ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

CENTER FOR INTERNATIONAL POLITICS THESSALONIKI

Το
Πυρηνικό Πρόγραµµα
της Τουρκίας
Στέλιος ΚΑΝΑΒΑΚΗΣ

www.cipt.gr
ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΤΟ ΠΥΡΗΝΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ

Από την ηµέρα της επανεκλογής της νέας κυβέρνησης του Tayip Erdogan µπήκε σε
εφαρµογή ξανά το πυρηνικό πρόγραµµα της Τουρκίας. Το συγκεκριµένο σχέδιο
σηµατοδοτεί την είσοδο της χώρας στην πυρηνική διάσταση µε όλα τα
συνεπακόλουθα οφέλη. Κύριος στόχος, σύµφωνα µε τις λεγόµενα της πολιτικής
ηγεσίας, είναι η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών αλλά και η παραγωγή πυρηνικών
«καυσίµων», ώστε η Τουρκία να γίνει κέντρο παραγωγής τέτοιου καυσίµου.

Είναι, όµως, γνωστό ότι το πρώτο και δυσκολότερο βήµα για την παραγωγή
πυρηνικών όπλων είναι η κατασκευή πυρηνικού αντιδραστήρα. Τι επιπτώσεις θα έχει
αυτό στην ασφάλεια, µε την ευρύτερη έννοια του όρου; Πως µπορεί να επηρεαστεί η
ισορροπία ισχύος µε την Ελλάδα; Στόχος µας σε αυτό το άρθρο είναι να
παρουσιάσουµε τα δεδοµένα και να απαντήσουµε τα παραπάνω ερωτήµατα.

Σύντοµο ιστορικό

Μέχρι σήµερα η Τουρκία έκανε προσπάθειες να κατασκευάσει εργοστάσιο

παραγωγής πυρηνικής ενέργειας. Όλες, όµως, απέτυχαν για διάφορους λόγους. Η
πρώτη ξεκινάει στα µέσα της δεκαετίας του ’50, όταν υπογράφηκε µε τις ΗΠΑ η
συµφωνία κατασκευής ερευνητικού αντιδραστήρα για «ειρηνικές χρήσεις της
πυρηνικής ενέργειας». Η λειτουργία του ξεκίνησε στις αρχές του ’60.

Το 1965 αποφασίστηκε η κατασκευή πυρηνικού αντιδραστήρα που θα ξεκινούσε την

πλήρη λειτουργία και παραγωγή το 1977. Όµως, το πραξικόπηµα του 1971
σταµάτησε αυτά τα σχέδια. Την περίοδο 1972-1974 συνεχίστηκε η προσπάθεια
κατασκευής ενός πυρηνικού εργοστασίου. Ο χώρος που επιλέχθηκε ήταν το Αkkuyu.
Τότε εκκίνησαν οι συνοµιλίες µε δύο σουηδικές εταιρείες για την αγορά του
πυρηνικού αντιδραστήρα, οι οποίες και πάλι σταµάτησαν µετά το πραξικόπηµα στα
µέσα του ΄80. Το 1982 που συστάθηκε η Τουρκική Επιτροπή Ατοµικής Ενέργειας,
έγινε πρόσκληση για την εκδήλωση ενδιαφέροντος σε εταιρείες. Τρεις εταιρείες
ενδιαφέρθηκαν για το πρόγραµµα. Οι δύο πρότειναν κατασκευή αντιδραστήρα στο
Akkuyu και η τρίτη στην Σινώπη. Το όλο θέµα έκλεισε περί τα 1988, όταν δεν
ευόδωσαν οι συνοµιλίες µε την καναδική AECL για τον αντιδραστήρα Candu.
Σηµαντικό ρόλο στην µη ολοκλήρωση της συµφωνίας µε την καναδική εταιρεία αλλά
και µε µια αργεντίνικη αργότερα, έπαιξε ο διεθνής παράγοντας που δεν ήθελε η
Τουρκία να αποκτήσει πυρηνική ενέργεια, δεδοµένης της καλής σχέσης που είχε µε
το «πυρηνικοποιηµένο» Πακιστάν.

Aπό το 1993 ξεκινάει η προσπάθεια κατασκευής του πυρηνικού αντιδραστήρα σε

συνεργασία µε κορεατικές εταιρείες. Πάλι, όµως, το πρόγραµµα αντιµετώπισε νέες
καθυστερήσεις λόγω των αντιδράσεων των κατοίκων της περιοχής Akkuyu που σε
συνεργασία µε περιβαλλοντικές οργανώσεις απ’ όλη την χώρα διοργάνωσαν
διαδηλώσεις και συναντήσεις µε την κυβέρνηση προκειµένου να βρεθεί λύση στο
πρόβληµα. Η κατάσταση έγινε ακόµα πιο περίπλοκη όταν η κοινοπραξία
Westinghouse/Mitsubishi δεν είχε τη δυνατότητα να χρηµατοδοτήσει το όλο έργο.

1 www.cipt.gr
 ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Έτσι µέχρι πριν µερικούς µήνες, η προσπάθεια κατασκευής του πυρηνικού

εργοστασίου βρισκόταν σε τέλµα.

Παρούσα κατάσταση

Μετά την πρόσφατη επανεκλογή της κυβέρνησης του Tayip Erdogan, το πρόγραµµα
κατασκευής εργοστασίου πυρηνικής ενέργειας, τέθηκε ξανά στο προσκήνιο. Ο νέος
Τούρκος πρόεδρος Αbdullah Gul αναλαµβάνοντας τα καθήκοντά του, έδωσε το
έγκρισή του για την κατασκευή πυρηνικού εργοστασίου, σε αντίθεση µε τον
προκάτοχό του, Ahmet Necdet Sezer, που έθετε εµπόδια κάθε προσπάθεια.

Με βάση τον νέο νόµο που υπέγραψε ο Gul, η κατασκευή του πυρηνικού σταθµού θα
γίνει στην Σινώπη, στη περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, και οι εργασίες θα
ξεκινήσουν τον ερχόµενο Ιούνιο. Στόχος είναι ν’ αγορασθεί ένας µεταχειρισµένος
αντιδραστήρας προκειµένου να συµπιεσθεί το κόστος.

Οι σχετικές προκηρύξεις θα δηµοσιευθούν τον επόµενο µήνα και θα προσκληθούν

ξένοι κατασκευαστικοί οίκοι που θα ολοκληρώσουν το έργο σε συνεργασία µε
τουρκικές εταιρείες. Σηµαντική θέση στον τοµέα της ενέργειας έχει η εταιρεία
Sabanci Holding που ήδη έχει ξεκινήσει συνεργασία µε αυστριακή εταιρεία.
Σύµφωνα µε στέλεχος του οµίλου Sabanci η παραγωγή ενέργειας αναµένεται να
ξεκινήσει περί το 2017.

Ο αντικειµενικός στόχος της τουρκικής κυβέρνησης είναι να κατασκευασθούν τρεις

συνολικά σταθµοί συνολικής ισχύος 5000 MW, προκειµένου να καλυφθεί ένα
ποσοστό από το συνολικό αναγκαίο ποσοστό (αναµενόµενες ανάγκες 54000 MW για
την επόµενη εικοσαετία) και να διαφοροποιηθούν, έτσι, οι πηγές κάλυψης των
αναγκών, µε χαµηλό κόστος, καθώς ένα πυρηνικό εργοστάσιο απαιτεί µια υψηλή
επένδυση σε υποδοµές, αλλά παράγει «φθηνό προϊόν», σε αντίθεση µ’ ένα
εργοστάσιο πυρηνικής ενέργειας που βασίζεται στο πετρέλαιο ή άλλη καύσιµη ύλη
και το οποίο απαιτεί υποδοµή συγκριτικά µικρότερου κόστους, αλλά παράγει ένα
προϊόν υψηλού κόστους.

Το ζήτηµα της κατασκευής πυρηνικού εργοστασίου στην Τουρκία, δεν άφησε

αδιάφορη την αµερικανική κυβέρνηση. Ο υπουργός ενέργειας των ΗΠΑ, Samuel
Bodman, είχε συζητήσεις επί του θέµατος µε τον Τούρκο οµόλογό του Hilmi Guler,
λίγο πριν τα εγκαίνια του αγωγού φυσικού αερίου Ελλάδας-Τουρκίας. Οι Ηνωµένες
Πολιτείες φοβούµενες την διασπορά πυρηνικού υλικού που µπορεί να
χρησιµοποιηθεί σε µια τροµοκρατική επίθεση, προσπαθούν να ελέγξουν την
παραγωγή πυρηνικής ενέργειας από τρίτες χώρες. Ο Samuel Bodman στη συνάντησή
του µε τον Ηilmi Guler, συζήτησε την ένταξη της Τουρκίας στην GNEP (Global
Nuclear Energy Partnership - Παγκόσµια Συνεργασία για την Πυρηνική Ενέργεια).
Στόχος, επίσηµα, αυτού του οργανισµού είναι η διάδοση της πυρηνικής ενέργειας σε
παγκόσµιο επίπεδο µε τις κατάλληλες προϋποθέσεις, η µείωση των κατάλοιπων από
την διαδικασία παραγωγής πυρηνικής ενέργειας και η συσσώρευση της
περισσευούµενης ενέργειας. Την ίδια άποψη εξέφρασε και ο Akira Omoto, στέλεχος
του ΙΑΕΑ, σε πρόσφατο συνέδριο που διεξήχθη στην Τουρκία για θέµατα πυρηνικής
ενέργειας.

2
ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Παρασκηνιακά η Συνεργασία αυτή, ελέγχεται από τις ΗΠΑ. Στόχος είναι, επιπλέον
των παραπάνω, η παραγωγή «πυρηνικών καυσίµων» να µη γίνεται από τις χώρες που
θέλουν ν’ αποκτήσουν πυρηνικά, αλλά από συγκεκριµένες ισχυρές χώρες
προκειµένου να αποφευχθεί η περίπτωση να πέσουν αυτά σε λάθος χέρια. Η
επίσκεψη του Αµερικανού υπουργού δηµιούργησε προβλήµατα, διότι το δελτίο
Τύπου για το τι συζητήθηκε µεταξύ των δύο υπουργών, διανεµήθηκε στα τουρκικά
Μ.Μ.Ε. πριν την σύσκεψη των δύο πολιτικών... Στο σηµείο αυτό εµφανίζεται µια
διαφωνία. Οι ΗΠΑ επιθυµούν την ένταξη της Τουρκίας στην GNEP, που ήδη αριθµεί
11 µέλη. Από την πλευρά της η Τουρκία επιθυµεί να ενταχθεί στον Διεθνή
Οργανισµό Ατοµικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) αντί του «αµερικανικού» GNEP. Οι
µελλοντικές εξελίξεις θα δείξουν αν τελικά οι ΗΠΑ θα καταφέρουν να εντάξουν την
Τουρκία στον οργανισµό που δηµιούργησαν.

Οι επιπτώσεις για την Ελλάδα

Το πυρηνικό πρόγραµµα της Τουρκίας έχει τις τρεις ακόλουθες διαστάσεις που η
Ελλάδα θα πρέπει να λάβει πολύ σοβαρά υπόψη της, α) τη στρατιωτική -
διπλωµατική, β) την οικολογική και γ) την ενεργειακή - οικονοµική.

Πιο συγκεκριµένα:
α) Με τη δυνατότητα παραγωγής πυρηνικής ενέργειας η Τουρκία:
αα) µπαίνει σ’ ένα «κλαµπ» ισχυρών κρατών που δύνανται να παράγουν
πυρηνική ενέργεια. Με λίγα λόγια τίθεται θέµα εικόνας ή αλλιώς βαρύτητας στο
διεθνές σύστηµα,
αβ) θα µπορεί πολύ εύκολα να µεταπηδήσει από τις ειρηνικές χρήσεις της
πυρηνικής ενέργειας, στις στρατιωτικές, θέτοντας νέα δεδοµένα στα ζητήµατα
αποτροπής, δίνοντας άλλη αξία στις απειλές χρήσης πολέµου, που τόσο συχνά
χρησιµοποιεί, και δηµιουργώντας νέα ισορροπία ισχύος, όχι µόνο στην περιοχή της,
αλλά και στο διεθνές σύστηµα.
αγ) σε στρατιωτικό επίπεδο, δύναται ν’ αυξήσει την ισχύ της σε δυσανάλογα
επίπεδα σε σχέση µε την ελληνική. Λέµε «δύναται» γιατί το αν θα καταφέρει τελικά
να παράξει πυρηνικές κεφαλές είναι ένα ζήτηµα που µένει να το παρατηρήσουµε.
Πάντως, για τις χώρες που έχουν ήδη πυρηνικούς αντιδραστήρες, είναι πολύ εύκολο
να µεταπηδήσουν σε στρατιωτικές-πυρηνικές εφαρµογές, δεδοµένου ότι έχουν κάνει
το πρώτο βήµα. Αυτό που κάνει τα πράγµατα ακόµα πιο ανησυχητικά είναι το ότι η
Τουρκία διαθέτει τα άλλα δύο σηµαντικά στοιχεία της πυρηνικής στρατιωτικής
στρατηγικής. Διαθέτει φορείς, µιας και έχει ήδη κάνει πολύ σηµαντικά βήµατα στον
τοµέα της πυραυλικής τεχνολογίας, και διαθέτει τα µέσα στοχοποίησης, καθώς έχει
προ πολλού δορυφορική τεχνολογία.
Από τη στιγµή που η Τουρκία θα µπορεί να έχει πυρηνικά όπλα οι
ελληνοτουρκικές σχέσεις θα µπουν σε νέα διάσταση. Η ενδοπολεµική αποτροπή της
Ελλάδας θα ακυρώνεται σε µεγάλο βαθµό καθώς δεν θα είναι αντιµετωπίσηµη µε
συµβατικά µέσα. Σε διεθνές επίπεδο η Τουρκία θα έχει ένα ισχυρό διαπραγµατευτικό
χαρτί και να το εξαργυρώνει προς το συµφέρον της. Τέλος, θα υπάρχει πάντοτε η
αµφιβολία για το εάν όντως έχει παράξει πυρηνικές κεφαλές ή όχι, καθώς αυτά τα
προγράµµατα καλύπτονται από µυστικότητα.

β) Η υψηλή σεισµική δραστηριότητα που παρατηρείται στην περιοχή της Τουρκίας

είναι ένα θέµα που πρέπει να µας ανησυχεί δεδοµένης και της γειτνίασης.

3 www.cipt.gr
 ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Δηµιουργείται ένα σοβαρό ζήτηµα περιφερειακής ασφάλειας, το οποίο θα πρέπει να

σκεφτούµε πως θα το αντιµετωπίσουµε σε έκτακτη περίπτωση. Η εστίαση της
συζήτησης στο αν το εργοστάσιο θα γίνει στο περισσότερο σεισµογενές Akkuyu ή
στην λιγότερο σεισµογενή Σινώπη, είναι αστείο και παραπλανητικό τη στιγµή που η
ευρύτερη περιοχή είναι έντονα σεισµογενής.

γ) Ενεργειακά η Τουρκία κάνει βήµατα ανεξαρτητοποίησης από τις κλασικές πηγές

ενέργειας, αν και ακόµα έχει πολύ δρόµο να διανύσει. Πιο συγκεκριµένα, θα µειώσει
την εξάρτησή της από το πετρέλαιο, τις διακυµάνσεις του και το πολιτικό
παρασκήνιο που συνεπάγεται η εξάρτηση από πετρελαιοπαραγωγές ή άλλες χώρες.
Θα µπορέσει να εξοικονοµήσει κεφάλαια, τα οποία θα µπορεί να επενδύσει σε
άλλους τοµείς της οικονοµίας της.

Η Ελλάδα θα πρέπει να αρχίσει να σκέφτεται πως θ’ αντιδράσει σε κάθε ένα από τα

παραπάνω τρία επιχειρήµατα που αναφέραµε. Είναι ώρα να εξαργυρωθούν οι καλές
σχέσεις γειτονίας που έχουν υλοποιήσει τα τελευταία χρόνια οι διάφοροι «επώνυµοι»
ή «ανώνυµοι» προκειµένου τα σχέδια πυρηνικοποίησης της Τουρκίας να µην
ξεφύγουν από βασικές αρχές.

Οι ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέµου αναγκάστηκαν να προσαρµόσουν τη

στρατηγική τους πολλές φορές. Στην εποχή µας έχουµε το µάθηµα του Ψυχρού
Πολέµου πρόσφατο και άρα θα πρέπει να γνωρίζουµε πόσο υψηλό ήταν το κόστος
για τις ΗΠΑ η αναπροσαρµογή της εθνικής της στρατηγική κάθε φορά που η ΕΣΣΔ
µπορούσε να βρεθεί ένα βήµα µπροστά στην κούρσα των πυρηνικών όπλων, και το
κυριότερο τι πολιτικό κόστος είχε το παράθυρο ευκαιρίας που είχε η κάθε πλευρά
όταν παρήγαγε µια νέα έκδοση πυρηνικών κεφαλών ή φορέων εκτόξευσης.

Βαλλιστική τεχνολογία

Παρακάτω αναφέρουµε ενδεικτικά τις δυνατότητες των Τουρκικών Ενόπλων

Δυνάµεων σε πυραυλικά µέσα µεγάλου βεληνεκούς.

Τύπος Αριθµός Βεληνεκές Βάρος πολεµικής

συστήµατος συστηµάτων κεφαλής
MLRS/ATACMS 12 30-45/120+χλµ Διαφοροποιείται
WS-1Α 30 80χλµ 150κ
WS-1B 12 180χλµ ~200κ
Jaguar «J» - 150χλµ 480κ

Η περιοχή του Akkuyu και τα Άδανα ως επίκεντρο του

µεγάλου σεισµού 6,3 βαθµών Ρίχτερ της 27/6/1998. 145
άτοµα σκοτώθηκαν και χιλιάδες σπίτια καταστράφη-καν
ολοσχερώς ή υπέστησαν σοβαρές ζηµιές.
Φωτογραφία: BBC News