İstanbul Teknik Üniversitesi

IEEE Öğrenci Kolu

LATEX
LaTeX Nedir?

Leslie Lamport tarafından geliştirilen TeX

komutları yardımıyla kullanımı daha kolay komutlar
içeren ve sayfa düzeni, otomatik numaralandırma, atıf
verme vb. özellikler içeren makro sistemidir. LaTeX
aslında bir bakıma TeX’tir. TeX diğer noktalarda değil
ama metin şekillendirmede çok güçlü bir programlama
dilidir. TeX ile istediğiniz her şeyi inanılmaz bir kalitede
gerçekleştirebilirsiniz. Örneğin, çıktı dosyasının
çözünülürlüğü 57819 ppi'dir (inç başına piksel). Fakat tahmin edebileceğiniz gibi, bu
kadar güçlülüğün anlamı formatlama ve kompozisyon süreci hakkında bilmeniz gereken
çok fazla ayrıntı olduğudur. TeX çok ayrıntılı çıktı kontrolüne gereksinim duyan kullanıcılar
için temeldir. TeX’in telaffuzu “TEK” şeklindedir. İngilizce TECHnology kelimesinin
okunuşu gibidir. Kesinlikle “Texas”ın okunuşundaki “teks” gibi telaffuz edilmez. TeX,
LaTeX dokümanlar içerisinde \TeX, ASCII karakterlerle yazılırken ise TeX şeklinde yazılır.
LaTeX ise İngilizce “Lay-Tech”in okunuşu gibi telafuz edilir. LaTeX ise LaTeX dokümanlar
içerisinde \LaTeX, ASCII karakterlerle yazılırken ise LaTeX şeklinde yazılır.

LaTeX’in Tarihçesi

LaTeX’in öyküsü Donald E. Knuth ile başlar. 1977'de,

tanınmış serisi "Bilgisayar Programlama Sanatı"nı yazmak için
mantıklı bir düzenleme veya kelime işlemci programı arıyordu.
TeX’i yaratmaya karar verdi. TeX ilk olarak 1979’da SAIL
(Stanford Artificial Intelligence Language) ile yazılmış daha sonra
bu sürüm 1982’de Pascal ile yeniden yazılmıştır. Daha sonraları,
Leslie Lamport (yanda), onlara çok yüksek bir arayüz vererek TeX
komutlar takımını ve TeX stilini temel alan komutlar serisini yazdı. Böylece LaTeX doğdu
(Lamport TeX). 1990’da İngilizce dışındaki dilleri de destekleyen TeX 3.0 sürümü ortaya
çıkmıştır. TeX sürümleri π sayısına yakınsayacak şekilde numaralandırılmaktadır.

Adres: İTÜ Ayazağa Yerleşkesi - Elektrik/Elektronik Fakültesi

Telefon :+90 (212) 285 36 80 - E-posta: ieeesb@itu.edu.tr
www.ieee.itu.edu.tr
 İstanbul Teknik Üniversitesi
IEEE Öğrenci Kolu

TeX ismi ve logosu ise τ (tau), ε (epsilon) ve χ (chi) sembollerinden gelmektedir.

LaTeX’in en çok kullanılan ilk sürümü 2.09 idi. Son sürüm ise LaTeX2e olarak
isimlendirilmekte. Sürüm 3 ise halen geliştirilmekte.
Neden LaTeX?

LaTeX MsWord
Bu karşılaştırmayı Microsoft Word üzerinde
WYSIWYG - +
çalışırken yapmak ne kadar doğru olur
Şekiller + +
bilemeyeceğim ama yanda gördüğünüz gibi Matematik + (+)
beklentilerinize göre metin editörlerinin size Stil değiştirme + (+)
sundukları değişiyor. Atıf verme + -
*WYSIWYG: what you see is what you get. Bu da Kaynaklar dizini + -
girilenlerin aynı şekilde görünmesinden Platformdan bağımsız + -
bahsediyor aslında. Ücretsiz + -
Kullanımı
LaTeX’i herhangi basit bir metin editörü ile birlikte kullanabiliriz. Örneğin Windows
üzerinde çalışırken Notepad ya da Linux ile çalışırken Vi metin editörleri kaynak kodları
yazabilmemiz için yeterlidir. Windows ile çalıştığımızı düşünüp işleme o şekilde devam
edelim. Notepad’de hazırlanan kaynak kodu dosyası “.tex” uzantılı olarak kaydedilir,
örneğin ituieee.tex . Daha sonra bu kodların çıktısını elde edebilmemiz için DOS komut
satırına C:\> latex ituieee.tex yazmamız yeterlidir. Yalnız bu komutun çalışabilmesi için
MiKTeX’in daha önce bilgisayara kurulmuş olması gerekir. Bu komutu yazmamızla birlikte
önümüzde akan şu şekilde yazılarla karşılaşacağız:

Adres: İTÜ Ayazağa Yerleşkesi - Elektrik/Elektronik Fakültesi

Telefon :+90 (212) 285 36 80 - E-posta: ieeesb@itu.edu.tr
www.ieee.itu.edu.tr
 İstanbul Teknik Üniversitesi
IEEE Öğrenci Kolu

Ama bu yazılar her zaman bu şekilde güzel akmayabilir :) örnek bir hata:

Bizim kaynak kodu yazarken unutabileceğimiz simgeler vs. olabileceğinden

çalışırken WinEdt adı verilen yazılımı kullanmamız yararımıza olacaktır. Bu programı
kullanırken DOS ile de bire bir muhatap olmamıza gerek kalmıyor.

PDF TeXify düğmesi de bizim DOS’a yazdığımız komutla aynı işi görüyor aslında.
TeXify olayından sonra .tex ve .pdf dosyalarının yanında kullandığımız komutlara göre
aşağıdaki dosya türleri de oluşabilir:
.aux Bu dosyalarda kullandığınız atıflar ile ilgili belgeler saklanmaktadır. Ardışık
derlemelerde derleyici tarafından okunarak atıfların kullanılması sağlanır.
.log Kaynak dosyası derlerken ekranda görülen tüm mesajlar bu dosya içerisinde de
saklanır.
.toc İçindekiler dizini (table of contents)
.lof Şekiller dizini (list of figures)
.lot Tablolar dizini (list of tables)
.idx Index dizini

Adres: İTÜ Ayazağa Yerleşkesi - Elektrik/Elektronik Fakültesi

Telefon :+90 (212) 285 36 80 - E-posta: ieeesb@itu.edu.tr
www.ieee.itu.edu.tr
 İstanbul Teknik Üniversitesi
IEEE Öğrenci Kolu

Ayrıntılara girmeden önce programın demosu ila genel bir örnek verecek olursak
şu kaynak kodu dosyası:

PDF TeXify tuşu ile bir PDF dosyası oluşturur ve çıktısı aşağıdaki şekilde olur:

Adres: İTÜ Ayazağa Yerleşkesi - Elektrik/Elektronik Fakültesi

Telefon :+90 (212) 285 36 80 - E-posta: ieeesb@itu.edu.tr
www.ieee.itu.edu.tr
 İstanbul Teknik Üniversitesi
IEEE Öğrenci Kolu

LaTeX’e genel bir bakış yaptıktan sonra kodlara aşağıdaki çıktıyı ve kaynak
kodlarını analiz ederek başlayabiliriz:

\documentclass[12pt]{article}
Bu kod ile {} arasına belgenin türünü [] arasına da özellikle istediğimiz ayrıntıları yazarız.
article yerine book, proc, manual gibi belge türleri de yazılabilir. 12pt yazan yerin yanına
iki sütun olması vb. sayfa yapısı özellikleri eklenebilir. Hiçbir şey yazılmadığında default
10pt ve tek sütun halidir.

%
Eğer satırın başında bu işaret varsa TeXify sırasında o satır okunmaz. Bu şekilde sadece
kaynak kodu dosyasında görülebilecek notlar ya da açıklamalar yazabilirsiniz.

\usepackage{times}
Bunu yazarak times paketi etkinleştirilir. Bu paket font paketidir ve yazıların bu font ile
yazılmasını sağlar. Sık kullanılan diğer paketler:
amsmath: matematiksel semboller için
graphicx: metne resim eklemek için
color: renkli yazı kullanabilmemiz için

Adres: İTÜ Ayazağa Yerleşkesi - Elektrik/Elektronik Fakültesi

Telefon :+90 (212) 285 36 80 - E-posta: ieeesb@itu.edu.tr
www.ieee.itu.edu.tr
 İstanbul Teknik Üniversitesi
IEEE Öğrenci Kolu

\title{Adaptive…}
Bu kod ile belgeye başlamadan önce başlığı belirtiriz. Eğer belgeye başladıktan sonra
\maketitle demezsek başlık görünmez.

$\lambda\tau$
Özel simgeleri yazabilmemiz için iki $ arasına \ sonrasında simgenin adını yazarız. Bu kod
belgemize lamda ve tau simgelerini yan yana yazdırır.

\author{…}
Başlığın altına yazarın ismini yazdırır. Fakat yine belge başladıktan sonra \maketitle kodu
gereklidir.

\textit{B.Kurt…}
{ ile } arasının italik görünmesini sağlar. Aynı şekilde \textbf de yazının kalın olmasını
sağlar.

\date{\today}
İlk olarak \date yazarın altına tarihi atar ama {} içine ne yazılacağı isteğe bağlıdır.
Burada \today ile günün tarihi atılır.

\begin{document}
Bu kod ile belgeye başlarız. Üst kısım sayfa yapısı ve birkaç özellik ile ilgiliydi.
\end{document}’e kadar yazdıklarımız belgemizde görünecek olanlar.

\maketitle
Yukarıda bahsettiğimiz gibi bu kod belgenin ilk sayfasına yazının başlığını, yazarını ve
tarihi yazdırır. Bu yazılmadığında yukarıda belirtilen başlık, yazar ve tarih kaynak kodu
dosyası dışında bir yerde görünmez.

\section{…}
Belgemizin başlığının bir alt başlığı olarak ve başına da numara atarak yazar.

Adres: İTÜ Ayazağa Yerleşkesi - Elektrik/Elektronik Fakültesi

Telefon :+90 (212) 285 36 80 - E-posta: ieeesb@itu.edu.tr
www.ieee.itu.edu.tr
 İstanbul Teknik Üniversitesi
IEEE Öğrenci Kolu

\subsection{…}
Bu kod da gayet anlaşılabilir ki sectionda belirttiğimiz başlığın alt başlığını
numaralandırarak atar. Bu olay “sub” tekrarıyla diğer alt başlıklara kadar gider.

\\
Bu iki backslash bizim normal bir editörde yazarken enter’a basıp satır atlama işimizi
burada yapar.

\dots
Bu da bildiğimiz üç noktayı (…) yazdırır.

\footnote{…}
Gerektiğinde dipnot belirtmek için kullanılır. Yazıldığı yere numara atar ve {} içindeki
yazıyı sayfa sonuna yazdırır.

\end{document}
Bu da yukarıda \begin{document} ile başladığımız belgeyi burada bitirir. Bundan sonra
yazılanların hiçbir ehemmiyeti yoktur.

Şimdi başlıca komutlardan bahsettikten sonra tablo oluşturmaya geçelim. Bunun

için de elimizdeki bir tablonun kaynak kodunu analiz ederek işe başlayalım:

Adres: İTÜ Ayazağa Yerleşkesi - Elektrik/Elektronik Fakültesi

Telefon :+90 (212) 285 36 80 - E-posta: ieeesb@itu.edu.tr
www.ieee.itu.edu.tr
 İstanbul Teknik Üniversitesi
IEEE Öğrenci Kolu

\begin{tabular}{|c|p{8cm}|}\hline
\begin{tabular} ile daha önceki sayfalarda geçen \begin{document} benzeri şekilde tablo
oluşturmaya başlarız. Fakat bunun yazılabilmesi için en başta documentclass belirtilmeli
ve belgenin başlangıç ve bitiş kodları arasına bu tablonun kodlarının yazılması gerekir.
Sonrasında gelen …|c|… ilk sütundaki hücrelerdeki metinlerin ortada hizalanmasını
sağlıyor. c yerine r yazılırsa sağa l yazılırsa sola hizalanır. O | ve diğer | işaretleri de
tablodaki dikey çizgileri temsil ediyor. …p{8cm}… olan kısım da ikinci sütunun genişliğini
ayarlıyor. Son olarak \hline da yatay çizgiyi çekiyor. Bu en üstteki çizgi oluyor.

\textbf Phrasal Verb & \textbf Meaning \\

\hline
\textbf kodundan önceki örnekte bahsetmiştik fakat {} içine alınmadığından sadece ilk
harf kalın olarak yazılır. Aradaki & bir sütundan diğerine geçildiğini belirtir. Satırın
sonunda \\ ile alt satıra geçilir. \hline ile bu satırın altına da çizgi çekilir.

fish for & If you {\textbf fish for}

information or praise, you try
and get it from someone in an
indirect way. \\ \hline
Yine üsttekine benzer bir diğer satır fakat şunu belirtmek gerekir: {\textbf fish for}
yazılmasına rağmen yine sadece ilk f kalın yazılır; eğer iki kelimenin de kalın olmasını
istiyorsak
\textbf{fish for} yazmalıydık.

\end{tabular}
Bununla da tabloyu kapatarak çıktımıza göz atarız.

Adres: İTÜ Ayazağa Yerleşkesi - Elektrik/Elektronik Fakültesi

Telefon :+90 (212) 285 36 80 - E-posta: ieeesb@itu.edu.tr
www.ieee.itu.edu.tr
 İstanbul Teknik Üniversitesi
IEEE Öğrenci Kolu

Tablo oluşturduktan hemen sonra matematiksel formüller için gerekli kodları

içeren bir örneği inceleyelim:

$$ … $$
Matematiksel bir ifade yazmak için onu iki $$ arasına yazmamız gerekiyor.

\frac{…}{…}
İngilizce fraction (kesir) kelimesinin kısaltılmış halidir. İlk {…} içerisindeki girdi pay, ikinci
girdi de payda olarak görünür.

x^n-1
Burada üslü ifadeleri yazabilmek için ^ işaretini kullanıyoruz. Bu işaret kendinden sonraki
ilk karakteri üs olarak yazar. Eğer birden fazla karakteri üs olarak yazmak istiyorsak
^{…} şeklinde yazmalıyız.

\sum_{…}^{…}…
Toplam işaretini yazdırarak _ işaretinden sonra alt tarafı ^ işaretinden sonra da üst tarafı
yazar. Sonrasında da ifadeyi yazar.

Adres: İTÜ Ayazağa Yerleşkesi - Elektrik/Elektronik Fakültesi

Telefon :+90 (212) 285 36 80 - E-posta: ieeesb@itu.edu.tr
www.ieee.itu.edu.tr
 İstanbul Teknik Üniversitesi
IEEE Öğrenci Kolu

Matematik olayına birkaç örnek daha ekleyecek olursak:

Belgeye resim eklemek için örnek:

\includegraphics[width=2.25in]{Images
/WinEdt}\\

Eğer ortalamak istersek

\begin{center} ve \end{center} arasına
yazmamız yeterlidir.

Belgedeki yazıları numaralandırmak ve renklendirmek için örnek:

{\color{green} Text starts off in green \textcolor{red}{ a little red}
{\color{blue}nested blue text} returning to green}
\begin{enumerate}
\item \textcolor[cmyk]{0,1,0,0}{magenta cmyk} black
\item \color[gray]{0.5}
\textcolor{blue}{predefined blue}gray text
\end{enumerate}
\definecolor{Light}{gray}{.80}
\definecolor{Dark}{gray}{.20}
\colorbox{red}{Black text on red background}

Adres: İTÜ Ayazağa Yerleşkesi - Elektrik/Elektronik Fakültesi

Telefon :+90 (212) 285 36 80 - E-posta: ieeesb@itu.edu.tr
www.ieee.itu.edu.tr
 İstanbul Teknik Üniversitesi
IEEE Öğrenci Kolu

\par\colorbox{Light}{%
\textcolor{Dark}{Light background}}
\par\colorbox{Dark}{%
\textcolor{white}{Dark background}}
\fcolorbox{red}{blue}{Black text,blue background, red frame}
\fcolorbox{red}{blue}{\color{white}%White text, blue background, red
frame}

İncelediğimiz örnekler normal bir LaTeX kullanıcısının bilmesi gerekenleri içeriyor.

Ama daha fazlasını isterseniz aşağıdaki kaynakları inceleyebilirsiniz. Buradaki örnekler ve
yazıların bir kısmı da bu kaynaklardan alıntıdır.
Bilgisayarınıza kurup uğraşmak isterseniz Windows için http://www.miktex.org/ &
http://www.winedt.com/ adreslerinden setup dosyalarına ulaşabilirsiniz.

Kaynaklar

- LaTeX Tutorial , Jeff Clark

http://www.cs.itu.edu.tr/~bkurt/Courses/bil103/latex.pdf
- İstanbul Teknik Üniversitesi BIL103E Ders Notları - Word Processing , Binnur Kurt
http://www.cs.itu.edu.tr/~bkurt/Courses/bil103/week5.pdf
- Anadolu Üniversitesi BİL435 Ders Notları – LaTeX ile Döküman Hazırlama , Emrah Akyar
http://home.anadolu.edu.tr/~eakyar/latex/Sunum1.pdf
- Linux ve Matematik, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları 2005
http://fen-edebiyat.iku.edu.tr/yazokulu3/yazokulu.pdf

Y.Caner Aksakal
caner.itu@gmail.com
İTÜ IEEE Bilişim Komitesi
İTÜ Bilgisayar Mühendisliği Öğrencisi

Adres: İTÜ Ayazağa Yerleşkesi - Elektrik/Elektronik Fakültesi

Telefon :+90 (212) 285 36 80 - E-posta: ieeesb@itu.edu.tr
www.ieee.itu.edu.tr