AstÝm Allerji ÜmmŸnoloji 2003;1(1):44-53

Derleme

Bšcek Allerjisi

A.F.KALPAKLIOÚLU*

* KÝrÝkkale †niversitesi TÝp FakŸltesi, GšÛŸs HastalÝklarÝ Anabilim DalÝ, Allerji Bilim DalÝ, KIRIKKALE

Böceklere bağlı sokma ve ısırmaların çoğu beş tip bö-
cekle olur. Bunlar; apis mellifera (bal arısı), yellow
jacket (yaban arısı), Wasp (sarıca arı), hornet (eşek
arısı) ve karıncalardır (özel bir tür; fire ant). Ameri-
kalılar’ın %5’e varan oranlarda böceklerle ilgili ciddi
boyutta allerjik reaksiyonları olurken, bu oran ülke-
mizde %2 dolaylarındadır. Böcek sokmaları genellik-
le hafif bir ağrı, kaşınma ve huzursuz edici bir his ve-
rir ve birkaç saat içinde düzelir. Bununla birlikte her
yıl Amerika Birleşik Devletleri’nde yaklaşık 40 kişi
hayatını böcek allerjisi nedeniyle kaybetmektedir.
Belki de işin en üzücü yanı, birçok kişi ciddi boyutta
bir reaksiyon geçirene kadar, allerjik olduğunu bilme-
mektedir. Anafilaksi aniden gelişmekte ve tüm vücut
bundan hemen etkilenmektedir. Ciddi vakalarda hipo-
tansiyon, şok ve bilinç kaybı gelişir, reaksiyon fatal
olarak sonlanabilir. Allerjik reaksiyon geçiren hasta-
lar mutlaka bir allerjist tarafından değerlendirilmeli-
dir. Böcek allerjisi olan kişilerin yanlarında adrenalin
ve gereken ilaçlar (kortizon ve antihistaminik tablet)
taşımaları önerilmektedir. Elbetteki ilk önlem müm-
kün olduğunca böcekten uzak kalmaktır. Venom im-
münoterapi (VİT) özellikle arı allerjisi olan kişiler
için etkili bir tedavi yöntemidir. VİT’nin koruyucu et-
kisi yüksek olup, gelecek sokulmalarda koruma oranı
%95 civarındadır.
Anahtar Kelimeler:Böcek allerjisi, Arı allerjisi, Ve-
nom immünoterapisi.

Insect Venom Allergy

Most sting reactions are caused by five types of in-
sects: Yellow jackets, honeybees, paper wasps, hor-
nets, and fire ants. Up to 5% of Americans are at risk
for severe, potentially life-threatening allergic reacti-
ons from stinging insects, while it is around 2%, in
Turkey. Allergic reactions to insect stings cause mild
pain, itching and discomfort that generally lasts only
a few hours. However, at least 40 deaths occur each
year in the United States due to reactions to insect
stings. Unfortunately, most people don’t even know
that they are allergic to insect stings until they actu-
ally experience a severe reaction. Anaphylaxis can de-
velop quickly and involve many body organs with
symptoms such as itchy welts all over the body (hi-
ves), throat swelling, difficulty beathing or dizziness.
In severe cases of anaphylaxis, hypotension may result
in shock and loss of consciousness. Anaphylaxis is a
medical emergency, and may be fatal. Patients with
severe reaction should be evaluated, examined, and
skin tested by an allergist. People who are allergic to

Dr. A.F. KALPAKLIOÚLU

Pak Sokak No: 3/57, Portakal ‚i•eÛi Vadisi, 06680, ‚ankaya, ANKARA
e-posta: afusunk@yahoo.com

44

insect venom should carry injectable epinephrine
which is a rescue medication. Avoiding insects is the
first step in propylaxis.Venom immunoterapy (VIT)
has been widely accepted as a model for vaccination
for individuals who are at risk for anaphylactic reac-
tions to insect stings. VIT prevents greater than 95%
HYMENOPTERA ALLERJÜSÜ
Bšcek sokmalarÝna karßÝ allerjik reaksiyon-
lar en sÝk gšrŸlen immŸnglobulin E (IgE) ara-
cÝlÝ hastalÝklardan birisidir. HayatÝ tehdit ede-
bilecek derecede ciddi klinik semptomlara yol
a•masÝ nedeniyle de šnemli bir saÛlÝk proble-
midir. En sÝk karßÝlaßÝlan bšcek sokmalarÝ, arÝ
nedenli olanlardÝr. Bundan dolayÝ bšcek aller-
jisi deyince sÝk gšrŸlmesi ve šnemi nedeniyle
akla ilk gelen arÝ allerjisidir (Hymenoptera al-
lerjisi de denebilir). ArÝ sokmasÝnÝn neden ol-
duÛu allerjik reaksiyonlar sonucu Amerika
Birleßik Devletleri (ABD)Õnde her yÝl 40ÕÝn Ÿs-
tŸnde šlŸm olayÝ bildirilmekte, AvrupaÕda 20,
AsyaÕda ise birka• šlŸm vakasÝ meydana gel-
mektedir. DiÛer bir•ok arÝ sokmasÝna baÛlÝ
šlŸmlerin ise tanÝnamadÝÛÝ kabul edilmektedir.
Bu nedenle yalnÝz olarak šlŸ bulunan ve miyo-
kard infarktŸsŸ sonucu šldŸÛŸ kabul edilen
bazÝ kißilerin de arÝ sokmasÝna baÛlÝ šlmŸß ola-
bileceÛi dŸßŸnŸlmektedir[1-3]. Tarihte ilk arÝ al-
lerjisi, M.…. 2641 yÝlÝnda MÝsÝr Firavunu Me-
nesÕin yaban arÝsÝ sokmasÝ sonucu anafilaksi-
den šlmesiyle kayÝtlara ge•mißtir.
Epidemiyoloji
ArÝ sokmasÝna baÛlÝ anafilaksinin sÝklÝÛÝ ge-
nel popŸlasyonda %0.4 ile %5 arasÝnda deÛiß-
mektedir[4]. †lkemizde yapÝlan birka• araßtÝr-
mada bu oran %2 civarÝnda bulunmußtur[5-7].
Afyon ve AnkaraÕda erißkin ve •ocuklar Ÿzerin-
de yapÝlan anket •alÝßmalarÝnda yaßam boyu
sokulma %90ÕÝn Ÿzerinde iken, son bir yÝl i•in-
de sokulma ise %20 civarÝndadÝr. ArÝ tarafÝn-
dan sokulma riski doÛal olarak yaßla birlikte
artmaktadÝr. Venom (arÝ zehiri) duyarlÝlÝÛÝ
ABDÕde ise %26.5 civarÝndadÝr. Ciddi allerjik
reaksiyon hemen her yaßta gšrŸlmekle birlikte
en sÝk 20 yaßÝndan šnce karßÝlaßÝlÝr ve erkek-
lerde iki kat fazladÝr. Sokma sonucu gelißen al-
lerjik reaksiyonun ciddiyeti yaß ilerledik•e art-
maktadÝr. …te yandan iki sokma arasÝnda ge•en
zaman ne kadar kÝsaysa reaksiyon gelißme ris-
AstÝm Allerji ÜmmŸnoloji 2003;1(1):44-53
protection from future sting-induced anaphylaxis in
individuals with Hymenoptera sensitivity.
Key Words:Insect sting, Bee allergy, Wasp allergy.
ki o kadar artmaktadÝr. En sÝk baß, boyun bšl-
gesi sokmalarÝ tehlikeli allerjik reaksiyonlara
neden olsa da, vŸcudun herhangi bir yerindeki
sokma da aynÝ derecede reaksiyona yol a•abilir.
BŸyŸk lokal reaksiyonlarÝn sÝklÝÛÝ bilinme-
mekte, erißkinlerin yaklaßÝk %10Õunda gšrŸl-
dŸÛŸ dŸßŸnŸlmektedir. Yine erißkinlerin
%25Õinin en az bir bšceÛe karßÝ duyarlÝ olduÛu
bildirilmißtir. Ancak bu duyarlanma, olgularÝn
yarÝsÝnda ge•icidir[1,8,9].
Hymenoptera allerjisi šnemli bir morbidite
ve mortalite nedeni olmakla birlikte, son za-
manlarda tanÝ ve tedavi yšntemlerinin artmasÝ
ve immŸnolojik mekanizmalarÝn daha iyi anla-
ßÝlmasÝ ile šnemli gelißmeler kaydedilmißtir.
Postmortem alÝnan kan šrneklerinde serum
triptazÝndaki artÝßÝn yanÝ sÝra, venom spesifik
antikorlarÝnÝn da bulunduÛu saptanmÝßtÝr. BŸ-
tŸn bu bulgular, a•Ýklanamayan ani šlŸmlerde
fatal reaksiyonun fizyopatolojisini izah eder
gšrŸnmektedir. Bununla beraber, Hymenoptera
venomuna karßÝ IgE antikorlarÝnÝn olmasÝ hi•
de olaÛan dÝßÝ bir durum deÛildir. Son •alÝßma-
lar allerjik duyarlanmanÝn sÝk gšrŸldŸÛŸnŸ,
arÝ sokmasÝnÝ takiben Ÿ• ayda erißkinlerin
%30Õundan fazlasÝnda venom spesifik IgE bu-
lunurken, tŸm erißkin popŸlasyonun %20Õden
fazlasÝnda pozitif olduÛu gšsterilmißtir[2,4,9].
Deri testleri ya da serum spesifik IgE pozitifli-
Ûinin, semptomlarla uyumlu olduÛu bulunmuß-
tur. Daha šnceden sistemik reaksiyonlarÝ olan-
larÝn ise %56ÕsÝnda deri testleri pozitiftir. Bir
•alÝßmada gšsterildiÛi gibi venom spesifik IgE
Ÿ•-beß yÝl sonra %50 oranÝnda negatif olmakla
birlikte pozitiflik gšsterenlerin sokmaya karßÝ
%15-20 oranÝnda sistemik reaksiyon riski taßÝ-
dÝÛÝ bulunmußtur. …te yandan gerek in vivo ge-
rekse in vitro pozitiflik gšsteren olgularÝn
%15-17Õsinde arÝ sokmasÝna ait bir šykŸ yok-
tur. Bu asemptomatik duyarlÝ grup normal po-
pŸlasyona gšre anafilaksi riski taßÝdÝÛÝ i•in
šnemli kabul edilmektedir [1,2,4].
45
AstÝm Allerji ÜmmŸnoloji 2003;1(1):44-53
Etyoloji
GŸnlŸk yaßamÝmÝzda en •ok karßÝlaßÝlan ve
anafilaksi gibi šnemli reaksiyonlara yol a•an
arÝ tŸrŸ Insecta sÝnÝfÝnÝn Hymenoptera takÝmÝ-
dÝr (Tablo 1). Apis mellifera (bal arÝsÝ, honey-
bee) ve bumblebee (tŸylŸ arÝ) Apidae Ÿst ailesi-
ne ait olup tahrik edilmedik•e sokmazlar (Þekil
1). Ancak bal arÝlarÝ hem balÝndan yararlan-
mak hem de bitkilerin fertilizasyonu amacÝyla
•ok sÝk kullanÝldÝklarÝ i•in arÝ sokmasÝ fazla
Tablo 1. Hymenoptera (zar kanatlÝlar)ÕnÝn sÝnÝflandÝrmasÝ.
Apidae Apis mellifera (bal arÝsÝ)
Bombus spp. (tŸylŸ arÝ)
Vespidae Vespula spp. (yellow jacket: Yaban arÝsÝ)
Vespa spp. (hornet: Eßek arÝsÝ)
Polistes (paper wasp: SarÝca arÝ)
Formicidae Solenopsis invicta (fire ant: Ateß karÝncasÝ)
Bal arÝsÝ
(honeybee)
TŸylŸ arÝ
(bumblebee)
Sivrisinek
Þekil 1. Allerjiye neden olan bšcekler.
46
gšrŸlmektedir. …te yandan yuvasÝnÝ toprak ya
da topraÛa yakÝn, aÛa• kovuklarÝ ya da oyukla-
ra yaptÝklarÝndan sÝklÝkla ayak civarÝndan so-
karlar. ArÝ sokunca arÝnÝn karnÝnda bulunan
venom kesesi kasÝlarak venom boßalÝr. Bal arÝ-
larÝ bir kez soktuktan sonra šlŸrler. Bunun ne-
deni ucundaki iÛnesi •ok kancalÝ olduÛu i•in
iÛneleriyle birlikte abdomenin bir bšlŸmŸnŸ
de soktuklarÝ yerde bÝrakmalarÝ yani eviseras-
yon olmasÝdÝr. Bu šzellikleri tanÝda šnemli bir
ipucudur. Bumblebee (tŸylŸ arÝ) nadiren reak-
siyona yol a•maktadÝr. Wasp (sarÝca arÝ), yellow
jacket (yaban arÝsÝ) ve hornet (eßek arÝsÝ) Vespi-
dae Ÿst ailesine dahildir. SarÝ arÝlar genellikle
sa•ak ve kiriß altlarÝna, •alÝlÝklara asÝlÝ duran
yuvalar yaparlar. Yaban arÝlarÝ ise kovanlarÝnÝ
topraÛa, kŸtŸklerin altÝna veya duvar i•lerine
yaparlar. Ünsanlar bah•ede, •im bi•erken ya da
piknik yaparken en fazla yaban arÝsÝ ile karßÝ-
laßÝrlar. …zellikle ßekerli gÝda maddeleri ile
beslendiklerinden •šp tenekeleri etrafÝnda
u•arlar. ‚ok hareket etmeden belli bir yerde
Yaban arÝsÝ Eßek arÝsÝ
(yellow jacket) (hornet)
SarÝ arÝ KarÝnca
(paper wasp) (fire ant)

kalÝp sonra birden ok gibi fÝrlayan karakteris-
tik u•uß šzelliÛine sahiptir. ‚ok agresiftirler, en
ufak bir uyaranla ve provoke edilmeseler de so-
kabilirler. Birka• kancasÝ olan iÛnelerini bÝrak-
madÝklarÝndan šlmeden bir•ok kez sokabilir-
ler. ÜÛnelerini larvalarÝna gÝda saÛlamak ama-
cÝyla bšcekleri paralize ederek šldŸrmek i•in
kullanÝrlar. YazÝn sonlarÝndan itibaren sonba-
hara kadar sÝrasÝyla yaban arÝsÝ, bal arÝsÝ ve sa-
rÝ arÝlarla sokmalara daha sÝk rastlanmaktadÝr.
Mevsimsel farklar dÝßÝnda bšlgelere gšre de de-
Ûißik tŸrler bšcek sokmasÝndan sorumlu olur-
lar. AvrupaÕda Hymenoptera venom allerjisine
en sÝk neden olan bal arÝsÝ ve sarÝ arÝdÝr. Akde-
niz BšlgesiÕnde ise diÛer tŸrler nadiren de olsa
bunlara eklenir. Formicidae (Solenopsis invicta
ve Pogonomyrmex tŸrleri: KarÝncalar) Ÿst aile-
si de Hymenoptera takÝmÝnÝn diÛer ailesini
olußturmakta ve ABDÕde •oÛunlukla lokal re-
aksiyonlarla kendini gšstermektedirler[1,9,10].
Venom hayvanÝn karÝn bšlŸmŸnde bulunan
šzel bezlerden salgÝlanÝr ve iÛnesinin dibinde
bulunan zehir kesesinde toplanÝr. Birka• gŸn-
lŸk yavru arÝlarÝn zehir keseleri genellikle boß-
tur. Buna karßÝn arÝ bŸyŸdŸk•e zehir miktarÝ
da artar. Yirmi gŸnlŸk bir arÝ šmrŸ boyunca ta-
ßÝyabileceÛi zehir miktarÝnÝ kesesinde topla-
mÝßtÝr. ArÝ venomlarÝnda allerjiden sorumlu
protein ve peptid yapÝsÝnda birtakÝm maddeler
bulunur. Bal arÝsÝnÝn zehrinde mellitin dÝßÝnda
Hymenoptera venomlarÝndaki peptidler aller-
jen deÛildir, venomun toksik ve farmakolojik
etkilerinden sorumlu fosfolipaz, hiyalŸronidaz
ve asit fosfataz gibi enzimlerdir. Bal arÝsÝnÝn
majšr allerjeni fosfolipaz A2, yaban arÝsÝnÝn
majšr allerjeni ise antijen 5Õtir. FarklÝ tŸrlerde-
ki allerjenler arasÝnda •apraz reaksiyon takso-
nomik bšlŸnmelere neden olmußtur. TŸrlerin
kendi aralarÝnda belirgin •apraz reaktivite bu-
lunmaktadÝr. Ancak ortak hiyalŸronidaz epi-
toplar Ÿzerinden gelißen •apraz reaktiviteyle,
bal arÝsÝ ve yaban arÝsÝ ile kosensitizasyon gš-
rŸlmektedir. Hymenoptera allerjisi olan hasta-
lardaki •ifte pozitifliÛin (double positivity) ma-
jšr nedeninin karbonhidrat spesifik IgE olduÛu
gšsterilmißtir[11].
Allerjenlere karßÝ gelißen immŸnolojik ce-
vaplar belli dŸzeyde HLA tipleri ile belirlen-
mektadir. YaßamlarÝ boyunca arÝ tarafÝndan so-
kulmamÝß kißi sayÝsÝ •ok azdÝr. Ancak bunlarÝn
bir kÝsmÝnda allerjik reaksiyonlar gelißmekte-
dir. AyrÝca, bazÝ ailelerde Hymenoptera duyar-
AstÝm Allerji ÜmmŸnoloji 2003;1(1):44-53
lÝlÝÛÝnÝn daha fazla gšrŸldŸÛŸ bulunmußtur. Bu
bulgulara dayanarak venom allerjisinde IgE
cevabÝnÝn kÝsmen HLA Class II genleriyle
kontrol edilebileceÛi ileri sŸrŸlmektedir [4].
Klinik
ArÝ sokmasÝ sonucu en sÝk gšrŸlen, lokal re-
aksiyonlardÝr (Tablo 2). ArÝ soktuÛu anda iÛne
yerinde ani ve keskin bir aÛrÝ duyulur, daha
sonra burasÝ kÝzarÝr, ßißer ve kaßÝnÝr. Genellikle
herhangi bir mŸdahaleye gerek kalmaksÝzÝn
bir-iki saatte, bazen bir gŸn i•inde ge•er. Daha
nadir olarak sokulan bšlgede olußan šdem, eri-
tem ve aÛrÝ bir haftaya kadar devam edebilir ve
venom spesifik IgE tespit edilebilen bu kißiler-
de tedavi gerekir. Analjezikler ve buz kompres-
ler ve bazen de oral antihistaminiklerle semp-
tomatik tedavi dÝßÝnda genellikle baßka tedavi
gerektirmez. IsÝran bšceklerden farklÝ olarak
sokan bšcekler (arÝ) hemen daima aÛrÝya neden
olur. Allerjisi olmayan kißiler aynÝ anda bir•ok
arÝ tarafÝndan sokulursa, kliniÛi anafilaksiye
benzeyen toksik bir tablo •Ýkabilir. Ortalama
500 arÝnÝn sokmasÝ baß aÛrÝsÝ, bulantÝ, kusma,
halsizlik, ateß, konvŸlziyon ve hatta šlŸme ka-
dar gidebilen bu tabloya neden olabilir. Ve-
nomda bulunan vazoaktif aminler ve enzimatik
maddelerin olußturduÛu nonimmŸnolojik bu
reaksiyonlar sonucu venom spesifik IgE gelißir-
se sonraki arÝ sokmalarÝnda allerjik ciddi reak-
siyon riski vardÝr [9,12].
Allerjik reaksiyonlar •ok daha ciddi lokal
ve generalize reaksiyonlara neden olur. Reaksi-
Tablo 2. Venomlarla gelißen klinik bulgular.
1. Erken reaksiyonlar (² 4 saat)
¥ Normal lokal reaksiyonlar
¥ BŸyŸk lokal reaksiyonlar
¥ Toksik reaksiyonlar (venomdaki vazoaktif madde-
ler)
¥ Sistemik allerjik reaksiyonlar (anafilaksi)
2. Ge• reaksiyonlar (> 4 saat)
¥ Serum hastalÝÛÝ
¥ Myastenia gravis
¥ Periferik nšrit
¥ GlomerŸlonefrit
¥ Miyokardit
¥ VaskŸlit
47
AstÝm Allerji ÜmmŸnoloji 2003;1(1):44-53
yonlar arÝnÝn sokmasÝ ile semptom ve bulgula-
rÝn ortaya •ÝkmasÝ arasÝnda ge•en zamana gšre
erken ve gecikmiß olarak ikiye ayrÝlÝr. Erken
reaksiyonlar; arÝ soktuktan sonra genellikle 15
dakika i•inde baßlar (en fazla dšrt saat i•inde)
ve bu sŸre ne kadar kÝsaysa, ßiddeti de o dere-
ce fazladÝr. KarÝncalarÝn soktuÛu hemen her-
keste, lokal kÝzarÝklÝk ve ßißlik vardÝr ve genel-
likle bir saat i•inde kaybolur. ArÝ sokmasÝndan
farklÝ olarak, karÝnca sokmasÝnda gšrŸlen lo-
kal reaksiyon 24 saat i•inde gelißen komplike
olmamÝß steril bir pŸstŸlden ibarettir. Bu pŸs-
tŸl venomun sitotoksik etkisinin sonucudur [13].
BŸyŸk lokal reaksiyonlar sÝklÝkla 48 saat i•in-
de pik yapan > 10 cm boyutlarÝnda bir endŸras-
yonla karakterizedir. Baß boyun bšlgesinde ol-
duÛunda, ßißlik gšz kapaklarÝ gibi subkŸtan
dokulara yayÝlabilir ve sistemik reaksiyonun
belirtisi olan anjiyošdemle karÝßtÝrÝlabilir. †st
hava yolu komßuluÛunda da yaßamÝ tehdit ede-
bilir[12,14].
Sistemik reaksiyonlarda lokal reaksiyonlar-
dan •ok daha ciddi olan izole Ÿrtiker ve anjiyo-
šdemden anafilaksi, hatta šlŸme kadar deÛiße-
bilen reaksiyonlar gšrŸlebilir. SÝklÝkla cilt,
gastrointestinal, solunum ve kardiyovaskŸler
sistem etkilenebilir. Retrospektif popŸlasyon
•alÝßmalarÝna gšre anafilaksi prevalansÝ yakla-
ßÝk %0.5-1Õdir. Hymenoptera ile hafif anafilak-
si 1/200 oranÝnda gelißirken, ßiddetli anafilaksi
1/2000 sÝklÝkta gšrŸlmektedir. Anafilaksi geli-
ßen reaksiyonlarÝn ßiddetine baÛlÝ olarak dšrt
grupta toplanmaktadÝr. Grup 1 cilt semptomla-
rÝ ve grup 2 cilt + gastrointestinal sistem bulgu-
larÝ ile hayatÝ tehdit etmezken, grup 3Õte solu-
num sistemine ait bulgularÝn eklenmesiyle grup
4Õte ise bilin• kaybÝyla birlikte ßoka kadar gi-
den kardiyovaskŸler semptomlarÝn gšrŸlmesi
nedeniyle fatal reaksiyon gelißme riski artmak-
tadÝr[14]. Klinik šykŸ reaksiyonun ßeklini ve bu-
na baÛlÝ olarak prognoz ve tedaviyi belirlese de,
hasta kendisi belirtmediÛi sŸrece sorumlu
Hymenoptera tŸrŸnŸ ortaya •Ýkarmada yararlÝ
deÛildir. Sistemik reaksiyon riski bal arÝsÝnda
%50, sarÝca arÝda (wasp) %25 civarÝndadÝr.
Allerjik reaksiyonlar en sÝk Ÿrtiker, anjiyoš-
dem ve astÝm ßeklindeki sistemik IgE aracÝlÝ re-
aksiyonlardÝr. Fatal reaksiyonlar larenks šde-
minin yanÝ sÝra solunum sisteminin (bronkos-
pazm) ve kardiyovaskŸler sistemin (kardiyak
aritmi, ßok) tabloya eßlik ettiÛi zaman ortaya
•Ýkar[12,15,16]. ArÝ sokmasÝna baÛlÝ šlŸm sebebi;
48
genellikle kardiyovaskŸler ßok ve hipotansiyon-
dur. BazÝ kißilerde intestinal spazm, ishal ve do-
Ûum sancÝsÝ benzeri uterus kasÝlmalarÝ gšrŸlŸr.
Anafilaktik reaksiyon ge•irenlerin %30Õunda
atopi šykŸsŸ vardÝr. Anafilaksi •oÛunlukla < 20
yaß erkeklerde gšrŸlŸr. Ancak arÝ sokmasÝna
baÛlÝ šlŸmler altta yatan bazÝ hastalÝklar nede-
niyle en •ok erißkin ve yaßlÝ kißilerde gšrŸl-
mektedir. Gecikmiß reaksiyonlar; bazen semp-
tomlar arÝ soktuktan birka• gŸn hatta haftalar
sonra ortaya •Ýkar ve uzun sŸre devam edebilir.
Genellikle vaskŸler ve nšrolojik yapÝdadÝr. Baß
aÛrÝsÝ, serebellar semptomlar, serebral hemora-
ji ve šdem, nšrolojik bulgular, koagŸlasyon bo-
zukluklarÝ, periferik nšropati, vaskŸlitler, bazÝ
deri reaksiyonlarÝ ve serum hastalÝÛÝ ortaya •Ý-
kabilir ve progresif olabilir. AyrÝca, atipik re-
aksiyonlar olarak, reversibl renal hastalÝk ve
akut glomerŸlonefriti dŸßŸndŸrecek ßekilde
proteinŸri ve hipokomplemanemi de tanÝmlan-
mÝßtÝr. Serum hastalÝÛÝnda serum sIgEÕnin ba-
zen sIgGÕnin bulunmasÝ immŸnpatogenezi dŸ-
ߟndŸrŸr[12,14-17].
ArÝ Allerjisinde ReaksiyonlarÝn …zellikleri
ArÝ allerjisi olan kißilerin yarÝsÝnda doktora
baßvurduklarÝnda anamnezde daha šnce de
benzer bir reaksiyon šykŸsŸ vardÝr. Bir•ok kißi-
de arÝ allerjisi kendi kendini sÝnÝrlayan bir
olaydÝr. Erißkinler ve •ocuklar arasÝnda preva-
lans ve reaksiyon tipleri bakÝmÝndan farklÝlÝk-
lar vardÝr. Reaksiyon gšrŸldŸÛŸnde olay ne ka-
dar ciddi ise, ikinci sokmada reaksiyon gšrŸlme
olasÝlÝÛÝ o kadar fazladÝr. Üki sokma arasÝndaki
zamana baÛlÝ olmaksÝzÝn, ilk sokmada anafi-
laksi gšrŸlen kißilerde tekrar arÝ sokarsa, siste-
mik reaksiyonlarÝn gšrŸlme riski %50-60ÕtÝr.
AyrÝca, šnceki reaksiyonun ßiddeti ne kadar
fazlaysa bu erißkinin tekrar arÝ soktuÛunda ha-
yati tehlike ge•irme riski o kadar yŸksektir[8,12].
Serum spesifik IgE dŸzeyleri, arÝ sokmasÝn-
dan sonra yŸkselerek iki-Ÿ• haftada pik yap-
makta, yeniden sokma olmazsa giderek azal-
makta ve altÝ ay sonra kaybolmaktadÝr. Kißiden
kißiye bazÝ deÛißiklikler gšrŸlmekte birlikte, ve-
nom spesifik IgE dŸzeyinin yŸksekliÛi ile ikinci
reaksiyonun ßiddeti arasÝnda korelasyon yoktur.
BŸyŸk lokal reaksiyon gelißen hastalarÝn
%50-80Õinde venomlarla erken tip deri testleri
pozitif bulunmußtur. Yaban arÝlarÝnÝn soktuÛu
kißilerin %17Õsinde bŸyŸk lokal reaksiyonlarÝn
gelißtiÛi bildirilmektedir. Bu hastalarÝn hemen

hepsinde, daha sonraki sokmalarda da gšrŸlen
benzer reaksiyonlarda IgE rol oynar. Bu kißile-
rin kŸ•Ÿk bir kÝsmÝnda (%5) tekrarlayan sok-
malarla anafilaksi gelißir.
‚ocuklarda arÝ sokmasÝna baÛlÝ reaksiyonlar
genellikle daha az ciddidir ve %60ÕÝnda sadece
deri bulgularÝ vardÝr[18]. Üzole deri semptomlarÝ
olan erißkinler i•in prognoz aynÝ derecede iyi
deÛildir. Daha sonraki arÝ sokmalarÝnda yŸksek
oranda ciddi sistemik reaksiyonlar gšrŸlebilir.
Profesyonel veya amatšr arÝcÝlar ve aileleri bal
arÝsÝ sokmalarÝnda riskli gruptur. ‚ift•iler, bah-
•Ývanlar, manavlar, haßere kontrol gšrevlileri ile
pasta ve ßeker imalat•ÝlarÝ šzellikle vespidlere
karßÝ risk grubunu olußtururlar. Ancak yÝlda
200Õden fazla arÝnÝn soktuÛu arÝcÝlarda klinik
bir reaksiyonun gšrŸlmemesi de dikkat •ekici-
dir. Serum spesifik IgGÕnin yŸksek bulunmasÝ
koruyuculuktan sorumlu tutulmaktadÝr.
BazÝ kißiler ilk arÝ sokmasÝyla duyarlanmak-
la birlikte, ciddi sistemik reaksiyon riski tekrar-
layan sokmalarda daha yŸksektir. Ülk reaksiyon
bir šnceki tolere edilen arÝ sokmasÝndan sonra
birka• hafta i•inde gšrŸlmektedir[19]. Üki sokma
arasÝnda ge•en zaman beß yÝldan fazla ise siste-
mik reaksiyon riski %5-80 arasÝnda deÛißmekte-
dir. Anafilaksi gelißen vakalarÝn %60ÕÝnda daha
sonraki arÝ sokmalarÝnda da anafilaksi geliße-
bildiÛi, bu oranÝn •ocuklarda daha dŸßŸk oldu-
Ûu bildirilmißtir. Beta-bloker kullanan hastalar,
astÝmÝ olanlar riskli gruptadÝr.
KARINCALAR
KarÝncalara baÛlÝ allerjik reaksiyonlarla il-
gili epidemiyolojik veriler azdÝr. Enfeste bšlge-
lerdeki kißilerin %58Õinin bu bšcekler tarafÝn-
dan sokulduÛu, bunlarÝn da %56ÕsÝnda lokal
reaksiyonlarÝn gelißtiÛi bildirilmißtir. Sokma-
larÝn %1Õinden azÝnÝn anafilaksi ile sonu•lan-
dÝÛÝ zannedilmektedir. KarÝncalarÝn •ok sayÝda
olduÛu bšlgelerde, bu sokmaya baÛlÝ hipotan-
siyon ve bazen de solunum semptomlarÝyla sey-
reden ciddi reaksiyonlar, hem •ocuklarda hem
de erißkinlerde u•an bšcekler olan Hymenopte-
ralardan •ok daha sÝktÝr [10,13].
TanÝ
ArÝ sokmalarÝna karßÝ reaksiyonlarÝn geliß-
me riskini deÛerlendirmek i•in •eßitli tanÝ
yšntemleri kullanÝlmaktadÝr. AynÝ ßekilde uy-
gun tedavinin se•iminde de bu bilgilere gerek-
sinim vardÝr. ArÝ allerjisi tanÝsÝ esas olarak
AstÝm Allerji ÜmmŸnoloji 2003;1(1):44-53
šykŸye dayanmaktadÝr. ArÝ sokmasÝna baÛlÝ
akut allerjik reaksiyonlarda tanÝ a•ÝktÝr. An-
cak arÝ sokmasÝ ile semptomlarÝn gšrŸlmesine
kadar ge•en sŸre uzarsa gšzden ka•abilir[2,3,8].
Bal arÝsÝ soktuÛu yerde iÛnesini bÝraktÝÛÝ i•in
kolay tanÝnabilir. YuvanÝn bulunduÛu yer arÝ-
nÝn cinsi hakkÝnda ipucu verebilir. …ykŸnŸn
yanÝ sÝra bal arÝsÝ ve yaban arÝsÝnÝn zehrindeki
antijenler kullanÝlarak deri ve kan testleri ya-
pÝlmaktadÝr. Testlerin amacÝ hastada bunlara
karßÝ olußmuß spesifik immŸnglobulin E (spe-
IgE) tipine antikorlarÝn olup olmadÝÛÝnÝn belir-
lenmesidir. BazÝ venom allerjenleri arasÝnda
•apraz reaktivite olduÛu ve hastalarÝn reaksi-
yona neden olan arÝyÝ tanÝyamamalarÝ nede-
niyle, apid (bal arÝsÝ) ya da vespid (yaban arÝsÝ)
sÝnÝfÝndan bir arÝ sokmasÝna karßÝ sadece siste-
mik anafilaktik reaksiyon šykŸsŸ veren hasta-
lara tŸm Hymenoptera venomlarÝyla (ticari
olarak bulunan beß venom preparatÝ) deri testi
yapÝlmalÝdÝr. Deri testi duyarlÝlÝÛÝnÝn derecesi
ile arÝ soktuÛunda gelißen reaksiyonun ßiddeti
arasÝnda korelasyon yoktur. Bu nedenle venom
deri testi tarama ama•lÝ kullanÝlmaz[14-16]. Da-
ha šnceden reaksiyon tanÝmlamayan bir kißide
pozitif test sonucu kißi bilmeden duyarlanmÝß
olabileceÛinden yalancÝ pozitif olarak deÛer-
lendirilmemelidir. Tersine sistemik bir reaksi-
yondan sonra ki negatif bir test de reaksiyonun
nonimmŸnolojik olma olasÝlÝÛÝ nedeniyle her
zaman yalancÝ negatif olmayabilir. Yoksa šy-
kŸsŸ pozitif olan bir kißide deri testlerinin ne-
gatif bulunmasÝ ya uzun yÝllar arÝyla temasÝn
olmamasÝ sonucunda duyarlÝlÝÛÝn kaybolmasÝ-
na ya da anerjik refrakter periyoda baÛlÝ ola-
rak gšrŸlebilir. ArÝ soktuktan sonra gŸvenilir
sonu• alabilmek i•in ilk iki-Ÿ• haftada deri
testlerinin yapÝlmamasÝ šnerilmektedir. En
yŸksek duyarlÝlÝk ise sokmadan sonraki bir-Ÿ•
ay arasÝnda gšrŸlmektedir. …te yandan •ok da-
ha duyarlÝ ve ucuz olan pozitif deri test sonu•-
larÝ venom spesifik IgE dŸzeylerinden •ok da-
ha uzun sŸrede kaybolmaktadÝr. En šnemlisi de
deri test duyarlÝlÝÛÝ derecesinin klinik arÝ sok-
masÝ reaksiyonunun derecesi ile korelasyon
gšstermemesidir. Sonu• olarak, deri testleri ol-
gularda šykŸ ile birlikte dikkatle yorumlanma-
lÝdÝr. ‚ocuklarda izole Ÿrtiker ya da bŸyŸk lo-
kal reaksiyonlarÝn tedavisinde immŸnoterapi
endikasyonu bulunmadÝÛÝ i•in, bu hastalara
deri testleri genellikle yapÝlmaz [18].
49
AstÝm Allerji ÜmmŸnoloji 2003;1(1):44-53

RAST ve CAP yšntemleri ile in vitro Sp.IgE ¥ ‚špleri ortada bÝrakmamak,

šl•ŸmŸ deri testlerinin yerine ge•memekle bir-
likte, dŸzeylerindeki dŸßme tedavinin etkinli-
Ûinin bir gšstergesi olarak kullanÝlabilir. Spesi-
fik IgG dŸzeyi, arÝyla provokasyon testi, bazo-
fil degranŸlasyon testi, histamin salÝnÝm testi,
vb. arÝ allerjisi tanÝsÝnda kullanÝlan diÛer in
vitro yšntemlerdir [15,16,20]. CanlÝ arÝ kullanÝla-
rak yapÝlan challenge test Hymenoptera venom
allerjisinin doÛal seyrini iyi yansÝtmakla bir-
likte halihazÝrda tanÝ i•in šnerilmemektedir.
Tedavi
ArÝ sokmasÝnÝ takiben, sistemik reaksiyon
gelißtiÛi bilinen ve venom Sp.IgE tespit edilen
hastalar daha sonra tekrar benzer bir reaksi-
yon gšrŸlmesi a•ÝsÝndan risk taßÝmaktadÝr-
lar[1,9]. Tedavi Ÿ• ana baßlÝk altÝnda ele alÝnÝr;
1. Korunma: BazÝ basit šnlemlerle arÝ sok-
masÝ riski en aza indirilebilir. Bunlar;
¥ ArÝlardan ka•mak amacÝyla a•Ýk yerde ye-
mek yemek ve piknik yapmaktan, arÝlarÝ cez-
bedecek parfŸm, sa• spreyi ve kokulu kozme-
tiklerden, •i•ekli ve parlak a•Ýk renkli desenli
kÝyafetlerden, terli dolaßmaktan ka•Ýnmak,
¥ ‚ayÝrlÝk, a•Ýk arazide ve bah•e ißleriyle
uÛraßÝrken uzun •orap, pantolon, uzun kollu
gšmlek, eldivenler, ayakkabÝ, ßapka ve mŸm-
kŸnse kahverenkli bol kÝyafetler giymek,
¥ ‚evrede arÝ kovanÝ olup olmadÝÛÝnÝ kont-
rol etmek,
¥ YayacaÛÝ kokular diÛerlerini •ekeceÛin-
den yaban arÝsÝnÝ kÝzdÝrmamak ve kovanÝ civa-
rÝnda šldŸrmemek,
¥ Bal arÝsÝnÝn soktuÛu yerde bÝraktÝÛÝ iÛne-
yi elle •Ýkarmaya •alÝßmamak, mŸmkŸnse bir
bŸyŸte• ve cÝmbÝzla dikkatlice sÝkmadan •Ýka-
rÝp venomun keseden vŸcuda girmesini šnle-
mek.
2. TÝbbi tedavi: Venom allerjisi olan kißiler
ilk yardÝm i•in gerekli malzemeyi (adrenalin -
inhaler veya otomatik enjektšr formunda-, an-
tihistaminik) el altÝnda bulundurmalÝdÝr. Reak-
siyonlarÝn farmakolojik tedavisinde kullanÝlan
epinefrin mast hŸcre mediatšrlerinin masif sa-
lÝnÝmÝna baÛlÝ ortaya •Ýkan etkilerini hÝzla
dengelemek amacÝyla uygulanÝr. BŸyŸk lokal
reaksiyonlara soÛuk uygulamasÝ, ekstremitenin
elevasyonu, oral/parenteral analjezik ve anti-
histaminik kullanÝmÝ yanÝ sÝra kÝsa sŸreli siste-
mik kortikosteroidler tedavinin diÛer kÝsmÝnÝ
olußturur. ArÝ sokmasÝna baÛlÝ ortaya •Ýkan
akut allerjik reaksiyonlar, diÛer nedenlerle olu-
ßan anafilaksi gibi tedavi edilirler[14,20]. AstÝmÝ
olan hastalar bu sÝrada astÝm ataÛÝ ge•irebilir-
ler, bu nedenle inhaler bronkodilatšr veya int-
ravenšz aminofilin kullanÝlabilir (Tablo 3).

Tablo 3. Anafilaksi gelißtiÛinde izlenecek yol ve kullanÝlan ajanlar.

1. Turnike uygulanmasÝ, iÛnenin •ÝkarÝlmasÝ

2. HastanÝn baß aßaÛÝ pozisyonda yatÝrÝlmasÝ, alt ekstremitelerin kaldÝrÝlmasÝ, sÝcak tutma
3. O 2 uygulamasÝ (8-10 L/dakika)
4. Akšz epinefrin 1/1000 (wt/vol, 100 µg/mL), 0.2-0.5 mL veya 0.01 mL/kg, maksimum 1 mg/doz (subkŸtan IM), ßiddet -
li hipotansiyonda 1/1000, 0.1-0.2 mL (IV)
5. Lokal epinefrin 0.15-0.30 mL (enjeksiyon sahasÝna)
6. Difenhidramin 25-50 mg (IM, IV)
7. Cimetidin 300 mg IV veya ranitidine 50 mg IV, 35 dakika
8. Hava yolunun a•ÝlmasÝ, larenks šdemi varsa inhaler epinefrin uygulanmasÝ
9. SÝvÝlarla, hacim genißleticilerle, vazopresšr ajanlarla kan basÝncÝnÝn saÛlanmasÝ, dopamin hipoklorŸr 2-10
µg/kg/dakika veya norepinefrin bitartrat 2-4 µg/dakika
10. Aminofilin 5.6 mg/kg 20 dakikada (0.9 mg/kg/saat idame dozu)
11. Epinefrin 20 dakikada 1 x 3, hidrokortizon 100 µg IV/6 saatte bir
12. Hidrokortizon 5 mg/kg (yaklaßÝk 250 mg IV), prednizon 20 mg (PO)
13. Glukagon 1 mg (IV bolus) 1-5 mg/saat (sŸrekli infŸzyon)
14. Isoproterenol 0.1 mg/kg/dakika (IV)

50

KardiyovaskŸler sistem kontrendikasyonu
yoksa arÝ allerjisi olan kißiler kendi kendini te-
davi edecek kiti taßÝmalÝ ve gerekirse kullan-
mayÝ bilmelidir. Yetißkinler i•in 0.3 mg, •ocuk-
lar i•in 0.15 mgÕlÝk hazÝr adrenalin oto enjek-
tšrleri bulunmaktadÝr.
ArÝ soktuktan sonra birka• saatten daha
uzun sŸrede baßlayan sistemik reaksiyonlar sa-
dece hafif semptomlarla ortaya •Ýkar. ‚oÛu
oral antihistaminiklerle tedavi edilir. Bazen de
anafilaksi uzun sŸre sonra ya da bifazik ßekil-
de ortaya •Ýkabilir. Bu durumda yakÝn gšzlem
ve yoÛun tedavinin devamÝ gereklidir. Hastala-
rÝn arÝ allerjisi bulunduÛunu bildiren bir bile-
zik ya da band takmalarÝ acil durumlarda •ok
faydalÝ olabilir.
3. Venom immŸnoterapisi (VÜT): ÜmmŸno-
terapinin en etkin uygulama alanÝdÝr. Ancak
hastanÝn dikkatli se•imi, baßlangÝ• tedavi dš-
nemi ve idame tedavi sÝrasÝnda dŸzenli takibi
ve ne zaman kesileceÛine uygun karar veril-
mesi gereklidir. IgE šl•ŸmŸ veya baßka bir
parametrenin kesin belirleyici olmadÝÛÝ du-
rumlarda, klinik šykŸ bŸyŸk šnem taßÝr[21,22].
Sistemik semptomlarÝ olmadan, sadece bŸyŸk
lokal reaksiyon gšrŸlen hastalarda VÜT uygu-
lanmamalÝdÝr (Tablo 4). Anafilaksi belirtisi
olarak sadece deri reaksiyonu ortaya •Ýkan
•ocuklara VÜT yapÝlmadan semptomatik te-
davi uygulanabilir. Ancak yoÛun karßÝlaßma
olasÝlÝÛÝ olan šrneÛin arÝcÝlarÝn •ocuklarÝ ve
benzer reaksiyonlarÝn tekrarladÝÛÝ •ocuklar-
da VÜT šnerilebilir. Erißkinlerde tekrarlayan
sokmalarda deri reaksiyonunun hayatÝ tehdit
eden anafilaksi tablosuna kadar ilerlediÛi ba-
Tablo 4. Bšcek allerjisinde VÜT endikasyonlarÝ.
Reaksiyon VÜT
¥ Anafilaksi
AÛÝr + VÜT etkili bir tedavi yšntemidir[28]. Hasta-
Orta ± larÝn bŸyŸk •oÛunluÛunda Ÿ•-beß yÝllÝk bir te-
Hafif
- Erißkinlerde ±
- ‚ocuklarda - yandan standart dozda VÜTÕe refrakter hasta-
¥ Toksik reaksiyonlar ? larÝn mastositozis a•ÝsÝndan araßtÝrÝlmasÝ
¥ YaygÝn lokal šdem - šnerilmektedir[27]. VÜTÕin sonlandÝrÝlmasÝ i•in
¥ Ge•ici lokal reaksiyon -
AstÝm Allerji ÜmmŸnoloji 2003;1(1):44-53
zÝ olgular olduÛundan, kŸtanšz sistemik re-
aksiyon gelißen erißkinlere VÜT yapÝlabileceÛi
salÝk verilmektedir[22].
VÜTÕte kullanÝlacak venom ekstresinin se•i-
mi, bu venomlara karßÝ deri reaksiyonuna baÛ-
lÝdÝr. Tedavi, eÛer deri testi pozitif ise venom-
larÝn hepsini i•ermelidir. Bal arÝsÝ ve yaban
arÝsÝ venomlarÝna deri testi pozitif olduÛunda,
her iki venom da tedavide kullanÝlmalÝdÝr. Yal-
nÝzca yaban arÝsÝ sorumlu olduÛunda en sÝk
uygulanan eßit oranlarda vespula venomu i•e-
ren karma preparatlarÝn kullanÝlmasÝdÝr. ‚ok
kÝsa sŸrede idame doza •ÝkÝlabilen ultrarush,
rush, cluster ve klasik immŸnoterapi pr otokol-
leri vardÝr[23,24]. ‚eßitli tedavi ßemalarÝna ve
uygulama yšntemlerine baÛlÝ olmaksÝzÝn ge-
nelde VÜTÕin iyi sonu• verdiÛi ancak vespid tŸ-
rŸ venomlara gšre bal arÝsÝ ile yapÝlan VÜTÕin
daha az baßarÝlÝ olduÛu šngšrŸlmektedir. …te
yandan Vespid venomlarÝ ile yapÝlan immŸno-
terapi daha gŸvenilir olurken, bal arÝsÝ ile ya-
pÝlan VÜT sÝrasÝnda %20-40Õlara varan oranda
sistemik reaksiyonlarÝn gšrŸldŸÛŸ ve yine re-
laps oranÝnÝn bu grup hastada yaban arÝsÝ ile
VÜT yapÝlan gruba gšre iki katÝ olduÛu rapor
edilmektedir[4,25]. KarÝnca venomu ile immŸ-
noterapi ise henŸz gelißme dšnemindedir.
Ülk immŸnoterapi 1974 yÝlÝnda uygulanma-
ya baßladÝÛÝndan beri en fazla korunma saÛla-
ma amacÝyla •eßitli sŸrelerle bir•ok protokol
gelißtirilmißtir. 0.01-0.1 µg gibi kŸ•Ÿk dozlar-
la baßlanÝp, 100 µg idame dozuna ulaßmak
i•in birka• gŸnden birka• haftaya kadar deÛi-
ßen •eßitli protokoller vardÝr[26,27]. Son yÝllar-
da VÜTÕte peptidler kullanÝlmaya baßlanmÝß
olup, baßarÝlÝ sonu•lar alÝndÝÛÝ bildirilmekte-
dir. DiÛer allerji ekstreleriyle olduÛu gibi
VÜTÕte de reaksiyonlar gelißmekte, genel bir
yorgunluk hali ve lokal ßißliÛe eßlik eden aÛrÝ
daha belirgin olabilmektedir.
daviden sonra %98Õlere varan oranlarda, kalÝ-
cÝ bir koruma elde edilir. Ancak hastalarda
genel olarak deri reaktivitesi devam eder. …te
Ÿ• kriter šnerilmektedir; deri testinin negatif-
leßmesi, serum venom Sp.IgE dŸzeylerinin
dŸßmesi, Ÿ•-beß yÝllÝk bir sŸrenin ge•miß ol-
51
AstÝm Allerji ÜmmŸnoloji 2003;1(1):44-53
masÝ. ‚ok ßaßÝrtÝcÝ bir bulgu da rastgele se•i-
len tedavi gšrmemiß hastalarda tekrar bšcek
soktuÛunda reaksiyon gšrŸlme oranÝnÝn %40-
50 olmasÝdÝr. Üki yÝl tedaviden sonra bu oran
%10 kadar dŸßmŸß, hatta beß yÝllÝk VÜT son-
rasÝnda daha iyi olarak bulunmußtur. Bu ne-
denle sonu• olarak klinik allerjinin kaybol-
masÝnÝ deÛerlendirmede daha spesifik bir pa-
rametre belirlenene kadar Ÿ•-beß yÝllÝk tedavi
sŸresi pratik ve uygulanabilir bir kriterdir.
Ancak hastalarÝn %10 kadarÝnda tekrarlayan
sokmalara karßÝ reaksiyon gelißebileceÛi sšy-
lenmektedir. Golden ve arkadaßlarÝ vespid ve-
nomu ile beß yÝl sŸreyle tedavi edilen hastala-
rÝ incelediklerinde relaps riskinin VÜT sÝrasÝn-
daki sistemik reaksiyonlara, tedavi šncesi re-
aksiyonlarÝn ßiddetine ve cilt testlerinde de-
vam eden kuvvetli pozitifliÛe baÛlÝ olduÛunu
gšstermißlerdir[29]. VÜT ile sadece reaksiyon
gelißimi azalmamakta, aynÝ zamanda yaßam
kalitesi Ÿzerinde de VÜTÕin etkisi belirgin ola-
rak gšrŸlmektedir[30]. Her Ÿ• hastanÝn ikisin-
de yaßam kalitesi artmaktadÝr.
ISIRAN B…CEKLERLE GELÜÞEN
ALLERJÜ
IsÝran bšceklere karßÝ allerjik reaksiyonlar
Hymenopteralara gšre daha seyrek gšrŸlmek-
tedir. Hemiptera takÝmÝndan Triatoma prot-
racta (kan emen zehirli bir bšcek) ve Cimex
(tahta kurusu) tŸrleri ile Diptera takÝmÝndan
Culex (sivrisinek) ve Tabanus (at sineÛi) tŸrle-
ri (sÝk karßÝlaßÝlan) ÝsÝran bšceklerdir[2,9]. Da-
ha az olarak sinek, bit, pire ve kene gibi bš-
ceklerle de allerji gelißebilir[31]. Bunlar genel-
likle a•Ýkta kalan yŸz ve kollar gibi vŸcut bšl-
gelerini ÝsÝrÝrlar. Allerjenleri bšceÛin tŸkŸrŸk
bezi salgÝsÝnda bulunmaktadÝr ve venomlarla
ilißkisi yoktur. Normalde bšceÛin ciltte ÝsÝrdÝ-
ÛÝ yere bÝraktÝÛÝ antijenik ve irritan maddele-
re karßÝ gelißen bir reaksiyon sšz konusudur.
On-onbeß dakika i•inde baßlayan erken reak-
siyon saatler i•inde geriler. Daha •ok geniß lo-
kal deri reaksiyonlara ve bazen de gecikmiß
tipte eritematšz/papŸler lezyonlara veya sis-
temik semptomlara neden olurlar. Nadiren
tahtakurusu salyasÝna karßÝ olußan anafilaksi
olgularÝ bildirilmißtir. Sivrisinek gibi u•an
bšcek ÝsÝrmalarÝna baÛlÝ erken reaksiyonlarÝn
IgE aracÝlÝ olduÛu gšsterilmißtir. Ancak bun-
larla sistemik allerjik reaksiyon nadirdir.
52
Bšcek ÝsÝrmasÝyla gelißen allerjinin tanÝsÝ
amacÝyla kullanÝlan ticari bir ekstre bulun-
mamaktadÝr. RAST, histamin salÝnÝmÝ testle-
rinin ise gŸvenilirliÛi yoktur. Korunmada re-
pellent denilen kovucu kimyasal maddeler si-
nek, sivrisinek gibi u•an bšcekleri yedi saat
sŸreyle uzaklaßtÝrÝr. Ancak kronik kullanÝm-
larÝ sonucu nšrolojik yan etkilere yol a•tÝÛÝ
gšsterilmißtir. Tedavide arÝ sokmasÝnda kul-
lanÝlan ajanlar etkilidir. SivrisineÛin •ok ol-
duÛu bšlgelerde profilaktik olarak antihista-
minik kullanÝlmasÝyla eritem ve šdemin bŸ-
yŸk šl•Ÿde azaldÝÛÝ gšsterilmißtir. LiteratŸr-
de bulunan bazÝ immŸnoterapi sonu•larÝ ise
ߟphelidir.
VE DÜÚERLERÜÉ
…te yandan šzellikle kÝrsal alanda yaßayan-
larÝn olduk•a sÝk rastladÝklarÝ •eßitli hayvanlar
da sokma veya ÝsÝrmalarÝ sonucu zehirlenmele-
re sebep olurlar. Bunlar arasÝnda baßta yÝlan
olmak Ÿzere, kertenkeleler, akrepler, šrŸmcek-
ler, tÝrtÝl ve •Ýyan sayÝlabilir. …zellikle gŸney ve
gŸneydoÛu illerinde sÝk rastlanan akrep sok-
malarÝnda zehrinin bir kÝsmÝnÝ kuyruÛunun
ucundaki iÛnesi aracÝlÝÛÝyla soktuÛu yere akÝ-
tarak šlŸme bile neden olabilir. Akrep zehri
bir•ok yÝlan zehrinden bile daha toksiktir. Te-
davide akrep serumu lokal olarak intramuskŸ-
ler uygulanÝr.
†lkemizdeki šrŸmceklerin •oÛu zehirli de-
Ûildir. Hasta •oÛu kez šrŸmcek tarafÝndan so-
kulduÛunu bile hatÝrlamaz. …rŸmcek zehirine
karßÝ bir antiserum yoktur.
Sonu• olarak; bšcek allerjisi sÝk karßÝlaßÝ-
lan ancak šnlenebilen bir durumdur. Bu neden-
le bšcek sokmasÝna karßÝ gelißebilecek allerjik
reaksiyonlar hakkÝnda toplumun ve hekimlerin
eÛitilmesi gerekmektedir. Zehirlenme dŸßŸnŸ-
len tŸm bšcek sokmalarÝnda ve/veya bšcek
ÝsÝrmasÝnda destek tedavisini takiben hastanÝn
en yakÝn saÛlÝk kurulußuna sevki yapÝlmalÝdÝr.
Anafilaksi gelißen hastalara acile baßvuru ve
allerji konsŸltasyonu ile ilgili bilgiler verilme-
lidir. AyrÝca otomatik adrenalin enjektšrŸnŸ
kolayca el altÝnda ve okullarda bulunabilmeli,
hastalarÝn bunu kendi kendilerine nasÝl kulla-
nacaklarÝ šÛretilmelidir. HayatÝ tehdit eden
anafilaksi tedavisinde, standart allerjen ekst-
relerinin VÜTÕinde kullanÝmÝ ile baßarÝlÝ sonu•-
lar alÝnmaktadÝr.

KAYNAKLAR
1. Golden DBK. Allergic reactions to insect stings. In:
Bierman CW, Pearlman DS, Shapiro GG, Busse WW
(eds). Allergy Asthma and Immunology from In-
fancy to Adulthood. Philadelphia: WB. Saunders
Comp., 1996:348-54.
2. Yunginger JW. Insect allergy. In: Middleton E, Reed
CE, Ellis EF, Adkinson NF, Junginger JW, Busse
WW (eds). Allergy Principles and Practice. St. Lo-
uis: Mosby, 1993:1511-24.
3. Schwartz HJ, Sutheimer C, Gauerke MB. Venom-
specific IgE in postmortem sera from victims of
sudden, unexpected death. J Allergy Clin Immunol
1984;73:189-93.
4. MŸller UR. Hymenoptera venom hypersensitivity:
An update. Clin Exp Allergy 1998;28:4-6.
5. Kalyoncu AF. Honey allergy in Ankara. Allergy
1997;52:876-7.
6. Kalyoncu AF. The prevalence of Hymenoptera
stings in primary school children in Ankara. Int Rev
Allergol Clin Immunol 1998;4:136-8.
7. Kalyoncu AF, Demir AU, …zcan † ve ark. Bee and
wasp venom allergy in Turkey. Ann Allergy Asthma
Immunol 1997;78:408-12.
8. Charpin D, Birnbaum J, Lanteaume A ve ark.
Hymenoptera stings in different samples of the ge-
neral population. J Allergy Clin Immunol 1992;90(3
Pt 1):331-4.
9. Reisman RE. Allergy to stinging insects. In: Patter-
son R, Grammer LC, Greenberger PA, Zeis CR (eds).
Allergic Disease Diagnosis and Mangement. 4th ed.
JB Lippincot, 1993:317-29.
10. Kemp SF, deShazo RD, Moffitt JE. Expanding ha-
bitat of the imported fire ant (Solenopsis invicta): A
public health concern. J Allergy Clin Immunol
2000;105:683-91.
11. Hemmer W, Focke M, Kolarich D. Antibody binding
to venom carbonhydrates is a frequent cause for do-
uble positivity to honeybee and yellow jacket ve-
nom in patients with stinging-insect allergy. J Al-
lergy Clin Immunol 2001;108:1045-52.
12. Golden DB, Marsh DG, Freidhoff LR. Natural his-
tory of Hymenoptera venom sensitivity in adults. J
Allergy Clin Immunol 1997;100:760-6.
13. Hoffman DR. Fire ant venom allergy. Allergy
1995;50:535-44.
14. Incorvaia C, Pucci S, Pastorello EA. Clinical as-
pects of Hymenoptera venom allergy. Aller gy
1999;54(Suppl 58):50-2.
15. Settipane GA, Boyd GK. Anaphylaxis from insect
stings. Postgr Med 1989;86:273-81.
16. Sicherer SH. Advances in anaphylaxis and hyper-
sensitivity reactions to foods, drugs, and insect ve-
nom. J Allergy Clin Immunol 2003;111(Suppl 1):
829-34.
AstÝm Allerji ÜmmŸnoloji 2003;1(1):44-53
17. Kosnik M. Anaphylaxis to venom without IgE anti-
body. Allergy 2000;55:676-83.
18. Graft DF. Stinging insect hypersensitivity in child -
ren. Curr Opin Pediatr 1996;8:597-600.
19. Pucci S, Antonicelli L, Bilo MB. Shortness of inter-
val between two stings as a risk factor for develo-
ping Hymenoptera venom allergy. Allergy 1994;49:
894-8.
20. Nicklas RA, Bernstein IJ, Li JT. The diagnosis and
management of anaphylaxis. J Allergy Clin Immu-
nol 1998;101(Suppl):465-528.
21. EAACI position paper. In: MŸller U, Mosbech H
(eds). Immunotherapy with Hymenoptera venoms.
Allergy 1993;48(Suppl 14):36-46.
22. Graft DF. Venom immunotherapy: When to start,
when to stop. Allergy Asthma Proc 2000;21:113-4.
23. Elsner J, Petering SH, Schaefer T. Ultrarush SIT
with venom allergy. Allergy 2000;55:582-3.
24. Reimers A, Hari Y, MŸller U. Reduction of side ef-
fects from ultrarush immunotherapy with honeybee
venom by pretreatment with fexofenadine: A doub-
le-blind, placebo controlled trial. Allergy
2000;55:484-8.
25. Lerch E, MŸller UR. Long-term protection after
stopping venom immunotherapy: Results of re-
stings in 200 patients. J Allergy Clin Immunol
1998;101:606-12.
26. Position statement. The discontinuation of Hyme-
noptera venom immunotherapy. Report from the
committee of insects. J Allergy Clin Immunol
1998;101:573-5.
27. Rueff F, Wenderoth A, Przybilla B. Patients stil re-
acting to a sting challenge while receiving conven-
tional Hymenoptera venom immunotherapy are
protected by increased venom doses. J Allergy Clin
Immunol 2001;108:1027-32.
28. Siegmund R, Vogelsang H, Machnik A ve ark. Sur-
face membrane antigen alteration on blood basop-
hils in patients with Hymenoptera venom allergy
under immunotherapy. J Allergy Clin Immunol
2000;106:1190-5.
29. Golden DBK, Kwiterovitch KA, Kagey-Sobotka A,
Lichtenstein LM. Discontinuing venom immunot-
herapy: Extended observations. J Allergy Clin Im-
munol 1998;101:298-305.
30. Oude Elberink JN, de Monchy JG, Van Der HS ve
ark. Venom immunotherapy improves health rela-
ted quality of life in patients with yellow jacket ve-
nom. J Allergy Clin Immunol 2002;110:174-82.
31. Acero S, Blanco R, Batolome B. Anaphylaxis due to
a tick bite. Allergy 2003;58:824-5.
53