ΓΕΝΙΚΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Εύξεινος Πόντος ή Μαύρη Θάλασσα ονομάζεται η κλειστή θάλασσα που

περιβάλλεται από τις χώρες Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουκρανία, Ρωσία, Γεωργία και
Μικρά Ασία. Με τον πορθμό του Κερτς επικοινωνεί από τον Βορρά με την Αζοφική
Θάλασσα και προς τον νότο μέσω του Βοσπόρου με την θάλασσα της Προποντίδας
και από εκεί με το Αιγαίο Πέλαγος. Ο Στράβωνας θεωρούσε τον Εύξεινο Πόντο
συνέχεια του Αιγαίου Πελάγους. Αρχικά ονομαζόταν Άξενος Πόντος, δηλαδή
αφιλόξενη θάλασσα. Ο Πίνδαρος την ονομάζει <<άξενον στόμα>>. Η ονομασία
Εύξεινος Πόντος λένε ότι δόθηκε αργότερα κατ’ ευφημισμό. Ο Στράβωνας μας
πληροφορεί πως <<ύστερον δε Εύξεινον κεκλήσθαι, των Ιώνων εν τη παραλία
αποικίας κτισάντων>>. Αλλά και η σύγχρονη ονομασία του χώρου Μαύρη Θάλασσα
έχει αρχαία προέλευση. Την ονόμασε ο Απολλώνιος ο Ρόδιος Μέλα Πόντο και ο
Ηρωδιανός Μέλα Κόλπο.

Ο ΕΥΞΕΙΝΟΣ ΠΟΝΤΟΣ- ΜΥΘΟΙ

Από τα αρχαία χρόνια ο Πόντος αποτέλεσε ελληνική θάλασσα καθώς η σχέση της με
τους Έλληνες φτάνει μέχρι τα προϊστορικά χρόνια του μύθου. Μέσα από τους μύθους
εκφράζονται οι μύχιες επιθυμίες του κάθε λαού. Ο θρύλος της εκστρατείας του
Ιάσονα και των Αργοναυτών στην Κολχίδα αποδεικνύεται πως είναι στην
πραγματικότητα η εποποιία περίπλου τολμηρών ποντοπόρων που άνοιξαν τον δρόμο
προς τα εκεί. Άλλοι μύθοι αναφέρονται στον Φρίξο και την Έλλη, στις περιπλανήσεις
του Ορέστη στη Θοανία του Πόντου, στις περιπέτειες του Οδυσσέα στη χώρα των
Κιμμερίων, στην τιμωρία του Προμηθέα από τον Δία και η εξορία του στον Καύκασο
καθώς και το ταξίδι του Ηρακλή στη χώρα των Αμαζόνων.(Κ. Φωτιάδης).

1. Ο μύθος του Φρίξου και της Έλλης

Ο Φρίξος, γιος της Νεφέλης και του Αθάμαντα, βασιλιά του Ορχομενού στη Βοιωτία,
συκοφαντημένος βαριά από τη δεύτερη γυναίκα του πατέρα του , Ινώ οδηγείται στον
τόπο της θυσίας. Εκεί βρίσκεται και η αδερφή του η οποία κλαίει. Ως από μηχανής
θεός όμως, κατεβαίνει από τον ουρανό ένα χρυσόμαλλο κριάρι και παίρνει στην ράχη
του τα δυο παιδιά και τα οδηγεί προς την ανατολή. Περνώντας όμως πάω από μια
στενή θάλασσα, η Έλλη ζαλίζεται και πέφτει. Έτσι η θάλασσα αυτή παίρνει το όνομα
της, Ελλήσποντος, μιας και Πόντος στ’ αρχαία σημαίνει θάλασσα. Ο Φρίξος,
συνεχίζοντας το ταξίδι του καταλήγει στην Κολχίδα όπου για να ευχαριστήσει τον
Δία που τον έσωσε θυσιάζει το Κριάρι και χαρίζει το δέρμα του στον βασιλιά της
περιοχής Αιήτη. Ο Αιήτης κρεμάει το χρυσόμαλλο δέρας από μία βελανιδιά και βάζει
έναν ακοίμητο δράκοντα να το φυλάει.
 2. Η Αργοναυτική εκστρατεία
Το γεγονός ότι υπάρχει αυτό το χρυσόμαλλο δέρας στην Κολχίδα έκανε τους
Αργοναύτες να πάρουν την απόφαση να ταξιδέψουν ως εκεί στην μακρινή Κολχίδα
για να το αποκτήσουν. Μάλιστα, η ύπαρξη του εκεί αποκαλύφθηκε από τη θεά Ήρα
στον ευνοούμενο της Ιάσονα, γιο του βασιλιά της Ιωλκού, Αίσονα τον οποίο είχε
ενθρονίσει ο αδερφός του ο Πελίας. Ο Ιάσονας είχε εμφανιστεί μπροστά στον
σφετεριστή θείο του, ζητώντας του να δώσει πίσω στον πατέρα του τον θρόνο και ο
Πελίας ελπίζοντας στη εξόντωση του, του πρότεινε να κάνει κάποιο κατόρθωμα για
λογαριασμό του πατέρα του. Και έτσι αυτός αποφάσισε να φέρει το χρυσόμαλλο
δέρας από την Κολχίδα με ένα πλοίο την Αργώ την οποία κατασκεύασε ο γιος του
Φρίξου Άργος, με τη βοήθεια της θεάς Αθηνάς. Από το πλοίο αυτό πήρε το όνομα της
η εκστρατεία. Πενήντα μυθικοί ήρωες πήραν μέρος σε αυτήν την εκστρατεία όπως ο
Πηλέας, πατέρας του Αχιλλέα, ο Θησέας, ο Ηρακλής, ο Ορφέας κ.α. Ανάμεσα τους
και η μοναδική γυναίκα, η Αταλάντη, μια αυστηρή παρθενική μορφή που ζούσε στα
δάση και η οποία νίκησε τον Πηλέα στην πάλη και σκότωσε σε άλλο μύθο τον
Καλυδώνιο κάπρο.(Αγγειογραφία αρχ. Μουσείο Μόναχο)

Ο Πελίας στέλνει τον Ιάσωνα να φέρει το χρυσόμαλλο δέρας.

Ο Ιάσωνας δίνει το χρυσόμαλλο δέρας στον Πελία.

3. Ο Τρωικός Πόλεμος

Άλλη μια αποικιστική προσπάθεια η οποία όμως συνάντησε αντίσταση.

4. Ορέστης
Στην ελληνική μυθολογία, ο Ορέστης ήταν γιος του Αγαμέμνονα και της
Κλυταιμνήστρας, αδερφός της Ηλέκτρας και της Ιφιγένειας.
Μετά τη δολοφονία του Αγαμέμνονα από την Κλυταιμνήστρα και τον Αίγισθο, η
Ηλέκτρα τον φυγάδευσε στη Φωκίδα, στο βασιλιά Στρόφιο, που ήταν θείος του.
Ύστερα από χρόνια, ο Ορέστης επέστρεψε στις Μυκήνες με το φίλο και ξάδερφο του
Πυλάδη, και εκδικήθηκε το θάνατο του πατέρα του σκοτώνοντας την Κλυταιμνήστρα
και τον εραστή της.
Οι Ερινύες, όμως, οι θεές της εκδίκησης, άρχισαν να τον καταδιώκουν, μέχρι που
έφτασε στην Αθήνα και δικάστηκε στον Άρειο Πάγο, όπου με την ψήφο της θεάς
Αθηνάς αθωώθηκε. Για να εξιλεωθεί, ωστόσο, ο Ορέστης θα έπρεπε να φέρει στην
Αθήνα το άγαλμα της θεάς Άρτεμης από την Ταυρίδα. Στη χώρα των Ταύρων, ο
Ορέστης και ο Πυλάδης παραλίγο να θυσιαστούν στο βωμό της θεάς από την ίδια την
Ιφιγένεια. Αφού τα δυο αδέρφια αναγνωρίστηκαν, με ένα τέχνασμα που σκαρφίστηκε
η Ιφιγένεια κατάφεραν να ξεφύγουν από το βασιλιά της χώρας, Θόα, και να γυρίσουν
πίσω σώοι στην Αθήνα. Σύμφωνα με το μύθο, ο Ορέστης παντρεύτηκε την Ερμιόνη,
κόρη του Μενέλαου και της Ωραίας Ελένης. Ήταν βασιλιάς του Άργους, των
Μυκηνών και της Λακεδαίμονας. Σκοτώθηκε κατά την κάθοδο των Δωριέων, στην
τελική μάχη που έγινε. Γιος του ήταν ο Τισαμενός.
 5. Προμηθέας
Ο Προμηθέας ήταν γιος του Τιτάνα Ιαπετού. Αδέλφια του ήταν οι Ιαπετίδες
Επιμηθέας, Άτλας και Μενοίτιος. Το όνομά του σημαίνει «συνετός», «προνοητικός».
Παράγεται από την πρόθεση «προ» και το ρήμα «μανθάνω», όπου το «α», σε
ορισμένες αρχαιοελληνικές διαλέκτους, γίνεται «η».

Κατά τη διάρκεια της Τιτανομαχίας ο Προμηθέας τάχθηκε υπέρ του Δία και γι' αυτό
δεν τιμωρήθηκε όπως οι άλλοι Τιτάνες. Η συμβολή του στην ανάπτυξη του
ανθρώπινου γένους ήταν πολύ σημαντική. Κατά τον Λουκιανό, ο Προμηθέας, με την
αρωγή της θεάς Αθηνάς, δημιουργεί τον πρώτο άνθρωπο (Χρυσό Γένος) από πηλό
και φωτιά (κατά άλλους με το νερό του ήρωα Πανοπέα της Φωκίδας) και με μορφή
όμοια με αυτή των θεών. Αυτό έλαβε χώρα μετά την Τιτανομαχία. Κατά τους
Ορφικούς αυτός ο πηλός ήταν το χώμα που ποτίστηκε από το αίμα των Τιτάνων.
Αναφερόμενος στην δημιουργία του ανθρώπου, ο Πλάτωνας μας μεταφέρει την
εικόνα ενός όντος σφαιρικού, που διακρίνοταν σε τρία γένη (αρσενικό, θηλυκό και
μεικτό) και είχε διπλή σειρά από μέλη και όργανα. Αργότερα ο Δίας, επειδή
εξοργίστηκε από την αλαζονεία τους και φοβήθηκε τη δύναμή τους, τα χώρισε στα
δύο. Τα ζώα δημιουργήθηκαν την ίδια περίοδο (μετά την Τιτανομαχία), αλλά από
μίξη υλικών της Γης και της φωτιάς. Η δημιουργία των όντων και του ανθρώπου
έγινε μέσα στη γη. Όταν κλήθηκαν όλα τα όντα της Γης να βγουν στο φως,
ανατέθηκε στον Προμηθέα και στον Επιμηθέα να δώσουν στο κάθε ον τα
χαρακτηριστικά που έπρεπε να έχει. Ο Επιμηθέας έπεισε τον αδελφό του να του
επιτρέψει να αναλάβει μόνος αυτή τη δουλειά. Έτσι ο Επιμηθέας ονομάτισε και
απέδωσε στο κάθε ον τα χαρακτηριστικά που ήθελε ο ίδιος, με τρόπο ώστε να μην
μπορούν να αλληλοκαταστραφούν (αὐτοῖς ἀλληλοφθοριῶν διαφυγὰς ἐπήρκεσε,
Πλάτων, Πρωταγόρας 321α). Όταν έφτασε στο τέλος η ώρα του Ανθρώπου, δεν είχε
να του δώσει παρά λίγες τρίχες και νύχια ευπαθή και ανίσχυρα. Από αυτό το λάθος ο
Προμηθέας ανέλαβε την προστασία του Ανθρώπου. Βλέποντας την κατάντια του
ανθρώπινου γένους και την αδυναμία του απέναντι στη φύση, ο Προμηθέας
αποφασίζει να του χαρίσει τη φωτιά. Έτσι, επισκεπτόμενος το εργαστήρι του
Ήφαιστου, τοποθετεί τη φωτιά σε ένα κούφιο καλάμι και τη δίνει κρυφά στους
ανθρώπους. Ως τόπος παράδοσης της φωτιάς αναφέρεται η πόλη Σικυώνα της
Πελοποννήσου.

Ο Προμηθέας έμαθε τους ανθρώπους να χειρίζονται τη φωτιά, να δημιουργούν

εργαλεία και τους έμαθε τις Επιστήμες (που έκλεψε από την Αθηνά) και τα
Γράμματα. Για να γλυτώσει την ανθρωπότητα από το μένος των θεών, την έμαθε να
τους λατρεύει και να τους κάνει θυσια.

Όταν έμαθαν οι άνθρωποι να κάνουν θυσίες στους θεούς τέθηκε θέμα για το ποια
κομμάτια του ζώου θα άνηκαν στους θεούς και ποια στους θνητούς. Τότε ο Δίας
συμφώνησε με τον Προμηθέα να δώσει το λόγο του πως όποιο μερίδιο διαλέξει, αυτό
θα παίρνουν οι θεοί και το άλλο οι άνθρωποι. Έτσι, κατά μια μαρτυρία στη Σικυώνα,
κατέβηκε ο Δίας να κάνει το ξεδιάλεγμα. Όμως ο Προμηθέας έντεχνα στο ένα μερίδιο
έβαλε κόκκαλα και τα σκέπασε με λαχταριστό λίπος και στο άλλο κρέας που το
σκέπασε με δέρμα. Ο Δίας επέλεξε αυτό με το λίπος και όταν έμαθε την απάτη ήταν
πλέον αργά, είχε δώσει το λόγο του. Οργισμένος ο Δίας ζητά από τον Ήφαιστο να του
φτιάξει μια Γυναίκα. Έτσι δημιουργείται η Πανδώρα, από ξηρά και θάλασσα.
Ονομάστηκε έτσι επειδή έλαβε πολλά χαρίσματα και δώρα από τους θεούς. Μαζί με
αυτά παρέλαβε και ένα κουτί. Τέλος ο Ερμής την οδήγησε στον Επιμηθέα και
εκείνος, παρά την συμβουλή του αδελφού του να μην δεχτεί δώρο από τον Δία, την
έκανε γυναίκα του. Από το κουτί της Πανδώρας ξεχύθηκαν τα δεινά των ανθρώπων,
ο θάνατος και η ελπίδα. Όμως ο Προμηθέας τους μαθαίνει την Ιατρική και τα βότανα.
Ο Δίας θέλοντας να τιμωρήσει τους ανθρώπους, που έγιναν κακοί και άδικοι, και τον
Προμηθέα, βρίσκει ευκαιρία να προκαλέσει κατακλυσμό. Η αιτία ήταν οι γιοί του
Λυκάονα, απόγονοι του Πελασγού. Επισκεπτόμενος τους γιους του Λυκάονα,
μεταμφιεσμένος σε ταξιδιώτη, του προσφέρθηκε ως φίλεμα μια σούπα φτιαγμένη από
τα μέλη του σκοτωμένου αδελφού τους, του Νύκτιμου. Εξοργισμένος τους
μετατρέπει σε λύκους και ανασταίνει τον Νύκτιμο. Αποφασίζει να εξαφανίσει την
ανθρωπότητα (Χάλκινο Γένος). Ο Προμηθέας ενημερώνει τον γιο του Δευκαλίωνα,
βασιλιά της Φθίας, για τις βουλές του Δία και τον προτρέπει να φτιάξει μια κιβωτό
(λάρνακα), να την γεμίσει με εφόδια και ζώα και να μείνει μέσα μαζί με την γυναίκα
του Πύρρα, κόρη του Επιμηθέα.

Πράγματι όταν έγινε ο Κατακλυσμός, σώθηκε ο Δευκαλίωνας με την Πύρρα που

δημιούργΦυσικά, αυτό εξόργισε τον Δία ο οποίος έδεσε τον Προμηθέα σε βράχια,
στο όρος Καύκασο, και έβαλε έναν αετό να του τρώει το συκώτι κάθε πρωί. Επειδή ο
Προμηθέας ήταν αθάνατος, κάθε βράδυ τα σπλάχνα του γιατρεύονταν. Στον
«Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου, μαθαίνουμε τη στάση του Τιτάνα απέναντι
στην τιμωρία του και το μυστικό που κρατούσε από τον Δία. Τελικά ο Προμηθέας
αποκαλύπτει το μυστικό που αφορούσε την Θέτιδα, την οποία ποθούσε ο Δίας, σε
αντάλλαγμα την απελευθέρωσή του. Πράγματι περνώντας από τον Καύκασο ο
Ηρακλής, με κατεύθυνση τη Χώρα των Εσπερίδων, σκοτώνει τον αετό και σπάει τις
αλυσίδες του Ήφαιστου. Ο Προμηθέας, από ευγνωμοσύνη προς τον ημίθεο, του λέει
πως θα πάρει τα Χρυσά Μήλα. Όμως ο Προμηθέας ήταν Τιτάνας και δεν μπορούσε
να κατοικήσει τα δώματα του Ολύμπου. Η λύση δόθηκε από τον Κένταυρο Χείρωνα.
Ο Χείρωνας τραυματίστηκε κατά λάθος από βέλος του Ηρακλή, το οποίο είχε
ποτιστεί με το δηλητηριώδες αίμα της Λερναίας Ύδρας. Το αίμα αυτό σκότωνε
οτιδήποτε ζωντανό άγγιζε.

Ο Χείρων επειδή ήταν αθάνατος, βασανιζόταν φρικτά από την πληγή που του έκανε
το βέλος.

Ετσι ζήτησε από τον Δία να δώσει την αθανασία

του σε κάποιον άλλον, ώστε να πεθάνει και να λυτρωθεί από τους πόνους. Με αυτήν
την αίτηση, η αθανασία του Κένταυρου Χείρωνα δόθηκε στον Προμηθέα.

ησαν το Γένος των Ηρώων (Τέταρτο Γένος) και την ανθρωπότητα.

Γύρω στα 1000 π.χ. τοποθετούν οι μελετητές τα πρώτα εμπορικά ταξίδια στην
περιοχή με σκοπό την αναζήτηση χρυσού και άλλων μεταλλευμάτων. Ο Εύξεινος
είχε μεγάλη οικονομική σημασία από την αρχαιότητα και γι αυτό ιδρύθηκαν πλήθος
ελληνικές αποικίες εκεί γύρω στ 800 π.χ. μετατρέποντας αυτούς τους προσωρινούς
σταθμούς σε μόνιμα οικιστικά κέντρα. Πρώτη η Μίλητος ίδρυσε την Σινώπη η οποία
με τη σειρά της ίδρυσε το 756 π.χ.την Τραπεζούντα, την Κύτωρο, την Κρώμνα, και το
Πτέριο. Μέχρι τον 6ο π.χ. αιώνα η Μίλητος απαριθμούσε γύρω στις 70 αποικίες. Ως
αποτέλεσμα μέσα σε έναν αιώνα ο αφιλόξενος Πόντος γέμισε με ελληνικές αποικίες,
οι συμπληγάδες πέτρες σταμάτησαν να κλείνουν τον Βόσπορο και ο Πόντος από
άξενος έγινε φιλόξενος.(Κ. Φωτιάδης).

Από τον 5ο αιώνα ο Πόντος και συγκεκριμένα η περιοχή της Κριμαίας αποτελεί τον
κύριο προμηθευτή σιταριού στην Αθήνα. Λόγω των οικονομικών συμφερόντων στην
περιοχή χτίζονται κατά μήκος των ακτών στρατιωτικές αποικίες τις οποίες ο ίδιος ο
Περικλής επισκέπτεται και επιθεωρεί.
Κατά την Αλεξανδινή και Ελληνιστική περίοδο οι αποικίες φτάνουν στο
αποκορύφομα της ακμής τους. Όλα αυτά τα χρόνια έχουν κρατήσει επαφές και
παραδόσεις από την μητρόπολη τους τις οποίες και δέχθηκαν αδιαμαρτύρητα και οι
ιθαγενείες των περιοχών αυτών.

Το 1204 στα νότια παράλια του Ευξείνου Πόντου ιδρύθηκε η αυτοκρατορία της
Τραπεζούντας που το 1461 καταλύθηκε από τους Οθωμανούς. Ήταν μάλιστα το
τελευταίο ελεύθερο ελληνικό κράτος που κατέλλαβαν οι Τούρκοι.

Στον Πόντο ο χριστιανισμός διαδόθηκε από τον απόστολο Ανδρέα και τον απόστολο
Πέτρο αρκέτα νωρίς ενώνοντας όλες αυτές τις αποικίες υπο τον άξονα της
ορθοδοξίας.