Merkantilna pšenica

Opis proizvoda: Pšenica je najvažnija vrsta žita, po rasprostranjenosti,

proizvodnji, potrošnji, hranljivoj vrednosti, ali i po značaju u međunarodnoj
trgovini. Pšenično zrno se sastoji od tri dela: omotača (ljuske), endosperma i
klice. Hemijski sastav pšenice varira. U proseku, zrno pšenice sadrži oko
70% ugljenih hidrata, 11% sirovih proteina, 3% celuloze, 1,75% masti i oko
1,7% mineralnih materija. Pšenica sadrži veoma važne sastojke, kao što su
vitamini iz grupe B, A i PP, kao i minerale – gvožđe, kalijum, kalcijum,
magnezijum, mangan i selen.
Upotreba: Pšenica kao najvažniji poljoprivredni proizvod ima upotrebnu
vrednost kao tehnološka sirovina za proizvodnju brašna, hleba, peciva,
testenina, itd.
Vlaga: Vlažnost pšenice varira zavisno od stepena zrelosti žita, načina setve, vlažnosti vazduha u toku i
posle žetve. Pod sadržajem vlage podrazumeva se gubitak mase koji pšenica pretrpi pod određenim
uslovima, utvrđen standardnom metodom. Pšenica sa vlažnošću iznad 15% ne može se staviti u promet, jer
je podložna biohemijskim promenama.
Uslovi skladištenja: Vlaga i temperatura se moraju stalno kontrolisati , kako bi se utvrdile potrebne
manipulacije pšenicom, koje se u osnovi svode na sušenje i provetravanje. Mora se obezbediti dobra
cirkulacija vazduha, kao i to da vazduh bude suvlji od zrna pšenice. Vlažnost vazduha u skladištu ne bi smela
da bude veća od 12%, a temperatura od 8ºC.
Uobičajeni kalo: 1 – 1,8%
Transportni zahtevi: Osnovni uslovi za sva prevozna sredstva, bez obzira na to da li se zrnasti proizvodi
prevoze u rinfuzi ili pakovani u vreće ili drugu ambalažu, jesu: da su ispravna, da su čista i suva, da su bez
stranih mirisa i jakih mirisa uopšte, da su bez ostataka zrna i drugih ostataka od prethodnog tereta i da su
zaštićena od kiše i vlaženja uopšte.
Kvalitet: Vrednost pšenica kao sirovine u tehnologiji hrane se određuje prema morfološkim,
organoleptičkim, biohemijskim i tehnološkim osobinama, a vrednost pšenice kao robe u prometu određuje
se elementima kvaliteta prema JUS-u E. B1. 200 i JUS-u E. B 1. 200/1 i prema Pravilniku o kvalitetu žita (“Sl.
list SRJ”, br. 52/95).
Minimalni uslovi kvaliteta prema JUS-u su: sadržaj vode najviše 15%, hektolitarska masa najmanje 74
kg, količina ukupnih primesa najviše 8%. Pšenica koja ne ispunjava ni minimalne uslove kvaliteta tretira se
kao roba koja ne podleže JUS-u.
Proizvođač koji stavlja pšenicu u promet dužan je da proizvod snabde izveštajem o izvršenim analizama,
odnosno utvrđenom kvalitetu, koji mora da sadrži: oznaku (broj) nalaza, podatak o vrsti žita, podatak o
količini vode, podatak o hektolitarskoj masi i podatak o pojedinačnoj i ukupnoj količini primesa.
Na bazi sadržaja proteina, sedimentacione vrednosti i sorte, pšenica se razvrstava u I, II i III klasu. Pšenica
koja ima ispod 10% sirovih proteina i 18% sedimentacione vrednosti ne ispunjava uslove ni za jednu od
navedenih klasa i nije obuhvaćena standardom.
Najmanja nabavna količina u trgovini na veliko je 10 tona (1 vagon), a najmanja prodajna količina je jedna
vreća ( najmanje 50 kg).

Merkantilna pšenica mora da ima propisani kvalitet, utvrđen standardom JUS. E. B1. 200 i JUS.
E. B1. 200/I  (prva i druga kvalitetna klasa),  Pravilnikom o kvalitetu žita, mlinskih i pekarskih
proizvoda, testenina i brzo smrznutih testa („Službeni list SRJ”, broj 52/95) i Pravilnikom o
jugoslovenskom standardu za pšenicu kao sirovinu za mlinsku industriju („Službeni list SRJ”, broj
10/92).
1. Standardi kvaliteta pšenice

1. Ukoliko u nalogu stoji samo "JUS kvalitet", onda se podrazumevaju sledeće

karakteristike minimuma kvaliteta po važećem standardu JUS E.B1.200 i JUS
E.B1.200/1:
o vlaga: max do 15%
o hektolitarska masa: min 74 kg
o primese: max do 8%

2. Ukoliko se nalogom predvidi "uz obračun kvaliteta na utovarnom mestu", onda se

primenjuje sledeći standard kao baza za konačni obračun:
o vlaga: 13%
o hektolitarska masa: 76 kg
o primese: 2%

 JUGOSLOVENSK JUS
2. Pšenica kao sirovina za mlinsku industriju
I STANDARD SA E.B1.200
OPŠTI USLOVI KVALITETA
OBAVEZNOM 1978.
PRIMENOM OD Pravilnik br. 31-11684/1 od 23. 06.1978.
30. 06. 1978. Službeni list SFRJ br. 36/78

15 Minimalni uslovi kvaliteta

Minimalni uslovi kvaliteta pšenice u smislu ovog standarda su:

 Sadržaj vlage najviše 15%

 Hektolitarska masa najmanje 74 kg
 Količina ukupnih primesa najviše 8%, od čega:
o organskih belih primesa najviše 5%, od čega: raži najviše 3%, ječma najviše
1%, proklijalih zrna najviše 4%, nagriženih zrna najviše 5%, od čega najviše
2% oštećenih ubodom stenice. Raž do 2% ne smatra se primesom.
o organskih crnih primesa najviše 2,75%, od čega semenki korova štetnih po
zdravlje ljudi do 0,25%, semenki korova koje utiču na boju, miris i ukus
proizvoda do 2%, udovičice (Scabiosa columbiaria L) do 0,5%, nagorelih zrna
do o,2%, pokvarenih zrna do1%
o neorganskih primesa najviše 0,25%
o primese životinjskog porekla: najviše 5% mrtvih insekata (ili njihovih delova)
na 1 kg pšenice.

Pšenica čiji kvalitet ne zadovoljava ni minimalne uslove iz tačke 15, tretira se kao roba
koja ne podleže ovom standardu.

2. Kukuruz

Sl. list 20/2000

JUS E.B3.516

 Vlaga: do 14%
 Lom: do 8%
 Defektna zrna: do 2%
 Nagorela zrna: do 2%
 Strane primese: do 1% (od čega max 0,5% neorganskog porekla)