Η πόλωζε εκζςγσπονιζμού-θονηαμελιζμού και ο

μεηαμονηέπνορ μεδενιζμόρ
Σπγγξαθέαο:
Εηάθαο Θεφδσξνο
Άξδελ η. 62
Σ ην θείκελν πνπ αθνινπζεί επηρεηξψ κηα ζπλνπηηθή αλάιπζε ηεο πφισζεο
Δθζπγρξνληζκνχ - Φνληακεληαιηζκνχ ζε ζπλάξηεζε κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα ηνπ
κεηακνληέξλνπ κεδεληζκνχ, απέλαληη ζηελ νπνία ε ηξέρνπζα πνιηηηθή ζθέςε είλαη
θαηά θαλφλα εληειψο ηπθιή.
Ξεθηλψ κε ηελ παξαδνρή φηη ε πφισζε Δθζπγρξνληζκνχ - Φνληακεληαιηζκνχ είλαη
δηεζλψο ε πιένλ έληνλε αληηπαξάζεζε ζην πεδίν ησλ πνιηηηθψλ ζρέζεσλ. Όηη
επηπιένλ ζηε Γχζε νη «θαζαξνί» εθπξφζσπνη ηνπ Δθζπγρξνληζκνχ (ηχπνπ Κιίληνλ,
Μπιεξ, Σξέληεξ, Σεκίηε…) απνηεινχλ ήδε καθξηλφ παξειζφλ. Δλψ, γηα θάπνηνπο
ιφγνπο, νη δηάδνρνί ηνπο αηζζάλνληαη φηη είλαη αλαγθαζκέλνη λα θξχβνπλ θάπσο ην
εθζπγρξνληζηηθφ ηνπο πξφζσπν.
Σηε βάζε απηή αλαξσηηέκαη: α) Αλ είλαη γφληκε ε πφισζε Δθζπγρξνληζκνχ -
Φνληακεληαιηζκνχ, θαη β) Μήπσο ην πξφβιεκα δελ είλαη ν απέλαληη εθζπγρξνληζηήο
ή θνληακεληαιηζηήο – αιιά θάπνηνο ηξίηνο, ν θαη επσθεινχκελνο απφ ηελ πφισζε.
Ζ απάληεζε πνπ εηζεγνχκαη είλαη φηη ε πφισζε Δθζπγρξνληζκνχ -
Φνληακεληαιηζκνχ είλαη εληειψο απνπξνζαλαηνιηζηηθή θαη αδηέμνδε1 θαη φηη
ππάξρεη ν αθαλψο επσθεινχκελνο «ηξίηνο» θαη είλαη ν Μεηακνληέξλνο
Μεδεληζκφο.2
1. Το κενηπικό ππόβλεμα: έλλειμμα οικοςμενικόηεηαρ - μεηαμονηέπνορ
μεδενιζμόρ
Απφ δηαρεηξηζηηθήο απφςεσο ην θεληξηθφ πξφβιεκα ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκνχ ηεο
Νεσηεξηθφηεηαο είλαη ε ακεηάθιεηε απνθάιπςε ηεο ζεκειηψδνπο αδπλακίαο ηεο, ε
νπνία ζπλίζηαηαη ζην εμήο: Δλψ ηα πξφηππά ηεο (θαηαλάισζε, αζθάιεηα, ειεπζεξία)
είλαη αθαηακάρεηα θαη έρνπλ πιένλ «παγθνζκηνπνηεκέλε» ηε γνεηεία ηνπο, ε
πξφζβαζε ζ’ απηά είλαη εθηθηή κφλν γηα κηα πνιχ κηθξή κεξίδα ηνπ παγθφζκηνπ
πιεζπζκνχ. Πξφθεηηαη γηα ην πνιιαπιψο θαη πνιπηξφπσο πηζηνπνηνχκελν έιιεηκκα
νηθνπκεληθφηεηαο ηνπ λεσηεξηθνχ πνιηηηζκνχ. Βαζηθέο ζπληζηψζεο ηνπ είλαη: ην
θνηλσληθφ, ην νηθνινγηθφ θαη ην ππαξμηαθφ έιιεηκκα.
Κοινωνικό έλλειμμα: Αζχιιεπηε δηεχξπλζε ηνπ ράζκαηνο Βνξξά - Νφηνπ.
Καηάξξεπζε ησλ εμηζσηηθψλ νξακαηηθψλ δηεμφδσλ ηεο Νεσηεξηθφηεηαο.3
Οηθνινγηθή θαηνρχξσζε ηεο αληζφηεηαο.4
Οικολογικό έλλειμμα: Ζ αλάπηπμε ηεο Τερλφζθαηξαο αγγίδεη ηα φξηα αληνρήο ηεο
Βηφζθαηξαο. Τν παγθνίλσο αλαγλσξίζηκν πιένλ νηθνινγηθφ έιιεηκκα δελ είλαη
παξελέξγεηα ελφο θαηά βάζε ζπκβαηνχ κε ηε Βηφζθαηξα πνιηηηζκνχ. Δίλαη
ζπλπθαζκέλν κε ηελ ίδηα ηελ απηναλαθνξηθή αηνκνθεληξηθή ζεκειίσζε ηνπ
λεσηεξηθνχ πνιηηηζκνχ. Απνδείρηεθε, νξηζηηθά πιένλ, φηη ε ηερλνινγηθή επθπΐα θαη
ε επηρεηξεκαηηθή δεμηφηεηα ηνπ λεσηεξηθνχ Αηφκνπ, ππεξεηνχλ κηα αλππέξβιεηε
απιεζηία5.
Υπαπξιακό έλλειμμα: Τν λεσηεξηθφ Άηνκν, θαζψο νινθιήξσζε ηελ εμαηνκίθεπζή
ηνπ, αδπλαηεί λα δηαηεξήζεη ηε ζπλνρή ηνπ. Έρνληαο δεκηνπξγήζεη έλαλ ηερλεηφ
θφζκν, ηνλ νπνίν δελ κπνξεί λα ειέγμεη, ζπλζιίβεηαη θαη δηαζπάηαη θάησ απφ ην
βάξνο ησλ απηνλνκεκέλσλ απξφζσπσλ ζπζηεκάησλ. Ο θφζκνο ηνπ ράλεη ην λφεκά
ηνπ. Τν ππαξμηαθφ έιιεηκκα αλαδεηθλχεηαη εθεμήο σο ην ζνβαξφηεξν πξφβιεκα ηνπ
λεσηεξηθνχ πνιηηηζκνχ. Κη απηφ, γηαηί ε ζπληεινχκελε ζηα θέληξα ηνπ Σπζηήκαηνο
καδηθή έθιεηςε ηνπ ππνθεηκέλνπ, αθαηξεί ην αλζξσπνινγηθφ έδαθνο θάησ απφ ηα
πφδηα ηνπ –κε φ,ηη εθηαιηηθφ κπνξεί ηνχην λα ζπλεπάγεηαη. Ζ απψιεηα ηνπ λνήκαηνο
θηλδπλεχεη λα αλνίμεη ην θαπάθη ηεο αβχζζνπ.
Πίζσ, ινηπφλ, απφ ην έιιεηκκα νηθνπκεληθφηεηαο, θαη ζε έλα βαζχηεξν επίπεδν, ε
δηάιπζε ηνπ Αηφκνπ, ε απνζχλζεζε ησλ αμηψλ ηνπ, δειαδή ην θαηλφκελν πνπ
απνθαινχκε κεηακνληέξλν κεδεληζκφ, είλαη κάιινλ ην θεληξηθφ πξφβιεκα ηεο
επνρήο καο.6
2. Φονηαμενηαλιζμόρ, Εκζςγσπονιζμόρ, Μεηανεωηεπική Αναδήηεζε
Τν ζηξαηεγηθφ εξψηεκα πνπ ζέηεη ν κεηακνληέξλνο κεδεληζκφο είλαη αλ επηδέρεηαη ή
φρη επηζθεπή ν αλζξσπνινγηθφο θηλεηήξαο ηνπ λεσηεξηθνχ πνιηηηζκνχ. Οη
απαληήζεηο ζπγθιίλνπλ ζε δχν κεγάια ξεχκαηα: ηνλ Φνληακεληαιηζκφ θαη ηνλ
Δθζπγρξνληζκφ. Παξάιιεια, «ζθάεη κχηε», δεμηά θη αξηζηεξά, έλα ηξίην ξεχκα: ε
Μεηαλεσηεξηθή Αλαδήηεζε.
Ο Φονηαμενηαλιζμόρ: Γηα φια ηα κεγάια πξνβιήκαηα ν Φνληακεληαιηζκφο
ελνρνπνηεί, έηζη θη αιιηψο, ηελ αηνκνθεληξηθή ζεκειίσζε ηνπ λεσηεξηθνχ
πνιηηηζκνχ. Θεσξεί, επηπιένλ, φηη ν αηνκνθεληξηθφο θηλεηήξαο ηνπ Σπζηήκαηνο έρεη
αρξεζηεπηεί θαη πξέπεη λα αληηθαηαζηαζεί. Πξνηείλεη δε θαη πξνζπαζεί λα
επαλελεξγνπνηήζεη πξνλεσηεξηθέο-θνιεθηηβηζηηθέο ιχζεηο.
Τελ επνρή πνπ απέδηδαλ νη αζηηθνδεκνθξαηηθέο θαη νη ζνζηαιηζηηθέο πξνηάζεηο, σο
κνξθέο νξακαηηθήο παγίδεπζεο-ελζσκάησζεο ησλ πιεηηφκελσλ απφ ηελ επέθηαζε
ηνπ λεσηεξηθνχ ζπζηήκαηνο, ε θνληακεληαιηζηηθή πξφηαζε θπηνδσνχζε. Απέθηεζε
ηα ζεκεξηλά καδηθά ηεο εξείζκαηα θαη έγηλε παγθφζκηα δχλακε αθ’ εο ζηηγκήο ην
Σχζηεκα έραζε ηηο εμηζσηηθέο νξακαηηθέο δηεμφδνπο ηνπ θαη θαηέζηε ακεηάθιεηε ε
πηζηνπνίεζε ηνπ ειιείκκαηνο νηθνπκεληθφηεηάο ηνπ –θαη βέβαηα, αθ’ εο ζηηγκήο
άξρηζε λα γίλεηαη αηζζεηή ε θνηλσληθή απνζχλζεζε, πνπ θέξλεη καδί ηεο ε δηάδνζε
ηνπ κεηακνληέξλνπ κεδεληζκνχ. Αιιά ην έιιεηκκα νηθνπκεληθφηεηαο ησλ
πξνλεσηεξηθψλ θνιεθηηβηζηηθψλ παξαδφζεσλ είλαη αζπγθξίησο κεγαιχηεξν, πξάγκα
πνπ ζεκαίλεη φηη ν Φνληακεληαιηζκφο δελ απνηειεί ελαιιαθηηθή ιχζε. Γελ είλαη
παξά έλα είδνο αλαρψκαηνο ζηελ θνηλσληθή απνζχλζεζε ηελ εθπνξεπφκελε απφ ηελ
πιεξνθνξηαθή παγθνζκηνπνίεζε ησλ κεηακνληέξλσλ θαηαλαισηηθψλ-εδνληζηηθψλ
πξνηχπσλ.
Ο Εκζςγσπονιζμόρ: Πηζηεχεη, θαηά βάζνο, φηη ν αλζξσπνινγηθφο θηλεηήξαο ηνπ
Σπζηήκαηνο κπνξεί λα επηζθεπαζηεί κε ηελ θαηάιιειε «αλαπξνζαξκνγή». Ννκίδεη
φηη ε θαηάξξεπζε ηνπ θχξνπο ησλ λεσηεξηθψλ ηεξαξρηθψλ δνκψλ, θαζψο θαη ε
απνζχλζεζε ηεο αηνκηθφηεηαο, πνπ άξρηζαλ κε ηε κεηακνληέξλα πνιηηηζηηθή
επαλάζηαζε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1960 θαη γεληθεχηεθαλ πιένλ ζηε Γχζε, κπνξνχλ λα
αληηκεησπηζηνχλ κε ελέζεηο θνηλσληθνχ δαξβηληζκνχ. Πξνζβιέπνληαο ζηελ
αλαβίσζε ηεο πάιαη πνηέ αγσληζηηθήο θαη ππεχζπλεο λεσηεξηθήο αηνκηθφηεηαο, ν
Δθζπγρξνληζκφο είλαη θαηά βάζνο «θνληακεληαιηζηηθφο». Σεθψλεη θη απηφο
αλίζρπξα αλαρψκαηα ζηνλ κεηακνληέξλν κεδεληζκφ. Ζ ππνρψξεζε ηνπ
Δθζπγρξνληζκνχ ζηε Γχζε είλαη ζπλπθαζκέλε φρη κφλν κε ηηο θπζηνινγηθέο
αλζξσπνινγηθέο παξσπίδεο ησλ εθζπγρξνληζηψλ7 αιιά θαη κε ηα φξηά ηνπ. Τν φξην
ηνπ Δθζπγρξνληζκνχ (φπσο θαη ηνπ Φνληακεληαιηζκνχ) είλαη αθξηβψο ν θπξίαξρνο
κεηακνληέξλνο κεδεληζκφο: ην παξαηηεκέλν άηνκν, πνπ αδηαθνξεί γηα φιεο ηηο αμίεο
– εθζπγρξνληζηηθέο θαη κε.
Η Μεηανεωηεπική Αναδήηεζε: Σπκθσλεί κε ηνλ ξηδνζπαζηηθφ θνληακεληαιηζκφ
φηη ν λεσηεξηθφο θηλεηήξαο ηνπ Σπζηήκαηνο δελ επηδέρεηαη επηζθεπή, αιιά
απνξξίπηεη, σο ελαιιαθηηθή ιχζε, ηελ επηζηξνθή ζην παξειζφλ (είηε ην
πξνλεσηεξηθφ, είηε ην δηαθσηηζηηθφ, ην ξνκαληηθφ ή ην κνληέξλν). Αληηιακβάλεηαη,
επηπιένλ, φηη ε χζηεξε θάζε ηεο Νεσηεξηθφηεηαο, ε κεηακνληέξλα καδηθή
δεκνθξαηία, κε βαζηθέο «αμίεο» ηεο ηελ «απηνπξαγκάησζε», ηνλ θαηαλαισηηζκφ,
ηνλ εδνληζκφ, ηελ εζηθή αλαηζζεζία «Υπνθέξεηο; Πξφβιεκά ζνπ!», θαη βαζηθέο
ζπλέπεηεο ηνλ γεληθεπκέλν πνιηηηζηηθφ θαη εζηθφ ζρεηηθηζκφ, δελ είλαη κηα ζηαζεξή
ηζηνξηθή κνξθή. Τν «λαη ζε φια κέζα ζην ηίπνηα», νδεγεί ζην απφιπην ηίπνηα. Ζ
θξίζε ηεο εμαηνκίθεπζεο κνηάδεη κε αιπζηδσηή ππξεληθή αληίδξαζε. Τν
απνζπληηζέκελν λεσηεξηθφ άηνκν δελ είλαη κηα ζηαζεξή θνηλσληθή κνξθή. Δίλαη κηα
«θαηαλαισηηθή ξνπθήρηξα», κηα «καχξε ηξχπα».8 Αλ δελ ππάξμεη δηέμνδνο πξνο
έλαλ λέν (κεηα-αηνκηθφ θαη κεηα-θνιεθηηβηζηηθφ) αλζξσπνινγηθφ ηχπν, ηθαλφ λα
αλαθφςεη ηε κεδεληζηηθή ζήςε θαη λα θαιχςεη ην λεσηεξηθφ έιιεηκκα
νηθνπκεληθφηεηαο, ε ππνζηξνθή ζηνλ θνιεθηηβηζκφ (ηνλ ηερλνθαζηζηηθφ απηή ηε
θνξά, φρη ηνλ θαληαζηψδε θνληακεληαιηζηηθφ) είλαη αλαπφθεπθηε.
3. Ανάγκε ενδιάμεζερ ζηπαηεγικήρ ηπιών ηασςηήηων
Δλψ νη αλαζρεηηθέο δξάζεηο ησλ θνληακεληαιηζηψλ θαη ησλ εθζπγρξνληζηψλ είλαη
ζηελ πξάμε εληειψο ζπκπιεξσκαηηθέο, απηνί εμαληινχλ ηηο δπλάκεηο ηνπο ζηε
κεησπηθή κεηαμχ ηνπο αληηπαξάζεζε.9
Γεδνκέλνπ φηη ν Φνληακεληαιηζκφο είλαη ππνπξντφλ ηνπ πηζηνπνηεκέλνπ πιένλ
ειιείκκαηνο νηθνπκεληθφηεηαο ηνπ λεσηεξηθνχ πνιηηηζκνχ θαη δηθαηψλεηαη σο
ακπληηθφ αληαλαθιαζηηθφ απέλαληη ζηε κεηακνληέξλα κεδεληζηηθή απνζχλζεζε,
είλαη εληειψο αληηπαξαγσγηθή ε ζπιιήβδελ «απφξξηςή» ηνπ εθ κέξνπο ησλ
εθζπγρξνληζηψλ.10 Αληί γηα ηελ εκκνλή ζηελ εθζπγρξνληζηηθή «θαζαξφηεηα», κηα
επαξθήο ζηξαηεγηθή ζα απαηηνχζε κειεηεκέλνπο ζπλδπαζκνχο κεηαλεσηεξηθψλ,
εθζπγρξνληζηηθψλ θαη θνληακεληαιηζηηθψλ πνιηηηθψλ, κε ζαθή ηελ επίγλσζε φηη νη
πξψηεο είλαη πνπ δεκηνπξγνχλ πξννπηηθή.
Μηα ηέηνηα ζηξαηεγηθή ρξεηάδεηαη θαηά βάζνο θαη ε Δπξσπατθή Έλσζε. Οινθάλεξε
είλαη εθεί ε αληίθαζε αλάκεζα ζηε ζπληειεζζείζα κεηάβαζε ζηε κεηακνληέξλα
καδηθή δεκνθξαηία (νινθιήξσζε-απνζχλζεζε ηεο λεσηεξηθήο εμαηνκίθεπζεο,
θαηάξξεπζε ηνπ θχξνπο ησλ ηεξαξρηθψλ δνκψλ) θαη ζηε ζηαζεξή
ζνζηαιδεκνθξαηηθή δέζκεπζή ηεο ζηνλ θξαηηζκφ (παξφηη ν θξαηηζκφο θαηάληεζε
ζεξκνθήπην παξαζηηηζκνχ θαη δακαλθνπηηζκνχ, ε άιιε φςε ηνπ νπνίνπ είλαη ν
απνθιεηζκφο ησλ «αλαγθαίσλ μέλσλ» ζηα γθέην). Τίζεληαη δειαδή, εθεί, πξνβιήκαηα
πνπ επηδέρνληαη κφλν θνληακεληαιηζηηθέο ιχζεηο, πξνβιήκαηα πνπ ρξεηάδνληαη
ιχζεηο εθζπγρξνληζηηθέο θαη πξνβιήκαηα ησλ νπνίσλ νη ιχζεηο ππεξβαίλνπλ ην
λεσηεξηθφ νπινζηάζην (κεηαλεσηεξηθέο ιχζεηο).
Τελ θαηεχζπλζε ησλ πξψησλ ηε δείρλεη ην ηζιακηθφ θνληακεληαιηζηηθφ πξφηππν
(ζξεζθεία, ηαπηφηεηα, θνηλφηεηα) θαη ησλ δεχηεξσλ ην θιηληνληθφ εθζπγρξνληζηηθφ
πξφηππν (επθαηξίεο, ππεπζπλφηεηα, θνηλφηεηα). Ζ θαηεχζπλζε ησλ ηξίησλ πεξλά
κέζα απφ δεκηνπξγηθέο παξεκβάζεηο ζηηο ππνθείκελεο ηνπ νηθνπκεληθνχ ειιείκκαηνο
αληηθάζεηο: Διεπζεξίαο - Γηθαηνζχλεο, Τερλφζθαηξαο - Βηφζθαηξαο, Δμαηνκίθεπζεο -
Σπζηεκάησλ. παξεκβάζεηο πνπ ζην επίθεληξφ ηνπο έρνπλ ηελ εχξεζε
αλζξσπνινγηθήο δηεμφδνπ απφ ηνλ κεηακνληέξλν κεδεληζκφ.
Βεβαίσο, ε επηθξαηνχζα γεληθεπκέλε αβεβαηφηεηα καο εκπνδίδεη λα ζθεθζνχκε ζε
κηα ηέηνηα βάζε. Δίλαη φκσο κέξνο ηνπ πξνβιήκαηνο θαη είλαη απνιχησο
θπζηνινγηθή11. Πξέπεη λα ηελ ππεξληθήζνπκε.
4. Σςμπέπαζμα
Τν έιιεηκκα νηθνπκεληθφηεηαο ηεο λεσηεξηθήο αηνκνθεληξηθήο παξάδνζεο ηνξπηιίδεη
ηελ ηδενινγηθή ηεο εγεκνλία επί ησλ ινηπψλ παξαδφζεσλ. Βαζηθή εθδήισζε ηνπ
θαηλνκέλνπ είλαη:
Ζ απμαλφκελε αθχπληζε θαη αληαξζία ησλ πξνλεσηεξηθψλ θνιεθηηβηζηηθψλ
παξαδφζεσλ ζε παγθφζκηα θιίκαθα (Φνληακεληαιηζκφο).
Ζ εμάληιεζε ηνπ ζζέλνπο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ αλαζρεηηθψλ
απηνζπληεξεηηθψλ δξάζεσλ ηεο ίδηαο ηεο λεσηεξηθήο παξάδνζεο (Δθζπγρξνληζκφο).
Ζ εμαζζέλεζε ηνπ Δθζπγρξνληζκνχ εληζρχεη ην εζηηαθφ αίηεκα ηεο Μεηαλεσηεξηθήο
Αλαδήηεζεο, γηα ηελ ππέξβαζε ηνπ δηπφινπ Δθζπγρξνληζκνχ - Φνληακεληαιηζκνχ,
Αηνκνθεληξηζκνχ - Κνιεθηηβηζκνχ.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Πφζν σθέιηκε ήηαλ π.ρ. ε αληηπαξάζεζε Σεκίηε - Φξηζηφδνπινπ γηα ηνπο ίδηνπο
θαη γηα ηε ρψξα; (Αλ ππνζέζνπκε, βεβαίσο, φηη εθπξνζσπνχζαλ αληίζηνηρα ηνλ
ειιαδηθφ εθζπγρξνληζκφ θαη ηνλ ειιαδηθφ θνληακεληαιηζκφ).
2. Θεξάπσλ ηνπ ήηαλ π.ρ. απηφο πνπ έθαγε αθφκα θαη ηνλ θαζεγεηηθφ κηζζφ ηνπ θ.
Σεκίηε ζηελ Πάληεην.
3. Δλ αξρή ελ ην θνηλσληθφ έιιεηκκα. Απηφ γέλλεζε ηα αληηθαπηηαιηζηηθά θηλήκαηα.
Τα αληηθαπηηαιηζηηθά θηλήκαηα γέλλεζαλ ηνλ ρσξηζκφ ηνπ θφζκνπ ζε ππαξθηφ
θαπηηαιηζκφ θαη ζε ππαξθηφ ζνζηαιηζκφ. Καηφπηλ ήξζε ε εζσηεξηθή θαηάξξεπζε ηνπ
ππαξθηνχ ζνζηαιηζκνχ, ε κεηακνληέξλα καδηθή δεκνθξαηία θαη ε αβπζζαιέα
θνηλσληθή αληζφηεηα. Ζ πηψζε ηνπ ππαξθηνχ ζνζηαιηζκνχ θαηέζηξεςε φρη κφλν
ηνπο ιανχο ηνπ, αιιά θαη ηνλ ζηξαηεγηθφηεξν ηδενινγηθφ κεραληζκφ ηεο λεσηεξηθήο
θπξηάξρεζεο ηνπ θφζκνπ: ηελ Αξηζηεξά. Υπνζρφκελε ηελ εμηζσηηθή κεηνρή ησλ
πιεηηνκέλσλ ζηα αγαζά ηνπ λεσηεξηθνχ πνιηηηζκνχ, ε Αξηζηεξά ηνχο ελζσκάησλε
ζηελ ηξνρηά ηεο επέθηαζήο ηνπ. Ζ ηειηθή θαηάξξεπζε ησλ αξηζηεξψλ νξακαηηθψλ
δηεμφδσλ θαη ε ζπλαθφινπζε αζχιιεπηε δηεχξπλζε ηνπ ράζκαηνο Βνξξά - Νφηνπ
θαηέδεημαλ ην θνηλσληθφ έιιεηκκα ηεο Νεσηεξηθφηεηαο σο ηελ άιιε φςε ηεο
«παγθνζκηνπνίεζήο» ηεο.
4. Με ειβεηηθψλ πξνδηαγξαθψλ θαηαλαισηηθφ επίπεδν, ε Γε κφιηο «ζεθψλεη»
πιεζπζκφ 600 εθαηνκκπξίσλ.
5. Ζ απιεζηία ηνπ κεηέηξεςε ζε Παξάινγν ηνλ πξψην ζηελ ηζηνξία πνιηηηζκφ ηεο
Λνγηθήο. Πξηνλίδεη αθάζεθηνο ην θιαδί ζην νπνίν θάζεηαη: Αλνίγεη ηξχπεο ζην φδνλ.
Καηαζηξέθεη ηνπο δαζηθνχο ηνπ πλεχκνλεο. Γειεηεξηάδεη ηνλ αέξα, ην λεξφ, ηελ
ηξνθή ηνπ. Με ην ξππνγφλν θαληαζηαθφ ηνπ θαηαζηξέθεη θαη ηελ φπνηα ςπρηθή ηνπ
ελδνρψξα. Δίλαη πιένλ θαλεξφ φηη, αλ θαηφξζσλε θη ν ππφινηπνο θφζκνο λα θηάζεη
ηηο ΖΠΑ θαη ηελ Δπξψπε ζε «εθζπγρξνληζκφ», ε δσή ζηνλ πιαλήηε ζα ιάκβαλε
ηέινο.
6. Ο κεηακνληέξλνο κεδεληζκφο δελ έρεη θακηά ζρέζε κε ηνλ κνληέξλν κεδεληζκφ.
Γξάθεη ν Οθηάβην Παο: «… Τν αιεζηλφ πξφβιεκα ησλ θηιειεχζεξσλ
θαπηηαιηζηηθψλ θνηλσληψλ βξίζθεηαη ζηνλ θπξίαξρν κεδεληζκφ. Πξφθεηηαη γηα έλαλ
κεδεληζκφ αληίζεην απφ εθείλνλ ηνπ Νίηζε (ηνλ κνληέξλν κεδεληζκφ): δελ πξφθεηηαη
γηα κηα θξηηηθή απφξξηςε ησλ θαηεζηεκέλσλ αμηψλ, αιιά γηα ηελ απνζχλζεζή ηνπο
κέζα ζε κηα παζεηηθή αδηαθνξία. Καη ίζσο, αληί γηα κεδεληζκφ, ζα έπξεπε λα
κηιήζνπκε γηα εδνληζκφ. Ο ραξαθηήξαο ηνπ κεδεληζηή είλαη ηξαγηθφο. Ο εδνληζηήο
είλαη παξαηηεκέλνο. Απηφο ν εδνληζκφο είλαη επίζεο εμαηξεηηθά δηαθνξεηηθφο απφ ηνλ
επηθνχξεην: δελ ηνικάεη λα αληηκεησπίζεη ηνλ ζάλαην θαηά πξφζσπν, δελ πξφθεηηαη
γηα ζσθξνζχλε αιιά γηα παξαίηεζε. Σην έλα άθξν ηνπ πξφθεηηαη γηα έλα είδνο
ιαηκαξγίαο, κηα αθφξεζηε δήηεζε γηα πεξηζζφηεξα, φιν θαη πεξηζζφηεξα. Σην άιιν
άθξν είλαη έλα θξάκα εγθαηάιεηςεο, παξαίηεζεο, δεηιίαο κπξνζηά ζηε δπζηπρία θαη
ηνλ ζάλαην. Παξά ηε ιαηξεία ηνπ αζιεηηζκνχ θαη ηεο πγείαο, ε ζπκπεξηθνξά ησλ
δπηηθψλ ιαψλ πξνδίδεη κηα κείσζε ηεο δσηηθήο νξκήο. Ο εδνληζκφο καο είλαη έλαο
εδνληζκφο θαηάιιεινο γηα ξνκπφη θαη θαληάζκαηα. Ζ ηαχηηζε ηνπ ζψκαηνο κε έλαλ
κεραληζκφ νδεγεί ζηε κεραλνπνίεζε ηεο εδνλήο. Παξάιιεια, ε ιαηξεία ηεο εηθφλαο
–θηλεκαηνγξάθνο, ηειεφξαζε, αθίζεο– πξνθαιεί έλα είδνο γεληθεπκέλεο
νθζαικνπνξλείαο πνπ κεηαβάιιεη ην ζψκα ζε ζθηέο. Ο πιηζκφο καο δελ είλαη
ζαξθηθφο: είλαη κηα αθαίξεζε. Ζ πνξλνγξαθία καο είλαη νπηηθή θαη δηαλνεηηθή. Σηνλ
έλα απφ ηνπο πφινπο ηεο ζπγγελεχεη κε ηνλ απλαληζκφ θαη ζηνλ άιιν κε ηνλ
ζαδνκαρηζκφ» (Tiempo Nublado, Seix Baral, Βαξθειψλε 1983).
7. Λφγσ θνζκνζεσξεηηθψλ-αλζξσπνινγηθψλ παξσπίδσλ νη εθζπγρξνληζηέο δελ
δηαλννχληαη ην ελδερφκελν λα ππάξρεη αλζξσπνινγηθφο ηφπνο θαη πέξα απφ ην
Άηνκν. Βιέπνπλ ζηνλ λεσηεξηθφ πνιηηηζκφ ηελ αλψηαηε δπλαηή θνξπθή ηεο
αλζξσπνινγηθήο εμέιημεο. Ζ ζθέςε ηνπο, κπσπηθά δηαρεηξηζηηθή, δελ πεγαίλεη πέξα
απφ ηε ζεψξεζε ηνπ θξαηηζκνχ σο «έξκαηνο», ην νπνίν κπνξνχλ δήζελ λα ην
ρξεζηκνπνηνχλ θαηά βνχιεζε ζην θαηά πεξίπησζε «κίγκα» ηεο εθζπγρξνληζηηθήο
πνιηηηθήο: Σηηο απεηιεηηθέο επνρέο λα ην απμάλνπλ, πξνζζέηνληαο επζηάζεηα ζην
ζθάθνο (θευλζηαληζκφο). Καη φηαλ, αληίζεηα, θνπάδεη ε «ζχειια» (φπσο ηψξα πνπ
εμέιεηπε ε «θνκκνπληζηηθή απεηιή») λα ην πεηάλε αδίζηαθηα ζηε ζάιαζζα (αγνξαίνο
θηιειεπζεξηζκφο). Σπρλά εξσηνηξνπνχλ αθφκα θαη κε ηερλνθαζηζηηθέο κεζφδνπο,
πιήηηνληαο άκεζα ηε δεκνθξαηία θαη ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, ππέξ ησλ νπνίσλ νη
ίδηνη θφπηνληαη.
8. Σπδεηψ ελ εθηάζεη ην ζέκα απηφ κε ηνλ Π. Κνλδχιε ζην έξγν κνπ Απηνείδσινλ
εγελφκελ…, ζ. 351 (Αξκφο, Αζήλα 2004).
9. Ζ ππνθεηκεληθή αηηία κπνξεί λα αλαδεηεζεί ζηα πάζε πνπ ελεηζάγεη ν ηζηνξηθφο
κεηαμχ ηνπο ζπγθξνπζηαθφο κηκεηηζκφο, αιιά θαη ε ζπλπθαζκέλε κε ην γεληθφηεξν
έιιεηκκα νηθνπκεληθφηεηαο απνπζία πιαλεηηθήο επζχλεο θαη ζπλεθηηθήο
ζηξαηεγηθήο γηα ηνλ θφζκν εθ κέξνπο ησλ εθζπγρξνληζηψλ. Ζ αληηθεηκεληθή αηηία
κπνξεί λα αλαδεηεζεί ζηελ εηεξνβαξή ιεηηνπξγία ηνπ βαζηθνχ κεραληζκνχ
αλαπαξαγσγήο ηνπ Σπζηήκαηνο, ν νπνίνο ζπγθεληξψλεη ηνπο πφξνπο ζηα Κέληξα θαη
κεηαθπιίεη ηα αξλεηηθά θνξηία ζηελ Πεξηθέξεηα. Ζ Πεξηθέξεηα (δειαδή θπξίσο νη
ρψξνη φπνπ ε ιατθή θνπιηνχξα είλαη θνιεθηηβηζηηθή), ελψ είλαη πιένλ ζε ζέζε λα
κπεη ζην δξφκν ηεο εμαηνκίθεπζεο, ηνλ βξίζθεη θξαγκέλν, γηαηί δελ έρεη πνχ λα
«μεθνξηψζεη» ηα κεηαβηβαδφκελα ζηνπο ψκνπο ηεο θνξηία. Ο αλαγθαίνο
εθζπγρξνληζκφο εκθαλίδεηαη έηζη αλεδαθηθφο θαη αδηέμνδνο ζηελ Πεξηθέξεηα, ελψ ε
αλάπηπμε Φνληακεληαιηζκνχ, φρη κφλν αλαπφθεπθηε, αιιά θαη αλαγθαία γηα ηε
δηαηήξεζε ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο.
10. Όρη κφλν γηαηί ν Φνληακεληαιηζκφο ζπκβάιιεη ζηελ ηνπηθή δηαηήξεζε ηεο
θνηλσληθήο ζπλνρήο, αιιά θαη γηαηί δελ είλαη νπσζδήπνηε, παληνχ θαη πάληα θαη εμ
νινθιήξνπ, θνιεθηηβηζηηθφο. Σην εζσηεξηθφ π.ρ. ηνπ «ειιελν-νξζφδνμνπ»
θνληακεληαιηζκνχ, ππάξρνπλ θαη πξνζσπνθεληξηθά αλζξσπνινγηθά πξφηππα,
δειαδή πξφηππα δπλάκεη κεηαλεσηεξηθά. Έπεηηα: Τν πξφβιεκα κε ηνλ
Φνληακεληαιηζκφ δελ βξίζθεηαη ζ’ απηέο θαζαπηέο ηηο πξνλεσηεξηθέο ζπληζηψζεο
ηνπ, φζν ζην γεγνλφο φηη ε επ’ απηψλ θπξίαξρε λεσηεξηθή παξάδνζε βξίζθεηαη ζε
πξνρσξεκέλε ζήςε. Πην ζπγθεθξηκέλα: Ζ λεσηεξηθή θπξηαξρία επί ησλ
πξνλεσηεξηθψλ παξαδφζεσλ ππήξμε θαηά θαλφλα αιινηξησηηθή. Καη ηνχην δηφηη,
ειέγρνληαο ηελ παηδεία ηνπο, λφζεπζε ηα πξφηππά ηνπο, κε ζηφρν ηε δνξπθνξνπνίεζή
ηνπο. Πξφθεηηαη γηα ην θαηλφκελν ηεο εζληθήο αιινηξίσζεο, φπνπ «εθλεσηεξηζκφο»
ζήκαηλε λα κελ είζαη νχηε αιεζηλά λεσηεξηθφο νχηε αιεζηλά παξαδνζηαθφο. Να είζαη
θάηη ην λφζν θαη ζπκπιεγκαηηθφ, ην ξερφ θαη ςεχηηθν. Ο Φνληακεληαιηζκφο, σο
θξίζε ηεο λεσηεξηθήο ελζσκάησζεο ηεο πεξηθέξεηαο, έρεη έηζη θαη ηε ζεηηθή πιεπξά
ηνπ, γηαηί ηζνδπλακεί κε θξίζε ηεο εζληθήο αιινηξίσζεο. Ωο θίλεκα απνδέζκεπζεο
απφ ηελ εζληθή αιινηξίσζε, ν Φνληακεληαιηζκφο είλαη έηζη κηα θαη’ αξρήλ γφληκε
δχλακε, αμηνπνηήζηκε, ηφζν ζηελ πξννπηηθή ηεο αλαδήηεζεο ελφο κεηαλεσηεξηθνχ
πνιηηηζκνχ, φζν θαη ζηελ εθαξκνγή κεζν-βξαρπρξφλησλ ζπλζεηηθψλ πνιηηηθψλ.
11. Ζ είζνδνο ελφο πνιηηηζκνχ ζηελ «θαηάζηαζε κεδέλ» –ηελ θαηάζηαζε φπνπ νη
«αλσκαιίεο» ηνπ αλζξσπνινγηθνχ «παξαδείγκαηνο» («πξνηάγκαηνο», «πξνηχπνπ»
θ.ιπ.) έρνπλ έξζεη ζε πξψην πιάλν, απνλνεκαηίδνληαο ην «αμηαθφ» ηνπ δπλακηθφ–
γίλεηαη άκεζα αληηιεπηή σο είζνδνο ζηελ «πεξηνρή ηεο αβεβαηφηεηαο». Ζ
αβεβαηφηεηα θαη ε ακεραλία, σο πξνο ηε δηαηχπσζε πξνηάζεσλ, είλαη αλαπφζπαζην
κέξνο ηνπ πξνβιήκαηνο. Τν επηχρεκα είλαη, ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε, φηη ππάξρεη
ηζηνξηθφ πξνεγνχκελν. Δίλαη ε αλάινγε θξίζε ηεο αξραηνειιεληθήο εμαηνκίθεπζεο,
ε νπνία είρε μεπεξαζηεί κε ηελ εκθάληζε ηνπ Πξνζψπνπ, σο κεηα-αηνκηθνχ θαη κεηα-
θνιεθηηβηζηηθνχ αλζξσπνινγηθνχ ηχπνπ.
***

Άξδελ η. 62
Θεσξία
2006
Εηάθαο, Θεφδσξνο