Επιμέλεια: Χατζόπουλος Μάκης Καθηγητής Μαθηματικών

http://lisari.blogspot.com 1o Λύκειο Ζακύνθου

Μάθημα 11 – Κσρτότητα – Σημεία καμπής

Εοώςηρη 1η «Οοιρμόπ κσοςόςηςαπ»
α) Έρςχ μια ρσμάοςηρη f, η ξπξία είμαι ρσμευήπ ρε έμα διάρςημα Δ και παοαγχγίριμη ρςξ ερχςεοικό ςξσ Δ.
Πόςε η f λέγεςαι κσοςή και πόςε κξίλη ρςξ Δ; Πχπ ρσμβξλίζεςαι η κσοςή και η κξίλη ρσμάοςηρη;
Σημείωση: Σε πολλά βιβλία όταμ δίμεται μια συμάρτηση κυρτή ή κοίλη, θεωρείται και παραγωγίσιμη στο
εσωτερικό του διαστήματος Δ, χωρίς μα τομίζεται ιδιαίτερα.
β) Δώρςε ςημ γεχμεςοική εομημεία ξοιρμξύ κσοςήπ και κξίληπ ρσμάοςηρηπ ρςξ Δ.
γ) Αμ η f είμαι κσοςή ή κξίλη ρςξ Δ=[α, β] ρσμπληοώρςε καςάλληλα ςξσπ παοακάςχ πίμακεπ

x α β x α β

f < f >

f f

δ) Μέρχ ςωμ γοατικώμ παοαρςάρεωμ (ρελ. 136 – 139 ρυ. βιβλίξ) μα διαπιρςώρεςε πξιεπ βαρικέπ ρσμαοςήρειπ
είμαι κσοςέπ και πξιεπ κξίλεπ. Τι θεχοείςαι η εσθεία ; Κσοςή, κξίλη και ςα δύξ ή ςίπξςα;

Βαρική άρκηρη 1η
α) Αμ η f είμαι κσοςή (αμς. κξίλη) ρςξ R, μα δείνεςε όςι η ρσμάοςηρη – f είμαι κξίλη (αμς. κσοςή) ρςξ R.
Δώρςε αλγεβοική και γεχμεςοική εομημεία ςηπ ποόςαρηπ.
β) Ιρυύει ςξ ίδιξ για ςημ ρσμάοςηρη f ; Δικαιξλξγήρςε ςημ απάμςηρή ραπ.

Βαρική Άρκηρη 2η
α) Αμ η παοαγχγίριμη ρσμάοςηρη f είμαι κσοςή ρςξ R και παοξσριάζει ςξπικό ελάυιρςξ, ςόςε μα απξδείνεςε όςι
ασςό είμαι και ξλικό ελάυιρςξ ςηπ f.
β) Αμ η παοαγχγίριμη ρσμάοςηρη f είμαι κξίλη ρςξ R και παοξσριάζει ςξπικό μέγιρςξ, ςόςε μα απξδείνεςε όςι
ασςό είμαι και ξλικό μέγιρςξ ςηπ f.

Βαρική άρκηρη 3η
α) Έρςχ f κσοςή και παοαγχγίριμη ρσμάοςηρη ρςξ διάρςημα Δ. Αμ α, β  Δ με α < β, μα απξδειυθεί όςι:
  
f     f    2  f  
 2 
β) Έρςχ f κξίλη και παοαγχγίριμη ρσμάοςηρη ρςξ διάρςημα Δ. Αμ α, β  Δ με α < β, μα απξδειυθεί όςι:
   
f     f    2  f  
 2 

Βαρική άρκηρη 4η
α) Έρςχ ρσμάοςηρη f η ξπξία είμαι κσοςή ρςξ διάρςημα Δ. Αμ α, β, γ  Δ και α < β < γ μα δείνεςε όςι:
f ()  f () f ( )  f ()

  
β) Διαπιρςώρςε αμάλξγξ ρσμπέοαρμα όςαμ η ρσμάοςηρη f είμαι κξίλη ρςξ Δ.

Διαυορικός Λογισμός | Κσρτότητα – Σημεία Καμπής 25

Επιμέλεια: Χατζόπουλος Μάκης Καθηγητής Μαθηματικών
http://lisari.blogspot.com 1o Λύκειο Ζακύνθου

Άρκηρη 5η
Aμ α < β < γ και η ρσμάοςηρη f είμαι κσοςή και παοαγχγίριμη ρςξ R με f (β )  min f (),f ( ) , μα δείνεςε όςι :
α) Οι αοιθμξί f(α), f(β), f(γ)δεμ είμαι ςασςόυοξμα ίρξι.
β) Υπάουει ρημείξ ρςξ διάρςημα (α, γ) ςέςξιξ ώρςε η f μα έυει ελάυιρςξ.

Εοώςηρη 2η «Εογαλείξ εύοερηπ κσοςόςηςαπ»

α) Έρςχ μια ρσμάοςηρη f, η ξπξία είμαι ρσμευήπ και δύξ τξοέπ παοαγχγίριμη ρςξ ερχςεοικό ςξσ Δ. Γοάφςε πξιξ
Θεώοημα ρσμδέει ςξ ποόρημξ ςηπ f  με ςημ κσοςόςηςα ςηπ f ;
β) Να διαςσπώρεςε και μα απξδείνεςε όςι δεμ ιρυύει ςξ αμςίρςοξτξ ςξσ παοαπάμχ θεχοήμαςξπ. Πχπ μπξοξύμε
μα ςξ διαςσπώρξσμε για μα ιρυύει;
γ) Αμ θέλξσμε ρε μια άρκηρη μα απξδείνξσμε όςι μια ρσμάοςηρη είμαι κσοςή ή κξίλη, πξια ποόςαρη θα
υοηριμξπξιξύμε, ςξμ ξοιρμό ή ςξ θεώοημα; Να γίμει διάκοιρη πεοιπςώρεχμ.
δ) Να ρσμπληοώρεςε καςάλληλα ςξμ πίμακα για μα ιρυύει ςξ θεώοημα πξσ διαςσπώραςε ρςξ εοώςημα (α). Αμ
ιρυύει για ςημ ποώςη ρςήλη, η ποώςη γοαμμή ( f  ) ςόςε ποξκύπςξσμ ξι άλλεπ δύξ ; Με αμάλξγξ ρκεπςικό δώρςε
ρσμπεοάρμαςα όςαμ ιρυύει η δεύςεοη ή η ςοίςη γοαμμή, ςόςε ιρυύξσμ και ξι άλλεπ δύξ ;

x α β x α β

f  + + + f  – – –

f + – f – +

f f
Άρκηρη 1η
Να βοείςε ςα διαρςήμαςα ρςα ξπξία ξοίζεςαι η ρσμάοςηρη f, αμ είμαι κσοςή ή κξίλη:
1
1
x3  x 2 1
i) f  x   x ln   ii) f(x) = x e x
iii) f(x) =
x x2 1
1
x2 3 x5 x 4
iv) f(x) = x e x v) f(x) =  ln x   x 2 vi) f(x) =   3x  1
2 4 20 12

Άρκηρη 2η
4 3 2
Να βοείςε ςιπ ςιμέπ ςξσ α  R ώρςε η ρσμάοςηρη f(x) = - x + 2αx - 6x + 3x - 1 μα είμαι κξίλη ρςξ R.

Άρκηρη 3η
f ΄΄(x)  f (x)
Έρςχ μια ρσμάοςηρη f : R->R για ςημ ξπξία ιρυύει f ΄(x) < για κάθε x  R. Nα δείνεςε όςι η
2
ρσμάοςηρη g(x) = f(x) e-x είμαι κσοςή ρςξ R.

Άρκηρη 4η
Έρςχ μια ρσμάοςηρη f : RR για ςημ ξπξία ιρυύει f(x) > 0 για κάθε x  R και η ξπξία είμαι δύξ τξοέπ
παοαγχγίριμη ρςξ R. Αμ g(x) = ln f(x) και g΄΄(x) > 0 για κάθε x  R, μα δείνεςε όςι η ρσμάοςηρη
λx
h(x) = e f(x) είμαι κσοςή ρςξ R, για κάθε λ  R.
Διαυορικός Λογισμός | Κσρτότητα – Σημεία Καμπής 26
Επιμέλεια: Χατζόπουλος Μάκης Καθηγητής Μαθηματικών
http://lisari.blogspot.com 1o Λύκειο Ζακύνθου

Άρκηρη 5η
x
Δίμεςαι η ρσμάοςηρη f: (0,+  )  R για ςημ ξπξία ιρυύξσμ f(x) < x και f   x   για κάθε x > 0.
x  f (x)
Nα δείνεςε όςι:
α) H f είμαι γμ. αύνξσρα ρςξ (0, +  ) β) Η f είμαι δύξ τξοέπ παοαγχγίριμη γ) Η f είμαι κσοςή ρςξ (0, +  ).

Άρκηρη 6η
Έρςχ f μία ρσμάοςηρη δύξ τξοέπ παοαγχγίριμη ρςξ R με f(x) > 0 για κάθε x  R. Αμ η ρσμάοςηρη
g(x) = lnf(x) είμαι κσοςή ρςξ R με g΄(x)  0, x  R, μα απξδειυθεί όςι και η f είμαι κσοςή ρςξ R.

Εοώςηρη 3η «Σημείξ Καμπήπ»

α) Τι εμμξξύμε όςαμ λέμε «ρημείξ καμπή» ρςημ καθημεοιμή μαπ ζχή ; Δώρςε παοαδείγμαςα

β) Έρςχ μια παοαγχγίριμη ρσμάοςηρη f :  ,    .Τι λέγεςαι ρημείξ καμπήπ ςηπ γοατικήπ παοάρςαρηπ ςηπ f;

Ποξρξυή: Ο ξοιρμόπ πξσ αματέοει ςξ ρυξλικό βιβλίξ αματέοεςαι ρςημ καςακόοστη εταπςξμέμη πξσ χπ
γμχρςόμ είμαι εκςόπ ύληπ, άοα ποέπει μα γίμει μια ςοξπξπξίηρη ςξσ ξοιρμξύ για μα είμαι εμςόπ.
γ) Μέρχ ςχμ γοατικώμ παοαρςάρεχμ βαρικώμ ρσμαοςήρεχμ, μα βοείςε ςα ρημεία καμπήπ.
Σημείωρη: Για τημ μελέτη της κυρτότητας και σημείωμ καμπής, εμτός ύλης είμαι οι συμαρτήσεις που είμαι
συμεχείς και παραγωγίσιμες δύο τουλάχιστομ φορές σε κάθε εσωτερικό σημείο του πεδίου ορισμούς τους.

Άρκηρη 1η

 x3 ,x 1
Δίμεςαι η ρσμάοςηρη f  x   
 x  2 
4
 ,x 1
α) Να απξδείνεςε όςι παοαγχγίζεςαι ρςξ ρημείξ x 0  0
β) Βοείςε ςημ δεύςεοη παοάγχγξ ςηπ f ,όπξσ ξοίζεςαι
γ) Βοείςε ςα διαρςήμαςα κσοςόςηςαπ και ςα ρημεία καμπήπ ςηπ ρσμάοςηρηπ

Άρκηρη 2η
Να βοείςε ςα διαρςήμαςα ρςα ξπξία η f είμαι κσοςή ή κξίλη και μα ποξρδιξοίρεςε (αμ σπάουξσμ) ςα ρημεία
καμπήπ ςηπ Cf ,όςαμ:
x5 x3 x2  
i) f(x) = x ln x ii) f(x) =  iii) f(x) = 2ρσμx+ , x   0, 
20 6 2  2
 x2
iv) f(x) = x e v) f(x) = x2lnx vi) f(x) = ln(lnx)
1 2x
vii) f(x) = 1 x2 viii) f(x) = x4-6xlnx2-12 ix) f(x) = e  3e x  2 x) f(x) = (1+x2)e-x
4
Άρκηρη 3η (Ενεςάρειπ 2004)
2
Δίμεςαι η ρσμάοςηρη f με ςύπξ f(x)=x lnx.
i. Να βοείςε ςξ πεδίξ ξοιρμξύ ςηπ ρσμάοςηρηπ f, μα μελεςήρεςε ςημ μξμξςξμία ςηπ και μα βοείςε ςα
ακοόςαςα
ii. Να μελεςήρεςε ςημ f χπ ποξπ ςημ κσοςόςηςα και μα βοείςε ςα ρημεία καμπήπ.
iii. Να βοείςε ςξ ρύμξλξ ςιμώμ ςηπ f.

Άρκηρη 4η

Nα απξδείνεςε όςι η γοατική παοάρςαρη ςηπ ρσμάοςηρηπ f  x  

x 4   x3
 

2  1  x 2 x  2,  
12 3 2
δεμ έυει ρημεία καμπήπ.

Διαυορικός Λογισμός | Κσρτότητα – Σημεία Καμπής 27

Επιμέλεια: Χατζόπουλος Μάκης Καθηγητής Μαθηματικών
http://lisari.blogspot.com 1o Λύκειο Ζακύνθου

Άρκηρη 5η
Nα απξδείνεςε όςι η γοατική παοάρςαρη ςηπ ρσμάοςηρηπ f(x) = αx3+βx2+γx+δ με α  0 και β 2 = 3αγ δέυεςαι
ρςξ ρημείξ καμπήπ ςηπ ξοιζόμςια εταπςξμέμη.

Άρκηρη 6η
Σςξ παοακάςχ ρυήμα δίμεςαι η γοατική παοάρςαρη ςηπ παοαγώγξσ μίαπ ρσμάοςηρηπ f ρςξ διάρςημα [1,8] .
y
y=f ΄(x)
2 10
-1 O 1 4 5 6 7 8 x

Μελεςήρςε,
Α) Τημ μξμξςξμία και ςα ακοόςαςα ςηπ ρσμάοςηρηπ f,
Β) Τημ κσοςόςηςα και ςα ρημεία καμπήπ ςηπ ρσμάοςηρηπ f
Γ) Μπξοξύμε μα βοξύμε ςξ πεδίξ ξοιρμξύ και ςξ ρύμξλξ ςιμώμ ςηπ ρσμάοςηρηπ f ;

Εοώςηρη 4η «Ιδιόςηςεπ ρημείωμ καμπήπ»

 
α) Αμ ςξ A x 0 ,f  x 0  είμαι ρημείξ καμπήπ ςηπ γοατικήπ παοάρςαρηπ ςηπ f και η f είμαι δύξ τξοέπ

παοαγχγίριμη , ςόςε ςι ιρυύει για ςξ f   x 0  ;

1) Πξιξ θεώοημα ραπ θσμίζει; 2) Τξ αμςίρςοξτξ ςηπ παοαπάμχ ποόςαρηπ ιρυύει; Δώρςε έμα παοάδειγμα πξσ μα
ςξ απξδεικμύει. 3) Τι μαπ πληοξτξοεί ςξ αμςιθεςαμςίρςοξτξ ςηπ παοαπάμχ ποόςαρηπ;
β) Πξιεπ είμαι ξι διατξοέπ ςξπικώμ ακοξςάςχμ και ρημείχμ καμπήπ;
γ) Πξιεπ είμαι ξι πιθαμέπ θέρειπ ρημείχμ καμπήπ;
δ) (Κοιςήοιξ ρημείωμ καμπήπ) Έρςχ μια ρσμάοςηρη f, η ξπξία είμαι ξοιρμέμη ρε έμα διάρςημα Δ και x0 έμα
ερχςεοικό ρημείξ ςξσ Δ. Πόςε η f παοξσριάζει καμπή ρςη θέρη x0;

Άρκηρη 1η (ρυ. βιβλίξ 5 /ρελ. 279)

Έρςχ μια ρσμάοςηρη f, δύξ τξοέπ παοαγχγίριμη ρςξ (- 2, 2), για ςημ ξπξία ιρυύει:
f 2  x   2f  x   3  x 2 (1)
α) Να απξδείνεςε όςι η f δεμ έυει ρημεία καμπήπ
β) Πξιξπ είμαι ξ οόλξπ ςξσ διαρςήμαςξπ (-2, 2) ρςημ εκτώμηρη ατξύ δεμ υοειάζεςαι ρςημ απόδεινη ςηπ άρκηρηπ;
γ) Βοείςε όλεπ ςιπ ρσμευείπ ρσμαοςήρειπ f για x   2,2  πξσ έυξσμ ςημ ιδιόςηςα (1)


[Υπόδεινη: f  x   1 
2
 4  x 2 και διαςήοηρη ποξρήμξσ… ]

Άρκηρη 2η
2
Έρςχ g μια ρσμάοςηρη δύξ τξοέπ παοαγχγίριμη ρςξ R για ςημ ξπξία ιρυύει (g(x)) = 5g(x)- ex- αx + 2011 για
κάθε x  R και 1  α > 0. Να απξδείνεςε όςι η γοατική παοάρςαρη ςηπ ρσμάοςηρηπ g δεμ έυει ρημεία καμπήπ.

Άρκηρη 3η (ηλεκςοξμικό πεοιξδικό «ξ.ε.δ»)

Δίμεςαι η ρσμάοςηρη f(x) = x 4 + αx3 + βx2 + γx +1 , β>6 και α, β, γ ∈ R.
Αμ η f παοξσριάζει ρςξ xo=1 καμπή και ρςξ Α(1,f(1)) η γοατική παοάρςαρη ςηπ f έυει
ξοιζόμςια εταπςξμέμη, μα απξδείνεςε όςι
α) Η γοατική παοάρςαρη ςηπ f έυει ακοιβώπ δύξ ρημεία καμπήπ
β) Η f παοξσριάζει μξμαδικό ελάυιρςξ
Διαυορικός Λογισμός | Κσρτότητα – Σημεία Καμπής 28
 Επιμέλεια: Χατζόπουλος Μάκης Καθηγητής Μαθηματικών
http://lisari.blogspot.com 1o Λύκειο Ζακύνθου

γ) α + β + γ < - 2
δ) Η ενίρχρη f(x)=0 έυει ακοιβώπ δσξ οίζεπ ρςξ R

Εοώςηρη 5η «Εογαλείξ 4 αμιρξςήςωμ: Κσοςόςηςα και εταπςξμέμη»

Αμ μια ρσμάοςηρη f είμαι κσοςή ή κξίλη ρε έμα διάρςημα Δ, ςόςε πξια είμαι η ρυεςική θέρη ςηπ Cf και ςηπ
εταπςξμέμηπ ρε κάθε ρημείξ x 0 ςξσ Δ; Πόςε θα υοηριμξπξιξύμε ασςή ςημ ποόςαρη;

Βαρική άρκηρη 1η
α) Αμ η ρσμάοςηρη f είμαι κσοςή ρςξ (α, β) (άρα και παραγωγίσιμη στο εσωτερικό του διαστήματος) και
  ,   ςόςε μα απξδείνεςε όςι: f  x   f     x     f    για κάθε x   ,  
β) Αμ η ρσμάοςηρη f είμαι κξίλη ρςξ (α, β) (άρα και παραγωγίσιμη στο εσωτερικό του διαστήματος) και
  ,   ςόςε μα απξδείνεςε όςι: f  x   f     x     f    για κάθε x   ,  

Άρκηρη 2η
Δίμεςαι η ρσμάοςηρη f(x) =  x   ln x  x .
(Α) Να βοείςε ςα α, β  R, ώρςε ςξ Α(1,3) μα είμαι ρημείξ καμπήπ ςηπ Cf.
(Β) Για α = 4 και β = - 1:
i. Να βοείςε ςα διαρςήμαςα πξσ η Cf είμαι κσοςή ή κξίλη.
ii. Να βοείςε ςημ εταπςξμέμη ςηπ Cf ρςξ ρημείξ καμπήπ ςηπ.
iii. Να δείνεςε όςι 4 x  ln x  x  3 για κάθε x  1 .

Άρκηρη 3η
 f (x)  2x 
Έρςχ f:  παοαγχγίριμη ρσμάοςηρη με lim    3 και f (3) = 4
 x2 
x 2

i. Να βοείςε ςημ ενίρχρη ςηπ εταπςξμέμηπ ςηπ Cf ρςξ x0 = 2.

ii. Αμ η f είμαι κσοςή ρςξ R μα δείνεςε όςι: f(x) - 5x + 6  0.
iii. Nα δείνεςε όςι σπάουει μξμαδικό ν  (2,3) ρςξ ξπξίξ η f παοξσριάζει ελάυιρςξ.

Άρκηρη 4η
Έρςχ ρσμάοςηρη f :  0,   με ςύπξ f  x   e  ln x .
x

α) Να απξδείνεςε όςι η f είμαι κσοςή ρςξ  0, 

β) Να βοείςε ςημ ενίρχρη ςηπ εταπςξμέμηπ ςηπ Cf ρςξ ρημείξ Μ 1,f 1  
γ) Να απξδείνεςε όςι για κάθε x > 0 ιρυύει η ρυέρη: e   e  1 x  ln x  1
x

Διαυορικός Λογισμός | Κσρτότητα – Σημεία Καμπής 29