ ﮐﻪ درﺧﺖ ﻧﺎرﮔﯿﻞ داری را ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ از آن ﺑﺎﻻ ﺑﺮوﻧﺪ ﯾﺎﺧﯿﺮ‪ .‬ﺗﺼـﻤﯿﻢ‬
 ‫‪29‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪﮐـﻪ ﻧﺎرﮔﯿـﻞﻫﺎﯾﺸـﺎن را‬
‫ﺑﺎآﻧﻬﺎ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد زﯾﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻓﺮدی ﮐﻪ ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﺳـﺎدﮔﯽ ﺑـﺎ او وارد ﻣﻌﺎﻣﻠـﻪ‬
‫ﺷﺪ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ اﻓﺮاد ﺑﺮای ﻣﯿﺰان ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ – ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ از درﺧﺘﺎن‪ -‬ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﭘـﯿﺶ‬
‫ﺑﯿﻨﯽ آﻧﻬﺎ از درﺟﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ دارد‪ .‬از ﻃﺮﻓﯽ ﻫﯿﭻ ﺳﺎزوﮐﺎری وﺟﻮد ﻧﺪارد ﺗﺎ ﺗﻀـﻤﯿﻦ ﮐﻨـﺪ ﮐـﻪ ﭘـﯿﺶ‬
‫ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻠﯿﻪ اﻓﺮاد از زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺻﺮف ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﮑﻨﻨﺪ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﯾـﻦ اﺷـﺘﺒﺎﻫﺎت درارزﯾـﺎﺑﯽ وﺿـﻌﯿﺖ‬
‫ﺑﺎزارﺑﻪ اﺣﺘﻤﺎل زﯾﺎد روی ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺮ ﺗﻌﺎدل ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬درﭘﺸﺖ اﯾﻦ داﺳﺘﺎن‪ ،‬داﯾﻤﻮﻧﺪ ﻣـﯽﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ در ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎزار را درﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺜﺒﺘﯽ وﺟﻮد دارد ﻧﺸـﺎن دﻫـﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻬﻮﻟﺖ درﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻧﺎﺷﯽ از وﺟﻮدﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮔﺮ در ﺑﺎزار ﯾﮏ ﻋﺎﻣﻞ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺜﺒﺖ ﺗﻠﻘﯽ ﺷـﺪه‬
‫ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد ازﻫﻤﻪ ﻓﺮﺻﺖﻫﺎی ﻣﻤﮑﻦ ﺑﺮای ﺗﻮﻟﯿﺪ وﮐﺴﺐ ﺳﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﻮد‪ .‬در ﺗﻌـﺎدل واﻟﺮاﺳـﯽ‪،‬‬
‫ﺑﺎزار ﻧﻘﺶ ﯾﮏ ﺣﺮاج ﮔﺮ را اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﯿﻦ ﺧﺮﯾﺪاران و ﻓﺮوﺷﻨﺪﮔﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺨﺼـﯿﺺ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﺗﻌﺎدل اﯾﺠﺎد ﺷﺪه در اﯾﻦ ﺑﺎزار ﮐﺎرآ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ درﺗﻌﺎدل ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ازﻫﻤﻪ اﻣﮑﺎﻧـﺎت‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺳﻮدآور ﺑﻬﺮه ﺑﺮداری ﺷﺪه‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺳﻮدآوردﯾﮕﺮی ﺑﺮای دوﻃﺮف ﺧﺮﯾﺪار ﯾﺎ ﻓﺮوﺷـﻨﺪه‬
‫وﺟﻮدﻧﺪارد‪ .‬در ﯾﮏ ﺑﺎزار ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﺗﻌﺪاد ﺑﺴﯿﺎر زﯾـﺎدی از ﻓﺮوﺷـﻨﺪﮔﺎن و ﺧﺮﯾـﺪاران‪ ،‬اﮔـﺮ ﻋﺎﻣـﻞ‬
‫ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﺜﺒﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣـﺪن ﺗﻌـﺎدل ﯾﮕﺎﻧـﻪ واﻟﺮاﺳـﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﺿـﻌﯿﻒ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫درﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﭘﻮﻟﯽ و ﻣﺎﻟﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻗﺘﺼﺎد را ﺑـﻪ ﺣﺎﻟـﺖ ﺗﻌـﺎدل ﭘﺎﯾـﺪار‬
‫ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪلﻫﺎی دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ ﺗﻌﺎدلﻫﺎی ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ را ﻣﻄﺮح ﮐﺮده اﻧﺪ ﮐﻪ ازﺟﻤﻠﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑـﻪ ﻣـﺪل‬
‫‪٢‬‬
‫اﺷﺎره ﮐﺮد‪ .‬در ﻣﺪلﻫـﺎی‬ ‫ﺑﯽ ﻧﻈﻤﯽ ‪ ،١‬ﻣﺪل ﻧﺴﻞﻫﺎی ﺗﺪاﺧﻠﯽ‪ ،‬و ﻣﺪل ﭘﯿﺶ ﮔﻮﯾﯽﻫﺎی ﺧﻮدﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﻓﺘﻪ‬
‫ﺑﯽ ﻧﻈﻤﯽ‪ ،‬اﮔﺮ رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻌﺎدﻻت ﺗﻔﺎﺿﻠﯽ ﻧﺎﺧﻄﯽ ﺑﺎ ﺿﺮاﯾﺐ ﺧﺎص ﺑﺎﺷﻨﺪ اﻣﮑﺎن اﯾﻦ‬
‫وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﺟﺎی رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﻌﺎدل ﯾﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ای از ﻧﻘـﺎط ﺗﻌـﺎدﻟﯽ رﺳـﯿﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪلﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن ﺑﺎ رواﺑﻂ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﭼﺮﺧﻪﻫﺎی ﺗﺠﺎری – ﺑـﺪون اﺗﮑﺎﺑـﻪ‬
‫ﺷﻮکﻫﺎی ﺑﺮوﻧﺰا‪ -‬و آﺛﺎر ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﭘﻮﻟﯽ ﻧﯿـﺰ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘـﻪ اﻧـﺪ ‪(Rosser, 1991,‬‬
‫)‪. Mullineux and Peng, 1993‬‬

‫‪1. Chaos‬‬
‫‪2.Self-fulfilling Prophesies‬‬
 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪30‬‬
‫ﻣﺪلﻫﺎی ﺑﺎﻓﺮض ﻧﺴﻞﻫﺎی ﺗﺪاﺧﻠﯽ و ﭘﯿﺶ ﮔﻮﯾﯽﻫﺎی ﺧﻮد ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻧﯿﺰ ﻏﺎﻟﺒﺎً دﻻﻟﺖ ﺑﺮﺗﻌـﺎدلﻫـﺎی‬
‫ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ دارﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ ﺗﻌﺎدل ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ وﻣﻘﺎدﯾﺮ اوﻟﯿﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ دارد و‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺘـﯽ در ﻏﯿـﺎب ﺷـﻮکﻫـﺎی ﺑﺮوﻧـﺰا دﭼﺎرﻧﻮﺳـﺎﻧﺎت ﺷـﻮد)‪ .(Diamond, 1965‬در‬
‫ﻣﺪلﻫﺎی ﭘﯿﺶ ﮔﻮﯾﯽﻫﺎی ﺧﻮد ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻧﯿﺰﻧﺸﺎن داده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ ﺑـﯿﺶ از ﯾـﮏ‬
‫ﺗﻌﺎدل وﺟﻮددارد‪ ،‬ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺒﻨﺎی ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ وﺧﺎرﺟﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﮑﻪﻫﺎی ﺧﻮرﺷﯿﺪ‪ ،١‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻨﺸﺄ‬
‫اﺛﺮ واﻗﻌﯽ ﺷﺪه ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی واﻗﻌﯽ اﻗﺘﺼﺎد را ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮاردﻫﻨﺪ)‪.(Azardias, 1981‬‬

‫‪ .5-2‬ﺳﺎﯾﺮ ﺗﺤﻮﻻت‬
‫‪ .1-5-2‬ﻣﺪلﻫﺎی رﺷﺪ‬
‫ﻣﺪلﻫﺎی رﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻌﺮوف ﺳﻮﻟﻮ )‪ (Solow, 1956‬وارد ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﺪﯾﺪی ﺷـﺪﻧﺪاز دﻫـﻪ ﭘﻨﺠـﺎه‬
‫ﻣﯿﻼدی ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻓﺮاز و ﻧﺸﯿﺐﻫﺎﯾﯽ در ﮐﻨﺎر ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺪلﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﻣﻄﺮح ﺑﻮده اﻧـﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨـﺪ‬
‫ﺳﺆاﻻت اﺳﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﻣﺪلﻫﺎی رﺷﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻮده وﻫﻨﻮز ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﺳـﺎﯾﺮ ﻣﺴـﺎﯾﻞ‬
‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪه در ﻣﺪلﻫﺎی اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﮐﻤﯽ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﺤـﺖ‬
‫ﺗﺄﺛﯿﺮ دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوت ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ رﺷﺘﻪ ﻗﺮارداﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻠﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺑﺤﺚ رﺷـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻠﻞ رﺷﺪ ﭘﺎﯾﺪار وﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺪلﻫﺎی رﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﺪتﻫﺎی ﻣﺪﯾﺪی در اﻧﺤﺼﺎر دﯾﺪﮔﺎهﻫـﺎی‬
‫ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ٢.‬ﺑﺮﺧﯽ از ﺳﺆاﻻت اﺳﺎﺳﯽ ﻣﻄﺮح در ﻣﺪلﻫﺎی رﺷﺪ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﺑﻮده اﻧﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( ﭼﺮاﺑﺮﺧﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ وﺑﺮﺧﯽ ﻓﻘﯿﺮﻧﺪ؟‬
‫ب( ﻋﻠﺖ رﺷﺪ ﭘﺎﯾﺪار وﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮﺧﯽ اﻗﺘﺼﺎدﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻗﺘﺼﺎد اﻣﺮﯾﮑﺎ ﻃﯽ ﯾﮑﺼـﺪ ﺳـﺎل اﺧﯿـﺮ ﭼـﻪ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ؟‬
‫ج( ﭼﺮا ﺑﺮﺧﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪﺗﺮ وﺑﺮﺧﯽ ﻓﻘﯿﺮﺗﺮ ﺷﺪه اﻧﺪ؟‬
‫د( ﻋﻠﺖ رﺷﺪ ﺑﺴﯿﺎرزﯾﺎد ﺑﺮﺧﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻓﻘﯿﺮ ﭼﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ؟‬

‫‪1.Sunspots‬‬

‫‪ .2‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻔﻬﻮم دوره ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت در ﻣﺪلﻫﺎی رﺷﺪ ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮم آن در ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺪلﻫﺎی اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﮐﻼن اﻋﻢ از ﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎ ﯾﺎ ﮐﻼﺳﯿﮏﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫ﻣﺪلﻫﺎی ﻣﺘﺪاول ﮐﻼن دوره ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺘﯽ اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد در ﺣﺎﻟﺖ اﺷﺘﻐﺎل ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮد و اﻧﮕﯿﺰه ای ﺑﺮای ﺗﻐﯿﯿﺮ وﺿﻌﯿﺖ در‬
‫اﻗﺘﺼﺎدوﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻃﺮاف اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﺤﻮﻻت ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬درﻣﺪلﻫﺎی رﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺘﯽ‬
‫اﺗﻼق ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﻠﯽ در ﺣﺎﻟﺖ اﺷﺘﻐﺎل ﮐﺎﻣﻞ دارای رﺷﺪ ﺛﺎﺑﺖ وﭘﺎﯾﺪاری ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫‪31‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫ه( آﯾﺎ ﻋﻮاﻣﻞ رﺷﺪ وﺗﻮﺳﻌﻪ در ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎده ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه و ﻣﻮﺟﺐ‬
‫رﺷﺪ وﺗﻮﺳﻌﻪ آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؟‬
‫ﻣﺪل ﺳﺎده وﻟﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻗﻮی ﺳﻮﻟﻮ درﺣﻘﯿﻘﺖ ﭘﺎﺳﺨﯽ ﺑﻪ ﺳﺆالﻫﺎی اول ودوم ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺪل‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻠﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺮخ ﭘﺲ اﻧﺪاز و ﻧﺮخ رﺷﺪ ﻧﯿﺮوی ﮐﺎر ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﺳﻄﺢ ﺛﺮوت ﮐﺸـﻮرﻫﺎ ﺑﻮدﻧـﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ‪ ،‬ﻋﺎﻣـﻞ‬
‫ﺑﺮوﻧﺰای ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﺮک رﺷﺪ وﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار دراﻗﺘﺼﺎد اﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺪلﻫـﺎی دﯾﮕـﺮی‬
‫ﻧﯿﺰ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ رﺷﺪ اراﯾﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﻫﺮﯾﮏ از آﻧﻬﺎ ﺑﺨﺸﯽ از ﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎی ﻣﺪل ﺳﻮﻟﻮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎ ﻧﺘﺎﯾﺠﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺷﺒﯿﻪ ﻣﺪل ﺳﻮﻟﻮ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ ﻣـﺪلﻫـﺎ ﻣـﯽﺗـﻮان ﺑـﻪ ﻣـﺪلﻫـﺎی ﮐـﺲ‬
‫)‪ (Cass, 1965‬و ﮐﻮﭘﻤﻦ )‪ (Koopman, 1965‬اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﻧـﺮخ ﭘـﺲ اﻧـﺪاز دروﻧـﺰا‬
‫ﻓﺮض ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎ ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد را ﺑﺮﭘﺎﯾﻪ رﻓﺘﺎرﺑﻬﯿﻨـﻪ ﺧﺎﻧﻮارﻫـﺎو ﺑﻨﮕـﺎهﻫـﺎ ﺑﻨـﺎ ﻧﻬـﺎده ﺑﻮدﻧـﺪ‪ ،‬از‬
‫روشﻫﺎی ﺑﻬﯿﻨﻪ ﯾﺎﺑﯽ ﭘﻮﯾﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﭘﻮﯾﺎ‪ ١‬و ﺣﺴﺎب ﺗﻐﯿﯿـﺮات‪ 2‬ﺑـﺮای اﺳـﺘﺨﺮاج رﻓﺘـﺎر ﻣﺼـﺮﻓﯽ‬
‫ﺧﺎﻧﻮار و ﺗﻮﻟﯿﺪی ﺑﻨﮕﺎه در ﻃﯽ زﻣﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾـﻦ روشﻫـﺎ ﺑـﻪ ﺗـﺪرﯾﺞ در ادﺑﯿـﺎت رﺷـﺪ وﺳـﺎﯾﺮ‬
‫ﻣﺪلﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﻣﺘﺪاول ﺷﺪه در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﺳﯽ دوره ﻫﺎی ﺗﺤﺼﯿﻼت ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ رﺷﺘﻪ اﻗﺘﺼـﺎد ﻣﻄـﺮح‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘــﺲ از ﻣــﺪتﻫــﺎ رﮐــﻮد در ﭘــﮋوﻫﺶﻫــﺎی ﻣﺮﺑــﻮط ﺑــﻪ ﻣــﺪلﻫــﺎی رﺷــﺪ‪ ،‬ﻣــﺪل ﺳــﺮﻣﺎﯾﻪ اﻧﺴــﺎﻧﯽ‬
‫ﻟﻮﮐﺎس )‪(Lucas,1988‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﮔﺎﻣﯽ ﻣﻬﻢ ﺑﺮای ﺗﮑﻤﯿﻞ ﻣﺪل ﺳـﻮﻟﻮ و ﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﻪ ﺳـﺎﯾﺮ ﺳـﺆاﻻت‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻻﯾﻞ اﺧﺘﻼف رﺷﺪ ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺟﻬﺎن ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺪل‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﻧﺴـﺎﻧﯽ درﮐﻨـﺎر ﺳـﺮﻣﺎﯾﻪ‬
‫ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ در ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻮﻟﯿﺪ وارد درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﻧﺮخ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری در آن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧـﺮخ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاری ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﺛﺮوت ﺟﻮاﻣـﻊ ﻣﻌﺮﻓـﯽ ﺷـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨـﺎن‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻋﻠﺖ اﺧﺘﻼف رﺷﺪ ﺑﯿﻦ ﮐﺸـﻮرﻫﺎ ﺑـﺪون ﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬ﻣـﺪلﻫـﺎی رﺷـﺪ در دﻫـﻪ ‪ 1990‬ﺑـﺎ‬
‫ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی روﻣـﺮ)‪ (Romer, 1990‬ودﯾﮕـﺮان ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﮔﺮوﺳـﻤﻦ وﻫﻠـﭙﻤﻦ ‪(Grossman and‬‬
‫)‪ Helpman, 1991‬دوﺑﺎره وارد ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﺪﯾﺪ وﺟﺎﻟﺒﯽ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺎ اﯾـﻦ زﻣﯿﻨـﻪ ﮐـﺎر‬
‫ﺧﻮد را ﺷﺮوع ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮدرآﻣﺪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻣﺸﺎرﮐﺖ آن در ﺗﻮﻟﯿﺪ اﺳﺖ و ﺳﻬﻢ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ در درآﻣـﺪ‬
‫ﮐﻞ ﻧﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺳﻬﻢ زﯾﺎدی درﺗﻮﺿﯿﺢ رﺷﺪ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﯾـﮏ‬

‫‪1.Dynamic Programming‬‬
‫‪2.Calculus of Variation‬‬
 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪32‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎد وﯾﺎ اﺧﺘﻼف زﯾﺎد رﺷﺪ ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺟﻬﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﺎﻣﻞ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﯾﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﯿﺮوی ﮐﺎر ﻧﯿﺰ‬
‫ﮐﻪ ﺳﻬﻢ ﻋﻤﺪه ﺗﻮﺿﯿﺢ رﺷﺪ را ﺑﻪ دوش ﻣﯽﮐﺸﺪ‪ ،‬ﯾﮏ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺒﻬﻢ وﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﺸﺪه ای اﺳـﺖ ﮐـﻪ رﻓﺘـﺎرش‬
‫ﺑﺮوﻧﺰا ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺮروی ﺷﮑﺎﻓﺘﻦ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻔﻬﻮم ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﯿـﺮوی‬
‫ﮐﺎر ﯾﺎ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻣﺪلﻫﺎی رﺷﺪ دروﻧﺰا ﻧﺎم ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺪلﻫـﺎ‪ ،‬ﺳـﻌﯽ در‬
‫ﯾﺎﻓﺘﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﺆاﻻﺗﯽ از ﻗﺒﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﭼﯿﺴﺖ‪،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ وﺟﻮدآﻣﺪه‪ ،‬رﺷﺪ و ﮔﺴﺘﺮش ﻣﯽ ﯾﺎﺑـﺪ‬
‫ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻋﻠﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﮑﺮدن ﻣﻠﻞ ﻓﻘﯿﺮ از اﯾﻦ ﻋﺎﻣـﻞ رﺷـﺪ را ﺗﻮﺿـﯿﺢ دﻫﻨـﺪ‪ .‬داﻣﻨـﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﻪ ﺣﻮزهﻫﺎی ﺳﺎﺧﺘﺎری و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﻗﺘﺼﺎد وﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻧﻘﺶ دوﻟﺖﻫﺎ ﮐﺸﺎﻧﺪه ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮآوری واﯾﺠﺎد ﻓﮑﺮ واﯾﺪه ﺟﺪﯾﺪ ﮐﻪ زﯾﺮﺑﻨﺎﻫﺎی ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﻫﺴﺘﻨﺪﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﮐﺎﻻﻫـﺎی اﻗﺘﺼـﺎدی‬
‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪﻧﺪﮐﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪه ﭘﺲ از ﭘﺪﯾﺪآوردن آﻧﻬﺎﻫﯿﭻ ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ روی آﻧﻬﺎ ﻧﺪارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫ﺑﺎزدﻫﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﯿﺎس در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺎﻻﻫﺎی ﻓﮑﺮی ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻓﺰاﯾﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻣﮑﺎن رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ ﺗﻌـﺎدلﻫـﺎی‬
‫ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ در اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎ ﻣﻄﺮح ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﻣﺪلﻫﺎی رﺷﺪ ﻧﺌﻮﮐﻼﺳـﯿﮏ ﮐـﻪ ﻧﻘﺸـﯽ ﺑـﺮای دوﻟـﺖ در‬
‫ﻓﺮاﯾﻨﺪ رﺷﺪ ﻗﺎﯾﻞ ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺪلﻫﺎی رﺷﺪ دروﻧﺰا ﺣﺎﮐﯽ از ﺿﺮورت دﺧﺎﻟﺖ‬
‫ﻣﻔﯿﺪ و ﻣﺆﺛﺮ دوﻟﺖﻫﺎی ﮐﺎرا ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﻃﺒﻖ اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﮐﺎرآی دوﻟﺖ و ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎاﯾﺠﺎد ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎی ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ وﻧﻬﺎدﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻨﺎﺳـﺐ‪ ،‬اﻧﮕﯿـﺰه ﮐـﺎﻓﯽ ﺑـﺮای ﻧـﻮآوری وﺧﻠـﻖ‬
‫ﮐﺎﻻﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ در ﻣﺮدم و ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد آورﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺪلﻫﺎ‪ ،‬دﺧﺎﻟﺖﻫـﺎی‬
‫ﻧﺎﺑﺠﺎی دوﻟﺖﻫﺎ ووﺟﻮد ﺑﻮروﮐﺮاﺳﯽﻫﺎی ﭘﯿﭽﯿﺪه و ﻏﯿﺮﺿﺮوری ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﺿﺪرﺷﺪ ﻗﻠﻤـﺪاد ﺷـﺪه‬
‫اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻣﻮل )‪ ،(Baumol,1990‬ﻣﻮرﻓﯽ ودﯾﮕﺮان )‪ ،(Morphy et al, 1991‬ﻫـﺎل‬
‫وﺟﻮﻧﺰ)‪ (Hall and Jones, 1999‬ﺷﻮاﻫﺪ ﺗﺠﺮﺑﯽ دال ﺑﺮاﻫﻤﯿﺖ زﯾﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎی اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ وﻧﻘـﺶ‬
‫ﻣﺆﺛﺮ ﯾﺎ ﻣﺨﺮب دوﻟﺖ در رﺷﺪ را ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮده اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻤﯽ ﻓﺮاﺗﺮ از ﻣﺤﺪوده زﻣﺎﻧﯽ ﻣﻔﺮوض در اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎ‪ ،‬اﺧﯿﺮاً ﻟﻮﮐﺎس )‪ (Lucas, 2000‬اﯾﺪه ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﺗﺮی را درﻫﻤﺎن ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣـﺪلﻫـﺎی ﻗﺒﻠـﯽ اراﯾـﻪ داده اﺳـﺖ‪ .‬ﻟﻮﮐـﺎس‪ ،‬ﺑﺎﻣﻘﺎﯾﺴـﻪ وﺿـﻌﯿﺖ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺟﻬﺎن ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﯽ و وﺿﻌﯿﺖ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺳﺎده وﻟﯽ ﻋﻤﯿﻖ از ﻓﺮاﯾﻨـﺪ‬
‫رﺷﺪ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ‪ ،‬وﺿﻌﯿﺖ آﯾﻨﺪه را ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬وی ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ واﺣـﺪﻫﺎی اﻗﺘﺼـﺎدی‬
‫در ﻣﺪلﻫﺎی ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﯾﮑﺴﺎن ﻓﺮض ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﻣـﯽ ﮔﯿـﺮد ﮐـﻪ ﻧﻤـﯽﺗـﻮان رﺷـﺪﻫﺎی‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت داﯾﻤﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﭘﺎﺳﺦ اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎ را ﻧﺘﯿﺠـﻪ ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬واﺣـﺪﻫـﺎی اﻗﺘﺼـﺎدی ﯾﮑﺴـﺎن ﺑﺎﯾـﺪ رﻓﺘـﺎر‬
‫ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﯾﮑﺴﺎﻧﯽ ازﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﻤﯿﻢ اﯾﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪه در ﺳﻄﺢ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﻬﺎن ودرﺑﺴﺘﺮ زﻣـﺎﻧﯽ‬
‫ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺪت‪ ،‬ﻟﻮﮐﺎس را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻤـﺎن ﻃـﻮر ﮐـﻪ درﮔﺬﺷـﺘﻪﻫـﺎی ﺑﺴـﯿﺎر‬
 ‫‪33‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫دوراﻗﺘﺼﺎدﮐﺸﻮرﻫﺎی دﻧﯿﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در آﯾﻨﺪه ﻧﯿﺰ اﺧﺘﻼﻓﺎت ﮐﻨـﻮﻧﯽ در ﺳـﻄﺢ ﺛـﺮوت آﻧﻬـﺎ‬
‫رﻓﻊ ﺷﺪه ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﻄﺢ‪ -‬اﻟﺒﺘـﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑـﺎﻻﺗﺮ وﺑﻬﺘﺮازﮔﺬﺷـﺘﻪ‪ -‬ﺧﻮاﻫﻨـﺪ رﺳـﯿﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘـﺖ ‪،‬ﻋﻠـﺖ‬
‫اﺧﺘﻼﻓﺎت ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ ،‬وﻗﻮع اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﯽ در ﻏﺮب ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮﺑـﻪ رﺷـﺪﻫﺎی ﻣﺘﻔـﺎوت درﺑـﯿﻦ ﮐﺸـﻮرﻫﺎی‬
‫ﺟﻬﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﺪل ﻟﻮﮐﺎس‪ ،‬ﮐﻪ درﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺮاﺳﺎس ﻫﻤﺎن اﺻﻞ ﻫﻤﮕﻨﯽ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺪلﻫﺎی ﻧﯿﻮﮐﻼﺳﯿﮏ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻧﻘﻼب ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﺷﺮاﯾﻂ ﻫﻤﮕﻨﯽ دراﻗﺘﺼﺎد ﺟﻬﺎﻧﯽ‬
‫ﺑﻪ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺪلﻫﺎی رﺷﺪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ زﯾﺎدی درزﻣﯿﻨﻪ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﺆاﻻت اﺳﺎﺳﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎﻻ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ داده اﻧـﺪ‪،‬‬
‫اﻣﺎ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﭘﺎﺳﺦ ﻗﺎﻧﻊ ﮐﻨﻨﺪه ای ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻋﻠﻞ وﺟﻮداﺧﺘﻼف رﺷﺪ ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺨﺶ‬
‫از اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﻫﻨﻮز ﺟﺰء ﻓﻬﺮﺳﺖ زﻣﯿﻨﻪﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﻓﻌﺎل در ﻣﺮاﮐﺰﭘﮋوﻫﺸﯽ اﻗﺘﺼﺎدی ﻗﺮاردارد‪.‬‬

‫‪ .2-5-2‬ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﺎزیﻫﺎ‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﺎزیﻫﺎ راه ﺧﻮد را دراﻗﺘﺼﺎد ﺑﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺎزاررﻗﺎﺑﺖ ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ وﺑﺎﺑـﻪ دﺳـﺖ آوردن ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ‬
‫ﺗﻮاﺑﻊ واﮐﻨﺶ‪ ١‬ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎ ﺑﺎزﮐﺮدو ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ زﻣﯿﻨﻪﻫﺎدر اﻗﺘﺼـﺎد ﺧﺮدﮔﺴـﺘﺮش ﯾﺎﻓـﺖ‪ .‬ﭘـﺲ از اراﯾـﻪ‬
‫ﻧﻈﺮﯾﻪ اﻧﺘﻈﺎرت ﻋﻘﻼﯾﯽ در دﻫﻪ ‪ ،1970‬ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﺎزیﻫﺎ ﺑﻪ اﻗﺘﺼـﺎدﮐﻼن ﻧﯿـﺰراه ﯾﺎﻓـﺖ‪ .‬درﺣﻘﯿﻘـﺖ‪ ،‬ﻧﻈﺮﯾـﻪ‬
‫ﺑﺎزیﻫﺎ‪ ،‬روش ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺘـﺪاول ﺑﺎﻣﺴـﺎﯾﻞ اﻗﺘﺼـﺎدﮐﻼن در آن زﻣـﺎن‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ روش ﮐﻨﺘـﺮل ﺑﻬﯿﻨـﻪ‪ ،٢‬را ﺑـﻪ‬
‫زﯾﺮﺳﺆال ﺑﺮد‪ .‬در ﻣﺪلﻫﺎی ﺑﺎﮐﻨﺘﺮل ﺑﻬﯿﻨﻪ‪ ،‬ﻧﻈﺎم اﻗﺘﺼﺎدی ﯾﮏ ﻧﻈﺎم ﭘﻮﯾﺎ و ﭘﯿﭽﯿﺪه ای ﻓﺮض ﻣـﯽﺷـﻮد ﮐـﻪ‬
‫ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ داده ﺷﺪه رﻓﺘﺎر ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﻮر ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﮐﺮده‪ ،‬ﭘـﯿﺶ ﻣـﯽرود‪.‬‬
‫درﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﯿﺰ ﮐﻪ از ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺪلﻫﺎﯾﯽ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﯾﻨـﺪ‪ ،‬واﺣـﺪﻫﺎی اﻗﺘﺼـﺎدی‪ ،‬اﻋـﻢ از‬
‫ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎ وﺑﻨﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬واﺣﺪﻫﺎﯾﯽ ﻣﻨﻔﻌﻞ درﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﺷﻮکﻫﺎ و ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻓﺮض ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣـﺎ‪،‬‬
‫درﻣﺪلﻫﺎی ﺑﺎﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﺎزیﻫﺎ‪ ،‬واﺣﺪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن وﺑﻨﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔـﺰاران‬
‫درﯾﮏ ﻃﺮف ﺑﺎزی ﻗﺮارداﺷﺘﻪ و ﻧﻘﺶ ﻓﻌﺎﻟﯽ در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ اﯾﻔـﺎ ﮐﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬درﺷـﺮاﯾﻄﯽ ﮐـﻪ‬
‫واﺣﺪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﻧﺘﻈﺎراﺗﺸﺎن را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻘﻼﯾﯽ ﺷﮑﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﺑﺮاﺳﺎس آﻧﻬﺎ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘـﻪ‪ ،‬ﻋﻤـﻞ‬
‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﺎزیﻫﺎﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺑﻬﺘﺮ از ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪1.Best Response Function‬‬

‫‪2.Optimal Control‬‬
 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪34‬‬
‫ﮐﺎرﺑﺮد ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﺎزیﻫﺎ اﺑﻌﺎدﺑﺴﯿﺎرﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ در اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اوﻟﯿﻦ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻈﺮﯾـﻪ‬
‫ﺑﺎزیﻫﺎ در اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﮐﯿﺪﻟﻨﺪ و ﭘﺮﺳﮑﺎت )‪ (Kydland & Prescott, 1977‬ﺑﺮای ﺗﺠﺰﯾـﻪ‬
‫و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﻮﻟﯽ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺪل‪ ،‬ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی و ﻣﺮدم دوﺑﺎزﯾﮑﻦ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻫﺮﯾﮏ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺣﺪاﮐﺜﺮﮐﺮدن ﺳﻮد ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﺑﺎﻧﯿﺖ ﺧﯿﺮ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻮرم ﺻﻔﺮرا ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ‬
‫ﯾﮏ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ای اﺳﺖ اﻋﻼم ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺮدم اﯾـﻦ ﺳﯿﺎﺳـﺖ را ﺑﺎورﮐﻨﻨـﺪ‪ ،‬اﻗـﺪاﻣﯽدرﺟﻬـﺖ ﺗﻐﯿﯿـﺮ‬
‫دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎﯾﺸﺎن ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪﮐﺮد‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺘﯽ‪ ،‬اﮔﺮﺑﺎﻧﮏ از ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻋﻼم ﺷﺪه ﺗﻮرم ﺻﻔﺮ دﺳـﺖ ﺑﺮداﺷـﺘﻪ‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﭘﻮل رااﻓﺰاﯾﺶ دﻫﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎﮐﺎﻫﺶ دﺳﺘﻤﺰدواﻗﻌﯽ ﺑﯿﮑﺎری راﮐـﺎﻫﺶ دﻫـﺪ‪ .‬درﺣﻘﯿﻘـﺖ‪،‬‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ اوﻟﯿﻪ اﻋﻼم ﺷﺪه ﺑﺎﻧﮏ ﮐﻪ درزﻣﺎن ﺧﻮد ﯾﮏ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ ای ﺑﻮد‪ ،‬درﺷﺮاﯾﻂ ﺑﻌـﺪی دﯾﮕـﺮ ﺑﻬﯿﻨـﻪ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺮدم ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ دارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ را درک ﮐـﺮده‪ ،‬اﻧﺘﻈـﺎر ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﺳﯿﺎﺳـﺖ‬
‫ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی درﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ را ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ ودرﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬درﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن واﮐـﻨﺶ ﻧﺸـﺎن داده‪،‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻓﺰاﯾﺶ دﺳﺘﻤﺰدﻫﺎ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺪل‪ ،‬ﺑﻪ وﺿﻮح ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻧﯿـﺖ ﺧﯿـﺮ‬
‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺰاران اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﺠﺮﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﯾﮏ وﺿﻌﯿﺖ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ‪ -‬درﻣﺜﺎل ﺑـﺎﻻ ﺗـﻮرم‪ -‬ﺷـﻮد‪.‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﺪل‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪل ﻋﺪم ﺳﺎزﮔﺎری زﻣﺎﻧﯽ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﺑﻬﯿﻨﻪ‪ ١‬ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﻓﺮاواﻧﯽ در ﺳـﺎﯾﺮ‬
‫زﻣﯿﻨﻪﻫﺎدارد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬اﻋﻼم ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻣﻌﺎﻓﯿﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ ﺑﺮروی ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﻫﺪف اﯾﺠـﺎداﻧﮕﯿﺰه ﺑـﺮای‬
‫ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺑﯿﺸﺘﺮﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ واﮐﻨﺶ ﻋﻘﻼﯾﯽ ﭘﺲ اﻧﺪازﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه‪ ،‬درﻧﺘﯿﺠـﻪ‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺪف ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد ﻧﺮﺳﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﻧﺪازﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﻬﯿﻨﻪ دوﻟﺖ‬
‫ﭘﺲ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف اوﻟﯿﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺲ اﻧﺪاز ﺑﯿﺸﺘﺮﻣﺮدم‪ ،‬درواﻗﻊ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﭘﺲاﻧـﺪازﻫﺎ و‬
‫ﺳﻮدﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن ﺧﻮاﻫﺪﺑﻮد‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﺳﻌﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد ﺑﺮای ﮔﺮﯾﺰاز ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺗﺎﺣﺪ اﻣﮑﺎن ﭘـﺲ‬
‫اﻧﺪاز ﮐﻤﺘﺮی داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺸﺎﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﻣﯽﺗﻮان در ﺗﺤﻠﯿﻞ آﺛﺎر ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺣﻤﺎﯾـﺖ از ﺻـﺎدرﮐﻨﻨﺪﮔﺎن‬
‫ﮐﻪ ﺑﺎﻫﺪف ورود ارز ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد‪ .‬ﺻﺎدر ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ درﺳﺘﯽ اﻧﺘﻈﺎردارﻧـﺪ‬
‫ﮐﻪ دوﻟﺖ ﭘﺲ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف اوﻟﯿﻪ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﺻﺪورﮐﺎﻻو ورود ارزﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺻـﺎدرﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را ﻣﻨﺒـﻊ ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮای درﯾﺎﻓﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺗﺸﺨﯿﺺ داده‪ ،‬درآﻣﺪﻫﺎی اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺎﻟﯿﺎت ﺑـﺎزﭘﺲ ﮔﯿـﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺜــﺎل دﯾﮕــﺮ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳــﺖ دادن اﻣﺘﯿــﺎز اﻧﺤﺼــﺎری ﺑــﻪ ﻣﺨﺘﺮﻋــﺎن وﮐﺎﺷــﻔﺎن وﻧــﻮآوران ﺑــﺮای اﺳــﺘﻔﺎده از‬
‫دﺳﺘﺎوردﻫﺎﯾﺸﺎن اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ دراﯾﻦ ﻣﻮرد ﻫﻢ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ درک ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﯿﺰه ﮐﺎﻓﯽ دردوﻟﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از‬
‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻫﺪف‪ ،‬ﺑﺮای ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ اوﻟﯿﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﺎﻟﯿﺎت از اﻧﺤﺼﺎرﮔﺮان وﺟﻮددارد‪.‬‬

‫‪1.Time Inconsistency of Optimal Policy‬‬

 ‫‪35‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﺎزیﻫﺎ درﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﺎﮐﺎراﯾﯽ ﻧﻈﺎم ﺗﺨﺼﯿﺺ ﺑﺎزارﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬درﺷـﺮاﯾﻄﯽ‬
‫ﮐﻪ ﻋﺪم ﺗﻘﺎرن اﻃﻼﻋﺎت ﺑﯿﻦ ﺑﺎزﯾﮕﺮان وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺗﻌﺎدل ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﯾﮏ ﺗﻌﺎدل ﮐﺎرا ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑـﻮد‪ .‬در‬
‫ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺣﺎﻟﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻌﮑﻮس‪ ١‬وﯾﺎ آﺳﯿﺐ اﺧﻼﻗﯽ ﺑﻪ وﺟﻮدآﻣﺪه ﻣـﺎﻧﻊ از ﺑﺮﻗـﺮاری‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺑﻪ ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺳﻮدآوری ﻃﺮﻓﯿﻦ ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺮآورده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺜﺎلﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎ‬
‫را ﻣﯽﺗﻮان در اﻗﺘﺼﺎدﺧﺮد ودرﺑﺎزارﻫﺎی ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎی دﺳﺖ دوم‪ ،‬ﺑﯿﻤﻪ ‪ ،‬وام ﺑﺎﻧﮑﯽ و ﯾﺎ اﺳﺘﺨﺪام ﻧﯿﺮوی ﮐﺎر‬
‫ﺑﺎﮐﯿﻔﯿﺖ داﻧﺴﺖ‪ .‬در ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﺑﺎزارﻫﺎ‪ ،‬ﯾﮏ ﻃﺮف ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮی درﻣـﻮرد ﮐـﺎﻻ ﯾﺎﺧـﺪﻣﺖ‬
‫ﻣﻮردﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻃﺮف دﯾﮕﺮ داﺷﺘﻪ‪ ،‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﺳﻮد ﺑﯿﺸﺘﺮ را ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻃـﺮف ﺑﺎاﻃﻼﻋـﺎت‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﺎﻻ ﯾﺎﺧﺪﻣﺖ ﺧﻮد را ﺑﯿﺶ از آﻧﭽﻪ ارزش دارد ﺑﻪ ﻓﺮوش ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ -‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎزار ﻣﺎﺷـﯿﻦ‬
‫ﯾﺎ ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮدﺳﺖ دوم ﮐﻪ درآن ﻓﺮوﺷﻨﺪه در ﻣﻮرد ﮐﺎﻻی اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه ﺧﻮد اﻃﻼﻋﺎت دﻗﯿﻘﺘـﺮی ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺮﯾﺪاردارد ‪ -‬وﯾﺎ ﭘﺲ از ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮرﻓﺘﺎر ﺧﻮدﺑﻪ ﻓﺮوﺷﻨﺪ زﯾﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ -‬ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺑـﺎزار ﺑﯿﻤـﻪ ﮐـﻪ درآن‬
‫ﺑﯿﻤﻪ ﺷﻮﻧﺪه ﭘﺲ از اﻧﻌﻘﺎد ﺑﯿﻤﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﮐﺎﻻی ﺑﯿﻤﻪ ﺷﺪه ﺗﻌﻠﻞ ورزد و ﯾﺎﻋﻤـﺪاً ﺑـﻪ‬
‫آن ﺧﺴﺎرت وارد ﮐﻨﺪ‪ .‬ازآﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﻃﺮف ﺑﻪ ﭼﻨـﯿﻦ وﺿـﻌﯿﺘﯽ آﮔـﺎﻫﯽ ﮐﺎﻣـﻞ دارﻧـﺪ‪ ،‬در اﯾـﻦ ﮔﻮﻧـﻪ‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﻪﻫﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﮕﺮاﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮاﯾﻨﺪی ﺑﺮای اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت ﻻزم ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﮐﻢ ﺑـﻪ‬
‫وﺟﻮد آﯾﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎ ﻫﻤﮕـﯽ در ﻣﺤـﺪوده ﺑﺎزارﻫـﺎی ﺧﺎﺻـﯽ ﮐـﺎرﺑﺮد‬
‫دارﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‪ ،‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ آﺛﺎرو ﻧﺘﺎﯾﺞ ﮐﻠﯽ درﺳﻄﺢ اﻗﺘﺼﺎد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬درﻣﺤﺪوده اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن ﻧﯿـﺰ‬
‫ﮐﺎرﺑﺮد دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .3-5-2‬ﻣﺪلﻫﺎی ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ‬

‫اﺧﯿﺮاً‪ ،‬ﻣﺪلﻫﺎﯾﯽ درﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣﺪلﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن ﺑﺎ ﺑﻨﯿﺎدﻫـﺎی ﺧـﺮد‪ ،‬اﻟﺒﺘـﻪ‪ ،‬ﺑﺎدﯾـﺪﮔﺎهﻫـﺎﯾﯽ ﺟﺪﯾـﺪﺗﺮ‪،‬‬
‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﭘﯿﺸﺒﺮد ﻫﺪف اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣﺸﺘﺮک ﺑﺮای ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺴﺎﯾﻞ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎدرﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬اﻟﮕﻮی رﻓﺎه و ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽرا ﮐـﻪ ﻏﺎﻟﺒـﺎً دراﻗﺘﺼـﺎد‬
‫ﺧﺮد ﺑﺤﺚ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻣﯿﻨﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑـﺮای ﺑﺮرﺳـﯽ ﻣﺴـﺎﯾﻞ اﻗﺘﺼـﺎد ﮐـﻼن وﻧﻘـﺶ ﺳﯿﺎﺳـﺖﻫـﺎی‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮده اﻧﺪ‪ .‬دراﯾﻨﺠﺎ‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﻣﺪل ﻓﺎرﻣﺮ )‪ (Farmer, 1993‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺷـﺎره‬

‫‪1. Adverse Selection‬‬

 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪36‬‬
‫ﻣﯽﮐﻨﻢ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺪل ﮐﻪ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻌﺎدﻻت ﺗﻔﺎﺿﻠﯽ ﭘﻮﯾﺎ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ ﻓﺮض ﻫﺎی اﺻﻠﯽ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺪلﻫﺎی ﮐﻼﺳﯿﮏﻫﺎ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ رﻗﺎﺑﺖ ﮐﺎﻣﻞ در ﺑﺎزارﻫﺎ‪ ،‬اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮی ﻗﯿﻤﺖﻫﺎ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ و ازﻫﻤـﻪ‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺗﺴﻮﯾﻪ ﺑﺎزارﻫﺎ ﭘﺎﺑﺮﺟﺎﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن اﻣﮑﺎن اﯾﻔﺎی ﻧﻘﺶ ﺑـﺮای ﺳﯿﺎﺳـﺖﻫـﺎی اﻗﺘﺼـﺎدی‬
‫وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻓﺎرﻣﺮ ﺑﺤﺚﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل ﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎ را ﻧﻮﻋﯽ ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﻣـﺪلﻫـﺎی‬
‫ﺑﯿﺶ ازﺣﺪﺳﺎده ﺷﺪه ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮ اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ ﻣﯽداﻧـﺪ‪ .‬وی‪ ،‬ﻧﺸـﺎن ﻣـﯽدﻫﺪﮐـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻣـﯽﺗـﻮان در‬
‫ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﯾﮏ اﻗﺘﺼـﺎد ﺗﻌـﺎدل ﻋﻤـﻮﻣﯽازﻧـﻮع ارو و دﺑـﺮو )‪ (Arrow & Debreu, 1954‬ﺑﺎﮐﻠﯿـﻪ‬
‫ﻓﺮضﻫﺎی ﮐﻼﺳﯿﮑﺶ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﺪل ﮐـﻼن ﺳـﺎﺧﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ ﺗﻌـﺎدل ﺑـﻪ دﺳـﺖ آﻣـﺪه ازآن ﻟﺰوﻣـﺎً ﮐـﺎرا ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫درﺣﻘﯿﻘﺖ در اﯾﻦ ﻣﺪل‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺗﻌﺎدل درﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎ وﮐﻼﺳـﯿﮏﻫـﺎ رواج‬
‫دارد‪ ،‬اﻫﻤﯿﺖ ﺧﻮدرا ﮐﺎﻣﻼً ازدﺳﺖ داده و ﺟﺎی ﺧﻮدرا ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﮐﺎراﯾﯽ ﯾﺎ ﻋﺪم ﮐﺎراﯾﯽ ﺗﻌـﺎدل ﺑـﻪ دﺳـﺖ‬
‫آﻣﺪه ﻣﯽدﻫﺪ‪ .‬ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎاﻗﺘﺼﺎدﻣﻔﺮوض در ﻣﺪل ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻓﺎرﻣﺮﺑﻪ ﺗﺨﺼـﯿﺺ ﺑﻬﯿﻨـﻪ‬
‫ﮐﺎرا ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﻣﺴﺌﻠﻪ ﭘﯿﺸﮕﻮﯾﯽﻫﺎی ﺧﻮد ﺗﺤﻘﻖ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﮐـﻪ ﻗـﺒﻼً ﻧﯿـﺰ ﺑـﻪ آن اﺷـﺎره ﺷـﺪ‪.‬‬
‫درواﻗﻊ‪ ،‬وﺟﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺎورﻫﺎﯾﯽ درﻣﯿﺎن واﺣﺪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﮐﻪ ﻓﺎرﻣﺮ‪ ،‬آن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺑﻨﯿﺎد درﮐﻨﺎر دو‬
‫ﺑﻨﯿﺎدﺗﺮﺟﯿﺤﺎت ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن و ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژی ﻣﻄﺮح ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﻣﯽﺷﻮد ﮐـﻪ اﻣﮑـﺎن رﺳـﯿﺪن ﺑـﻪ ﭼﻨـﺪ‬
‫ﺗﻌﺎدل‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎی ﯾﮏ ﺗﻌﺎدل ﯾﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ وﺟﻮدآﯾﺪ‪ .‬درﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﯽ‪ ،‬ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﻧﯿﺰﺑﺤﺚ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺎدل‬
‫ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﻟﺰوﻣﺎً ﮐﺎرا ﻧﺒﻮده درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﭘﻮﻟﯽ وﻣﺎﻟﯽ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﺛﺮﮔﺬاری ﺧﻮاﻫﻨﺪﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺤﺚ ﺗﻌﺎدل ﻋﻤﻮﻣﯽﻣﺤﻞ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑـﺮای ﺗﻠﻔﯿـﻖ اﻗﺘﺼـﺎد ﺧـﺮد وﮐـﻼن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ازآن زﻣﯿﻨﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮای اﯾﺠﺎدﺑﺴﺘﺮ واﺣـﺪی ﮐـﻪ ﺑﺘـﻮان در آن ﺑـﻪ ﺗﺠﺰﯾـﻪ وﺗﺤﻠﯿـﻞ ﻣﺴـﺎﯾﻞ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن ﭘﺮداﺧﺖ ﻓﺮاﻫﻢ آورده اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎرﺑﯿﺸـﺘﺮ دراﯾـﻦ زﻣﯿﻨـﻪ‪ ،‬ﻫﻨـﻮز اداﻣـﻪ دارد و اﻣﯿﺪاﺳـﺖ ﺑﺘـﻮان‬
‫ازﻃﺮﯾﻖ آن درآﯾﻨﺪه ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻬﺘﺮ و روﺷﻨﺘﺮی از ﺳﺎﯾﺮ اﺑﻌﺎد ﭘﺎﺳﺦ داده ﻧﺸﺪه اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬

‫‪ .4-5-2‬ﻣﺪلﻫﺎی آﻣﺎری و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ‬

‫ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻣﺪلﻫﺎی ﮐﻼن ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در دﻫـﻪﻫـﺎی ‪ 1960‬و ‪ 1970‬ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪ ﻧﺘـﺎﯾﺞ ﺧـﻮﺑﯽ ﺑـﻪ‬
‫ﺧﺼﻮص درزﻣﯿﻨﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ اراﯾﻪ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ اﻗﺘﺼـﺎدداﻧﺎن ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﺳـﯿﻤﺰ)‪ (Sims, 1980‬روشﻫـﺎی‬
‫ﻧﻮﯾﻦ دﯾﮕﺮی ﺑﺮای ﻣﺪل ﺳﺎزی اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن اراﯾﻪ دادﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ روشﻫﺎ ﻧﻮﻋﺎً ﻏﯿﺮﻧﻈﺮی‪ ١‬ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ ﻟﺤـﺎظ‬
‫ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻼف اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬از رواﺑﻂ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮﻧﻈﺮﯾﻪﻫـﺎی ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه اﻗﺘﺼـﺎدی اﺳـﺘﻔﺎده‬

‫‪1.Atheoric Models‬‬
 ‫‪37‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ دﯾﺪﮔﺎه‪ ،‬ﮐﺸﻒ رواﺑﻂ اﻗﺘﺼﺎدی از ﻃﺮﯾﻖ ﺟﺴﺘﺠﻮ در دادهﻫﺎ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ رواﺑﻂ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی داﺷﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪلﻫﺎی آﻣﺎری ﺳﺮیﻫﺎی زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ را ازﻃﺮﯾﻖ ﮐﺸﻒ ﺧﻮاص آﻣﺎری آﻧﻬﺎ‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻠﺴﻮن و ﭘﻼﺳﺮ)‪ (Nelson & Plosser, 1982‬اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدی در اﻗﺘﺼـﺎد‬
‫ﮐﻼن ﭘﯿﺪاﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬درﺑﺮرﺳﯽ رﻓﺘﺎر ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﮐﻼن‪ ،‬در اﯾـﻦ دﯾـﺪﮔﺎه‪ ،‬دﯾﮕﺮﻟﺰوﻣـﯽ ﺑـﻪ ﻃﺮاﺣـﯽ ﻣـﺪلﻫـﺎی‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺑﺎاﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ‪ ،‬رﻓﺘﺎرﻫﺮﻣﺘﻐﯿﺮ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ روﻧﺪ ﮔﺬﺷـﺘﻪ‬
‫ﺧﻮد آن ﺗﻮﺿﯿﺢ داده رﻓﺘﺎر آﯾﻨﺪه اش را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﭘـﯿﺶ ﺑﯿﻨـﯽ ﮐـﺮد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮرﺳـﯽ ﺧﺼﻮﺻـﯿﺎت‬
‫آﻣﺎری ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﮐﻼن‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻧﺎ ﯾـﺎ ﻏﯿﺮﻣﺎﻧـﺎ ﺑـﻮدن آﻧﻬـﺎ‪ ،‬از اﯾـﻦ ﭘـﺲ‪ ،‬درزﻣﯿﻨـﻪ ﮐـﺎری ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان و‬
‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن اﻗﺘﺼﺎد ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻗﻮاﻋﺪ آﻣﺎری‪ ،‬اﮔﺮ‪ ،‬ﯾﮏ ﻣﺘﻐﯿﺮ دارای رﯾﺸﻪ واﺣـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻧﻤـﯽﺗـﻮان‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮات آن را ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﮐﺮد‪ .‬ﮐﯿﻨﮓ و ﭘﻼﺳﺮ در ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﮐﻪ اﮐﺜﺮﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی دارای‬
‫رﯾﺸﻪ واﺣﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﺮای ﺗﻮﺿﯿﺢ آﻧﻬﺎ از ﺳـﺎﯾﺮﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ اﺳـﺘﻔﺎده ﮐـﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ‪ ،‬اﯾـﻦ ادﻋـﺎ‬
‫ازﺳﻮی ﭘﺮون )‪ (Perron,1889‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ درﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺎﺧﺘﺎری در روﻧﺪ ﺗـﺎرﯾﺨﯽ دادهﻫـﺎ‬
‫ﺗﺎﺣﺪود زﯾﺎدی ﺗﻌﺪﯾﻞ ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻮع ﻣﺘﮑﺎﻣﻞ ﺗﺮ ﻣﺪلﻫﺎی ﺳﺮیﻫﺎی زﻣـﺎﻧﯽ از ﻧـﻮع ﻣـﺪلﻫـﺎی ﭼﻨـﺪ ﻣﺘﻐﯿـﺮه‪ ،‬ﻣـﺪل ﺑﺮدارﻫـﺎی ﺧـﻮد‬
‫رﮔﺮﺳﯿﻮن ‪ ١VAR‬اﺳﺖ ‪ .‬دراﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ دروﻧﺰا ﻓﺮض ﺷﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻌﺎﻣـﻞ‬
‫ﮐﺎﻣﻞ دارﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﺎر ﭘﻮﯾﺎی اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎ اﺟﺎزه ﻣﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ ﮐﻠﯿـﻪ ﺗﻌـﺎﻣﻼت ﺑـﯿﻦ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎ درﻃـﻮل زﻣـﺎن‬
‫درﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﻗﺪرت ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ از وﺿﻌﯿﺖ آﯾﻨﺪه آﻧﻬﺎ اراﯾﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﮐﺎرﺑﺮد اﺻﻠﯽ اﯾـﻦ ﻣـﺪلﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﮐﻼن اﻗﺘﺼﺎدی و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ آﺛﺎر ﺷﻮکﻫـﺎی ﮔﻮﻧـﺎﮔﻮن ﺑـﺮ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎی‬
‫ﻣﺪل درﻃﻮل زﻣﺎن از راه ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﺗﻮاﺑﻊ واﮐﻨﺶ ﺑﻪ ﺷﻮکﻫﺎ‪ ٢‬اﺳﺖ‪ .‬اﺷﮑﺎل ﻣﻬﻢ اﯾـﻦ ﻣـﺪلﻫـﺎ اﯾـﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺻﻮرت اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن ﯾﮏ ﻣﺘﻐﯿﺮ‪ ،‬اﺑﻌﺎد آﻧﻬﺎ ﺑﺴـﯿﺎر ﺑـﺰرگ و از ﻟﺤـﺎظ درﺟـﻪ آزادی ﻏﯿﺮﻗﺎﺑـﻞ‬
‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ اﯾـﻦ ﻣـﺪلﻫـﺎ ﻣﺘﮑـﯽ ﺑـﻪ ﻧﻈﺮﯾـﻪﻫـﺎی اﻗﺘﺼـﺎدی ﻧﯿﺴـﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻣﺪلﻫﺎی ﺳﺎﺧﺘﺎری در ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬اﯾﻦ‬
‫‪٣‬‬
‫اﺷﮑﺎل ﻧﻈﺮی‪ ،‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺪلﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣـﺪلﻫـﺎی ﺧﻮدرﮔﺮﺳـﯿﻮن ﺑـﺮداری ﺳـﺎﺧﺘﺎری)‪(SVAR‬‬

‫‪1.Vector Auto-Regressive Models‬‬

‫‪2. Impulse Response Functions‬‬
‫‪3.Structural Vector Atuo-Regression‬‬
 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪38‬‬
‫ﺣﺪودﺣﻞ ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻪ اوﻟـﯿﻦ آﻧﻬـﺎرا ﺑﻼﻧﭽـﺎرد و ﮐـﻮا )‪(Blanchard & Quah,1994‬‬
‫اراﯾﻪ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺿﺮاﯾﺐ ﺳﺎﺧﺘﺎری ﺑﺎاﺳﺘﻔﺎده از اﻋﻤﺎل ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎی ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼـﺎدی‬
‫وازﻃﺮﯾﻖ ﻓﺮمﻫﺎی ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺪه دﺳﺘﮕﺎه ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﺮآورد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﺘﺮ از ﮐﻠﯿﻪ اﻃﻼﻋﺎت‪ ،‬و‬
‫ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﯾﯽ در درﺟﻪ آزادی ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻣﺪلﻫﺎی ﺧﻮدرﮔﺮﺳﯿﻮن ﺑـﺮداری ﺑﯿـﺰﯾﻦ )‪ ١(BVAR‬ﺗﻮﺳـﻂ ﻟﯿﺘـﺮﻣﻦ‬
‫)‪ (Litterman, 1986‬ﻣﻄﺮح ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺪل ﭘﺮداز درﻣﻮرد ارﺗﺒﺎط‬
‫ﺑﯿﻦ وﻗﻔﻪﻫﺎی ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎی ﺧﺎﺻﯽ درﻣﻮرد ﺿﺮاﯾﺐ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎ و وﻗﻔﻪﻫﺎی آﻧﻬﺎ اﻋﻤﺎل ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎرﻣﯽرود‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ازاﻃﻼﻋﺎت اﺿﺎﻓﯽ ﻣﻨﺠﺮﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽﻫﺎی دﻗﯿﻘﺘﺮی ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺷـﺪ‬
‫ﮐﻪ در اﮐﺜﺮﻣﻮارد ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺧﯿﺮاً‪ ،‬ﯾﮏ ﺳﺮی ﻣﺪلﻫﺎی ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ دﯾﮕﺮی ﮐﻪ درﺳﺎﯾﺮ رﺷﺘﻪﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻓﯿﺰﯾـﮏ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺳﺮﯾﻊ اﺑﺰارﻫﺎی ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﯾﺴﯽﻫﺎی ﮐﺎﻣﭙﯿﻮﺗﺮی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘـﻪ اﻧـﺪ ﻧﯿـﺰ‪ ،‬در‬
‫زﻣﯿﻨﻪﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎ ﮐﻪ دراﻗﺘﺼـﺎد ﮐـﻼن راه ﺧـﻮد را‬
‫ﺑﺎزﮐﺮده اﻧﺪ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﻧﺎم ﺑﺮد‪ :‬ﻣﺪلﻫﺎی ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی ﻋﺼـﺒﯽ ﻣﺼـﻨﻮﻋﯽ‪ ،٢‬ﻣﻨﻄـﻖ ﻓـﺎزی‪ ،3‬ﺑـﯽ‬
‫ﻧﻈﻤﯽ‪ 4‬و ﭼﻨﺪﺳﻄﺤﯽ‪ .5‬اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎ درﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ﻣﺸﮑﻞ ﺣـﻞ ﻣـﺪلﻫـﺎی ﺑـﺎ ﻣﻌـﺎدﻻت ﭘﯿﭽﯿـﺪه‬
‫ﻧﺎﺧﻄﯽ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﮑﻨﯿﮏﻫﺎی ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ ﺑﺮﻃﺮف ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎوﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﮐـﺎرﺑﺮد اﯾـﻦ ﮔﻮﻧـﻪ ﻣـﺪلﻫـﺎی‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ اﺑﻌﺎد ﮔﺴﺘﺮده ای ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﯿﺮد‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ از اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﻫﻨﻮز ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ اﺳـﺘﻔﺎده از‬
‫اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎ در ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺴﺎﯾﻞ اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺎ دﯾﺪه ﺷﮏ وﺗﺮدﯾﺪ ﻣـﯽﻧﮕﺮﻧـﺪ‪ .‬ﻋﻠـﺖ اﯾـﻦ ﻧﮕﺮاﻧـﯽﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ازﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ درﻣﻘﺎﺑﻞ دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪﺗﺮ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ رﯾﺸﻪ در ﻋﺪم اﻣﮑﺎن ارزﯾﺎﺑﯽ آﻣﺎری‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه از اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎی ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ودرﭘﺎﺳـﺦ ﺑـﻪ اﯾـﻦ‬
‫ﻧﯿﺎز‪ ،‬روشﻫﺎﯾﯽ در زﻣﯿﻨﻪ اﺳﺘﻨﺒﺎط و آزﻣﻮنﻫﺎی آﻣﺎری درﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣﺪلﻫﺎی ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﻧـﺪ‬
‫وﺳﻌﯽ ﺑﺴﯿﺎری ﺷﺪه ﺗﺎ ارﺗﺒﺎط ﻣﻨﻄﻘـﯽ ﺑـﯿﻦ اﯾـﻦ ﮔﻮﻧـﻪ ﻣـﺪلﻫـﺎ و ﻣـﺪلﻫـﺎی راﯾـﺞ در اﻗﺘﺼـﺎد ﺳـﻨﺠﯽ‬
‫ﺑﺮﻗﺮارﺷﻮد‪.‬اﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﻃﺒﯿﻌﺘﺎً ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮی دارد واﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰدرﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4. Bayesian Vector Auto-Regression‬‬

‫‪1. Artificial Neural Networks‬‬
‫‪2. Fuzzy Logic‬‬
‫‪3. Chaos‬‬
‫‪4. Multi-level‬‬
 ‫‪39‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫‪ .3‬اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن‪ ،‬ﺗﺤﻮﻻت در ﭘﯿﺶ رو‬

‫اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن ﻫﻤﭽﻨﺎن ﯾﮏ ﻋﻠﻢ در ﺣﺎل ﺗﺤﻮل اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺑﺎ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ‬
‫آﺗﯽ اﯾﻦ ﻋﻠﻢ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﯽﺗﻮان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﯾﻨﺪه اﯾﻦ ﺗﺤﻮﻻت اﻇﻬـﺎر ﻧﻈـﺮ‬
‫ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺤﻮﻻت را در ﭼﻬﺎر ﺟﻨﺒﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮد‪.‬‬
‫‪ .1-3‬داﻣﻨﻪ ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﺗﺎﺣﺪ زﯾﺎدی وﺳﯿﻊ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﻣـﯽﺗـﻮان ﮐﻠﯿـﻪ ﻣﺒﺎﺣـﺚ و ﻣﺴـﺎﯾﻞ‬
‫ﻃﺮح ﺷﺪه در آن را درﺣﻮزه ﯾﮏ رﺷﺘﻪ ﯾﺎ ﮔﺮاﯾﺶ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ دﻗﯿﻖ ﻗﺮارداد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣـﯽرﺳـﺪ در آﯾﻨـﺪه‬
‫زﯾﺮﺑﺨﺶﻫﺎﯾﯽ از اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻗﺘﺼﺎد رﺷﺪ‪ ،‬دوﻟﺖ و ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﻣﺎﻟﯽ‪ ،‬ﭘﻮل و ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی ﭘـﻮﻟﯽ‬
‫و اﻗﺘﺼﺎد ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠـﻞ ﻫـﺮ ﯾـﮏ ﺑـﻪ ﺗﻨﻬـﺎﯾﯽ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﯾـﮏ رﺷـﺘﻪ ﺗﺨﺼﺼـﯽ در اﻗﺘﺼـﺎد ﻣﻄـﺮح ﺷـﻮﻧﺪ‬
‫)‪.(Colander, 2000‬‬
‫‪ .2-3‬درﺗﺎرﯾﺦ ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﺑﺤﺚﻫﺎی ﺑﺴﯿﺎری درﻣﻮرد داﻣﻨﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﻣـﺪلﻫـﺎ ﯾﻌﻨـﯽ دوره زﻣـﺎﻧﯽ‬
‫ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت و ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺻﻮﻻً ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ دودﯾﺪﮔﺎه اﺻﻠﯽ وﺳﻨﺘﯽ ﺣـﺎﮐﻢ در‬
‫اﯾﻦ ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﮐﻼﺳﯿﮏﻫﺎ و ﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی دوره زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت وﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از اﯾﻦ دوﺑﻌﺪ زﻣﺎﻧﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑـﻪ ﻃﻮرﮐﺎﻣـﻞ ﻣﺴـﺎﯾﻞ واﻗﻌـﯽ‬
‫اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن را ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﮐﺮده‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎی روﺷﻦ و واﻗﻌﺎً ﻣﺆﺛﺮی را ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺪلﻫـﺎی ﺑﻠﻨـﺪ‬
‫ﻣﺪت ﻫﺮﭼﻨﺪ ﮐﻪ دارای ﺳﺎزﮔﺎری دروﻧﯽ وﭘﺎﯾﻪ ﺧﺮد ﻣﺴﺘﺤﮑﻤﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻄﺎﺑﻖ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺎت زﻧﺪﮔﯽ‬
‫روزﻣﺮه ﭼﻨﺪان ﺳﺎده ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮی ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ ﺷﺎن ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺧﺎﻟﯽ از ﺧﻄﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ازﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺪلﻫﺎی ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎی ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت‪ ،‬از روﻧﺪﻫﺎی ﮐﻠﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮاﻗﺘﺼﺎد ﻏﺎﻓـﻞ‬
‫ﻣﺎﻧﺪه‪ ،‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬ﺗﻮﺻﯿﻪﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﺘﯽ آﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﺮوز ﺑﺤﺮانﻫﺎ وﺑﯽ ﺛﺒﺎﺗﯽﻫـﺎی ﺷـﺪﯾﺪ ﺗـﺮ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮﻣﯽرﺳﺪ درﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﯾﮏ ﺟﻬﺖ ﮔﯿﺮی و وﺣﺪت ﻧﻈﺮی درﺣﺎل ﺷـﮑﻞ ﮔﯿـﺮی اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﺑﺮﻣﺒﻨﺎی آن ﻣﺪلﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎد ﮐـﻼن ﺑـﺮای دورهﻫـﺎی ﻣﯿـﺎن ﻣـﺪت ﻃﺮاﺣـﯽ ﺷـﻮﻧﺪ )‪.(Solow, 2000‬‬
‫ازﻧﻈﺮزﻣﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﺑﻪ دوره ﯾﮏ اﻟﯽ دو ﺳﺎل و دوره ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪت ﺑـﻪ دوره ده ﺳـﺎل و ﺑﯿﺸـﺘﺮ‬
‫اﻃﻼق ﻣﯿﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻣﯿﺎن ﻣﺪت را ﻣﯽﺗﻮان ﯾﮏ دوره ﺳﻪ ﺗﺎ ﭘﻨﺞ ﺳﺎل درﻧﻈﺮﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬ﻣـﺪلﻫـﺎی ﺑـﺎاﻓﻖ‬
‫ﻣﯿﺎن ﻣﺪت ﻗﺎدر ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد درﻋﯿﻦ ﺗﻄﺒﯿﻖ ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺎت زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺗﺼﻮﯾﺮروﺷﻨﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳـﺖﻫـﺎی‬
‫ﺗﻮﺻﯿﻪ ﺷﺪه ﻧﯿﺰﺑﻪ دﺳﺖ دﻫﻨﺪ‪.‬‬
 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪40‬‬
‫‪ . 3-3‬اﮔﺮ روش ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺪلﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن و ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨـﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫـﺎ را ﺑﺘـﻮان ﺑـﻪ دو روش‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎری ﯾﺎﻧﻈﺮی و روش آﻣﺎری‪-‬ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ ﯾﺎ ﻏﯿﺮﻧﻈﺮی ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ درآﯾﻨﺪه ﺑﺎﯾـﺪ ﺷـﺎﻫﺪ‬
‫روشﻫﺎی ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﺮﻫﺮدوروش ﻗﺒﻠﯽ ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﺑﺎﺷﯿﻢ ‪ .‬در اﯾﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﺑﺮای درک‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻪﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ و ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﻓﮑﺎرﺷﺎن ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻫﺮ دوروش ﻣﺠﻬﺰ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬درﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺰ‪،‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﮐﻼن ﺧﻮب در واﻗﻊ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﻫﺮ دوﺑﻌﺪ ﻧﻈﺮی و روشﻫﺎی آﻣﺎری و ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎﺗﯽ‬
‫ﺻــﺎﺣﺐ ﻧﻈــﺮ وﻗــﻮی ﻫﺴــﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑــﻪ ﻧﻈــﺮ ﻣــﯽرﺳــﺪﮐﻪ اﯾــﻦ روﻧــﺪ ﺑــﺎ وﺳــﻌﺖ ﺑﯿﺸــﺘﺮی اداﻣــﻪ ﺧﻮاﻫــﺪ‬
‫ﯾﺎﻓﺖ)‪.(Collander, 2000‬‬
‫‪ .4-3‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن داﻣﻨﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ وﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺴﺎﯾﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ درﺣـﻮزه‬
‫ﻋﻠﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺴﺎﯾﻞ رﻓﺘﺎری درﺣﻮزه ﻋﻠـﻢ روان ﺷﻨﺎﺳـﯽ ﮔﺴـﺘﺮش ﺧﻮاﻫـﺪ داد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ‪،‬‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎی ﺧﻮب وﻣﺆﺛﺮی از ورود اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ در ﻣﺪلﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن در دﻫﻪ اﺧﯿﺮ وﺟـﻮد دارد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان از ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﮐﯿﻨﺰﯾﻦﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ درﻣﻮرد ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﮐﻼن ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺠﺰﯾـﻪ‬
‫وﺗﺤﻠﯿﻞﻫﺎی رﻓﺘﺎری اﻓﺮاد ﮐﻪ در ﺑﺨﺶﻫﺎی ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﺷﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺪلﻫﺎی رﺷـﺪ ﺟﺪﯾـﺪ ﮐـﻪ‬
‫ﺳﻌﯽ در ﺗﺒﯿﯿﻦ ﻋﻠﻞ رﺷﺪﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوت ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ زﯾﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ آﻧﻬﺎ دارﻧﺪ‪ ،‬اﺷﺎره ﮐﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ دﺧﺎﻟﺖ ﻋﻮاﻣﻞ رواﻧﯽ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ در ﻣﺪلﻫـﺎی اﻗﺘﺼـﺎد ﮐـﻼن‬
‫ﻗﺪرت ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ آﻧﻬﺎرا ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬داﻣﻨﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﻣﺪلﻫﺎ در آﯾﻨﺪه ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮ ﺷـﻮد‪ .‬ﻫﻤـﺎن‬
‫ﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﺎﻣﻮل ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ (Baumol,1991) .‬ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﺸﮑﻞ ﻋﻤﺪه اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻨـﺎ ﺑـﻪ‬
‫ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺴﺎﯾﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ورواﻧﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮﻟﻪ ﮐﺮدن دﻗﯿﻖ آﻧﻬﺎ درﻗﺎﻟﺐ ﻣﺪلﻫﺎی رﯾﺎﺿـﯽ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﺸـﮑﻞ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ درﻧﻘﻄﻪ ای ﺳﺎزش ﺑﯿﻦ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ روشﻫﺎی رﯾﺎﺿﯽ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻫﻤﯿـﺖ‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﻪ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻧﻬﺎدی‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺗﺎرﯾﺨﯽ درﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺴﺎﯾﻞ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺻـﻮرت ﮔﯿـﺮد‬
‫ﺗﺎ ﻣﺪلﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ازﻫﺮدوﺟﻨﺒﻪ از ﻏﻨﺎی ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ .4‬آﻣﻮزش وﭘﮋوﻫﺶ اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن دراﯾﺮان‬

‫‪١‬‬
‫دراﯾﻦ ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﻧﻈﺎم آﻣﻮزش وﭘﮋوﻫﺶ اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن دراﯾﺮان را ازدوﺑﻌﺪ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ و روشﻫﺎ ﻧﻘﺪ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪ .1‬در اﯾﻨﺠﺎ ﻻزم ﻣﯽداﻧﻢ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺎ ﯾﮏ دﯾﺪ ﻣﻨﺘﻘﺪاﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ و‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﮐﺸﻮر ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ ﻗﺼﺪ ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ زﺣﻤﺎت اﺳﺘﺎدان ﮔﺮاﻧﻘﺪری ﮐﻪ ﻃﯽ ﺳﺎل ﻫﺎی‬
‫ﺳﺨﺖ دﻫﻪ ﻫﺎی اﺧﯿﺮ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن را ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﺸﻘﺎت زﯾﺎد ﻣﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﯾﺎدﮔﯿﺮی ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
 ‫‪41‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫‪ .1-4‬ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺚ و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻣﻄﺮح در اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن ﺑﺎﻓﺮاز و ﻧﺸﯿﺐﻫﺎﯾﯽ درﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﻧﯿـﺰ ﻣﻄـﺮح ﺷـﺪه اﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ‪ ،‬ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻈﺮﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﺷﮑﺎف ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺎودﯾﮕﺮان‪ ،‬از ﻫﺮدو ﺟﻨﺒﻪ ﮐﻤﯿﺖ و ﮐﯿﻔﯿﺖ‪ ،‬ﻃـﯽ دودﻫـﻪ اﺧﯿـﺮ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ‬
‫دورهﻫﺎی ﻗﺒﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از اﯾﻦ ﺷﮑﺎف ﻋﻠﻤﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺟﻬﺎن‪ ،‬از اﯾﻦ‬
‫ﻧﻈﺮ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪه ﻓﮑﺮ و ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﻧﺒﻮده وﻧﯿﺴﺘﯿﻢ‪ ،‬ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﯿﻌﯽ وﺟﻮدداﺷـﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ‪ ،‬اﺑﻌﺎد اﯾﻦ ﺷﮑﺎف درﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﮔﺴﺘﺮده ﺗﺮ ازﺣﺪ ﻣﻌﻤﻮل وﺳﻨﺘﯽ آن ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺑﺨﺶ ﻗﺒﻠﯽ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺤـﻮﻻت ﻋﻠﻤـﯽ ﺑـﻪ ﺧﺼـﻮص در زﻣﯿﻨـﻪ اﻗﺘﺼـﺎد ﮐـﻼن ﻃـﯽ‬
‫دﻫﻪﻫﺎی اﺧﯿﺮ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد وﮔﺴﺘﺮده ﺑﻮده اﻧـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻠـﺖ ﺳﯿﺎﺳـﺖﻫـﺎی ﮐـﻼن آﻣﻮزﺷـﯽ وﭘﮋوﻫﺸـﯽ‬
‫ﮐﺸﻮراﻣﮑﺎن اﯾﺠﺎد ارﺗﺒﺎط ﺳﺎزﻧﺪه وﻓﻌﺎل ﺑﺎاﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺤﻮﻻت‪ ،‬ﺣﺘﯽ در ﺣﺪ ارﺗﺒـﺎطﻫـﺎی ﺳـﻨﺘﯽ‪ ،‬ﯾﻌﻨـﯽ از‬
‫ﻃﺮﯾﻖ اﻋﺰام داﻧﺸﺠﻮ ﺑﻪ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ وﺟﻮدﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬وﻗﻔـﻪ ﺑﯿﺸـﺘﺮی ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻣﺒﺎﺣـﺚ‬
‫وﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺟﺎری اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن در ﺳﻄﺢ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ اﯾﺠﺎدﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻗﻔﻪ ﺳﻨﺘﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ راﯾﺞ در ﻧﻈﺎم آﻣﻮزش وﭘﮋوﻫﺶ ﻣﺎ ودﯾﮕﺮان را ﻣﯽ ﺗﻮان در ﺣﺪ دو ﺗﺎﺳﻪ ﺳﺎل‪،‬‬
‫ﯾﻌﻨﯽ ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ دوران آﻣﻮزﺷﯽ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن دوره دﮐﺘﺮی و زﻣﺎن ﻓـﺎرغ اﻟﺘﺤﺼـﯿﻠﯽ آﻧﻬـﺎ داﻧﺴـﺖ‪.‬‬
‫آﺧﺮﯾﻦ ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﯿﻼﻧﯽ ﮐﻪ دردوران ﻗﺒﻞ از اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽﺑﻪ ﮐﺸﻮرﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﺑﺴﯿﺎر اﺑﺘـﺪاﯾﯽ ﺑـﺎ‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺚ اﻧﺘﻈﺎرات ﻋﻘﻼﯾﯽ در دوران آﻣﻮزﺷﯿﺸﺎن آﺷﻨﺎ ﺷﺪﻧﺪ از آن ﭘﺲ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻓـﺎرغ اﻟﺘﺤﺼـﯿﻼن زﯾـﺎدی ﺑـﻪ‬
‫ﮐﺸﻮر ﺑﺎزﻧﮕﺸﺘﻪ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪی ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ﻣﺪت ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ دﻫﻪ ﺑﻪ ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر اﻋﺰام ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﯾﺮ‬
‫زﻣﯿﻨﻪﻫﺎی ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻋﻠﻤﯽﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺮﮐﺖ در ﺳﻤﯿﻨﺎرﻫﺎ وﮐﻨﻔﺮاﻧﺲﻫﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻧﯿﺰ در اﯾـﻦ دوران ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﻣﺤﺪود و ﻏﯿﺮﻓﻌﺎل ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬درﻧﺘﯿﺠﻪ‪ ،‬داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن دﻫﻪﻫﺎی ‪ 1360‬و ‪ 1370‬ﺑﺎ ﯾﮏ وﻗﻔﻪ ﺣـﺪوداً ﺑﯿﺴـﺖ‬
‫ﺳﺎﻟﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺟﺎری ﻣﻄﺮح در ﺳﻄﺢ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ روﺑﻪ رو ﺑﻮده اﻧـﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺸـﺖ ﺗﻌـﺪادی از‬
‫ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﯿﻼن داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی ﺧﺎرج ازﮐﺸﻮردر اﯾﻦ دوره و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی اﻃـﻼع رﺳـﺎﻧﯽ‬

‫درواﻗﻊ‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﺜﺒﺘﯽ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ وﺟﻮد دارد ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﺳﺘﺎدان ﻋﺰﯾﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ اﻓﺘﺨﺎر داﻧﺸﺠﻮﯾﯽ‬
‫آﻧﻬﺎ را داﺷﺘﻪ ام‪.‬‬
 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪42‬‬
‫واﯾﻨﺘﺮﻧﺖ‪ ،‬ﺗﺎﺣﺪی ازوﺧﺎﻣﺖ اوﺿﺎع ﮐﺎﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﯿﻼن ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ ﺑﺴﯿﺎرﻣﺤﺪود‬
‫و ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﺑﻮده‪ ،‬اﺛﺮﮔﺬاری ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻋﻤﺮاﺳﺘﻔﺎده ازﺷﺒﮑﻪﻫـﺎی اﻃـﻼع رﺳـﺎﻧﯽ در‬
‫داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ ﺑﻮده‪ ،‬ﻫﻨﻮز‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮرﮐﺎﻣﻞ وﮐﺎرا ﺟﺬب ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ وﭘﮋوﻫﺸﯽ ﻣﺎ ﻧﺸﺪه اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺷﺎﯾﺪﺑﺘﻮان ﮔﻔﺖ اﮐﺜﺮﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﯿﻼن رﺷﺘﻪ اﻗﺘﺼﺎد در ﻃﯽ دودﻫﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﻣﺒﺎﺣـﺚ و ﻣﻔـﺎﻫﯿﻤﯽ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺪلﻫﺎی ﮐﻼن ﺑﺎ ﺑﻨﯿﺎدﻫﺎی ﺧﺮد‪ ،‬اﻫﻤﯿﺖ اﻧﺘﻈﺎرات ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﯾـﮏ ﻣﺘﻐﯿـﺮ دروﻧـﺰا ﺑـﻪ ﺧﺼـﻮص در‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺰاری اﻗﺘﺼـﺎدی‪ ،‬رﺷﺪﭘﺎﯾﺪاراﻗﺘﺼـﺎدی وﻣـﺪلﻫـﺎی رﺷـﺪ دروﻧـﺰا‪ ،‬واﺣـﺪﻫﺎی‬
‫اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﺎﻫﻤﮕﻦ‪ ،‬ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺑﺎزیﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت و ﻣﺪلﻫـﺎی ﻏﯿﺮﺧﻄـﯽ‬
‫ﭘﻮﯾﺎ و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺗﯽ ﮐﻤﺘﺮآﺷﻨﺎﯾﯽ ﭘﯿﺪاﮐﺮده اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻫﺪ اﯾﻦ ﻣﺪﻋﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﺪاوﻟﺘﺮﯾﻦ ﮐﺘﺎبﻫﺎی اﺻﻠﯽ ﺗﺪرﯾﺲ ﺷﺪه در اﮐﺜﺮ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی اﯾـﺮان در‬
‫اﯾﻦ دوران ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ در ﺳﻄﺢ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﭼﺎپﻫﺎی اوﻟﯿﻪ ﮐﺘﺎبﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﺗـﺄﻟﯿﻒ‬
‫دورﻧﺒــﻮش و ﻓﯿﺸــﺮ )‪ ،(Dornbush & Fischer, 1989‬و در دوره ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳــﯽ ارﺷــﺪ ﮐﺘــﺎب‬
‫ﺑﺮاﻧﺴﻮن )‪ (Branson, 1987‬ﺑﻮده اﻧﺪ )ﺟﺪاول ‪1‬و‪ .(2‬اﯾﻦ ﮐﺘﺎبﻫﺎ‪ ،‬ﺑـﺎ وﺟـﻮد اﯾﻨﮑـﻪ ﺑﺴـﯿﺎرﺧﻮب و‬
‫ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺟﺎﻣﻊ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬از ﻧﻈﺮزﻣﺎﻧﯽ )ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﭼﺎپﻫﺎی اوﻟﯿﻪ ﺷﺎن( ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻣﺒﺎﺣـﺚ وﻣﻔـﺎﻫﯿﻢ‬
‫ﺟﺎری اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﻋﻘﺐﺗﺮﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬دردورهﻫﺎی دﮐﺘﺮی‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑـﻪ اﺻـﻮﻻً دورهﻫـﺎی ﺟﺪﯾـﺪی‬
‫درﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ وﻣﺒﺎﺣﺚ ﺟﺪﯾﺪﺗﺮ و ﻋﻤﯿﻖﺗﺮ درآﻧﻬﺎ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه اﻧﺪ‪ ،‬وﺿـﻌﯿﺖ ﮐﻤـﯽ ﻣﺘﻔـﺎوت‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻋﻤﺪه دراﯾﻦ دورهﻫﺎ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ ،‬ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻄﺮح ﺷـﺪه در ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﺟﺪﯾـﺪﺗﺮ ﺑـﺮای اﮐﺜـﺮ‬
‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ دودﻫﻪ ﻗﺒﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼً ﺗﺎزﮔﯽ دارد‪ .‬داﻧﺸـﺠﻮﯾﺎن اﯾـﻦ دورهﻫـﺎ‪،‬‬
‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺎوت زﯾﺎد ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻄﺮح ﺷﺪه در دورهﻫﺎﯾﺸﺎن‪ ،‬ﮔﺎﻫﯽ اوﻗﺎت ﺗﺼﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐـﻪ وارد رﺷـﺘﻪ‬
‫ﺟﺪﯾﺪی ﺷﺪه اﻧﺪو ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﯾﮏ ارﺗﺒﺎط ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ اراﯾﻪ ﺷﺪه دراﯾﻦ دورهﻫـﺎ ﺑﺎﻣﻄﺎﻟـﺐ آﻣـﻮزش‬
‫داده ﺷﺪه دردورهﻫﺎی ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷـﺪت وﺳـﺮﻋﺖ ﺗﺤـﻮﻻت اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه در‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن‪ ،‬ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ در ﺳﺎﯾﺮ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی ﺧﻮب دﻧﯿﺎ ﻧﯿﺰ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﮔـﺎه وﺳـﻌﺖ‬
‫اﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ای ﮐﻪ درﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﺎ وﺟﻮددارد ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ .2-4‬روشﻫﺎ‬
‫ﺑﺎوﺟﻮداﯾﻨﮑﻪ ﺷﮑﺎف ﺑﯿﻦ ﻣﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺟﻬﺎن از ﻧﻈﺮ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ و ﻣﺒﺎﺣﺚ اراﯾﻪ ﺷـﺪه در اﻗﺘﺼـﺎدﮐﻼن‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺗﺎﺣﺪودی ﮐﻤﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‪ ،‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ روشﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در آﻣﻮزش وﭘﮋوﻫﺶ اﻗﺘﺼﺎد‬
‫ﮐﻼن ﺑﻠﮑﻪ درﮐﻠﯿﻪ زﻣﯿﻨﻪﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﻫﻨﻮز روشﻫﺎی ﺳﻨﺘﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑـﺮ اﺻـﺎﻟﺖ ﮐﻤﯿـﺖ‪ ،‬ﻓـﺮم وﻣﺤﻔﻮﻇـﺎت‬
 ‫‪43‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫ﺑﺮﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ اﯾﺮان ﺣﺎﮐﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺐ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه از ﻗﺒﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﺑـﺪون‬
‫ﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺖ و ﻋﯿﻨﺎً ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻣﻌﻠﻢ و اﺳﺘﺎد ﺑﻪ داﻧﺶ آﻣﻮز و داﻧﺸﺠﻮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻏﺎﻟـﺐ‬
‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺗﮑﺮاری ازﻃﺮﯾﻖ ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ ،‬ﮔﺮدآوری ودرﺣﺪ ﻋﺎﻟﯽ اراﯾﻪ ﮐﺎرﺑﺮدﻫـﺎ دارﻧـﺪ‪.‬‬
‫درﺣﻘﯿﻘﺖ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻧﻈﺎم‪ ،‬اﻣﮑﺎن ﭘﺮورش وﺗﻘﻮﯾﺖ ﻧﻮآوری‪ ،‬اﺑﺘﮑﺎر و ﻗـﺪرت ﺣـﻞ ﻣﺴـﺌﻠﻪ ﺑﺴـﯿﺎر ﺿـﻌﯿﻒ‬
‫اﺳﺖ‪.١‬‬
‫درروش ﻣﻌﻤﻮل ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی ﻣﺎ‪ ،‬ﯾﮏ اﺳﺘﺎد ﺧﻮب ﻣﻌﻤﻮﻻً اﺳﺘﺎدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾـﮏ ﮐﺘـﺎب‬
‫درﺳﯽ وﯾﺎ ﺟﺰوه ﻣﺸﺨﺼﯽ را ﺑﺮای درس ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻨﺪ و دﻗﯿﻘﺎً ﻣﻄﺎﺑﻖ آن ﭘﯿﺶ رود‪ .‬ﻣﻬﻢ ﺗﺮ ازآن‪ ،‬ﺳـﺆاﻻت‬
‫اﻣﺘﺤﺎﻧﯽ ﮐﺎﻣﻼً از ﻣﻄﺎﻟﺐ درس داده ﺷﺪه اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬و ﻋﯿﻨﺎً ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺎﺳﺦ دادن ﺑﺎ ﻋﺒـﺎرات آورده ﺷـﺪه‬
‫در ﻣﺘﻦ ﮐﺘﺎب ﯾﺎ ﮐﻼس ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬در روشﻫﺎی ﻣﺘﺪاول داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً اﺳـﺘﺎدان ﺑﺮﻧﺎﻣـﻪ‬
‫درﺳﯽ ﺧﻮد ﺷﺎﻣﻞ اﻃﻼﻋﺎت اوﻟﯿﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ درس‪ ،‬ﺷـﺮح درس‪ ،‬ﭘـﯿﺶ ﻧﯿﺎزﻫـﺎ‪ ،‬ﻋﻨـﺎوﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟـﺐ‪ ،‬ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬
‫وﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز‪ ،‬روش ارزﯾﺎﺑﯽ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ اﺳﺘﺎدورﻓﻊ اﺷﮑﺎﻻت ﺧﺎرج ازﮐﻼس‪،‬‬
‫و ﮐﻼً اﻧﺘﻈﺎراﺗﯽ ﮐﻪ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﺑﺎﯾﺪ از درس داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬را درﻫﻤﺎن اﺑﺘـﺪای ﺗـﺮم ﺑـﻪ داﻧﺸـﺠﻮﯾﺎن اراﯾـﻪ‬
‫ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ .‬دراﻧﺘﺨﺎب ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣ‪Ĥ‬ﺧﺬ ﻧﯿﺰ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺳﻌﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﻣﻨﺒﻊ در ﮐﻨﺎر ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮی ﮐﻪ درروش آﻣﻮزش داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ وﺟﻮددارد‪ ،‬ﮐﺎرﻣﺴﺘﻤﺮو زﯾﺎدی اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫داﻧﺸﺠﻮ ﺑﺎﯾﺪ اﻓﺰون ﺑﺮﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻄﺎﻟﺐ درﺳﯽ ازﮐﺘﺎبﻫﺎ و ﻣﻘﺎﻟﻪﻫﺎ ﺷﺨﺼﺎً اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎی اﻧﻔﺮادی‬

‫‪.1‬وﺟﻮدﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﯾﮏ ﺗﻌﺎدل درﯾﮏ ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ درﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻣﺪل ﺑﺎزیﻫﺎ ردﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮارداد‪.‬‬
‫دراﯾﻦ ﺑﺎزی‪ ،‬ﻧﻔﻊ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﻣﻌﻠﻢ وﺷﺎﮔﺮد در اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺮﻓﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﯿﺖ و ﻣﺤﻔﻮﻇﺎت ﺗﮑﯿﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ روشﻫﺎی ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮاﯾﺠﺎد‬
‫ﺧﻼﻗﯿﺖ وﻧﻮآوری‪ ،‬ﺑﺮای ﻣﻌﻠﻢ زﯾﺎن آوراﺳﺖ زﯾﺮاﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﻌﻠﻢ‪-‬ﺧﺼﻮﺻﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﺎ ﯾﮏ روش ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮﮐﻤﯿﺖ وﻣﺤﻔﻮﻇﺎت ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ -‬ﺑﺎﯾﺪوﻗﺖ و ﮐﺎرﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﺮای ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﭼﻨﯿﻦ روﺷﯽ اﺧﺘﺼﺎص دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮای داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻧﯿﺰﺣﻔﻆ ﮐﺮدن ﻣﻄﺎﻟﺐ ازﻗﺒﻞ ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮاﺗﺐ راﺣﺖ ﺗﺮوﺳﺮﯾﻊ ﺗﺮازﯾﺎدﮔﯿﺮی ﺑﺮاﺳﺎس ﭘﮋوﻫﺶ و ﻧﻮآوری اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺗﻌﺎدل ﮐﺎرآ ﻧﯿﺴﺖ زﯾﺮا ﺑﺎﺗﻐﯿﯿﺮ روش در اﺑﺘﺪای ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮط‬
‫وﺟﻮد ﻣﻌﻠﻢﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻮان واﻧﮕﯿﺰه ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮای ﺗﻄﺒﯿﻖ ﺑﺎ روش ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮﭘﮋوﻫﺶ وﭘﺮورش ﻧﻮآوری داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬داﻧﺶ آﻣﻮزان ﻧﻔﻊ ﺧﻮدرا در‬
‫ﯾﺎدﮔﯿﺮی ﺑﺮاﺳﺎس روش دوم ﺧﻮاﻫﻨﺪ دﯾﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻣﺪل ﺳﺎده را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎدﺧﺎﻟﺖ دادن ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮﺑﺎزارﮐﺎرازﻧﻈﺮﻣﯿﺰان ارزش ﮔﺬاری ﺑﻪ‬
‫ﮐﻤﯿﺖ ﯾﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ آﻣﻮزش ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺳﻌﻪ داد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ‪ ،‬ارزش دادن ﺑﻪ ﮐﻤﯿﺖ ﯾﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ آﻣﻮزش در ﺑﺎزارﮐﺎر‪ ،‬دراﻧﺘﺨﺎب روش ﺑﻬﯿﻨﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ داﻧﺶ آﻣﻮزﺗﺄﺛﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻓﺮاواﻧﯽ رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﺧﻼف ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻘﻠﺐ ﮐﺮدن در ﺳﺮاﻣﺘﺤﺎﻧﺎت‪ ،‬ﻏﯿﺒﺖﻫﺎ ی ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﻣﺠﺎز‪ ،‬و‬
‫ﯾﺎﭼﺎﻧﻪ زﻧﯽﻫﺎی داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﺑﺮای ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ درس و ﺗﻌﺪﯾﻞ ﻧﻤﺮهﻫﺎﭘﺲ ازاﻣﺘﺤﺎﻧﺎت درﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ درﻗﺎﻟﺐ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺪﻟﯽ‬
‫ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬واردﺷﺪن در ﺟﺰﯾﯿﺎت ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺪﻟﯽ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﭘﮋوﻫﺶ وﻣﻘﺎﻟﻪ ای ﻣﺴﺘﻘﻞ دارد‪.‬‬
 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪44‬‬
‫ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎً در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﭘﺮوژهﻫﺎ وﯾﺎ ﺗﻤﺮﯾﻦﻫﺎی ﺑﺴﯿﺎرﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﻞ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺟﺪﯾﺪ اﻧﺠـﺎم ﻣـﯽﺷـﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن را ازﺣﺎﻟﺖ اﻧﻔﻌﺎﻟﯽ – ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻓﺮادی ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻄﺎﻟﺐ اﺳﺘﺎدرادرﮐﻼس وﯾﺎ از ﮐﺘﺎب‬
‫ﻓﺮاﮔﯿﺮﻧﺪ‪ -‬ﺧﺎرج ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮاﻧﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﻌﺎل ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﯾﺎدﮔﯿﺮی ﻣﻄﺎﻟﺐ وﺑﻪ‬
‫ﮐﺎرﺑﺴﺘﻦ آﻧﻬﺎ درﺷﺮاﯾﻂ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫درﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﺎ‪ ،‬ﯾﮏ اﺳﺘﺎد‪ ،‬ﺣﺘﯽ اﮔﺮﺧﻮد ﺑﺎ روشﻫﺎی ﻧﻮﯾﻦ آﻣﻮزﺷـﯽ و ﭘﮋوﻫﺸـﯽ ﺗﺮﺑﯿـﺖ ﺷـﺪه‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ دوﻣﺤﺪودﯾﺖ اﺳﺎﺳﯽ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﭼﻨﯿﻦ روشﻫﺎﯾﯽ درﯾﮏ ﮐﻼس داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ روﺑﻪ رو‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤﺪودﯾﺖ اول‪ ،‬ﻓﻘﺪان ﺗﻘﺎﺿﺎ ازﺟﺎﻧﺐ ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ وﺧﺼﻮﺻﺎً داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن اﺳﺖ‪ .‬داﻧﺸﺠﻮﯾﺎﻧﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﭘﺲ ازﻃﯽ دوران آﻣﻮزﺷﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﻫﻨﻮزاﻧﺠﺎم ﯾﮏ ﺗﺤﻘﯿـﻖ ﺳـﺎده را ﺑﺴـﯿﺎر ﺳـﺨﺖ وﻃﺎﻗـﺖ ﻓﺮﺳـﺎ‬
‫ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪ ،‬واﺻﻮﻻً روﺣﯿﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮی ازﻃﺮﯾﻖ ﭘﮋوﻫﺶ وﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎی ﺷﺨﺼﯽ را ﻧﺪارﻧـﺪ‪ ،‬درﻣﻘﺎﺑـﻞ اراﯾـﻪ ﭼﻨـﯿﻦ‬
‫روشﻫﺎﯾﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮده‪ ،‬ﺳﻌﯽ در ﺗﻐﯿﯿﺮ آن ﺑﻪ ﺳﺒﮏ ﺳـﻨﺘﯽ ﺧـﻮد دارﻧـﺪ‪ .‬ﻣﻨﺸـﺄ ﭼﻨـﯿﻦ رﻓﺘـﺎری‬
‫درداﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ واﻗﻌﯿﺖﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد درﺑﺎزار ﮐﺎر وآﻣﻮزش ﻋﺎﻟﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﯾﮏ داﻧﺸﺠﻮ‪ ،‬ﯾﺎ ﺑـﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل ﮐﺴﺐ ﻣﺪرﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﺳﺎس آن ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﮐﺎرﻣﻨﺎﺳﺒﯽ در ﺑﺎزارﮐﺎرﺑﯿﺎﺑﺪ وﯾﺎﺑﻪ دﻧﺒﺎل اداﻣﻪ ﺗﺤﺼـﯿﻞ در‬
‫ﻣﻘــﺎﻃﻊ ﺑﺎﻻﺗﺮاﺳــﺖ‪ .‬اﮔﺮﺑﺎزارﮐــﺎر‪ ،‬ﺗﻮﺟــﻪ ﭼﻨــﺪاﻧﯽ ﺑــﻪ ﮐﯿﻔﯿــﺖ آﻧﭽــﻪ ﮐــﻪ ﻓــﺮد ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘــﻪ ﻧﺪاﺷــﺘﻪ ﺑﺎﺷــﺪ‪،‬‬
‫وازﻧﻈﺮآﻣﻮزﺷﯽ اراﯾﻪ ﻣﺪرک ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺒﺎﺑﯽ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮐﻔﺎﯾﺖ ﮐﻨـﺪ‪ ،‬اﻧﺘﺨـﺎب ﺑﻬﯿﻨـﻪ داﻧﺸـﺠﻮ ﺗـﻼش‬
‫ﺑﺮای اﺧﺬﻣﺪرک ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮐﯿﻔﯿﺖ آن ﺧﻮاﻫﺪﺑﻮد‪ .‬درﺻﻮرت ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ اداﻣﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﻧﯿﺰ‪ ،‬داﻧﺸﺠﻮ ﺑـﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل روش آﻣﻮزﺷﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ وی را ﺑﺮای ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ دراﻣﺘﺤﺎﻧﺎت ﺳﺮاﺳﺮی ورودی‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﯿﺎز زﯾﺎدی‬
‫ﺑﻪ ﺗﻔﮑﺮﻋﻤﯿﻖ وﻗﺪرت ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬آﻣﺎده ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﺪودﯾﺖ دوم‪ ،‬ﻣﺤﺪودﯾﺖ درآﻣﺪی اﺳﺘﺎد اﺳﺖ ﺑـﻪ‬
‫اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻮدن درﯾﺎﻓﺖﻫﺎی اﺳﺘﺎدان‪ ،‬ﺑﺮای ﯾﮏ اﺳﺘﺎد ﻧﯿﺰاﻧﮕﯿﺰه ﺻـﺮف وﻗـﺖ ﺑﯿﺸـﺘﺮ‬
‫ﮐﻪ ﻻزﻣﻪ ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﭼﻨﯿﻦ روشﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﺟﻮدﻧﺪارد‪ .‬درواﻗﻊ‪ ،‬ﻣﯽﺗـﻮان ﺗﺼـﻮرﮐﺮدﮐﻪ ﻧﻈـﺎم آﻣﻮزﺷـﯽ‬
‫وﭘﮋوﻫﺸﯽ ﻣﺎ دارای ﯾﮏ ﺗﻌﺎدﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ازﻧﻈﺮ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺤﺼﻮل ﮐﺎرا وﻣﻄﻠﻮب ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﮋوﻫﺶ دراﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻣﺸﺎﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﮐﻠﯽ ﭘﮋوﻫﺶ درﺳﺎﯾﺮرﺷـﺘﻪﻫـﺎی ﻋﻠﻤـﯽ ﮐﺸﻮر‪،‬ﻧﺎﻣﻨﺎﺳـﺐ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺗﺤﻮل ﻣﺜﺒﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص از ﻧﻈﺮ ﮐﻤﯿﺖ ﻃﯽ دﻫﻪ اﺧﯿﺮﺑﻪ وﺟﻮدآﻣـﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻃﯽ ﭼﻬﻞ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ‪ ،‬ﮐﻞ ﻣﻘﺎﻟﻪﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪه درزﻣﯿﻨﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ‪ 293‬ﻋﺪد ﺑﻮده اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ‪ 16/5‬درﺻﺪ از ﮐﻞ ﻣﻘﺎﻟﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه را درﺑﺮﻣـﯽﮔﯿـﺮد‪ .‬از ﮐـﻞ ﻣﻘﺎﻟـﻪﻫـﺎی ﻣﻨﺘﺸﺮﺷـﺪه‬
‫درزﻣﯿﻨﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﺗﻌـﺪاد ‪ 258‬ﻋـﺪد آن )ﺣـﺪود ‪ 87‬درﺻـﺪ( ﻓﻘـﻂ در دﻫـﻪ ﻫﻔﺘـﺎد ﻣﻨﺘﺸـﺮ ﺷـﺪهاﻧـﺪ‬
‫)ﺟﺪول‪ .(3‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﭘﮋوﻫﺶ ﺷﺪه ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﻮﺿﻮع ارز‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی وﺳﯿﺎﺳﺖﻫـﺎی‬
‫ﭘﻮﻟﯽ و رﺷﺪ وﺑﯿﮑﺎری ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ و ﺳﻪ ﻣﻮﺿﻮع اﻗﺘﺼـﺎدﮐﻼن ﺳـﻨﺠﯽ‪ ،‬ادوارﺗﺠـﺎری‪ ،‬وﺑﺎزارﻫـﺎی‬
 ‫‪45‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺳﻬﻢ ازﭘﮋوﻫﺶﻫـﺎی اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪه را داﺷـﺘﻪ اﻧـﺪ‪ .‬ﺳـﻬﻢ ﻋﻤـﺪه ﻣﺒﺎﺣـﺚ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ارزدر‬
‫ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی دودﻫﻪ اﺧﯿﺮ ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ واﺑﺴـﺘﮕﯽ زﯾﺎدﮐﺸـﻮرﺑﻪ درآﻣـﺪﻫﺎی ﻧﻔﺘـﯽ و ﻧﻮﺳـﺎنﻫـﺎ و‬
‫ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬاری زﯾﺎد آن‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻔﺴﯿﺮﺷﻮد‪.‬‬
‫وﺿﻌﯿﺖ ﮐﯿﻔﯽ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺎﺑﻪ آﻣﻮزش اﺳﺖ‪ .‬ﮐﯿﻔﯿﺖ ﮐﺎرﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺸﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی‬
‫ﻣﺎ درﺣﻮزه اﻗﺘﺼﺎد درﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﺟﻬﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺎﯾﯿﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان اﻗﺘﺼﺎدی از ﻃﺮﻓﯽ ﺑـﺎ ﮐﻤﺒـﻮد‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﺑﺎﮐﯿﻔﯿﺖ ﺑﺎﻻ روﺑﻪ رو ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از ﻃـﺮف دﯾﮕـﺮ‪ ،‬ﻫﺰﯾﻨـﻪ ﻓﺮﺻـﺖ اﻧﺠـﺎم ﭘـﮋوﻫﺶ‬
‫ﺑﺎاﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺮای آﻧﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻬﯿﻨﻪ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان در ﺑﺎزار ﭘـﮋوﻫﺶ‪ ،‬اﻧﺠـﺎم‬
‫ﯾﮏ ﺳﺮی ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﺳﺎده‪ ،‬ﻧﻮﻋﺎً ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮدآوری ﮐﺎرﻫﺎی اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ دﯾﮕﺮان‪ ،‬درداﺧﻞ و‬
‫ﺧﺎرج‪ ،‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ وﺟﻮد ﺑﺴﯿﺎراﻧﺪک ﮐﺘﺎبﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ وﻣﻘﺎﻟﻪﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺸﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﭘﮋوﻫﺶ‬
‫وﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎی ﺧﻮد ﻣﺆﻟﻒ و درﺣﺪ اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬در ﺟﺎﻣﻌـﻪ ﻋﻠﻤـﯽ ﻣـﺎ رﯾﺸـﻪ در ﻫﻤـﯿﻦ‬
‫ﻣﺤﺪودﯾﺖﻫﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮای ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ از وﺿﻌﯿﺖ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ آﻣـﻮزش و ﭘـﮋوﻫﺶ ﺣـﺪاﻗﻞ دررﺷـﺘﻪ اﻗﺘﺼـﺎد‪ ،‬ﺷـﺎﯾﺪ ﻣـﻮارد‬
‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدی زﯾﺮ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .1‬روش ﺗﺪرﯾﺲ ﻫﺮ درس در دورهﻫـﺎی ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻣـﯽﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﺘﻔـﺎوت ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬دردورهﻫـﺎی ﻣﻘـﺪﻣﺎﺗﯽ‬
‫ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬اﮔﺮدروﺳﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻠﯿﺎت ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد وﯾﺎ دروس ﻧﻈﺮی ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ اﺳﺘﺎدان ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺗﺮ‬
‫و ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪ ﺗﺮ ﺗﺪرﯾﺲ ﺷﻮﻧﺪ وﺑﻪ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﮐﺎرﺑﺮدی‪ ،‬اﻟﺒﺘﻪ در ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ‪ ،‬درآﻧﻬﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺷﻮد‪،‬‬
‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪی ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺑﻪ رﺷﺘﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﭘﯿﺪا ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮدو درﻫﺮدوزﻣﯿﻨﻪ اداﻣـﻪ ﺗﺤﺼـﯿﻞ و ورود‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎزارﮐﺎر ﻣﻮﻓﻖﺗﺮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺤﺚﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﻄﻠﻮﺑﯿﺖ و اﺳﺘﺨﺮاج‬
‫ﻣﻨﺤﻨﯽﻫﺎی ﺑﯽ ﺗﻔﺎوﺗﯽ را ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪ و داﻧﺸﺠﻮﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ اداﻣﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ ﺟـﺪی دررﺷـﺘﻪ اﻗﺘﺼـﺎد را‬
‫دارﻧﺪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮد‪ .‬دردورهﻫﺎی ﺳﺎلﻫﺎی آﺧﺮ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ و دﮐﺘﺮی‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑـﺮ‬
‫وزن ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻧﻈﺮی وﻣﺤﺾ اﻓﺰود‪ .‬در ﺗﺪرﯾﺲ اﯾﻦ دورهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص دورهﻫـﺎی دﮐﺘـﺮی‪ ،‬ﻣـﯽﺗـﻮان از‬
‫اﺳﺘﺎداﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺟﺪﯾﺪﺗﺮ درادﺑﯿﺎت آﺷﻨﺎﯾﯽ دارﻧﺪ ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬در ﺗﺪرﯾﺲ دروس اﻗﺘﺼﺎدی‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮی ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﯽ از آﻣﻮزش‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻔﯿﺪ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐـﺎر‪ ،‬ﻣـﯽﺗـﻮان از ﭘـﮋوﻫﺶﻫـﺎی ﮐﻮﺗـﺎه ﺷـﺮوع ﮐـﺮد و ﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ ﺑـﺎ دوره و ﻧـﻮع درس آن را‬
‫ﺗﺎﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺮﺗﻌﻤﯿﻢ داد‪ .‬ﭘﮋوﻫﺶ ﻓﺮدی داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻓﺮاﮔﯿﺮی ﻧﺤﻮه ﺗﻨﻈﯿﻢ ﯾﮏ ﮔﺰارش‬
 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪46‬‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﯾﮏ ﮐﺎرﺷﻨﺎس اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﺎﯾﺪ آن را ﺧﻮب ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ و ﻧﻮآوری آﺷﻨﺎ‬
‫ﻣﯽﺳﺎزد‪.‬‬
‫‪ .3‬در اراﯾﻪ ﺑﺮﺧﯽ دروس‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص دروس ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان از روشﻫﺎی ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺑـﺮا ی آﻣـﻮزش‬
‫واﻧﺘﻘﺎل ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در روشﻫﺎی ﺗﺠﺮﺑﯽ‪ ،‬داﻧﺸﺠﻮ ﺷﺨﺼﺎً در ﻓﺮاﯾﻨـﺪ ﺗﺼـﻤﯿﻢ ﮔﯿـﺮی‬
‫ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮده و آﺛﺎر آن را ﻋﻤﻼً ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ .‬اﺟﺮای اﯾـﻦ روشﻫـﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﮔﯿـﺮی ﻋﻠـﻢ اﻗﺘﺼـﺎد را ﺑـﺮای‬
‫داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن‪ ،‬ﺣﺪاﻗﻞ آن دﺳﺘﻪ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﺗﺠﺮﯾﺪ ﺿﻌﯿﻒ ﺗﺮی دارﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺎدهﺗﺮ و ﻟﺬتﺑﺨﺶﺗﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬دراراﯾﻪ دروس اﻗﺘﺼﺎدی ﻧﻈﺮی‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﮐﺮدن ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎی ﻣﻠﻤـﻮس وﻣﺘﻨﺎﺳـﺐ‬
‫ﺑﺎزﻧﺪﮔﯽ ﺑﻮﻣﯽ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن‪ ،‬دراﻓﺰاﯾﺶ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪی و ﻗﺪرت ﻓﻬﻢ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣـﯽﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﺑﺴـﯿﺎر ﻣﻔﯿـﺪ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺮوزه‪ ،‬ﮐﺘﺎبﻫﺎی درﺳﯽ ﺟﺪﯾﺪ اﻗﺘﺼﺎد ﺧﺮد و ﮐﻼن ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ و ﻣﯿﺎﻧﻪ وزن ﺑﯿﺸﺘﺮی را ﺑﻪ اراﯾـﻪ ﮐﺎرﺑﺮدﻫـﺎ‬
‫وﻣﺜﺎلﻫﺎی ﻣﺸﺨﺺ وواﺿﺢ از زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه اﺧﺘﺼﺎص دادهاﻧﺪ‪ .‬ﻫـﻢ ﭼﻨـﯿﻦ‪ ،‬درﺑﺮﺧـﯽ ﮐﺸـﻮرﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﮐﺎﻧﺎدا‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﮐﺘﺎبﻫﺎی درﺳﯽ اﺳﺘﺎﻧﺪارد آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ وﯾﮋه ای ﺑﻪ ﺑﻮﻣﯽ ﮐـﺮدن‬
‫ﮐﺘﺎبﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮل داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ اﮔﺮ ﻣﺎﻫﻢ ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ ﺟﺎی ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺻـﺮف ﮐﺘـﺎبﻫـﺎ‪ ،‬آﻧﻬـﺎرا ﺑـﺎ‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت وﻣﺜﺎلﻫﺎی ﻣﻠﻤﻮسﺗﺮ ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﻮﻣﯽ و ﯾﺎ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﯽ‪ ،‬اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﮑﻨﯿﻢ‪ ،‬ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫ﺑﻬﺘﺮی ازﻟﺤﺎظ ﺟﺬاﺑﯿﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ و ﯾﺎدﮔﯿﺮی داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﯿﻢ آورد‪.‬‬
‫‪ .5‬ﺑﺮای ﺑﻪ روز ﮐﺮدن ﺧﻮد در ﺣﻮزه ﻋﻠﻤﯽ‪ ،‬ﭼﺎره ای ﺟﺰ ﺑﺮﻗﺮاری ارﺗﺒـﺎط ﻓﻌـﺎل و ﻣـﻨﻈﻢ ﺑـﺎ ﺟﺎﻣﻌـﻪ‬
‫ﻋﻠﻤﯽ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻧﺪارﯾﻢ‪ .‬ﺑﺮای ﺑﺮﻗﺮاری ﭼﻨﯿﻦ ارﺗﺒﺎﻃﯽ‪ ،‬ﻣـﯽﺗـﻮان از ﺑﺮﮔـﺰاری دورهﻫـﺎی ﻣﺸـﺘﺮک ﺑـﯿﻦ‬
‫داﻧﺸﮑﺪهﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎد داﺧﻞ و ﺧﺎرج از ﮐﺸﻮر ودﻋـﻮت ازاﺳـﺘﺎدان اﯾﺮاﻧـﯽ ﻣﻘـﯿﻢ ﺧـﺎرج وﯾـﺎ ﺧﺎرﺟﯿـﺎن‬
‫ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮ درﺗﺨﺼﺺﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺷﺮوع ﮐﺮد و در اداﻣﻪ‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﺠـﺎد ﺗﺴـﻬﯿﻼت واﻗﻌـﯽ ﺑـﺮای ﺷـﺮﮐﺖ‬
‫)ﺣﺘﯽ ﺑﺪون ﻣﻘﺎﻟﻪ( اﺳﺘﺎدان و داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن دورهﻫﺎی دﮐﺘـﺮی در ﺳـﻤﯿﻨﺎرﻫﺎ وﮐﻨﻔـﺮاﻧﺲﻫـﺎی ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ‪،‬‬
‫ﺑﺮﮔﺰاری ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲﻫﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ ﺗﺨﺼﺼﯽ درداﺧﻞ و ﻣﺸﺎرﮐﺖ اﺳﺘﺎدان ﺧﺎرﺟﯽ در ﮐﻤﯿﺘـﻪﻫـﺎی ﭘﺎﯾـﺎن‬
‫ﻧﺎﻣﻪﻫﺎی دورهﻫﺎی ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ ﮐﺎر را اداﻣﻪ داد‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎً‪ ،‬ﺑﺪون ﺣﻀﻮر ﻓﻌﺎل در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲﻫﺎی ﺑـﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠـﯽ ﮐـﻪ‬
‫ﻣﺤﻞ اراﯾﻪ وﺑﺮﺧﻮرد ﻧﻈﺮات و اﻓﮑﺎر ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﺳﺖ ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺳﻬﻤﯽ درﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﻋﻠﻤﯽ داﺷﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﻻزﻣﻪ ﺗﺤﻘﻖ اﯾﻦ ﻣﻮارد‪ ،‬ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻧﻈﺮ درﻧﻈﺎم ارزﯾﺎﺑﯽ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن دورهﻫﺎ و ورودی دورهﻫـﺎی ﺑـﺎﻻﺗﺮ‪،‬‬
‫و ﻣﻬﻢ ﺗﺮ از آن‪ ،‬ﺻﺮف وﻗﺖ ﺑﺎﮐﻤﯿﺖ وﮐﯿﻔﯿﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺟﺎﻧﺐ اﺳﺘﺎدان اﺳﺖ ﮐﻪ آن ﻫﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﻋـﺎم‪،‬‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎً ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﺷﺮاﯾﻂ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای آﻧﻬﺎ دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﯾﮏ اﺳﺘﺎد ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻤـﺎم وﻗـﺖ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻣﺮی ﮐﻪ درآن ﺗﺨﺼـﺺ ﯾﺎﻓﺘـﻪ و ﺑـﻪ آن ﻋﻼﻗـﻪ دارد‪ ،‬اﺧﺘﺼـﺎص دﻫـﺪ‪ .‬درﻣـﻮرد ارﺗﺒﺎﻃـﺎت‬
‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻫﻨﻮز ﺿﺮورت آن ﺑﺮای ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮﻧﺪﮔﺎن اﻗﺘﺼـﺎدی وﺳﯿﺎﺳـﯽ‬
 ‫‪47‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫و ﺣﺘﯽ ﺑﻌﻀﺎً داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﮐﺎﻣﻼً روﺷﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﻗﺪم اول ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻼش درﺟﻬﺖ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﭼﻨﯿﻦ روﻧـﺪی‬
‫ﺑﺮای ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .5‬ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪی‬
‫ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن ﻃﯽ دﻫﻪﻫﺎی اﺧﯿـﺮ‪ ،‬دﭼـﺎرﺗﺤﻮﻻت ﻋﻤﯿـﻖ وﮔﺴـﺘﺮده ای ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﯾـﻦ ﺗﺤـﻮﻻت‪،‬‬
‫زﻣﯿﻨﻪﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺸـﯽ ﻧـﻮ وﺟـﺎﻟﺒﯽ ﺑـﺮای ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺮان اﯾـﻦ رﺷـﺘﻪ ﻓـﺮاﻫﻢ آورده‪ ،‬ﻣﻮﺟـﺐ اﻓـﺰاﯾﺶ درک‬
‫اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن از ﻣﺴﺎﯾﻞ وﻣﺸﮑﻼت و راه ﺣﻞﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎد ﮐـﻼن ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ .‬اﻓـﺰون ﺑـﺮاﯾﻦ‪ ،‬وﺟـﻮدﭼﻨﯿﻦ‬
‫وﺿﻌﯿﺖ در ﺣﺎل ﺗﺤﻮﻟﯽ‪ ،‬ﺑﺮای ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮﺗﺒﺎً ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺗﺤﻮﻻت ﺟﺪﯾﺪ ﺗﻄﺒﯿﻖ داده‪ ،‬ﺑﺴـﯿﺎر‬
‫ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﮐﻼن ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ از ﺗﺤﻮﻻت ﻋﻘﺐ ﻧﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺮﺗﺒﺎً ﺧﻮدرا‬
‫درﺟﺮﯾﺎن دﯾﺪﮔﺎهﻫﺎ وﻣﺴﺎﯾﻞ ﺟﺪﯾﺪ ﻗﺮارداده‪ ،‬داﻧﺶ ﺧﻮدراﺑﻪ روز ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻃﯽ ﻗﺮون اﺧﯿﺮ ﮐﺸﻮرﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪه داﻧﺶ ﺑﺸﺮی در ﺑﺴﯿﺎری زﻣﯿﻨﻪﻫﺎ ازﺟﻤﻠﻪ اﻗﺘﺼﺎد‬
‫ﮐﻼن‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮرﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺎﯾﮏ وﻗﻔﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﻮﺟﻮد داﻧﺶ ﺑﺸﺮی روﺑﻪ رو ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ وﻗﻔﻪ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫دﻧﺒﺎل ﺗﺤﻮﻻت ﺳﯿﺎﺳﯽ واﻗﺘﺼﺎدی دودﻫﻪ اﺧﯿﺮﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻋﻠﻤﯽ ﺑـﯿﻦ ﻣﺠـﺎﻣﻊ‬
‫ﻣﺎ وﺟﻬﺎن ﺷﺪ‪ ،‬وﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺳﺮﯾﻊ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻋﻠﻤﯽ دراﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗـﺐ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺣﻀﻮر ﺑﺮﺧﯽ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن ﺟﺪﯾﺪﺗﺮ و ﮔﺴﺘﺮش ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ و اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ در ﺳﺎلﻫﺎی اﺧﯿﺮ‬
‫ﺷﺮاﯾﻄﯽ را ﻓﺮاﻫﻢ آورده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﺣﺪی از ﮔﺴﺘﺮش وﻗﻔﻪﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺸﮑﻞ وﻗﻔﻪ زﻣﺎﻧﯽ را‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎل ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺗﺎﺣﺪ زﯾﺎدی ﻣﺮﺗﻔﻊ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮ‪ ،‬اداﻣﻪ روشﻫﺎی آﻣﻮزﺷـﯽ‬
‫ﻧﺎﮐﺎرا در ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﺎاز دوران اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﺗﺎﻣﺮاﺣﻞ ﺑﺴﯿﺎرﻋﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ‪ ،‬ﺑﺎﯾـﮏ ﻗﻀـﺎوت ﺧـﻮش ﺑﯿﻨﺎﻧـﻪ‪،‬‬
‫اﻣﮑﺎن رﺷﺪ اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎی ﺧﻮب را ﻧﻤﯽدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎوﺟﻮدﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻧﯿﺰ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗﻐﯿﯿـﺮ ﻧﯿﺴـﺖ‪،‬‬
‫ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺷﺎﻫﺪ ﺷﮑﻮﻓﺎﯾﯽ ﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد واﺳﺘﻔﺎده از ﮐﻠﯿﻪ دﺳﺘﺎوردﻫﺎی آن ﺑﺮای ﺣﻞ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﮐﺸﻮر ﺑـﻮد‪ .‬ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻈﺮﻣﯽرﺳﺪ ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺗﺨﺼﺼﯽ وﻋﻠﻤﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻣـﻮزش وﭘـﺮورش‪ ،‬ازدﯾـﺪﮔﺎه ﺗﺨﺼﺼـﯽ‬
‫وﻋﻠﻤﯽ راﻫﮑﺎر اﺻﻠﯽ وﻣﻬﻢ ﺧﺮوج ازﺑﻦ ﺑﺴﺖ ﺑﺮای ﮐﻠﯿﻪ رﺷﺘﻪﻫﺎی ﻋﻠﻮم وﺧﺼﻮﺻﺎً اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻣﺮﺗﺒـﺎً‬
‫ﺷﻨﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﭙﺮدن ﮐﺎرﻫﺎ وﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮیﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﺑﻪ ﻏﯿﺮاﻗﺘﺼـﺎدداﻧﺎن ﮐـﻪ درﮐﺸـﻮرﻣﺎ ﻣﻌﻤـﻮل‬
‫اﺳﺖ‪،‬ﺗﺎﺣﺪودی ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﺎﮐﺎراﯾﯽ ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ وﭘﮋوﻫﺸﯽ درﻋﻠﻢ اﻗﺘﺼﺎد در داﻧﺸﮕﺎهﻫـﺎی ﻣـﺎ اﺳـﺖ ﮐـﻪ‬
‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎﻧﯽ ﭘﺮورش دﻫﺪ ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﻤﯿﻖ ﻣﺴﺎﯾﻞ و اراﯾﻪ راه ﺣﻞﻫـﺎی ﻣﻨﺎﺳـﺐ‬
 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪48‬‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ اﻗﺘﺼـﺎدی ﮐﺸـﻮر ﻃـﯽ دﻫـﻪﻫـﺎی اﺧﯿـﺮ‪ ،‬ﻣـﯽﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﮐـﻪ ﻋﻤﻠﮑـﺮد‬
‫ﻏﯿﺮاﻗﺘﺼﺎدداﻧﺎن درﺻﺤﻨﻪﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی ﻗﻄﻌﺎً ﺑﻬﺘﺮ از ﻋﻤﻠﮑﺮد اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ اﻗﺘﺼﺎد داﻧﺎن ﺿﻌﯿﻒ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻈـﺎم‬
‫آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﺎ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫‪49‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫ﺟﺪول ‪ .1-‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮای درس اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی اﯾﺮان وﺑﺮﺧﯽ از داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی ﺟﻬﺎن‬
‫دردوره ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ﻃﯽ ده ﺳﺎل اﺧﯿﺮ‬
‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ‬ ‫ﻧﺎم داﻧﺸﮕﺎه‬
‫داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی اﯾﺮان‬
‫دورﻧﺒﻮش‪ ،‬ﻓﺮﺟﯽ‪ ،‬ﻫﻤﺘﯽ‪ ،‬دﻫﻘﺎن‬ ‫آزاد اﺳﻼﻣﯽ‬
‫دورﻧﺒﻮش‪ ،‬ﺗﻔﻀﻠﯽ‪ ،‬اﺧﻮی‬ ‫اﺻﻔﻬﺎن‬
‫دورﻧﺒﻮش‪ ،‬ﺗﻔﻀﻠﯽ‪ ،‬روزﺑﻬﺎن‬ ‫اﻟﺰﻫﺮا‬
‫دورﻧﺒﻮش‪ ،‬ﻫﻤﺘﯽ‬ ‫اروﻣﯿﻪ‬
‫دورﻧﺒﻮش‬ ‫اﻣﺎم ﺻﺎدق)ع(‬
‫ﻃﺒﯿﺒﯿﺎن‪ ،‬ﺗﻔﻀﻠﯽ‪ ،‬رﺣﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﺮدﺑﭽﻪ‪ ،‬اﺧﻮی‪ ،‬ﮔﻠﯿﻬﯽ‪ ،‬ﺑﺮاﻧﺴﻮن‬ ‫ﺑﻮﻋﻠﯽ‬
‫دورﻧﺒﻮش‪ ،‬ﺗﻔﻀﻠﯽ‪،‬اﺧﻮی‪ ،‬رﺣﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬روزﺑﻬﺎن‪ ،‬ﺑﺮاﻧﺴﻮن‬ ‫ﺗﺒﺮﯾﺰ‬
‫دورﻧﺒﻮش‪ ،‬ﺗﻔﻀﻠﯽ‪ ،‬رﺣﻤﺎﻧﯽ‬ ‫ﺗﻬﺮان‬
‫دورﻧﺒﻮش‪ ،‬ﺗﻔﻀﻠﯽ‬ ‫ﺳﯿﺴﺘﺎن وﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن‬
‫ﺗﻔﻀﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺮاﻧﺴﻮن‬ ‫ﺷﻬﯿﺪﺑﻬﺸﺘﯽ‬
‫ﺗﻔﻀﻠﯽ‪ ،‬روزﺑﻬﺎن‪ ،‬دورﻧﺒﻮش‬ ‫ﺷﯿﺮاز‬
‫دورﻧﺒﻮش‪ ،‬ﻃﺒﯿﺒﯿﺎن‪ ،‬ﻫﺎل‪-‬ﺗﯿﻠﻮر‪ ،‬ﺗﻔﻀﻠﯽ‪ ،‬ﻣﻨﮑﯿﻮ‪ ،‬ﺑﺮاﻧﺴﻮن‪ ،‬ﮔﻮردون‬ ‫ﻋﻼﻣﻪ‬
‫دورﻧﺒﻮش‪ ،‬ﻣﻨﮑﯿﻮ‪ ،‬ﺟﺰوهﻫﺎی ﮐﻼﺳﯽ‬ ‫ﻣﺎزﻧﺪران‬
‫داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی ﺧﺎرج‬
‫ﻫﺎل‪-‬ﺗﯿﻠﻮر‪ ،‬ﺟﻮﻧﺰ‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﻔﻮرد‬
‫ﻣﻨﮑﯿﻮ‪ ،‬ﺑﻠﻨﭽﺎرد‪ ،‬ﺑﺎرو‬ ‫ال‪-‬اس‪-‬ای )اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن(‬
‫ﻣﻨﮑﯿﻮ واﺳﮑﺎرث‪ ،‬روﻣﺮ‬ ‫ﺗﻮرﻧﺘﻮ‬
‫ﻫﺎل_ﺗﯿﻠﻮر‪ ،‬ﺟﻮﻧﺰ‬ ‫ﭘﻨﺴﯿﻠﻮاﻧﯿﺎ‬
‫ﻣﻨﮑﯿﻮ‪ ،‬ﻓﺎرﻣﺮ‬ ‫ﮐﺎﻟﯿﻔﺮﻧﯿـــــــــﺎ‪ -‬ﻟـــــــــﻮس‬
‫آﻧﺠﻠﺲ)‪(UCLA‬‬
‫ﻣﻨﮑﯿﻮ‪ ،‬ﮐﺮوﮔﻤﻦ‪ ،‬ﺑﺎرو‬ ‫ﻫﺎروارد‬
‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی اﯾﺮان‪ :‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ وﭘﺮﺳﺶ ﺣﻀﻮری‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی ﺧﺎرج‪ :‬اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ‬
 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪50‬‬

‫ﺟﺪول ‪ .2-‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮای درس اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی اﯾﺮان وﺑﺮﺧﯽ از داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی ﺟﻬﺎن‬
‫دردورهﻫﺎی ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ ودﮐﺘﺮی ﻃﯽ ده ﺳﺎل اﺧﯿﺮ‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﻧﺎم داﻧﺸﮕﺎه‬

‫داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی اﯾﺮان‬
‫ﺑﺮاﻧﺴﻮن‪ ،‬اﺳﻨﻮدن‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت‬ ‫آزاد اﺳﻼﻣﯽ‬
‫ﺗﻔﻀﻠﯽ‪ ،‬ﻟﻔﺖ ﻟﯽ‪ ،‬ﺑﺮاﻧﺴﻮن‬ ‫اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ﺑﺮاﻧﺴﻮن‬ ‫اﻟﺰﻫﺮا‬
‫ﺑﺮاﻧﺴﻮن‪ ،‬روﻣﺮ‬ ‫اﻣﺎم ﺻﺎدق)ع(‬
‫ﺑﺮاﻧﺴﻮن‬ ‫ﺑﻮﻋﻠﯽ‬
‫ﺑﺮاﻧﺴﻮن‬ ‫ﺗﺒﺮﯾﺰ‬
‫ﺑﺮاﻧﺴﻮن‬ ‫ﺗﻬﺮان‬
‫ﺑﺮاﻧﺴﻮن‪،‬ﻫﺎی ول‪ ،‬اوت اوت‪ ،‬ﭘﺎﺗﯿﻦ ﮐﯿﻦ‪ ،‬ﻫﻠﺪن‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت‬ ‫ﺗﻬﺮان – دﮐﺘﺮی‬
‫ﺑﺮاﻧﺴﻮن‬ ‫ﺷﻬﯿﺪﺑﻬﺸﺘﯽ‬
‫ﻣﯿﻠﺮ‪ ،‬ﺑﻠﻨﭽﺎرد وﻓﯿﺸﺮ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت‬ ‫ﺷﻬﯿﺪﺑﻬﺸﺘﯽ‪ -‬دﮐﺘﺮی‬
‫ﺑﺮاﻧﺴﻮن‪ ،‬ﺑﻠﻨﭽﺎرد و ﻓﯿﺸﺮ‬ ‫ﺷﯿﺮاز‬
‫ﺑﺮاﻧﺴﻮن‪ ،‬روﻣﺮ‪،‬اﺳﮑﺎرث‪،‬ﺑﻠﻨﭽﺎرد وﻓﯿﺸﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﭼﻨﺪﻣﻘﺎﻟﻪ ﭘﺎﯾﻪ ای در اﻗﺘﺼﺎدﮐﻼن‬ ‫ﻋﻼﻣﻪ‬
‫)دوﺟﻠﺪ(‬
‫ﺑﻠﻨﭽﺎرد وﻓﯿﺸﺮ‪ ،‬روﻣﺮ‬ ‫ﻋﻼﻣﻪ‪-‬دﮐﺘﺮی‬
‫ﺑﺮاﻧﺴﻮن‬ ‫ﻣﺎزﻧﺪران‬
‫ﺗﻔﻀﻠﯽ‪ ،‬ﺑﺮاﻧﺴﻮن‬ ‫ﻣﺸﻬﺪ‬
‫ﻣﻨﮑﯿﻮ وروﻣﺮ‪ ،‬روﻣﺮ‪ ،‬ﺑﺮاﻧﺴﻮن‬ ‫ﻣﻮﺳﺴــﻪ ﻋــﺎﻟﯽ ﭘــﮋوﻫﺶ‬
‫درﺗﻮﺳﻌﻪ وﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی‬
‫داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی ﺧﺎرج‬
‫ﻟﯿﻮﻧﮓ وﯾﺴﺖ وﺳﺎرﺟﻨﺖ‪ ،‬آزاردﯾﺎس‪ ،‬ﺳﺎرﺟﻨﺖ‪ ،‬ﻫﻨﺴﻦ‪-‬ﺳﺎرﺟﻨﺖ‪ ،‬ﮔﺰﯾﺪه ﻣﻘﺎﻻت‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﻔﻮرد‬
 ‫‪51‬‬ ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫ﻟﯿﻮﻧﮓ وﯾﺴﺖ وﺳﺎرﺟﻨﺖ‪ ،‬روﻣـﺮ‪ ،‬ﺑﻠﻨﭽﺎردوﻓﯿﺸـﺮ‪ ،‬ﺳـﺎرﺟﻨﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﻧﺴـﻮن‪ ،‬ﮔﺰﯾـﺪه‬ ‫ال‪-‬اس‪-‬ای )اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن(‬
‫ﻣﻘﺎﻻت‬
‫ﻟﯿﻮﻧﮓ وﯾﺴﺖ وﺳﺎرﺟﻨﺖ‪ ،‬روﻣﺮ‪ ،‬ﺑﻠﻨﭽﺎردوﻓﯿﺸﺮ‪،‬اﺳﺘﺎﮐﯽ‪-‬ﻟﻮﮐﺎس‪-‬ﭘﺮﺳﮑﺎت‪ ،‬ﮔﺰﯾﺪه‬ ‫ﺗﻮرﻧﺘﻮ‬
‫ﻣﻘﺎﻻت‬
 ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ ‪...‬‬ ‫‪52‬‬
‫اداﻣﻪ ﺟﺪول ‪.2‬‬
‫ﻟﯿﻮﻧﮓ وﯾﺴﺖ وﺳﺎرﺟﻨﺖ‪ ،‬اﺳﺘﺎﮐﯽ‪-‬ﻟﻮﮐﺎس‪-‬ﭘﺮﺳﮑﺎت‪ ،‬ﮔﺰﯾﺪه ﻣﻘﺎﻻت‬ ‫ﭘﻨﺴﯿﻠﻮاﻧﯿﺎ‬
‫ﻟﯿﻮﻧﮓ وﯾﺴﺖ وﺳﺎرﺟﻨﺖ‪ ،‬آزاردﯾﺎس‪ ،‬اﺳﺘﺎﮐﯽ‪-‬ﻟﻮﮐﺎس‪-‬ﭘﺮﺳﮑﺎت‪ ،‬ﮔﺰﯾﺪه ﻣﻘﺎﻻت‬ ‫ﮐﺎﻟﯿﻔﺮﻧﯿــــــﺎ‪ -‬ﻟــــــﻮس‬
‫آﻧﺠﻠﺲ)‪(UCLA‬‬
‫روﻣﺮ‪ ،‬ﺑﻠﻨﭽﺎرد وﻓﯿﺸﺮ‪ ،‬ﮔﺰﯾﺪه ﻣﻘﺎﻻت‬ ‫ﮐﻮﯾﯿﻨﺰ)ﮐﺎﻧﺎدا(‬
‫ﺳﺎرﺟﻨﺖ‪ ،‬اﺳﺘﺎﮐﯽ‪-‬ﻟﻮﮐﺎس‪-‬ﭘﺮﺳﮑﺎت‪ ،‬ﺟﺎد‪ ،‬دﯾﺘﻮن‪ ،‬ﮔﺰﯾﺪه ﻣﻘﺎﻻت‬ ‫ﻫﺎروارد‬
‫ﺑﻠﻨﭽﺎردوﻓﯿﺸﺮ‪ ،‬ﮔﺰﯾﺪه ﻣﻘﺎﻻت‬ ‫واروﯾﮏ )اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن(‬
‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی اﯾﺮان‪ :‬ﻣﺮاﺟﻌﻪ وﭘﺮﺳﺶ ﺣﻀﻮری‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎی ﺧﺎرج‪ :‬اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ‬

‫ﺟﺪول ‪ .3-‬ﺗﻌﺪاد ﮐﻞ ﻣﻘﺎﻻت درﻣﻮﺿﻮﻋﺎت اﻗﺘﺼﺎد ﮐﻼن ﻣﻨﺘﺸﺮﺷﺪه درﻣﺠﻼت ﻋﻠﻤﯽ ﭘﮋوﻫﺸﯽ ﮐﺸﻮر‬
‫)‪(1341-1380‬‬
‫ﮐﻞ‬ ‫‪1371-1380‬‬ ‫‪1358-1370‬‬ ‫‪1341-1357‬‬
‫درﺻﺪ از ﮐﻞ‬ ‫درﺻﺪ‬ ‫ﺗﻌﺪاد‬ ‫درﺻﺪ‬ ‫ﺗﻌﺪاد‬ ‫درﺻﺪ‬ ‫ﺗﻌﺪاد‬ ‫درﺻﺪ‬ ‫ﺗﻌﺪاد‬
‫*‪16/5‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪293‬‬ ‫‪87/37‬‬ ‫‪258‬‬ ‫‪6/48‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪5/46‬‬ ‫‪16‬‬
‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﺑﺎﻧﮏ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻘﺎﻻت اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰﺗﺤﻘﯿﻘﺎت اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان‪.1381 ،‬‬
‫* در ﺻﺪ از ﮐﻞ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی‬
 53 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

Arrow, Kenneth, J., and Gerard Debreu. (1954). Existence of Equilibrium for
a Competitive Economy. Econometrica, 22, 256-290.
Azardias, Costas .(1981). Self-Fulfilling Prophesies. Journal of Economic
Theory, 25, 380-96.
Azardias, Costas. (1975). Implicit Contracts and Unemployment ilibria.
Journal of Political Economy. 83, 1183-1202.
Ball, Laurence, and D. Romer. (1991). Sticky Prices as Coordination
Failure. American Economic Review, 81, 532-552.
Baumol, William. (1991). Entrepreneurship: Productive, Unproductive, and
Destructive. Journal of Political Economy, 98, 893-921.
Baumol, William. (1991). Toward a Newer Economics: The Future Lies
Ahead, The Economic Journal, 101, 1-8.
،2 ‫ ﺷﻤﺎره‬،1375، ‫)ﺗﺮﺟﻤﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺗﻮﺳﻂ دﮐﺘﺮ ﻣﺤﻤﻮد ﺧﺘﺎﯾﯽ در ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی‬
.(‫ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‬
Bernanke, Ben S. (1983). Nonmonetary Effects of the Financial Crisis in the
Propagation of the Great Depression. American Economic Review, 73,
257-276.
Blanchard O. J. and S. Fischer. (1989). Lectures on Macroeconomics.
Cambridge. MA, MIT Press.
Blanchard O. J. and L. H. Summers. (1987). Hysteresis in Unemployment.
European Economic Review, 31, 288-295.
Cass, David . (1965). Optimum Growth in an Aggregative Model of Capital
Accumulation. Review of Economic Studies, 32, July, 233-240.
Colander, David. (2000). New Millennium Economics: How Did It Get This
Way, and What Was It? The Journal of Economic Perspectives, 14, 1,
2000.
Diamond, Peter A. (1965). National Debt in an Neoclassical Growth Model.
American Economic Review, 55, December, 1126-1150.
Diamond, Peter A. (1982). Aggregate Demand Management in Search
Equilibrium. Journal of Political Economy. 90, October, 881-894.
Dornbusch, R. (1976). Expectations and Exchange Rate Dynamics. Journal
of Political Economy, 84, 1161-1176.
Dornbusch, R. and S. Fischer. (1989). Macroeconomics. McGraw Hill.
Farmer, Roger E. A. (1993). The Macroeconomics of Self-Fulfilling
Prophesies. The MIT Press, Cambridge.
 ... ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ‬ 54
Fischer, Stanley. (1977). Long-Term Rational Expectations, and Optimal
Money Supply Rule. Journal of Political Economy, 85, Feb, 191-205.
Fischer, Stanley. (1988). Recent Development in Macroeconomics, The
Economic Journal. 98, 294-339.
Flavin, Marjorie. (1981). The Adjustment of Consumption to Changing
Expectations about Future Income. Journal of Political Economy, 89,
October, 974-1009.
Friedman, Milton. (1971). A Theory of Consumption Function. Princeton,
NJ: Princeton University Press.
Friedman, Milton. (1968). The Role of Monetary Policy. American Economic
Review. 58, March, 1-17.
Gordon, Robert. (1990). What is New Keynesian Economics. Journal of
Economic Literature, September.
Grossman, Gene, and E. Helpman. (1991). Endogenous Product Cycles,
Economic Journal. 101, 1214-1229.
Hall, Robert E. (1978). Stochastic Implications of the Life Cycle -Permanent
Income Hypothesis: Theory and Evidence. Journal of Political
Economy, 86, Dec. 971-987.
Hall, Robert E. and Charles Jones. (1999). Why Do Some Countries
Produce So Much More Output Per Worker than Others? Quarterly
Journal of Economics, 114, 83-116.
Keynes, John Maynard. (1936). The General Theory of Employmen
Interest, and Money. London, Macmillan.
King, Robert G. and Plosser, Charles, I. (1984). Money, Credit, and Prices
in a Real Business Cycle. American Economic Review, 64, June, 63-
380.
Koopmans, Tjalling C. (1965). On the Concept of Optimal Economic
Growth, In the Economic Approach to Development Planning.
Amsterdam, Elsevier.
Kydland, Finn E., and Prescott, Edward C. (1982). Rules Rather than
Discretion: The Inconsistency of Optimal Plans. Journal of Political
Economy, 85, June, 473-492.
Ljungqvist L. and T. J. Sargent. (2000). Recursive Macroeconomic Theory.
MIT Press.
Litterman, B. Robert. (1986). Forecasting with Bayesian Vector
Autoregression- Five Years of Experience. Journal of Business and
conomic Statistics, Vol. 4, No. 1.
Lucas, Robert, E. (1972). Expectations and the Neutrality of Money.
Journal of Economic Theory, April, 103-124.
Lucas, Robert, E. (1976). Econometric Policy Evaluation, A Critique,
Carnegie Rochester . Conference Series on Public Policy, 1, 19-46.
Lucas, Robert, E. (1988). On the Mechanics of Economic Development.
Journal of Monetary Economics, 22, July, 3-42.
 55 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﺮان‬

Lucas, E. Robert (2000). Some Macroeconomics for the 21st Century. The
Journal of Economic Perspectives, 14, 1, 2000.
MacDonald, I. and R. M. Solow. (1981). Wage Bargaining and Employment.
American Economic Review, 71,896-908.
Mankiw, N. Gregory. (1985). Small Menu Costs and Large Business Cycles:
A Macroeconomic Model of Monopoly. Quarterly Journal of Economics,
100, May, 529-539.
Mankiw, N. Gregory. (1990). A Quick Refresher Course in
Macroeconomics. NBER Working Paper Series, 3256.
Modigliani, Franco. (1961). The Life Cycle Hypothesis of Saving, The
Demand for Wealth and The Supply of Capital. Social Research, 33, 2.
Mullineux, A. and W. Peng. (1993). Nonlinear Business Cycle Modelling.
Journal of Economic Surveys, 7, 41-83.
Murphy, Kevin M., A. Shleifer, and R. Vishny. (1991). The Allocation of
Talent: Implications for Growth? Quarterly Journal of Economics, 106,
503-530.
Muth, John. (1961). Rational Expectations and the Theory of Price
Movements. Econometrica, 39, July, 315-334.
Nelson, Charles, R and Plosser, Charles, I. (1982). Trends and Random
Walks in Macroeconomic Time Series: Some Evidence and Implications.
Journal of Monetary Economics, 10, Sep. 139-162.
Perron, Pierre. (1989). The Great Crash, The Oil Price Shock, and the Unit
Root Hypothesis, Econometrica, 57(6), 1361-1401.
Ramsey, R. P. (1928). A Mathematical Theory of Saving, Economic
Journal, 38, Dec. 543-559.
Romer, David. (2001). Advanced Macroeconomics. McGraw-Hill Ryerson.
Romer, Paul. (1990). Endogenous Technological Change, Journal of
Political Economy, 98, Oct. S71-S102.
Rosser, J. B., Jr. (1990), Chaos Theory and the New Keynesian
Economics, the Manchester School, 58, 256-291.
Sargent, Thomas J., and Wallace, Neil. (1975). Rational Expectations.
The Optimal Monetary Instrument and the Optimal Money Supply
Rule. Journal of Political Economy, 8, April, 241-254.
Shapiro, C. and J. Stiglitz. (1984). Equilibrium Unemployment as a Worker
Discipline Device. The American Economic Review, 74- 433-444.
Sims, Christopher A. (1980). Macroeconomics and Reality. Econometrica,
48, Jan. 1-48.
Solow, Robert M. (1956). A Contribution to the Theory of Growth.
Quarterly Journal of Economics, 109, Feb., 1-25.
 ... ‫ﻣﺮوری ﺑﺮ ﺗﺤﻮﻻت آﻣﻮزش و ﭘﮋوﻫﺶ‬ 56
Solow, M. Robert. (2000). Towards a Macroeconomics of the Medium
Run. The Journal of Economic Perspectives, 14, 1, 2000.
Stiglitz Joseph E. (1979). Equilibrium in Product Markets with Imperfect
Information. American Economic Review, 69, May, 339-345.
Stocky, Nancy L., and Robert E. Lucas, Jr., with Edward C. Prescott.
(1989). Recursive Methods in Economic Dynamics. Cambridge,
Harvard University Press.
Taylor, John B. (1979). Staggered Wage Setting in a Macro Model.
American Economic Review, 69, May, 108-113.
Tobin, James. (1969). A General Equilibrium Approach to Monetary
Theory. Journal of Money, Credit, and Banking.
Yellen, Janet L. (1984). Efficiency Wage Models of Unemployment.
American Economic Review, 74, May, 200-205.