Luan Van - Ha

Më ®Çu
1. Lý do chän ®Ò tµi.
1.1. Trong mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng cña con ngêi, muèn biÕt ®îc hiÖu
qu¶ thùc hiÖn mét c«ng viÖc cã ®¹t ®îc môc ®Ých ®Ò ra hay kh«ng, th×
nhÊt thiÕt ph¶i cã sù kiÓm tra - ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña c«ng viÖc ®ã. §¸nh gi¸
lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh nh÷ng nhËn ®Þnh, nh÷ng ph¸n ®o¸n vÒ kÕt qu¶
c«ng viÖc dùa vµo sù ph©n tÝch th«ng tin thu ®îc ®èi chiÕu víi môc tiªu,
tiªu chuÈn ®Ò ra. §¸nh gi¸ ®îc xem lµ mét kh©u quan träng, ®an xen víi çc
kh©u lËp kÕ ho¹ch vµ triÓn khai c«ng viÖc tiÕp theo.
Trong qu¸ tr×nh d¹y - häc, viÖc kiÓm tra - ®¸nh gi¸ (KT-§G) cã vai trß
®Æc biÖt quan träng ¶nh hëng tíi toµn bé qu¸ tr×nh d¹y häc. Qua kiÓm tra -
®¸nh gi¸, Gi¸o viªn biÕt ®îc kh¶ n¨ng tiÕp thu kiÕn thøc vµ vËn dông kiÕn
thøc cña häc sinh (møc ®é h×nh thµnh kü n¨ng, kü x¶o). Tõ ®ã gi¸o viªn
®Þnh híng cô thÓ ®Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng d¹y cña b¶n th©n, ®ång thêi
®iÒu khiÓn ho¹t ®éng häc cña häc sinh mét çch phï hîp, nh»m n©ng cao
h¬n n÷a hiÖu qu¶ d¹y - häc, gãp phÇn thùc hiÖn môc ®Ých d¹y - häc ®· ®Ò
ra. Tuy nhiªn, viÖc KT-§G l¹i lµ mét vÊn ®Ò khã vµ phøc t¹p.
1.2. Trong thêi gian qua, hÖ thèng KT-§G ë nhµ trêng phæ th«ng ®·
gãp phÇn quan träng vµo sù nghiÖp ph¸t triÓn gi¸o dôc. Tuy nhiªn, theo nhËn
®Þnh cña nhiÒu nhµ khoa häc vµ nhµ gi¸o, hÖ thèng KT-§G hiÖn t¹i cßn
nhiÒu nhîc ®iÓm nh:
- ViÖc KT-§G cha thùc sù kh¸ch quan vµ khoa häc.
- Ph¬ng thøc ®¸nh gi¸ cßn l¹c hËu, cha phï hîp víi môc ®Ých ®µo t¹o
con ngêi lao ®éng míi n¨ng ®éng, s¸ng t¹o.
- Néi dung ®¸nh gi¸ nhiÒu khi kh«ng phï hîp víi môc tiªu vµ néi dung
®µo t¹o.
Nh÷ng h¹n chÕ ®ã ®· c¶n trë rÊt lín ®Õn viÖc n©ng cao chÊt lîng
®µo
1
t¹o cña nhµ trêng. Do ®ã viÖc c¶i tiÕn c«ng t¸c KT-§G ®ang lµ mét ®ßi hái
cÊp thiÕt vµ cã ý nghÜa quan träng ®èi víi viÖc n©ng cao chÊt lîng d¹y -
häc nãi chung vµ d¹y - häc m«n To¸n nãi riªng.
1.3. Trong nh÷ng n¨m qua ®· cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu nh»m c¶i
tiÕn hÖ thèng KT-§G trªn c¬ së vËn dông çc thµnh tùu khoa häc gi¸o dôc
tiªn tiÕn trªn thÕ giíi, ch¼ng h¹n:
- Víi lý thuyÕt hÖ thèng: ViÖc KT-§G ®îc tiÕn hµnh ë nhiÒu tÇng
bËc, cã sù phèi hîp theo chñ ®Þnh, ®èi tîng ®¸nh gi¸ ®îc ®Æt trong hÖ
thèng, hÖ thèng con ®îc ®Æt trong hÖ thèng lín h¬n. ViÖc xö lý çc th«ng
tin thu ®îc cã tÝnh ®Õn nh÷ng mèi quan hÖ trong hÖ thèng ®Ó ®a ra ®îc
nh÷ng nhËn ®Þnh kh¸ch quan h¬n vµ ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn ph¸p ®iÒu
chØnh hîp lý h¬n.
- Víi lý thuyÕt gi¸o dôc theo môc tiªu: Ngêi ta thiÕt kÕ môc tiªu d¹y häc
cña tõng ch¬ng, tõng bµi rÊt cô thÓ ®Ó c¨n cø vµo ®ã mµ ®¸nh gi¸ viÖc
thùc hiÖn. Kh©u ®¸nh gi¸ ®îc tÝnh to¸n ngay sau khi x¸c ®Þnh môc tiªu vµ
khi ®¸nh gi¸ ngêi ta chó ý ®Õn c¶ nh÷ng mÆt ®¹t ®îc vµ cha ®¹t ®îc ®Ó cã
kÕ ho¹ch bæ khuyÕt tríc khi bíc vµo mét phÇn míi cña ch¬ng tr×nh häc tËp
tiÕp theo.
- Víi lý thuyÕt ho¹t ®éng: Ngêi ta t×m tßi nh÷ng h×nh thøc tæ chøc
kiÓm tra thÝch hîp ®Ó qua ho¹t ®éng míi, häc sinh béc lé ®îc tiÒm n¨ng vµ
tr×nh ®é thùc chÊt vÒ kiÕn thøc, kü n¨ng, th¸i ®é. Tõ ®ã mµ h×nh thµnh
mét hÖ thèng ph¬ng ph¸p vµ kü thuËt KT-§G phong phó víi môc ®Ých, ®èi
tîng ®¸nh gi¸, ®iÒu kiÖn tiÕn hµnh ®¸nh gi¸.
1.4. ë ViÖt Nam, trong çc kú KT-§G, ngêi ta chñ yÕu sö dông ph¬ng
ph¸p kiÓm tra viÕt tù luËn. Tuy nhiªn, hiÖn nay ë níc ta ®· b¾t ®Çu sö dông
ph¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm kh¸ch quan ®Ó KT-§G n¨ng lùc ho¹t ®éng, nhËn
thøc, n¨ng lùc trÝ tuÖ cña häc sinh. Trong lý thuyÕt vÒ KT-§G, ngêi ta ®·
2
®a ra çc h×nh thøc chñ yÕu cña kü thuËt tr¾c nghiÖm lµ: ViÕt (tù luËn vµ
tr¾c nghiÖm kh¸ch quan); VÊn ®¸p; Quan s¸t. Mçi h×nh thøc KT-§G nãi trªn
cã nh÷ng u ®iÓm vµ nhîc ®iÓm nhÊt ®Þnh. Thùc tÕ KT-§G kÕt qu¶ häc
tËp cña häc sinh ë çc trêng THPT níc ta hiÖn nay chñ yÕu vÉn lµ sö dông
ph¬ng ph¸p tù luËn. Thùc ra, ph¬ng ph¸p TNKQ ®· ®îc vËn dông ë mét sè
trêng phæ th«ng díi thêi Mü - Nguþ (N¨m 1974 ë MiÒn nam ViÖt Nam ®· tæ
chøc kú thi tó tµi b»ng tr¾c nghiÖm tiªu chuÈn ho¸ cho hµng tr¨m ngh×n häc
sinh ë tÊt c¶ çc ban A, B, C vµ D. Ngêi ta ®· sö dông m¸y IBM ®Ó chÊm
®iÓm, ghi ®iÓm vµ xö lý çc d÷ liÖu).
1.5. Sö dông ph¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm cã u ®iÓm lµ trong mét thêi
gian ng¾n cã thÓ kiÓm tra viÖc n¾m v÷ng kiÕn thøc, kü n¨ng trong ph¹m vi
réng cña ch¬ng tr×nh víi mét sè lîng lín häc sinh. Do ®ã, tiÕt kiÖm ®îc thêi
gian ®¸nh gi¸, ®¸nh gi¸ kh¸ch quan kh«ng phô thuéc vµo ý muèn chñ quan
cña ngêi chÊm, dÔ dµng sö dông çc ph¬ng ph¸p thèng kª to¸n häc trong viÖc
xö lý kÕt qu¶ kiÓm tra, çc bµi tËp tr¾c nghiÖm dÔ dµng ®a vµo m¸y tÝnh
®Ó häc sinh tù kiÓm tra - ®¸nh gi¸, …Tuy nhiªn, ngêi ta còng ph¸t hiÖn
nh÷ng nhîc ®iÓm do ¸p dông ph¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm mµ cha nghiªn cøu
s©u vÒ nã.
Çc cuéc tranh c·i vÒ kiÓm tra tr¾c nghiÖm ®· ngµy cµng ®ãng gãp
vµo sù c¶i tiÕn çc kü thuËt tr¾c nghiÖm gióp cho çc kü thuËt nµy ngµy
cµng ®îc hoµn thiÖn. §iÒu ®¸ng lo ng¹i nhÊt lµ sù thiÕu hiÓu biÕt, hay
hiÓu sai lÇm vÒ tr¾c nghiÖm. Çc lý thuyÕt ®o lêng, çc kü thuËt tr¾c
nghiÖm vµ ph¬ng tiÖn ®Ó xö lý d÷ liÖu cha hoµn chØnh, cã thÓ ¶nh hëng
kh«ng tèt ®Õn viÖc gi¶ng d¹y cña GV vµ lÒ lèi häc tËp cña HS.
Víi nh÷ng u vµ nhîc ®iÓm trªn, chóng t«i thÊy r»ng sö dông ph¬ng
ph¸p tr¾c nghiÖm kh¸ch quan vµo KT-§G lµ cÇn thiÕt (nhÊt lµ trong giai
®o¹n c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nh hiÖn nay), nhng cÇn ph¶i nghiªn cøu
3
vµ thö nghiÖm ®Ó kh¾c phôc nhîc ®iÓm, ph¸t huy t¸c dông tÝch cùc cña
ph¬ng ph¸p nµy.
1.6. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, b¶n th©n chóng t«i nhËn thÊy: Ph¬ng
tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c lµ mét néi dung cã nhiÒu thuËn lîi trong
viÖc x©y dùng hÖ thèng c©u hái TNKQ ®Ó kiÓm tra - ®¸nh gi¸ møc ®é
tiÕp thu vµ vËn dông kiÕn thøc cña Häc sinh.
Tõ nh÷ng lý do trªn chóng t«i chän ®Ò tµi nghiªn cøu luËn v¨n lµ:
“KiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp m«n To¸n cña häc sinh THPT
b»ng ph¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm kh¸ch quan” (ThÓ hiÖn qua Ch¬ng 2: Ph-
¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c - §¹i sè vµ gi¶i tÝch 11).
2. LÞch sö cña vÊn ®Ò nghiªn cøu

Ph¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm cßn gäi lµ Test.
ë Mü, tõ ®Çu thÕ kû XIX ngêi ta ®· sö dông ph¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm
chñ yÕu ®Ó ph¸t hiÖn n¨ng khiÕu, xu híng nghÒ nghiÖp cña häc sinh. Sang
®Çu thÕ kû XX, E.Thordike lµ ngêi ®Çu tiªn ®· dïng tr¾c nghiÖm nh lµ
mét ph¬ng ph¸p "kh¸ch quan vµ nhanh chãng" ®Ó ®o tr×nh ®é kiÕn thøc
häc sinh, b¾t ®Çu dïng víi m«n Sè häc vµ sau ®ã lµ ®èi víi mét sè lo¹i kiÕn
thøc kh¸c.
§Õn n¨m 1940 ë Hoa Kú ®· xuÊt b¶n nhiÒu hÖ thèng tr¾c nghiÖm
dïng ®Ó ®¸nh gi¸ thµnh tÝch häc tËp cña häc sinh. N¨m 1961 Hoa Kú ®· cã
h¬n 2000 ch¬ng tr×nh tr¾c nghiÖm chuÈn. N¨m 1963 ®· xuÊt hiÖn c«ng
tr×nh cña GhÐcbªrich dïng m¸y tÝnh ®iÖn tö xö lý çc kÕt qu¶ tr¾c nghiÖm
trªn diÖn réng. Vµo thêi ®iÓm ®ã ë Anh ®· cã Héi ®ång quèc gia hµng n¨m
quyÕt ®Þnh çc tr¾c nghiÖm chuÈn cho çc trêng trung häc.
ë Liªn X«, tõ n¨m 1929 ®Õn n¨m 1931 ®· cã mét sè nhµ s ph¹m dïng
Test ®Ó kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ kiÕn thøc häc sinh, nhng trong giai ®o¹n ®ã
ph¬ng ph¸p nµy cßn gÆp ph¶i nhiÒu sù ph¶n ®èi. ChØ tõ n¨m 1963 t¹i Liªn
4
X« míi phôc håi viÖc sö dông Test ®Ó kiÓm tra kiÕn thøc häc sinh. Còng
trong giai ®o¹n nµy ®· xuÊt hiÖn nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu dïng Test
trong çc m«n häc kh¸c nhau cña mét sè t¸c gi¶: E.E.Solovieva (1963), V.A.
Korinskaia
vµ L.M. Pansetnicova (1964), …
ViÖc th¶o luËn vÒ nh÷ng u ®iÓm, nhîc ®iÓm cña Test trong giai
®o¹n
nµy vÉn diÔn ra s«i næi.
ë níc ta, trong thËp kû 70 ®· cã nh÷ng c«ng tr×nh vËn dông Test vµo
kiÓm tra kiÕn thøc häc sinh. T¹i çc tØnh phÝa Nam tríc ngµy gi¶i phãng,
Test ®· ®îc dïng kh¸ phæ biÕn trong kiÓm tra vµ thi ë bËc trung häc.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y theo híng ®æi míi viÖc kiÓm tra ®¸nh gi¸
kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh, Bé GD&§T ®· giíi thiÖu ph¬ng ph¸p Test
trong çc Trêng §¹i häc vµ ®· b¾t ®Çu cã nh÷ng c«ng tr×nh thö nghiÖm
(Ch¼ng h¹n: §H T©y Nguyªn, §H §µ L¹t, … ®· sö dông Test trong tuyÓn
sinh ®¹i häc mét sè n¨m).
§Æc biÖt, Bé GD&§T ®· thùc hiÖn thµnh c«ng ®ît thi thö theo h×nh
thøc TNKQ ®èi víi m«n Ngo¹i ng÷ ë líp 12 n¨m häc 2005 - 2006. ChÝnh thøc
sö dông h×nh thøc thi TNKQ ®èi víi m«n Ngo¹i ng÷ kÓ tõ kú thi tèt nghiÖp
THPT n¨m häc 2005 - 2006 vµ thi tuyÓn sinh §¹i häc, Cao ®¼ng n¨m häc
2006 – 2007.
Cã thÓ nãi cho ®Õn nay, lÞch sö cña Test ®· tr¶i qua rÊt nhiÒu n¨m
kÓ tõ khi A.Binet vµ Simon ®a ra nh÷ng Test ®Çu tiªn, viÖc øng dông nã
trong thùc tiÔn cña ViÖt Nam vÉn ë giai ®o¹n thö nghiÖm vµ thÝch nghi
ho¸ çc tr¾c nghiÖm cña níc ngoµi. Do ®ã, cÇn ph¶i ®Èy m¹nh h¬n n÷a
viÖc nghiªn cøu, x©y dùng vµ øng dông tr¾c nghiÖm Test vµo lÜnh vùc
gi¸o dôc nãi chung vµ d¹y – häc to¸n ë trêng phæ th«ng nãi riªng.
5
3. Môc ®Ých nghiªn cøu
Nghiªn cøu c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña ph¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm, tõ
®ã x©y dùng bé c©u hái TNKQ nh»m kiÓm tra - ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp
m«n §¹i sè vµ gi¶i tÝch 11 cña häc sinh. (Ch¬ng2: Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph-
¬ng tr×nh lîng gi¸c).
4. Gi¶ thuyÕt khoa häc

NÕu x©y dùng ®îc mét hÖ thèng c©u hái TNKQ ®¹t çc tiªu chuÈn vÒ
®é tin cËy, ®é gi¸ trÞ vµ cã nh÷ng híng dÉn sö dông hîp lý vµo viÖc KT-§G
m«n §¹i sè vµ gi¶i tÝch líp 11 th× sÏ gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y – häc
cña gi¸o viªn vµ häc sinh.
5. NhiÖm vô nghiªn cøu

5.1. Nghiªn cøu c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn cña ph¬ng ph¸p TNKQ cã
thÓ vËn dông vµo KT-§G kÕt qu¶ häc tËp m«n §¹i sè vµ gi¶i tÝch líp 11 cña
häc sinh THPT .
5.2. Nghiªn cøu môc tiªu gi¶ng d¹y tõ ®ã vËn dông lý thuyÕt tr¾c
nghiÖm ®Ó so¹n th¶o hÖ thèng c©u hái TNKQ nh»m KT-§G møc ®é tiÕp
thu, vËn dông kiÕn thøc cña häc sinh khi häc tËp néi dung: Ph¬ng tr×nh vµ
hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c.
X©y dùng bµi kiÓm tra b»ng hÖ thèng c©u hái TNKQ ®Ó KT-§G kÕt
qu¶ häc tËp ch¬ng 2: Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c (§¹i sè vµ
gi¶i tÝch líp 11).
5.3. Thùc nghiÖm s ph¹m: tæ chøc kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi
cña bé Test TNKQ míi x©y dùng.
6. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu

6.1. Nghiªn cøu tµi liÖu:
6
Nghiªn cøu c¬ së lý luËn vÒ viÖc kiÓm tra - ®¸nh gi¸ b»ng TNKQ
nh»m hÖ thèng ho¸ mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi.
Nghiªn cøu môc ®Ých, néi dung Ch¬ng: Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng
tr×nh lîng gi¸c.
Nghiªn cøu ph¬ng ph¸p, tõ ®ã x©y dùng c©u hái TNKQ ®Ó kiÓm tra -
®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp ch¬ng: Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c
(§¹i sè vµ gi¶i tÝch 11 – THPT).
6.2. Kh¶o s¸t ®iÒu tra:
T×m hiÓu th¸i ®é häc tËp cña häc sinh, t×m hiÓu ®¸nh gi¸ cña gi¸o viªn
vµ häc sinh vÒ t¸c dông vµ hiÖu qu¶ cña ph¬ng ph¸p TNKQ trong kiÓm tra
–
®¸nh gi¸ còng nh t×m hiÓu tÝnh kh¶ thi cña viÖc sö dông bé c©u hái TNKQ
vµo KT-§G kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh vÒ m«n §¹i sè vµ gi¶i tÝch 11.
6.3. Thùc nghiÖm s ph¹m:
TiÕn hµnh thùc nghiÖm t¹i mét sè líp 11 ë trêng THPT ®Ó ®¸nh gi¸ ®é
tin cËy vµ tÝnh kh¶ thi cña bé c©u hái TNKQ ®· x©y dùng.
7. §ãng gãp cña luËn v¨n
Gãp phÇn chøng minh tÝnh kh¶ thi cña viÖc ¸p dông ph¬ng ph¸p KT-
§G b»ng TNKQ vµo mét sè néi dung d¹y - häc ë trêng phæ th«ng.
§a ra ®îc mét hÖ thèng c©u hái TNKQ ®Ó sö dông trong qu¸ tr×nh
d¹y- häc néi dung: Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c.
X©y dùng ®îc bµi kiÓm tra b»ng hÖ thèng c©u hái TNKQ ®Ó ®¸nh
gi¸ kÕt qu¶ häc tËp ch¬ng: Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c.
8. CÊu tróc cña luËn v¨n
Më ®Çu
1. Lý do chän ®Ò tµi
2. LÞch sö cña vÊn ®Ò nghiªn cøu
7
3. Môc ®Ých nghiªn cøu
4. Gi¶ thuyÕt khoa häc
5. NhiÖm vô nghiªn cøu
6. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
7. §ãng gãp cña luËn v¨n
Ch¬ng 1: C¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn
1.1 Mét sè kh¸i niÖm, ®Þnh nghÜa vÒ kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc
tËp cña häc sinh.
1.2. Çc ph¬ng ph¸p KT-§G kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh
1.3. Ph¬ng ph¸p TNKQ
1.4. Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ mét bµi tr¾c nghiÖm
1.5. LËp kÕ ho¹ch cho mét bµi kiÓm tra b»ng TNKQ
1.6. Thùc tr¹ng viÖc KT-§G kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh THPT
1.7. KÕt luËn ch¬ng 1
Ch¬ng 2: X©y dùng hÖ thèng c©u hái tr¾c nghiÖm kh¸ch quan
®Ó kiÓm tra ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh THPT.
(Ch¬ng: Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c - §S vµ GT líp 11)
2.1. Môc ®Ých, yªu cÇu cña ch¬ng: Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh l-
îng gi¸c
2.2. HÖ thèng c©u hái TNKQ nh»m KT-§G kÕt qu¶ häc tËp cña häc
sinh néi dung: Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c
2.3. Bµi kiÓm tra kÕt thóc ch¬ng
Ch¬ng 3: Thùc nghiÖm s ph¹m.
3.1. Môc ®Ých cña thùc nghiÖm
3.2. Ph¬ng ph¸p thùc nghiÖm.
3.3. H×nh thøc tæ chøc thùc nghiÖm.
8
3.4. §¸nh gi¸ tÝnh kh¶ thi cña ®Ò tµi vµ ®é tin cËy cña hÖ thèng c©u
hái TNKQ.
KÕt luËn
Tµi liÖu tham kh¶o
CH¦¥NG 1
C¥ Së Lý luËn vµ thùc tiÔn
1.1. Mét sè kh¸i niÖm, ®Þnh nghÜa vÒ kiÓm tra - ®¸nh gi¸ kÕt qu¶
häc tËp cña häc sinh.
1.1.1. §Þnh nghÜa vÒ ®¸nh gi¸
"§¸nh gi¸" lµ thuËt ng÷ cã ph¹m vi øng dông rÊt réng r·i vµ cã rÊt nhiÒu
®Þnh nghÜa kh¸c nhau.
Theo GS.TS NguyÔn B¸ Kim th×: "§¸nh gi¸ lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh
nh÷ng nhËn ®Þnh, ph¸n ®o¸n vÒ kÕt qu¶ c«ng viÖc, dùa vµo sù ph©n tÝch
nh÷ng th«ng tin thu ®îc, ®èi chiÕu víi môc tiªu, tiªu chuÈn ®· ®Ò ra, nh»m
®Ò xuÊt nh÷ng quyÕt ®Þnh thÝch hîp ®Ó c¶i tiÕn thùc tr¹ng, ®iÒu chØnh
n©ng cao chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc" [18, tr. 321].
§Þnh nghÜa tæng qu¸t ®ã cã thÓ ¸p dông vµo gi¸o dôc víi nhiÒu cÊp ®é
kh¸c nhau. §¸nh gi¸ hÖ thèng gi¸o dôc cña mét Quèc gia, ®¸nh gi¸ mét ®¬n
vÞ gi¸o dôc, ®¸nh gi¸ gi¸o viªn vµ ®¸nh gi¸ häc sinh.
NÕu xÐt vÒ ®¸nh gi¸, sö dông trong hÖ thèng gi¸o dôc th× nhiÒu t¸c gi¶
nh: Tylor, Alkin, Stake,…®· ®a ra ®Þnh nghÜa sau: "§¸nh gi¸ trong bèi c¶nh
9
gi¸o dôc cã thÓ ®Þnh nghÜa nh mét qu¸ tr×nh ®îc tiÕn hµnh nh mét hÖ
thèng, ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é ®¹t ®îc cña häc sinh vÒ môc tiªu ®µo t¹o. Nã
cã thÓ bao gåm nh÷ng sù miªu t¶ (liÖt kª) vÒ mÆt ®Þnh tÝnh hay ®Þnh lîng
nh÷ng hµnh vi nµy ®èi chiÕu víi sù mong muèn ®¹t ®îc vÒ hµnh vi ®ã"
Díi gãc ®é cña lý luËn d¹y häc, ®¸nh gi¸ trong nhµ trêng ®îc F. Vaillet -
Ph¸p (1981) ®Þnh nghÜa nh sau: "§¸nh gi¸ lµ biÓu thÞ mét th¸i ®é, ®ßi hái
mét sù phï hîp theo mét chuÈn mùc nhÊt ®Þnh. Nhê ®ã mµ ngêi ®¸nh gi¸
(thÇy gi¸o, c« gi¸o, nhµ s ph¹m) cho mét th«ng tin tæng hîp ®«i khi lµ mét
con sè ®èi víi ngêi ®îc ®¸nh gi¸ (häc sinh)" Víi quan niÖm nµy th× F. Vaillet
muèn nhÊn m¹nh ®Õn th¸i ®é cña ngêi ®¸nh gi¸. Th¸i ®é ®ã ph¶i phï hîp víi
mét chuÈn mùc nhÊt ®Þnh, tÊt nhiªn chuÈn nµy lµ kh¸ch quan, nªn th¸i ®é
cña ngêi ®¸nh gi¸ còng ph¶i kh¸ch quan, song nã vÉn phô thuéc vµo néi dung
thùc tÕ nhËn thøc cña häc sinh thÓ hiÖn qua bµi lµm cña m×nh.
ViÖc ®¸nh gi¸ tri thøc häc sinh cã thÓ mang tÝnh chñ quan cña ngêi
®¸nh gi¸ thÓ hiÖn ë th¸i ®é ®¸nh gi¸ cña hä. §iÒu quan träng lµ ph¶i lo¹i bá
dÇn yÕu tè chñ quan ®ã ®Ó viÖc ®¸nh gi¸ ®îc thÓ hiÖn mét çch kh¸ch
quan, ch©n thùc ®èi víi sù vËt, hiÖn tîng ®îc ®¸nh gi¸ nh nã vèn cã.
1.1.2. Môc ®Ých cña ®¸nh gi¸
ViÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña HS nh»m çc môc ®Ých sau:
- §èi víi häc sinh: VÒ mÆt tri thøc vµ kü n¨ng, viÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶
häc tËp cho hä nh÷ng th«ng tin ph¶n håi vÒ qu¸ tr×nh häc tËp cña b¶n th©n,
®Ó hä ®iÒu chØnh qu¸ tr×nh häc tËp. NÕu viÖc ®¸nh gi¸ ®îc tæ chøc
nghiªm tóc sÏ gióp HS n©ng cao tinh thÇn tr¸ch nhiÖm trong häc tËp, cã ý
chÝ v¬n lªn ®¹t nh÷ng kÕt qu¶ häc tËp cao h¬n, cñng cè lßng tin vµo kh¶
n¨ng cña b¶n th©n, n©ng cao ý thøc tù gi¸c, kh¾c phôc tÝnh chñ quan, tù
m·n vµ ®Æc biÖt lµ ph¸t triÓn n¨ng lùc tù ®¸nh gi¸, mét n¨ng lùc cÇn thiÕt
10
®èi víi qu¸ tr×nh häc tËp cña häc sinh kh«ng chØ lµ khi cßn ngåi trªn ghÕ
nhµ trêng mµ cßn cÇn thiÕt cho viÖc häc tËp suèt ®êi cña mét con ngêi.
- §èi víi gi¸o viªn: ViÖc ®¸nh gi¸ häc sinh sÏ cung cÊp cho gi¸o viªn
nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vÒ:
1) Tr×nh ®é vµ kÕt qu¶ häc tËp cña líp còng nh cña tõng häc sinh ®èi
víi nh÷ng môc ®Ých häc tËp vÒ çc ph¬ng diÖn: nhËn thøc, kü n¨ng vµ th¸i
®é.
2) Ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng sai lÇm ®iÓn h×nh cña häc sinh vµ nguyªn
nh©n cña nh÷ng sai lÇm, ®Ó tõ ®ã kÞp thêi ®iÒu chØnh ho¹t ®éng häc cña
häc sinh.
3) Gióp cho GV cã c¬ së thùc tÕ ®Ó nhËn ra nh÷ng ®iÓm m¹nh, ®iÓm
yÕu cña m×nh, tù ®iÒu chØnh, tù hoµn thiÖn ho¹t ®éng d¹y, phÊn ®Êu
kh«ng ngõng n©ng cao chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ d¹y häc.
- §èi víi çn bé qu¶n lý: ViÖc ®¸nh gi¸ HS sÏ cung cÊp nh÷ng th«ng tin
c¬ b¶n vÒ thùc tr¹ng d¹y - häc trong c¬ së ®µo t¹o, trêng häc gióp çc nhµ
qu¶n lý n¾m b¾t ®îc nh÷ng sai lÖch, ®Ó tõ ®ã kÞp thêi cã nh÷ng ®iÒu
chØnh phï hîp nh»m thùc hiÖn tèt môc tiªu gi¸o dôc ®· ®Ò ra.
1.1.3. Kh¸i niÖm kiÓm tra

Theo t¸c gi¶ Ph¹m H÷u Tßng: "KiÓm tra lµ sù theo dâi, t¸c ®éng cña ng-
êi kiÓm tra ®èi víi ngêi häc nh»m thu ®îc nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó
®¸nh gi¸".
Còng nãi vÒ kiÓm tra th× GS. NguyÔn B¸ Kim cho r»ng:
" KiÓm tra nh»m cung cÊp cho thÇy vµ trß nh÷ng th«ng tin vÒ kÕt qu¶
d¹y häc, tríc hÕt lµ vÒ tri thøc vµ kü n¨ng cña tõng häc sinh nhng còng lu ý
c¶ vÒ mÆt n¨ng lùc, th¸i ®é vµ phÈm chÊt cña hä cïng víi sù diÔn biÕn cña
qu¸ tr×nh d¹y häc’ [18, tr. 321].
11
ViÖc KT lu«n lu«n cã môc ®Ých kÐp: môc ®Ých ®èi víi thÇy vµ môc
®Ých ®èi víi trß, gióp thÇy vµ trß ®iÒu chØnh ho¹t ®éng d¹y vµ häc. KiÓm
tra víi t çch lµ ph¬ng tiÖn vµ h×nh thøc cña ®¸nh gi¸.
Trong d¹y häc cã 3 lo¹i kiÓm tra: kiÓm tra thêng xuyªn, kiÓm tra ®Þnh
kú vµ kiÓm tra tæng kÕt.
ViÖc kiÓm tra cung cÊp nh÷ng d÷ kiÖn, nh÷ng th«ng tin lµm c¬ së cho
viÖc ®¸nh gi¸.
Nh vËy KT vµ §G lµ hai c«ng viÖc cã néi dung kh¸c nhau nhng cã liªn
quan mËt thiÕt víi nhau nh»m miªu t¶ vµ tËp hîp nh÷ng b»ng chøng vÒ kÕt
qu¶ häc tËp cña häc sinh. KT lµ ph¬ng tiÖn ®Ó §G, muèn §G th× ph¶i tiÕn
hµnh KT.
Ta cã thÓ thÊy mèi quan hÖ gi÷a çc kh©u ®ã ®îc thÓ hiÖn trong s¬
®å sau:
KÕ
ho¹ch
KiÓm §¸nh
tra gi¸
1.1.4. Chøc n¨ng cña kiÓm tra - ®¸nh gi¸

Çc nhµ gi¸o dôc nh: J. M. Dekele, Ph¹m H÷u Tßng, TrÇn B¸ Hoµnh,
… ®· nghiªn cøu vµ ®a ra nh÷ng chøc n¨ng cña KT-§G, trong çch diÔn ®¹t
12
tuy cã kh¸c nhau nhng çc t¸c gi¶ ®Òu cho thÊy KT-§G cã 3 chøc n¨ng c¬
b¶n sau ®©y:
- Chøc n¨ng s ph¹m: KT-§G thÓ hiÖn ë t¸c dông cã Ých cho b¶n th©n
häc sinh ®îc kiÓm tra còng nh chÊt lîng d¹y cña gi¸o viªn trong viÖc thùc
hiÖn nhiÖm vô gi¸o dôc. Qua ®ã lµm s¸ng tá thùc tr¹ng, ®Þnh híng vµ ®iÒu
chØnh ho¹t ®éng d¹y - häc.
- Chøc n¨ng x· héi: C«ng khai ho¸ kÕt qu¶ häc tËp cña mçi häc sinh
trong tËp thÓ líp, trêng, th«ng b¸o kÕt qu¶ häc tËp, gi¶ng d¹y tríc phô huynh
häc sinh, tríc çc cÊp qu¶n lý gi¸o dôc.
- Chøc n¨ng khoa häc: NhËn ®Þnh chÝnh x¸c vÒ mét mÆt nµo ®ã
trong thùc tr¹ng d¹y - häc, vÒ tÝnh hiÖu qu¶ cña viÖc thùc hiÖn mét s¸ng
kiÕn hay mét c¶i tiÕn trong ho¹t ®éng d¹y - häc.
Tuú theo môc ®Ých ®¸nh gi¸ mµ mét hoÆc vµi chøc n¨ng nµo ®ã sÏ
®îc ®a lªn hµng ®Çu.
1.1.5. Nh÷ng yªu cÇu s ph¹m trong viÖc kiÓm tra - ®¸nh gi¸ kÕt qu¶
ViÖc KT-§G kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh ph¶i chó ý tu©n theo mét sè
yªu cÇu c¬ b¶n sau ®©y:
- §¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan:
Ph¶i ®¶m b¶o sù v« t cña ngêi KT-§G, tr¸nh t×nh c¶m ç nh©n, thiªn vÞ.
Ph¶i ®¶m b¶o tÝnh trung thùc cña ngêi ®îc KT-§G, chèng quay cãp, gian lËn
trong khi ®îc KT-§G.
ViÖc KT-§G ph¶i phï hîp víi hoµn c¶nh, ®iÒu kiÖn d¹y vµ häc, tr¸nh
nh÷ng nhËn ®Þnh chñ quan, ¸p ®Æt thiÕu c¨n cø.
- KiÓm tra - ®¸nh gi¸ ph¶i toµn diÖn:
Theo quan ®iÓm cña GS. TrÇn B¸ Hoµnh th×: "Mét bµi kiÓm tra, mét
®ît ®¸nh gi¸ cã thÓ nh»m vµo mét môc ®Ých träng t©m nµo ®ã nhng toµn
13
bé hÖ thèng kiÓm tra - ®¸nh gi¸ ph¶i ®¹t yªu cÇu ®¸nh gi¸ toµn diÖn, kh«ng
chØ vÒ mÆt sè lîng mµ quan träng lµ mÆt chÊt lîng, kh«ng chØ vÒ mÆt
kiÕn thøc mµ c¶ vÒ kü n¨ng, th¸i ®é, t duy." [13, tr. 11].
- KiÓm tra - ®¸nh gi¸ ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hÖ thèng:
ViÖc KT-§G ph¶i ®îc tiÕn hµnh theo kÕ ho¹ch, cã hÖ thèng bao gåm:
KT-§G thêng xuyªn, KT-§G sau khi häc xong tõng néi dung, KT-§G ®Þnh
kú, KT-§G tæng kÕt cuèi n¨m häc, kho¸ häc. Sè lÇn kiÓm tra ph¶i ®ñ ®Ó
®¶m b¶o ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c.
- KiÓm tra - ®¸nh gi¸ ph¶i c«ng khai:
ViÖc KT-§G ph¶i ®îc tiÕn hµnh c«ng khai, kÕt qu¶ ph¶i ®îc c«ng bè
kÞp thêi ®Ó mçi häc sinh cã thÓ tù ®¸nh gi¸, xÕp h¹ng trong tËp thÓ.
1.1.6. Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n trong ®¸nh gi¸
Qu¸ tr×nh §G bao gåm 4 kh©u:
Lîng ho¸ Lîng gi¸ §¸nh gi¸ Ra quyÕt

®Þnh
- Lîng ho¸: trong cuèn s¸ch “ Ph¬ng ph¸p d¹y häc To¸n” TS. NguyÔn B¸
Kim cho r»ng: "Lîng ho¸ mét ®Æc ®iÓm chung cña nh÷ng ®èi tîng mµ ta
muèn so s¸nh lµ biÓu thÞ møc ®é cña ®Æc ®iÓm nµy ë mçi ®èi tîng ®ã"
[18, tr. 326].
Trong d¹y häc, lîng ho¸ ®îc thùc hiÖn díi nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau
nh: xÕp lo¹i, s¾p thø tù hoÆc cho ®iÓm.
- Lîng gi¸: "Lîng gi¸ ®îc hiÓu lµ sù gi¶i thÝch th«ng tin vÒ tr×nh ®é
kiÕn thøc, kü n¨ng hoÆc th¸i ®é cña häc sinh" [18, tr. 326].
Tuú thuéc vµo c¨n cø dïng ®Ó gi¶i thÝch, ngêi ta ph©n biÖt 2 çch lîng
gi¸:
14
Lîng gi¸ theo tiªu chuÈn: Lµ sù gi¶i thÝch vÒ tr×nh ®é, kiÓn thøc, kü
n¨ng hoÆc th¸i ®é cña häc sinh ®îc so s¸nh t¬ng ®èi trong mét tËp thÓ, mét
tËp hîp nµo ®ã.
Lîng gi¸ theo tiªu chÝ: Lµ sù gi¶i thÝch th«ng tin vÒ tr×nh ®é, kiÕn
thøc, kü n¨ng hoÆc th¸i ®é cña häc sinh ®èi chiÕu víi mét tiªu chÝ nhÊt
®Þnh nµo ®ã.
- §¸nh gi¸: Lµ mét m¾t xÝch träng yÕu trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸. Nã
kh«ng dõng l¹i ë sù gi¶i thÝch th«ng tin vÒ tr×nh ®é, kiÕn thøc, kü n¨ng, th¸i
®é cña häc sinh mµ cßn gîi ra nh÷ng híng "bæ khuyÕt sai sãt hoÆc ph¸t huy
kÕt qu¶". Cã hai lo¹i ®¸nh gi¸: §¸nh gi¸ tõng phÇn vµ ®¸nh gi¸ tæng kÕt.
- Ra quyÕt ®Þnh: Nh÷ng th«ng tin thu thËp tõ viÖc ®¸nh gi¸ sÏ lµm c¨n
cø cho viÖc ra quyÕt ®Þnh, ®ã lµ m¾t xÝch cuèi cïng cña qu¸ tr×nh §G:
"Th«ng thêng, nh÷ng quyÕt ®Þnh nµy cho ta biÕt thÇy gi¸o ®Þnh lµm g×,
quyÕt ®Þnh ®ã lµ hÖ qu¶ cña viÖc lîng ho¸, lîng gi¸ vµ ®¸nh gi¸ viÖc häc
tËp cña häc sinh".
1.1.7. LÜnh vùc cña ®¸nh gi¸
Víi xu thÕ chung hiÖn nay, ngêi ta thêng §G häc sinh theo çc lÜnh
vùc, ®ã lµ:
- LÜnh vùc vÒ nhËn thøc: ThÓ hiÖn ë kh¶ n¨ng suy nghÜ, lËp luËn,
bao gåm viÖc thu thËp çc sù kiÖn, gi¶i thÝch lËp luËn theo kiÓu diÔn
dÞch, quy n¹p vµ sù §G cã phª ph¸n.
- LÜnh vùc hµnh ®éng: Liªn quan ®Õn nh÷ng kü n¨ng ®ßi hái sù khÐo
lÐo vÒ ch©n tay, sù phèi hîp çc c¬ b¾p tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p.
- LÜnh vùc vÒ c¶m xóc: Liªn quan ®Õn nh÷ng ®¸p øng vÒ mÆt t×nh
c¶m,
bao hµm c¶ nh÷ng mèi quan hÖ nh yªu - ghÐt, th¸i ®é nhiÖt t×nh - thê ¬,
còng nh sù cam kÕt víi mét nguyªn t¾c vµ sù tiÕp thu çc lý tëng.
15
Çc lÜnh vùc nãi trªn kh«ng hoµn toµn t¸ch biÖt hoÆc lo¹i trõ lÉn
nhau. PhÇn lín viÖc ph¸t triÓn t©m lý (vµ c¶ t©m linh) ®Òu bao hµm c¶ 3
lÜnh vùc nãi trªn.
VÒ lÜnh vùc nhËn thøc, t¹i Héi nghÞ t©m lý häc tæ chøc n¨m 1948 ë
Mü, B. S. Bloom cïng víi nh÷ng ngêi céng t¸c cña «ng ®· ph©n chia thµnh
çc møc ®é nhËn thøc tõ ®¬n gi¶n nhÊt ®Õn phøc t¹p nhÊt nh sau:
- NhËn biÕt: (Knowledge)
Lµ sù nhí l¹i çc d÷ kiÖn ®· ®îc häc tríc ®©y. Cã nghÜa lµ mét ngêi cã
thÓ nh¾c l¹i mét lo¹t d÷ kiÖn, tõ çc sù kiÖn ®¬n gi¶n ®Õn çc lý thuyÕt
phøc t¹p, t¸i hiÖn trong trÝ nhí nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt. §©y lµ cÊp ®é
thÊp nhÊt cña kÕt qu¶ häc tËp trong lÜnh vùc nhËn thøc.
- Th«ng hiÓu: (Comprehension)
Lµ kh¶ n¨ng n¾m ®îc ý nghÜa cña tµi liÖu, gi¶i thÝch ®îc ý nghÜa
cña çc ®Þnh nghÜa, ®Þnh lý, … minh häa ®Þnh lý b»ng çc vÝ dô cô thÓ
vµ ¸p dông thµnh th¹o ®Þnh lý vµo gi¶i to¸n.
- VËn dông: (Applicasion)
Lµ kh¶ n¨ng sö dông çc kiÕn thøc ®· häc vµo mét hoµn c¶nh míi. KÕt
qu¶ häc tËp trong lÜnh vùc nµy ®ßi hái cÊp ®é thÊu hiÓu cao h¬n so víi
cÊp ®é th«ng hiÓu ë trªn.
- Ph©n tÝch: (Analysis)
Lµ sù ph©n chia mét vÊn ®Ò thµnh nh÷ng thµnh tè, bé phËn, kh¶ n¨ng
ph©n biÖt çc sù kiÖn tõ çc gi¶ thiÕt, ph¸t hiÖn, nhËn biÕt, xem xÐt th«ng
tin mét çch chÝnh x¸c. ë ®©y ®ßi hái mét sù thÊu hiÓu c¶ néi dung vµ
h×nh thøc cÊu tróc cña tµi liÖu.
- Tæng hîp: (Synthesis)
16
Lµ sù nhãm häp çc thµnh tè hoÆc bé phËn riªng biÖt thµnh çi toµn
thÓ
mµ tríc ®ã cha h×nh thµnh râ. §Æc biÖt nhÊn m¹nh çc hµnh vi s¸ng t¹o, tËp
trung chñ yÕu vµo viÖc h×nh thµnh çc m« h×nh hoÆc cÊu tróc míi.
- §¸nh gi¸: (Evaluation)
Lµ kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña tµi liÖu, kh¶ n¨ng xem xÐt ®¸nh gi¸
chÊt lîng mét bµi häc, chÊm ®iÓm mét bµi viÕt, ®¸nh gi¸ tÝnh çch ë mét
con ngêi.
Çc møc ®é nªu trªn lµ çc thø bËc mµ häc sinh cÇn ®¹t ®îc theo møc
®é nhËn thøc. Bµi KT-§G cÇn ph¶i phô thuéc vµo môc tiªu gi¸o dôc cña tõng
cÊp häc, ®Æc ®iÓm sinh lý vµ n¨ng lùc trÝ tuÖ ®Ó phï hîp víi viÖc §G
ph©n lo¹i tõng møc ®é, kh¶ n¨ng cña tõng ®èi tîng häc sinh cô thÓ.
ViÖc §G th¸i ®é häc sinh (mét trong çc môc tiªu vÒ t×nh c¶m) lµ rÊt
khã thùc hiÖn, viÖc §G trong lÜnh vùc nµy cã thÓ dùa vµo nhiÒu biÖn ph¸p
kh¸c nhau nh: quan s¸t tù nhiªn, pháng vÊn, çc phiÕu tr¾c nghiÖm,…
1.1.8. Tiªu chÝ cña ®¸nh gi¸
KT-§G kÕt qu¶ häc tËp sÏ cã t¸c dông tÝch cùc nÕu x¸c ®Þnh ®îc çc
tiªu chÝ §G cÇn thiÕt. Çc tiªu chÝ chñ yÕu cña §G kÕt qu¶ häc tËp lµ:
1) §é tin cËy: mét bµi kiÓm tra ®îc coi lµ cã ®é tin cËy nÕu:
Trong hai lÇn kiÓm tra kh¸c nhau, cïng mét häc sinh ph¶i ®¹t ®îc sè
®iÓm xÊp xØ hoÆc trïng nhau nÕu cïng lµm bµi KT cã néi dung t¬ng ®-
¬ng.
Hai gi¸o viªn chÊm cïng mét bµi KT ®Òu cã ®iÓm nh nhau hoÆc gÇn
nh nhau.
2) TÝnh kh¶ thi: néi dung vµ møc ®é néi dung bµi kiÓm tra, thi, h×nh
thøc vµ ph¬ng tiÖn tæ chøc kiÓm tra, thi … ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô
17
thÓ cña häc sinh ë ®Þa ph¬ng vµ phï hîp víi tr×nh ®é chuÈn tèi thiÓu cña
ch¬ng tr×nh.
3) Kh¶ n¨ng ph©n lo¹i tÝch cùc: do cã sù ph¸t triÓn kh¸c nhau gi÷a çc
ç nh©n nªn cÇn cã nh÷ng bµi kiÓm tra, thi sao cho häc sinh cã kh¶ n¨ng cao
h¬n th× ®¹t kÕt qu¶ cao h¬n mét çch râ nÐt. Tr¸nh t×nh tr¹ng bµi kiÓm tra,
thi
kh«ng ph¶n ¸nh ®îc çc tr×nh ®é häc tËp kh¸c nhau ngay trong mét líp häc.
4) TÝnh gi¸ trÞ (hoÆc híng ®Ých): mét bµi kiÓm tra, thi cã tÝnh gi¸
trÞ nÕu nã thùc sù ®¸nh gi¸ häc sinh ®óng vÒ lÜnh vùc cÇn ®¸nh gi¸, ®o ®-
îc ®óng çi cÇn ®o.
Trong mçi m«n häc cã thÓ cã çc lo¹i néi dung kh¸c nhau nhng khi §G
kÕt qu¶ häc tËp m«n häc ®ã ph¶i tËp trung ph¶n ¸nh ®îc kÕt qu¶ häc tËp çc
néi dung chñ chèt, träng t©m, c¬ b¶n nhÊt.
1.1.9. ChuÈn ®¸nh gi¸

ChuÈn §G kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh lµ tr×nh ®é häc tËp tèi thiÓu
mµ mäi häc sinh ph¸t triÓn b×nh thêng muèn ®îc c«ng nhËn cã tr×nh ®é ®¹t
®îc cña m×nh trong tõng giai ®o¹n cña cÊp häc, bËc häc.
1) C¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh tr×nh ®é chuÈn:
Môc tiªu cña bËc häc vµ m«n häc.
Khung ch¬ng tr×nh (cÊp, líp).
N¨ng lùc cña sè ®«ng häc sinh víi çc ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt nhÊt vµ tèi
thiÓu ®Ó d¹y häc b×nh thêng.
2) Ba nguyªn t¾c ®Ó x¸c ®Þnh chuÈn:
- Nguyªn t¾c 1: Thèng nhÊt.
ChuÈn ¸p dông thèng nhÊt cho tÊt c¶ çc m«n häc (ch¼ng h¹n ®ã lµ
møc ®é chuÈn tèi thiÓu cho tÊt c¶ çc lÜnh vùc ®¸nh gi¸ cña m«n häc).
- Nguyªn t¾c 2: Toµn diÖn.
18
ChuÈn ph¶i ph¶n ¸nh toµn bé nh÷ng träng t©m cña ch¬ng tr×nh (cña
tÊt c¶ çc m«n häc vµ cña tõng m«n häc cô thÓ).
ChuÈn ph¶i bao gåm çc lÜnh vùc cña ®¸nh gi¸ nh: nhËn biÕt, th«ng
hiÓu, vËn dông, ph©n tÝch, tæng hîp, s¸ng t¹o vµ tù ®¸nh gi¸.
Xu thÕ hiÖn nay ë çc giai ®o¹n häc tËp c¬ b¶n th× çc lÜnh vùc KT-
§G
kÕt qu¶ häc tËp tËp trung vµo: NhËn biÕt, th«ng hiÓu vµ vËn dông.
- Nguyªn t¾c 3: Phï hîp (kh¶ thi).
ChuÈn ph¶i phï hîp víi môc tiªu vµ ch¬ng tr×nh d¹y häc trong tõng giai
®o¹n cô thÓ.
ChuÈn ph¶i phï hîp víi mäi ®èi tîng häc sinh (mÆc dï con ®êng ®¹t
chuÈn cña tõng ®èi tîng cã thÓ cã nh÷ng ®iÓm riªng kh¸c nhau).
ChuÈn ph¶i phï hîp víi tõng ®iÒu kiÖn d¹y häc cô thÓ ë sè ®«ng çc tr-
êng b×nh thêng.
Çc nguyªn t¾c trªn ®ßi hái ph¶i x©y dùng chuÈn rÊt c«ng phu vµ rÊt
cÇn ph¶i qua çc giai ®o¹n thö nghiÖm trªn çc mÉu ®¹i diÖn cho çc ®èi t-
îng kh¸c nhau.
1.2. Çc ph¬ng ph¸p KT-§G kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh.
TÝnh ®Õn nay, trong viÖc KT-§G kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh ngêi ta
hay sö dông 2 ph¬ng ph¸p chñ yÕu lµ: Tù luËn (hay luËn ®Ò) vµ tr¾c
nghiÖm kh¸ch quan (Test). C¶ hai ph¬ng ph¸p nµy ®Òu ®îc gäi chung lµ
tr¾c nghiÖm, tuy nhiªn do thãi quen ta thêng gäi "tr¾c nghiÖm tù luËn" lµ
"tù luËn" cßn "tr¾c nghiÖm kh¸ch quan" lµ "tr¾c nghiÖm".
Cã thÓ thÊy çc ph¬ng ph¸p kiÓm tra - ®¸nh gi¸ ®· vµ ®ang ®îc sö
dông ë trêng phæ th«ng trong s¬ ®å sau ®©y:
19
Çc ph¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm
Quan s¸t ViÕt VÊn ®¸p
Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan Tr¾c nghiÖm tù luËn
TiÓu luËn Cung cÊp th«ng tin
GhÐp ®«i §iÒn khuyÕt Tr¶ lêi ng¾n §óng sai NhiÒu lùa chän
1.2.1. Tù luËn
20
Lµ mét nhãm çc c©u hái buéc ph¶i tr¶ lêi theo d¹ng më (lo¹i c©u hái
nµy kh«ng chØ cã mét c©u tr¶ lêi hay mét kiÓu tr¶ lêi mµ cã thÓ cã nhiÒu
çch, nhiÒu híng tr×nh bµy lêi gi¶i). Häc sinh ph¶i tù tr×nh bµy ý kiÕn trong
mét bµi viÕt dµi ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mµ c©u hái nªu ra.
1.2.2. Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan
Lµ mét nhãm çc c©u hái trong ®ã mçi c©u nªu ra mét vÊn ®Ò cïng víi
nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®ßi hái häc sinh ph¶i viÕt c©u tr¶ lêi rÊt ng¾n
gän
hoÆc lùa chän 1 c©u tr¶ lêi, thËm chÝ chØ cÇn ®iÒn thªm mét vµi tõ.
1.2.3. §Æc ®iÓm chung cña tr¾c nghiÖm kh¸ch quan vµ tù luËn
C¶ hai ph¬ng ph¸p KT nµy ®Òu cã chung mét sè ®Æc ®iÓm sau:
- §Òu cã thÓ dïng ®Ó ®¸nh gi¸ hÕt mäi thµnh qu¶ häc tËp quan träng
mµ mét bµi kh¶o s¸t b»ng lèi viÕt cã thÓ kh¶o s¸t ®îc.
- TÊt c¶ ®Òu cã thÓ ®îc sö dông ®Ó khuyÕn khÝch häc sinh häc tËp
nh»m ®¹t ®Õn çc môc tiªu: hiÓu biÕt çc nguyªn lý, tæ chøc vµ phèi hîp çc
ý tëng, øng dông kiÕn thøc trong viÖc gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò.
C¶ 2 ph¬ng ph¸p TNKQ vµ tù luËn ®Òu ®ßi hái sù vËn dông Ýt nhiÒu
ph¸n ®o¸n chñ quan. Gi¸ trÞ cña hai lo¹i TNKQ vµ tù luËn ®Òu phô thuéc
vµo tÝnh kh¸ch quan vµ ®¸ng tin cËy cña chóng.
1.2.4. Nh÷ng u, nhîc ®iÓm cña 2 lo¹i tr¾c nghiÖm
C¶ hai ph¬ng ph¸p TN dï sö dông ph¬ng ph¸p nµo th× viÖc KT-§G
còng ph¶i ®¶m b¶o 3 chøc n¨ng thiÕt yÕu sau:
- Chøc n¨ng ®Þnh híng: Qua viÖc KT-§G cã thÓ chän ra ®îc nh÷ng ph-
¬ng ph¸p häc tËp thÝch ®¸ng, phï hîp h¬n.
- Chøc n¨ng ®iÒu hoµ: Qua KT-§G, gi¸o viªn cã thÓ ®iÒu chØnh qu¸
tr×nh gi¶ng d¹y ®Ó n©ng cao hiÖu d¹y häc.
21
- Chøc n¨ng cÊp b»ng (thi tuyÓn): §Ó s¬ kÕt thu nhËn, cÊp b»ng mçi
kho¸ häc vµ thi tuyÓn vµo kho¸ häc tiÕp theo. Trong häc tËp, ®iÒu cèt yÕu
lµ ph¶i ph©n biÖt môc tiªu cuèi cïng vµ çch ®¹t ®îc môc tiªu Êy.
Trong thêi ®¹i ngµy nay, viÖc KT-§G ph¶i ®îc coi nh lµ mét bé phËn
chñ yÕu vµ hîp thµnh mét thÓ thèng nhÊt víi qu¸ tr×nh ®µo t¹o. Khi ®ã viÖc
gi¸o dôc sÏ ®¹t kÕt qu¶ cao h¬n.
*) Tr¾c nghiÖm tù luËn vµ TNKQ cã nh÷ng u, nhîc ®iÓm riªng, tuú
theo môc tiªu cÇn KT- §G mµ ta cã thÓ nhËn thÊy sù kh¸c nhau ®ã:
Tù luËn TNKQ
- Cã thÓ ®o lêng rÊt tèt vÒ kh¶ n¨ng - Cã thÓ ®o lêng kh¶ n¨ng suy luËn nh
1. Kh¶
suy luËn nh s¾p xÕp ý tëng, suy s¾p xÕp ý tëng, suy diÔn, so s¸nh vµ
n¨ng
®o diÔn, so s¸nh vµ ph©n biÖt. ph©n biÖt.
®îc - Kh«ng ®o lêng kiÕn thøc mét çch - Cã thÓ KT- §G kiÕn thøc cña HS mét
bao qu¸t. çch bao qu¸t.
2. LÜnh - Cã thÓ KT- §G ph¹m vi kiÕn thøc - Cã thÓ bao gåm nhiÒu lÜnh vùc trong
vùc hÑp vµ s©u, mét bµi thi chØ gåm Ýt mçi bµi thi, víi nhiÒu c©u hái bao qu¸t
KT- §G c©u hái, HS cã thÓ khÐo lÐo tr¸nh kh¾p néi dung ch¬ng tr×nh gi¶ng d¹y,
®îc
®Ò cËp ®Õn nh÷ng ®iÓm hä ®ßi hái HS ph¶i cã mét nÒn t¶ng réng r·i
kh«ng n¾m ch¾c. vÒ kiÕn thøc, kü n¨ng.
3. ¶nh - KhuyÕn khÝch HS s¾p ®Æt vµ - KhuyÕn khÝch HS tÝch luü nhiÒu
hëng ®èi víi diÔn ®¹t ý tëng mét çch hiÖu qu¶. kiÕn thøc vµ kü n¨ng.
HS
4. viÖc - ChØ cÇn viÕt Ýt c©u hái cho mçi - Ph¶i viÕt nhiÒu c©u hái cho mçi bµi
so¹n bµi KT hay thi. thi.
th¶o - Kh«ng mÊt nhiÒu thêi gian cho - MÊt rÊt nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc
®Ò thi
viÖc ra ®Ò. cho viÖc ra ®Ò.
- ViÖc chÊm ®iÓm thêng mÊt - C«ng viÖc chÊm ®iÓm nhanh chãng,
5. viÖc
nhiÒu thêi gian. chÝnh x¸c vµ kh¸ch quan.
chÊm
thi - GV cã thÓ cã nh÷ng nhËn xÐt chñ - Cã thÓ sö dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i
quan vÒ bµi lµm cña HS. vµo chÊm thi ®ång lo¹t.
22
- Cã nhiÒu yÕu tè chi phèi kÕt qu¶
bµi kiÓm tra, thi.
Nh vËy c¶ hai lo¹i Tr¾c nghiÖm tù luËn vµ TNKQ ®Òu cã nh÷ng u,

nhîc ®iÓm kh¸c nhau, tuú thuéc vµo môc tiªu §G, néi dung tõng m«n häc,
tõng néi dung kiÕn thøc, gi¸o viªn cã thÓ chän mét trong hai ph¬ng ph¸p
TNKQ hoÆc tù luËn ®Ó KT-§G.
§«i khi trong mét bµi kiÓm tra, gi¸o viªn còng cã thÓ kÕt hîp c¶ hai ph-
¬ng ph¸p TNKQ vµ tù luËn ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu KT- §G ®· ®Ò ra.
1.3. Ph¬ng ph¸p Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan

C¶ hai ph¬ng ph¸p tù luËn vµ TNKQ ®Òu ®· vµ ®ang ®îc sö dông
réng r·i trong çc kú thi, kiÓm tra tõ nh÷ng kú kiÓm tra hÕt ch¬ng, kiÓm tra
häc kú, ... cho ®Õn nh÷ng kú thi mang tÝnh chÊt Quèc Gia nh: thi Tèt
nghiÖp, TuyÓn sinh, … Trong luËn v¨n nµy chóng t«i tËp trung nghiªn cøu
vÒ ph¬ng ph¸p TNKQ mµ gäi t¾t lµ Tr¾c nghiÖm (TN), vµ kh¶ n¨ng ¸p
dông ph¬ng ph¸p TN vµo KT-§G kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh THPT.
1.3.1. Kh¸i niÖm tr¾c nghiÖm
GS. TrÇn B¸ Hoµnh cho r»ng: "Tr¾c nghiÖm trong gi¸o dôc lµ mét ph-
¬ng ph¸p ®o ®Ó th¨m dß mét sè ®Æc ®iÓm n¨ng lùc trÝ tuÖ cña häc sinh
(chó ý, tëng tîng, ghi nhí, th«ng minh, n¨ng khiÕu, …) hoÆc ®Ó kiÓm tra
®¸nh gi¸ mét sè kiÕn thøc, kü n¨ng, kü x¶o, th¸i ®é cña häc sinh" [13, tr. 37].
Cã nhiÒu h×nh thøc TN, cã thÓ lµ ®Ó ®o trÝ th«ng minh, kh¶ n¨ng
øng xö, TN vÒ n¨ng lùc chung vµ n¨ng lùc riªng, n¨ng lùc riªng biÖt,TN vÒ
thµnh qu¶ häc tËp.
Trong ph¹m vi cña ®Ò tµi nµy, chóng t«i nghiªn cøu lo¹i TN vÒ thµnh
qu¶ häc tËp cña häc sinh THPT ®îc viÕt t¾t lµ Test (T). Lo¹i TN nµy võa
cung cÊp sè ®o vÒ nh÷ng kÕt qu¶ häc tËp ®· ®îc hoµn thµnh võa dù b¸o vÒ
kh¶ n¨ng häc tËp trong t¬ng lai. Hay nãi çch kh¸c: "§iÒu dù b¸o tèt nhÊt vÒ
23
thµnh qu¶ häc tËp trong t¬ng lai lµ thµnh qu¶ häc tËp trong qu¸ khø" [25, tr.
196]
Nh÷ng hµnh vi ®o ®îc b»ng çc TN thµnh qu¶ häc tËp lµ: Sù ghi nhí,
çc kü n¨ng, çc lËp luËn, suy diÔn dÉn ®Õn kÕt qu¶. Çc TN vÒ thµnh qu¶
häc tËp lµ nh÷ng phÐp ®o trùc tiÕp vÒ çc m«n häc ë nhµ trêng vµ lµ lo¹i
TN tiªu chuÈn ho¸ quan träng.
1.3.2. Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan

Bµi TN ®îc gäi lµ kh¸ch quan v× hÖ thèng cho ®iÓm lµ kh¸ch quan,
kh«ng phô thuéc vµo ý muèn chñ quan cña ngêi chÊm bµi nh lµ ®èi víi tù
luËn. Tuy nhiªn, néi dung cña mét bµi TNKQ còng cã phÇn chñ quan theo
nghÜa: nã phô thuéc vµo néi dung ®Ó kiÓm tra vµ ë viÖc ®Þnh ra c©u tr¶
lêi s½n.
Theo GS. TS. L©m Quang ThiÖp th×: "Nhãm çc c©u tr¾c nghiÖm
mµ trong ®ã ®Ò thi thêng gåm rÊt nhiÒu c©u hái, mçi c©u nªu ra mét vÊn
®Ò cïng víi nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt sao cho thÝ sinh chØ ph¶i tr¶ lêi v¾n
t¾t cho tõng c©u. Ngêi ta thêng gäi nhãm ph¬ng ph¸p nµy lµ Tr¾c nghiÖm
kh¸ch quan" [32, tr. 11].
Cã 2 lo¹i TN thêng ®îc dïng:
- Tr¾c nghiÖm chuÈn ho¸: do nh÷ng chuyªn gia ®o lêng so¹n th¶o mét
çch c«ng phu trong thêi gian dµi. Lo¹i TN nµy ®îc x©y dùng trªn c¬ së
nh÷ng gi¸ trÞ trung b×nh hay b¶ng chuÈn gióp cho gi¸o viªn cã thÓ so s¸nh
kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh víi mét "chØ tiªu tËp hîp" hay víi mét "tËp hîp
chuÈn".
- Tr¾c nghiÖm tù t¹o: Lµ TN do gi¸o viªn tù so¹n ra sau khi kÕt thóc
mét bµi häc, mét vÊn ®Ò, mét ch¬ng, mét kho¸ häc, …vµ phï hîp víi tr×nh
®é, n¨ng lùc cô thÓ cña líp häc sinh mµ m×nh trùc tiÕp gi¶ng d¹y.
24
Mçi ph¬ng ph¸p KT-§G trong gi¸o dôc ®Òu cã nh÷ng u, nhîc ®iÓm
riªng, kh«ng cã ph¬ng ph¸p nµo lµ v¹n n¨ng. Do ®ã, trong qu¸ tr×nh d¹y häc,
tuú theo tõng bµi häc, phÇn häc, ch¬ng häc mµ gi¸o viªn lùa chän vµ vËn
dông hîp lý çc ph¬ng ph¸p KT-§G cho phï hîp vµ mang l¹i hiÖu qu¶ tèt nhÊt.
1.3.3. Çc lo¹i c©u hái Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan
Cã 5 lo¹i c©u hái TNKQ, tuy nhiªn trong thùc tÕ ngêi ta thêng sö dông
4 lo¹i c©u hái TN sau ®©y: ghÐp ®«i, ®iÒn khuyÕt, s¾p l¹i thø tù vµ c©u
hái nhiÒu lùa chän.
1.3.3.1. Lo¹i c©u hái tr¾c nghiÖm nhiÒu lùa chän: (Multiple choise
question- MCQ)
§©y lµ lo¹i c©u hái ®îc sö dông réng r·i nhÊt. D¹ng c©u hái nµy thêng
®a ra 1 nhËn ®Þnh vµ 4 ®Õn 5 ph¬ng ¸n tr¶ lêi, thÝ sinh ph¶i chän ®Ó
®¸nh dÊu vµo 1 ph¬ng ¸n ®óng hoÆc ®óng nhÊt.
- PhÇn nhËn ®Þnh (gäi lµ phÇn dÉn). Nªu ra mét vÊn ®Ò hay ®a ra
mét ý tëng râ rµng nh»m gióp cho ngêi lµm bµi cã thÓ hiÓu râ c©u tr¾c
nghiÖm muèn ®ßi hái ®iÒu g× ®Ó lùa chän c©u tr¶ lêi thÝch hîp.
- PhÇn lùa chän: Gåm cã nhiÒu híng gi¶i ®¸p ®îc ®¸nh dÊu A, B, ..
hay 1, 2, 3, … mµ häc sinh cã thÓ lùa chän trong sè ®ã 1 ph¬ng ¸n ®óng hay
®óng nhÊt, phÇn cßn l¹i lµ çc c©u nhiÔu. Khi viÕt c©u hái TN th× ®iÒu
quan träng lµ ph¶i lµm sao cho nh÷ng c©u nhiÔu ®ã ®Òu "hÊp dÉn" ngang
nhau hoÆc gÇn gièng víi c©u ®óng, b¾t buéc häc sinh ph¶i ®äc kü bµi häc,
dïng çc thao t¸c lËp luËn chÝnh x¸c míi cã thÓ ph¸t hiÖn ra sù thiÕu chÝnh
x¸c cña c©u nhiÔu tõ ®ã ph¸t hiÖn ra sù hoµn h¶o cña c©u tr¶ lêi ®óng.
VÝ dô 1: NghiÖm cña ph¬ng tr×nh: 5  3x  2 lµ:
7 7 7
a) 3
b) - 3
c) - 1 d) 1 e) 3
vµ 1
25
- PhÇn dÉn lµ "NghiÖm cña ph¬ng tr×nh: 5  3x  2 lµ"? Yªu cÇu
häc sinh ph¶i chØ ra nghiÖm cña mét ph¬ng tr×nh.
- PhÇn lùa chän a), b), c), d), e),
§èi víi c©u hái nµy häc sinh ph¶i biÕt kh¸i niÖm nghiÖm cña ph¬ng
tr×nh, kü n¨ng thay sè vµ nÕu häc sinh nµo linh ho¹t th× ph¶i vËn dông çc
thao t¸c gi¶i ph¬ng tr×nh cã chøa dÊu gi¸ trÞ tuyÖt ®èi ®Ó t×m ra nghiÖm
cô thÓ. Nh vËy gi¸o viªn sÏ KT ®îc lÜnh vùc nhËn biÕt, kü n¨ng th«ng hiÓu
cña häc sinh. Ph¬ng ¸n tr¶ lêi ®óng lµ e).
Mét trêng hîp ®Æc biÖt cña d¹ng c©u hái MCQ lµ chØ cã 2 kh¶ n¨ng
lùa
chän, thêng lµ díi d¹ng c©u: ®óng - sai, c©u TN lo¹i nµy cã thÓ ®îc t¸ch ra
thµnh tõng c©u lÎ hoÆc ®îc nhãm víi cïng mét c©u dÉn.
VÝ dô 2: Cho biÕt mçi ph¸t biÓu sau ®©y lµ ®óng hay sai:
1) Mäi sè lÎ ®Òu lµ sè nguyªn tè.
2) Mäi sè nguyªn tè ®Òu cã ®óng 2 íc sè.
3) Mäi sè nguyªn tè ®Òu chia hÕt cho chÝnh nã vµ ®¬n vÞ.
4) Mäi sè chia hÕt cho chÝnh nã vµ ®¬n vÞ ®Òu lµ sè nguyªn tè.
§¸p ¸n ®óng: 1 – sai; 4 – sai; 2 - ®óng; 3 - ®óng.
Qua nghiªn cøu vµ thùc tÕ gi¶ng d¹y cho thÊy, khi dïng lo¹i c©u hái lùa
chän ®óng - sai th× kh¶ n¨ng häc sinh tr¶ lêi ®óng do ®o¸n mß chiÕm tû lÖ
kh¸ cao (xÊp xØ 50%) cho nªn hiÖn nay ngêi ta kh«ng khuyÕn khÝch dïng
c©u lo¹i c©u hái nµy.
*) Çc quy t¾c so¹n th¶o c©u hái TN nhiÒu lùa chän:
Trªn c¬ së thùc nghiÖm nhiÒu n¨m vµ xem xÐt nh÷ng sai sãt mµ ngêi
viÕt c©u hái TN thêng vÊp ph¶i, çc nhµ khoa häc nghiªn cøu vÒ TN ®· ®a
ra çc quy t¾c sau ®©y:
26
- PhÇn chÝnh (hay c©u dÉn) cña c©u hái ph¶i diÔn ®¹t râ rµng mét
vÊn ®Ò, çc c©u tr¶ lêi ph¶i lµ nh÷ng c©u ng¾n gän, phï hîp víi vÊn ®Ò ®·
nªu.
- PhÇn c©u dÉn nªn mang trän ý nghÜa cña c©u hái.
- Nªn cã tõ 4 ®Õn 5 ph¬ng ¸n tr¶ lêi ®Ó chän cho mçi c©u hái, nÕu Ýt
h¬n th× yÕu tè may rñi t¨ng lªn, nÕu qu¸ nhiÒu ph¬ng ¸n th× häc sinh mÊt
nhiÒu thêi gian vµ gi¸o viªn khã chän ®îc c©u tr¶ lêi hay lµm c©u nhiÔu, çc
c©u nhiÔu ph¶i cã vÎ hîp lý vµ cã søc hÊp dÉn nh nhau.
- Çc c©u tr¶ lêi ®Ó lùa chän ph¶i cã vÎ hîp lý. NÕu ph¬ng ¸n chän lµ
sai hiÓn nhiªn th× häc sinh sÏ ph¸t hiÖn ra mét çch dÔ dµng.
- §é ng¾n, dµi cña çc c©u tr¶ lêi ph¶i t¬ng ®¬ng nhau.
- Çc c©u tr¶ lêi ®óng ph¶i ®îc ®Æt ë nh÷ng vÞ trÝ kh¸c nhau, s¾p
xÕp
theo mét thø tù ngÉu nhiªn, sè lÇn xuÊt hiÖn ë çc vÞ trÝ a) hoÆc b), c), d),
e) lµ
gÇn b»ng nhau.
- VÞ trÝ çc c©u tr¶ lêi ®Ó chän nªn ®îc s¾p xÕp theo mét thø tù "tù
nhiªn" nµo ®ã nÕu cã thÓ ®îc. Ch¼ng h¹n, çc con sè s¾p thø tù tõ nhá ®Õn
lín hay ngîc l¹i; çc tõ ®îc s¾p xÕp theo thø tù vÇn A, B, C, …
- Kh«ng nªn ®a qu¸ nhiÒu ý vµo mét c©u hái, chØ hái ®óng mét vÊn
®Ò. C©u hái ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é cña häc sinh.
1.3.3.2. Lo¹i c©u hái tr¾c nghiÖm ®iÒn khuyÕt (Completion items)
Lo¹i c©u hái ®iÒn khuyÕt cã thÓ cã 2 d¹ng: Chóng lµ nh÷ng c©u hái
víi lêi gi¶i ®¸p ng¾n hoÆc chóng cã thÓ gåm nh÷ng c©u ph¸t biÓu cã mét
hay nhiÒu chç trèng mµ häc sinh ph¶i ®iÒn nh÷ng côm tõ hay nh÷ng con sè
thÝch hîp vµo chç trèng ®ã. Nãi chung ®©y lµ lo¹i c©u TN cã c©u tr¶ lêi
"tù do", häc sinh cã c¬ héi tr×nh bµy nh÷ng ý tëng s¸ng t¹o cña m×nh.
27
VÝ dô 3: Ph¬ng tr×nh: x2 + 2x - 63 = 0 cã 2 nghiÖm ph©n biÖt lµ…vµ
….
VÝ dô 4: H·y ®iÒn vµo chç trèng nh÷ng côm tõ thÝch hîp:
Ba ®iÓm .… x¸c ®Þnh mét ®êng trßn cã t©m lµ ®iÓm ®ång quy cña
3 ®êng …. cña tam gi¸c cã 3 ®Ønh lµ 3 ®iÓm ®ã.
*) Çc quy t¾c khi so¹n th¶o c©u hái TN lo¹i ®iÒn khuyÕt:
- Nªn sö dông lo¹i c©u hái nµy khi chØ cã duy nhÊt 1 c©u tr¶ lêi ®óng.
- Tõ ph¶i ®iÒn nªn lµ mét danh tõ vµ lµ tõ cã ý nghÜa nhÊt trong c©u.
- Mçi c©u nªn chØ cã 1 hoÆc 2 chç trèng, çc kho¶ng trèng nªn cã ®é
dµi b»ng nhau ®Ó häc sinh kh«ng ®o¸n ®îc tõ ph¶i ®iÒn lµ dµi hay ng¾n.
1.3.3.3. Lo¹i c©u tr¾c nghiÖm s¾p l¹i thø tù
Víi lo¹i c©u TN nµy, häc sinh ph¶i s¾p l¹i thø tù çc dßng ®Ó cã ®îc
mét ®o¹n v¨n b¶n hîp lý, hîp logic.
VÝ dô 5: H·y s¾p xÕp ®óng çc dßng ®Ó cã çc bíc gi¶i bµi to¸n hîp
lý theo G. Polya:
1) X©y dùng ch¬ng tr×nh gi¶i 2) KiÓm tra vµ nghiªn cøu lêi
gi¶i
3) T×m hiÓu néi dung bµi to¸n 4) Thùc hiÖn ch¬ng tr×nh gi¶i
Thø tù s¾p xÕp ®óng lµ: 3) – 1) – 4) – 2)
VÝ dô 6: S¾p xÕp l¹i thø tù çc dßng ®Ó cã çc bíc biÕn ®æi ®óng
cña ph¬ng tr×nh: 3  x 2  1  4  2x 2
1) V× 2 vÕ d¬ng nªn b×nh ph¬ng 2 vÕ ®îc: 2 ( x 2  1)( 4  2 x 2 )  4  x 2
2) Ph¬ng tr×nh ®· cho t¬ng ®¬ng víi ph¬ng tr×nh: 3  x 2  1  4  2x 2
3) B×nh ph¬ng 2 vÕ ta ®îc: 4(x 2  1)(4  2 x 2 )  (4  x 2 ) 2
4) §Æt ®iÒu kiÖn: 4  x2  0

Thø tù s¾p xÕp ®óng lµ: 2) – 1) – 4) – 3).
*) Çc quy t¾c khi so¹n th¶o c©u hái TN s¾p xÕp thø tù:
28
- DiÔn ®¹t c©u hái mét çch s¸ng sña nhÊt, chó ý ®Õn cÊu tróc ng÷
ph¸p.
- Dïng nh÷ng c©u ®¬n gi¶n, thö nhiÒu çch ®Æt c©u hái vµ chän çch
diÔn ®¹t ®¬n gi¶n nhÊt.
1.3.3.4. Lo¹i c©u hái tr¾c nghiÖm cÆp ®«i - ghÐp ba
C©u hái, bµi tËp d¹ng nµy thêng gåm 2 cét th«ng tin, mçi cét cã nhiÒu
dßng. Häc sinh ph¶i chän nh÷ng kÕt hîp hîp lý gi÷a 1 dßng cña cét nµy víi 1
hay nh÷ng dßng thÝch hîp cña cét kia.
VÝ dô 7: GhÐp nh÷ng c©u bªn ph¶i víi c©u bªn tr¸i cho hîp lý:
1 2 A 
PT sin x  cã nghiÖm x  k
2 3
 3
x  k 2 ; x   k 2
2 1 B 4 4
PT cos x  cã nghiÖm
2

x  k
3 PT tgx  3 cã nghiÖm C 6

4 PT cot gx  3 cã nghiÖm D x  k 2
3
*) Çc quy t¾c khi so¹n th¶o c©u hái d¹ng ghÐp ®«i:
- Cét c©u hái vµ cét tr¶ lêi kh«ng nªn b»ng nhau, nªn cã sè c©u tr¶ lêi d
ra ®Ó t¨ng sù c©n nh¾c khi lùa chän.
- D·y th«ng tin ®a ra kh«ng nªn qu¸ dµi, nªn thuéc cïng mét lo¹i, cã liªn
quan ®Õn nhau, häc sinh cã thÓ nhÇm lÉn.
1.4. Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ bµi Tr¾c nghiÖm

1.4.1. Môc ®Ých cña viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ bµi Tr¾c nghiÖm
ViÖc ph©n tÝch, §G bµi tr¾c nghiÖm sau khi tæ chøc kiÓm tra,
chÊm vµ ghi ®iÓm bµi lµm cña häc sinh gióp chóng ta §G hiÖu qu¶ cña
tõng c©u hái. ViÖc lµm nµy cã hai môc ®Ých sau ®©y:
29
- Thø nhÊt, kÕt qu¶ cña bµi thi cã thÓ gióp gi¸o viªn §G møc ®é
truyÒn thô kiÕn thøc cña thÇy vµ kh¶ n¨ng lÜnh héi kiÕn thøc cña häc sinh
®Ó tõ ®ã ®iÒu chØnh ph¬ng ph¸p, néi dung d¹y häc ngµy cµng hiÖu qu¶
h¬n.
- Thø hai, tõ viÖc ph©n tÝch c©u hái, xem xÐt kÕt qu¶ bµi lµm cña
häc sinh gióp chóng ta ®¸nh gi¸ ®îc møc ®é khã, dÔ cña c©u hái, tõ ®ã
®iÒu chØnh cho hîp lý ®Ó cã ®îc bé c©u hái TN ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc
tËp cña häc sinh ngµy cµng chÝnh x¸c vµ hiÖu qu¶ h¬n.
1.4.2 Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ bµi Tr¾c nghiÖm
(Sö dông ph¬ng ph¸p thèng kª th«ng dông)
Ph©n tÝch thèng kª çc c©u hái TN ®Ó xem xÐt tõng c©u hái còng
nh toµn bé bµi TN cã ®¹t ®îc nh÷ng môc ®Ých ®Ò ra hay kh«ng. §iÒu ®ã
phô thuéc vµo môc ®Ých cña bµi TN.
Nguyªn t¾c chung ®Ó ph©n tÝch c©u hái cña mét bµi TN lµ ta thêng
so s¸nh c©u tr¶ lêi cña mçi c©u hái ®ã víi ®iÓm sè chung cña toµn bµi víi
mong muèn cã nhiÒu häc sinh (ë nhãm kh¸ giái) vµ ®ång thêi cã Ýt häc sinh
(ë nhãm yÕu) tr¶ lêi ®îc c©u hái ®ã, nghÜa lµ phæ çc ®iÓm cña mét líp
häc sinh ph¶i tr¶i cµng réng cµng tèt. NÕu kh«ng ®¹t ®îc ®iÒu ®ã, cã thÓ
c©u hái TN so¹n cha chÝnh x¸c hoÆc néi dung kiÕn thøc cha ®îc d¹y ®óng
yªu cÇu.
ViÖc ph©n tÝch c©u tr¶ lêi cña häc sinh nh»m x¸c ®Þnh çc chØ sè
vÒ ®é
khã, ®é ph©n biÖt, ®é gi¸ trÞ vµ ®é tin cËy cña mét c©u hái, mét bµi TN.
Theo kinh nghiÖm cña çc nhµ nghiªn cøu gi¸o dôc ë ViÖt Nam vµ trªn
thÕ giíi, trong mÉu ph©n bè chuÈn, ngêi ta thêng chia mÉu häc sinh thµnh 3
nhãm:
30
- Nhãm ®iÓm cao (H): chän 27% häc sinh ®¹t ®iÓm cao nhÊt (cã thÓ
dao ®éng trong kho¶ng tõ 25% - 33%)
- Nhãm ®iÓm thÊp (L): chän 27% häc sinh ®¹t ®iÓm thÊp nhÊt (cã
thÓ dao ®éng trong kho¶ng tõ 25% - 33%)
- Nhãm trung b×nh (M): kho¶ng 46% häc sinh cßn l¹i.
ViÖc chia nhãm chØ lµ t¬ng ®èi, ®èi víi çc líp Ýt häc sinh th× sai sè
thèng kª lµ kh¸ lín.
1.4.2.1. §é khã cña c©u hái
Khi nãi ®Õn ®é khã, hiÓn nhiªn ph¶i xem c©u hái ®ã lµ khã ®èi víi
®èi tîng nµo. Nhê viÖc thÓ nghiÖm trªn çc ®èi tîng häc sinh phï hîp, ngêi ta
R
cã thÓ ®o ®é khã b»ng c«ng thøc: P %
n
Trong ®ã R lµ sè häc sinh lµm bµi ®óng, n lµ sè häc sinh tham gia lµm
bµi.
Theo t¸c gi¶ D¬ng ThiÖu Tèng, cã thÓ ph©n lo¹i ®é khã cña mét c©u
hái theo kÕt qu¶ tr¶ lêi cña häc sinh:
- NÕu P  70% : Lµ c©u TN dÔ.
- NÕu P  (40%  70%) : Lµ c©u TN cã ®é khã trung b×nh.
- NÕu P  (30%  40%) : Lµ c©u TN t¬ng ®èi khã.
- NÕu P  30% : Lµ c©u TN khã.
1.4.2.2. §é ph©n biÖt
§é ph©n biÖt (hay cßn gäi lµ ®é b¸ch ph©n) lµ: ®é ®o kh¶ n¨ng cña
c©u hái ph©n biÖt râ kÕt qu¶ bµi lµm cña mét nhãm HS cã n¨ng lùc kh¸c
nhau.
CT
C«ng thøc tÝnh ®é ph©n biÖt: D %
n
Trong ®ã: C - Lµ sè ngêi trong nhãm cao tr¶ lêi ®óng c©u TN
T - Lµ sè ngêi trong nhãm thÊp tr¶ lêi ®óng c©u TN
31
n - Lµ tæng sè häc sinh dù thi TN.
Ph©n lo¹i chØ sè D cña mét c©u TN lµ:
- NÕu D  40% : §é ph©n biÖt rÊt tèt.
- NÕu D  (30%  39%) : §é ph©n biÖt tèt
- NÕu D  (20%  29%) : §é ph©n biÖt trung b×nh
- NÕu D  19% : §é ph©n biÖt thÊp.
*) Tiªu chuÈn ®Ó chän c©u hái tèt
Sau khi ®· ph©n tÝch vµ tÝnh to¸n th× çc c©u hái tho¶ m·n çc tiªu
chuÈn sau ®©y ®îc xÕp vµo danh môc çc c©u hái hay.
- §é khã: 40%  D  60%
- §é ph©n biÖt: P  30%

Dï sao ta còng kh¼ng ®Þnh r»ng: çc chØ sè thèng kª nãi trªn chØ cã ý
nghÜa t¬ng ®èi. Môc tiªu chÝnh ®¸nh gi¸ chÊt lîng bµi kiÓm tra thµnh qu¶
häc tËp cña häc sinh lµ so s¸nh b¶n th©n néi dung cña c©u hái víi çc môc
tiªu d¹y häc. §iÒu ®ã míi thùc sù cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh.
1.4.2.3. §é gi¸ trÞ cña bµi Tr¾c nghiÖm
§é gi¸ trÞ: "Lµ kh¸i niÖm cho biÕt møc ®é mµ mét bµi tr¾c nghiÖm
®o ®îc ®óng çi mµ nã ®Þnh ®o" [38, tr. 63].
§é gi¸ trÞ sÏ gióp chóng ta biÕt ®îc TN ta ®ang dïng cã gióp chóng ta
rót ra kÕt luËn ®óng vµo ®Æc ®iÓm cÇn nghiªn cøu hay kh«ng.
Mét bé bµi tËp TN muèn cã ®é gi¸ trÞ tèt cÇn ph¶i ®¶m b¶o çc yªu
cÇu:
- Çc bµi tËp TN ph¶i tiªu biÓu cho mét hÖ thèng c¬ b¶n çc bµi tËp.
- Sè bµi tËp TN ph¶i ®ñ lín ®Ó KT-§G.
- HÖ thèng c¬ b¶n çc bµi tËp ph¶i ph¶n ¸nh ®óng ®Æc ®iÓm, môc
®Ých
cÇn ®¸nh gi¸.
32
V× vËy khi so¹n th¶o ®Ò TN cÇn x¸c ®Þnh râ cÊu tróc çc bµi tËp cña
nã. §é gi¸ trÞ liªn quan chÆt chÏ ®Õn môc ®Ých vµ ®èi tîng kiÓm tra. Ta
ph©n biÖt cã çc lo¹i ®é gi¸ trÞ sau:
- §é gi¸ trÞ tiªn ®o¸n: Tõ ®iÓm sè trong kú thi TN cña mçi häc sinh,
chóng ta muèn tiªn ®o¸n møc ®é thµnh c«ng trong häc tËp cña häc sinh ®ã
trong t¬ng lai.
- §é gi¸ trÞ ®ång thêi: Nãi lªn sù t¬ng quan gi÷a çc ®iÓm sè cña bµi
TN víi sù ®o ®ång thêi çc tiªu chÝ kh¸c cã liªn quan mµ bµi TN muèn ®o l-
êng.
- §é gi¸ trÞ néi dung: Lµ møc ®é bao trïm mét çch tho¶ ®¸ng néi dung
cô thÓ cña tõng m«n häc, th× bµi TN ®ã ®îc coi lµ cã ®é gi¸ trÞ vÒ néi
dung."Tríc khi x¸c ®Þnh tÝnh chÊt gi¸ trÞ nµy, chóng ta nªu râ môc tiªu
gi¶ng d¹y, lo¹i kh¶ n¨ng hoÆc kiÕn thøc ph¶i n¾m sau khi häc tËp, çc tµi
liÖu häc sinh cÇn ph¶i ®äc, tÝnh quan träng t¬ng ®èi gi÷a çc phÇn trong
ch¬ng tr×nh, …Nh vËy, møc ®é gi¸ trÞ ®îc íc lîng b»ng çch so s¸nh néi
dung ®Ò cËp trong çc c©u hái vµ néi dung cña ch¬ng tr×nh, chø kh«ng dùa
trªn hÖ sè gi¸ trÞ ®i tõ viÖc kh¶o s¸t thùc nghiÖm nh hai trêng hîp trªn" [20,
tr. 147].
- §é gi¸ trÞ cÊu tróc: Lµ gi¸ trÞ liªn quan ®Õn çc lo¹i häc tËp ®îc quy
®Þnh trong çc môc tiªu d¹y vµ häc, ch¼ng h¹n mét bµi TN gåm nh÷ng c©u
hái chØ ®Ò cËp ®Õn kh¶ n¨ng nh häc thuéc lßng çc c«ng thøc, çc ®Þnh lý,
… th× kh«ng cã gi¸ trÞ ®o lêng kiÕn thøc th«ng hiÓu, ph©n tÝch, tæng hîp.
1.4.2.4. §é tin cËy cña Bµi tr¾c nghiÖm
§é tin cËy thêng ®îc ®Þnh nghÜa: Nh lµ møc ®é chÝnh x¸c cña phÐp
®o, tøc lµ bµi TN tèt ph¶i ®o ®îc çi cÇn ®o ë møc ®é ch¾c ch¾n vµ
chÝnh x¸c
nhÊt cã thÓ ®îc.
33
Theo Quentin Stodola vµ Kalmer Stordahl th×: "VÒ mÆt lý thuyÕt, ®é
tin
cËy cã thÓ ®îc xem nh lµ mét sè ®o vÒ sù sai kh¸c gi÷a ®iÓm sè quan s¸t vµ
®iÓm sè thùc" [25, tr. 153].
§iÓm sè quan s¸t ®îc lµ ®iÓm sè mµ trªn thùc tÕ häc sinh cã ®îc, cßn
®iÓm sè thùc lµ ®iÓm sè lý thuyÕt mµ häc sinh ®ã ph¶i cã nÕu kh«ng m¾c
nh÷ng sai sè trong ®o lêng (sai sè tõ bªn trong: tõ b¶n th©n bµi TN, ®éng lùc
cña häc sinh, vµ sai sè tõ bªn ngoµi: ®iÒu kiÖn tiÕn hµnh TN, viÖc qu¶n lý
vµ tæ chøc thi TN…)
Theo t¸c gi¶ D¬ng ThiÖu Tèng th×: "Mét bµi tr¾c nghiÖm ®îc xem lµ
®¸ng tin cËy khi nã cho ra nh÷ng kÕt qu¶ cã tÝnh v÷ng ch¾c, æn ®Þnh.
§iÒu nµy cã nghÜa lµ, nÕu lµm bµi tr¾c nghiÖm Êy nhiÒu lÇn mçi häc
sinh vÉn sÏ gi÷ ®îc thø h¹ng t¬ng ®èi cña m×nh trong trong nhãm" [39, tr.
43].
Trong gi¸o dôc, viÖc lÆp ®i lÆp l¹i çc phÐp ®o trªn cïng mét bµi TN
®èi víi mét häc sinh cô thÓ lµ khã thùc hiÖn.
Mét çch tiÕp cËn ®îc lùa chän lµ ph¶i xem xÐt sù t¬ng quan gi÷a çc
®iÓm sè ®¹t ®îc bëi mét sè lín häc sinh víi çc ®iÓm sè cña hä thu ®îc tõ
bµi TN "song song" hoÆc "t¬ng ®¬ng". Tõ ®ã t¸c gi¶ Patrick Grifin cho
r»ng: "HÖ sè ®é tin cËy ®èi víi mét bé ®iÓm sè cña mét nhãm thÝ sinh lµ
hÖ sè t¬ng quan gi÷a bé ®iÓm sè ®ã víi mét bé ®iÓm sè kh¸c cña mét bµi
tr¾c nghiÖm t¬ng ®¬ng thu ®îc mét çch ®éc lËp tõ çc thµnh viªn cña cïng
mét nhãm thÝ sinh ®ã" [26, tr. 71].
Trong thùc nghiÖm, ®Ó íc tÝnh ®é tin cËy cña mét bµi TN ngêi ta th-
êng sö dông çc c«ng thøc sau:
k 
1   p.q 
*) C«ng thøc Kuder – Richardson (KR20): R
k 1 S2 
 
Trong ®ã: k - Lµ sè lîng c©u TN

34
p - Lµ tû lÖ nh÷ng c©u tr¶ lêi ®óng ®èi víi mét c©u hái riªng biÖt
q - Lµ tû lÖ nh÷ng c©u tr¶ lêi sai ®èi víi mét c©u hái riªng biÖt
S - Lµ ®é sai lÖch chuÈn cña ®iÓm sè bµi TN
*) C«ng thøc KR21.
Khi møc ®é khã cña çc c©u hái b»ng nhau ngêi ta dïng c«ng thøc
 M2 
 M 
k k
R  1  
k 1  S2 

 

Trong ®ã: k - Lµ sè lîng c©u TN

M - Lµ ®iÓm trung b×nh cña bµi TN
S - Lµ ®é sai lÖch chuÈn cña ®iÓm sè bµi TN
*) C«ng thøc Spearman – Brown
NÕu chiÒu dµi cña bµi TN t¨ng lªn k lÇn sÏ lµm t¨ng ®é tin cËy ban
®Çu lªn thµnh Rk theo c«ng thøc:
kR
Rk 
1  ( k  1)R
*) Çc yÕu tè ¶nh hëng ®Õn ®é tin cËy cña mét bµi tr¾c nghiÖm.
- Bµi TN cµng thuÇn nhÊt th× ®é tin cËy cµng cao. Mét bµi TN ®îc
coi lµ thuÇn nhÊt nÕu phÇn lín çc c©u hái trong bµi cã ®é khã trung b×nh.
- Nªn chó ý r»ng khi cè g¾ng lµm t¨ng thªm tÝnh thuÇn nhÊt rÊt dÔ
dÉn ®Õn nguy c¬ thu hÑp néi dung ®¸nh gi¸, khi ®ã sÏ lµm gi¶m ®é gi¸ trÞ
cña bµi TN.
- §é tin cËy cña bµi TN cã môc ®Ých kh¸c nhau sÏ lµ kh¸c nhau.
Ch¼ng h¹n, bµi TN vÒ thµnh qu¶ tèi thiÓu hay thµnh qu¶ tèi ®a cã ®é tin
cËy kh¸c víi bµi TN ph©n lo¹i hay chÈn ®o¸n.
*) Mèi liªn hÖ gi÷a ®é gi¸ trÞ vµ ®é tin cËy.
35
Ta hiÓu ®é gi¸ trÞ th«ng thêng ph¶n ¸nh møc ®é mµ mét bµi TN ®o
®îc çi mµ nã ®Þnh ®o, cßn ®é tin cËy ph¶n ¸nh sù chÝnh x¸c cña phÐp
®o.
MÆc dï vËy hai ®¹i lîng nµy lu«n cã liªn quan víi nhau:
- §é gi¸ trÞ ®ßi hái cã ®é tin cËy: §Ó cã gi¸ trÞ mét bµi TN ph¶i lµ t¬ng
®èi tin cËy.
- §é tin cËy kh«ng ®¶m b¶o cho ®é gi¸ trÞ, cã thÓ cã mét bµi TN cã ®é
tin cËy hoµn h¶o nhng l¹i cã ®é gi¸ trÞ rÊt thÊp.
Nh vËy, sù íc lîng çc ®¹i lîng vÒ ®é gi¸ trÞ vµ ®é tin cËy thêng ®îc
nªu ra nh lµ çc hÖ sè t¬ng quan. Ta ph¶i xem xÐt kh«ng chØ çc ph¬ng ph¸p
®· lµm ®Ó thu ®îc çc gi¸ trÞ nµy mµ c¶ thµnh phÇn cÊu t¹o cña tËp hîp
mÉu çc häc sinh ®· ®îc TN, còng nh çc ®Æc ®iÓm thèng kª cña bµi TN.
Khi §G ®é gi¸ trÞ th× sù ph©n tÝch vÒ néi dung thêng quan träng h¬n
lµ çc con sè thèng kª. Khi §G ®é tin cËy th× nªn xem xÐt ®Õn sai sè chuÈn
cña
phÐp ®o. CÇn ph¶i tiÕn tíi sù phï hîp vÒ ®é tin cËy vµ ®é gi¸ trÞ trong
viÖc §G vµ tuyÓn chän çc bµi TN.
1.5. LËp kÕ ho¹ch cho mét bµi Tr¾c nghiÖm.

Tríc khi quyÕt ®Þnh x©y dùng mét bµi TN, chóng ta cÇn ph¶i biÕt
®ßi hái nh÷ng th«ng tin g×, cÇn cã chóng mét çch nhanh chãng nh thÕ nµo
vµ ho¹t ®éng g× ph¶i tiÕn hµnh theo çc kÕt qu¶ cña bµi TN. C©u hái chñ
yÕu lµ: "CÇn nh÷ng th«ng tin g× vÒ thµnh tÝch ®¹t ®îc cña häc sinh". C©u
hái quan träng thø hai lµ: "LiÖu chóng ta cã thÓ cã ®îc çc nguån lùc cÇn
thiÕt ®Ó thu thËp çc th«ng tin nµy kh«ng?"
Thµnh c«ng cña ph¬ng ph¸p KT b»ng TN phô thuéc rÊt lín vµo viÖc
so¹n th¶o ®Ò thi TN, tríc khi b¾t ®Çu viÕt c©u hái, cÇn ph¶i quyÕt ®Þnh:
Nh÷ng môc tiªu muèn tr¾c nghiÖm lµ g×? Khi ®· x¸c ®Þnh ®îc ®iÒu ®ã
36
th× chóng ta míi x¸c ®Þnh ®îc mét kÕ ho¹ch chi tiÕt ®¶m b¶o viÖc lùa chän
tèt çc môc tiªu vÒ néi dung vµ qu¸ tr×nh tri thøc.
§Ó tiÕn hµnh so¹n th¶o c©u hái TN ngêi ta tiÕn hµnh çc bíc sau:
1.5.1. X¸c ®Þnh môc tiªu cÇn kiÓm tra - ®¸nh gi¸
Tríc hÕt ta ph©n tÝch néi dung ch¬ng tr×nh gi¶ng d¹y thµnh çc chñ
®Ò
d¹y häc cô thÓ, x¸c ®Þnh møc ®é quan träng cña çc chñ ®Ò b»ng çch
ph©n bè
sè lîng c©u hái.
Trªn mçi chñ ®Ò ta ph©n tÝch vµ liÖt kª çc môc tiªu gi¶ng d¹y cô thÓ
hay çc n¨ng lùc cÇn ®îc ®o lêng, x¸c ®Þnh lµ cÇn bao nhiªu c©u hái cho
mçi môc tiªu ®ã, sè lîng c©u hái cÇn thiÕt phô thuéc vµo møc ®é quan träng
cña tõng môc tiªu vµ çc vÊn ®Ò kh¸c nhau cÇn ph¶i ®îc KT.
Dùa vµo néi dung cÇn kiÓm tra ®Ó Ên ®Þnh thêi gian cho hîp lý víi
tr×nh ®é, t©m lý løa tuæi cña tõng ®èi tîng.
1.5.2. LËp ma trËn hai chiÒu

Sau khi ®· ph©n tÝch néi dung d¹y häc thµnh çc môc tiªu gi¶ng d¹y cô
thÓ, ngêi ta thêng lËp b¶ng ®Æc trng ph©n bè çc c©u hái mét çch chi tiÕt
(gäi lµ lËp ma trËn 2 chiÒu) tríc khi so¹n th¶o bµi TN.
Ma trËn 2 chiÒu lµ mét c«ng cô h÷u Ých cã thÓ gióp cho ngêi so¹n
th¶o TN chuÈn bÞ çc c©u hái phï hîp víi çc môc tiªu gi¶ng d¹y cña m×nh.
Thêng ph©n lo¹i tõng c©u hái TN ra thµnh 2 chiÒu c¬ b¶n:
- Mét chiÒu lµ chñ ®Ò d¹y häc, çc ®Ò môc hay néi dung quy ®Þnh
trong ch¬ng tr×nh.
- ChiÒu cßn l¹i lµ çc môc tiªu gi¶ng d¹y hay çc n¨ng lùc ®ßi hái ë häc
sinh.
37
Lý thuyÕt vÒ TN cho biÕt r»ng: "30 c©u hái lµ con sè tèi thiÓu cÇn
thiÕt ®Ó ®¹t ®îc mét phÐp ®o tin cËy mét çch hîp lý". Tõ ®ã gi¸o viªn lËp
b¶ng ph©n bè vÒ sè lîng çc c©u hái cho tõng môc tiªu kiÕn thøc ®Ó ®i
®Õn sù hîp lý trong mét bµi TN.
VÝ dô 8: Ma trËn 2 chiÒu vÒ møc ®é kiÕn thøc cÇn kiÓm tra trong
Ch¬ng ph¬ng tr×nh – bÊt ph¬ng tr×nh bËc 2 (§¹i sè 10).
Dù kiÕn 30 c©u hái, thêi gian lµm bµi lµ 60 phót, ph©n bè cô thÓ
trong b¶n sau ®©y:
K. thøc §L thuËn, PT, BPT

PT BPT HÖ PT HÖ BPT
®¶o vÒ Quy vÒ Tæng
bËc 2 bËc 2 bËc 2 bËc 2
dÊu tam bËc 2
thøc bËc
Møc ®é 2
BiÕt 2 1 1 2 2 5 13
HiÓu 1 2 1 1 1 2 8
VËn 1 1 1 4 1 9
dông
Tæng 5 4 2 4 7 8 30
1.5.3. So¹n th¶o c©u hái

Sau khi ®· x¸c ®Þnh râ rµng vµ hîp lý vÒ nh÷ng çi mµ ngêi so¹n th¶o
®Ò cËp ®Ó KT-§G, viÖc viÕt c©u hái TN ®· cã mét khung mÉu rµnh
m¹ch.
Tuy nhiªn, gi¸ trÞ cña bµi TN sÏ phô thuéc vµo chÊt lîng cña c©u hái,
khi viÕt c©u hái TN, kh«ng dÔ dµng ®¹t kÕt qu¶ tèt nÕu kh«ng lµm viÖc
nghiªm tóc, c«ng phu. C©u hái TN ph¶i ®¹t ®îc nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n
sau ®©y:
38
1. Néi dung c©u hái ph¶i tho¶ ®¸ng
Sau khi hoµn thµnh çc c©u hái, ngêi so¹n th¶o ph¶i cã tr¸ch nhiÖm
xem xÐt mét lÇn n÷a tõng c©u hái mét. Ngêi so¹n th¶o ph¶i tù hái: “C©u hái
so¹n ra cã thùc sù ®¸ng gi¸ ®Ó ®a vµo bµi TN hay kh«ng? §· s½n sµng ®a
nã ra lµm minh ho¹ cho çc gi¸o viªn kh¸c vÒ nh÷ng g× mµ ta mong muèn ë
häc sinh cña ta cha?”. Ph¶i m¹nh d¹n lo¹i ra mét sè c©u hái nµo ®ã cha hoµn
thiÖn ®Ó néi dung cña bµi TN v÷ng vµng h¬n, tr¸nh lan man.
2. C©u hái ph¶i s¸ng sña
Çc c©u hái cÇn ®îc ph¸t biÓu mét çch ng¾n gän, s¸ng sña, ®óng tõ
ng÷, c©u hái ph¶i râ nghÜa, ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu. KÓ c¶ trong çc c©u nhiÔu
còng ph¶i viÕt thËt s¸ng sña, dï ngêi so¹n th¶o kh«ng cã ý kiÓm tra sù hiÓu
biÕt cña häc sinh vÒ nh÷ng ®iÓm trong c©u ®ã.
Çc c©u hái TN nªn s¾p xÕp theo thø tù tõ dÔ ®Õn khã, ®iÒu nµy sÏ
gióp
häc sinh lµm bµi tù tin h¬n. H¬n n÷a, häc sinh sÏ cã ®ñ thêi gian ®Ó lµm
nh÷ng c©u cã thÓ gi¶i ®¸p ®îc tríc, kh«ng mÊt thêi gian víi nh÷ng c©u khã
råi kh«ng kÞp lµm nh÷ng c©u kh¸c. Víi çch s¾p xÕp nh vËy chØ häc sinh
giái míi lµm ®îc nh÷ng c©u cuèi cïng.
Gi¸o viªn cÇn b¸o tríc cho häc sinh biÕt ph¬ng ph¸p cho ®iÓm cho mçi
c©u hay mçi phÇn.
Çc c©u hái ph¶i ®îc viÕt thÕ nµo ®Ó chØ cã mét c©u tr¶ lêi ®óng
cho mçi c©u hái (®Æc biÖt lµ lo¹i c©u hái ®iÒn khuyÕt).
1.5.4. Rµ so¸t l¹i c©u hái
C«ng viÖc nµy rÊt cÇn thiÕt, nhÊt lµ khi so¹n th¶o c©u hái TN. Gi¸o
viªn cã thÓ tù rµ so¸t l¹i, nhê ®ång nghiÖp hoÆc çc chuyªn gia rµ so¸t l¹i
®Æc biÖt cã hiÖu qu¶ nhÊt lµ sù kiÓm nghiÖm qua thùc tÕ. V× vËy, xu h-
39
íng hiÖn nay ngêi ta x©y dùng ng©n hµng c©u hái TN th«ng qua sù lùa chän
nhiÒu lÇn ®Ó KT, rót kinh nghiÖm vµ hoµn thiÖn dÇn c©u hái.
Quy tr×nh x©y dùng bµi TN:
§N môc tiªu KH ho¸ ý ®å Lùa chän CH PT c©u hái
C«ng KT hoµn Tiªu chuÈn X§ kh¶ n¨ng

PhÇn chØ dÉn
bè thiÖn ho¸ PB tr×nh ®é
Mèi liªn hÖ gi÷a môc tiªu d¹y häc, néi dung d¹y häc, ph¬ng ph¸p d¹y häc
cña thÇy vµ trß, kÕt qu¶ KT-§G b»ng ph¬ng ph¸p TN ®îc thÓ hiÖn qua s¬
®å sau:
HÖ thèng çc bµi tËp c¬ b¶n Môc tiªu
KÕt
qu¶
thi TN
Häc sinh lµm bµi TN ThÇy kiÓm tra TN
NgÉ ND
N¨ng u T×n
d¹y
lùc nhiªn h
Sù TÝnh PP Tµi huèn
cè çch ç d¹y liÖ g
g¾n u
g nh©n TN
40
1.6. Kh¶ n¨ng ¸p dông TNKQ vµo KT-§G kÕt qu¶ häc tËp ë trêng
phæ th«ng.
1.6.1 Thùc tr¹ng viÖc KT-§G kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh THPT
HiÖn nay, viÖc KT-§G ë çc trêng THPT nãi chung vµ m«n to¸n nãi
riªng vÉn phæ biÕn h×nh thøc ra ®Ò tù luËn, kiÓm tra miÖng, kiÓm tra vÊn
®¸p. Víi ph¬ng thøc KT nh vËy ®· phÇn nµo §G ®îc kÕt qu¶ häc tËp cña
häc sinh vµ ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn.
Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y cña b¶n th©n vµ çc b¹n ®ång
nghiÖp cïng víi sù nhËn xÐt cña çc nhµ nghiªn cøu gi¸o dôc, chóng t«i nhËn
thÊy viÖc KT-§G ë trêng THPT cßn cã mét sè h¹n chÕ sau ®©y:
- ViÖc KT viÕt b»ng ph¬ng ph¸p tù luËn h¹n chÕ tÝnh toµn diÖn vµ
kh¸ch quan cña néi dung kiÓm tra vµ ®Ò thi, ®Ò KT do gi¸o viªn d¹y trùc
tiÕp ra ®Ò cho nªn ®«i khi cßn mang tÝnh chÊt c¶m tÝnh, chñ quan, kh«ng
kiÓm tra hÕt ®îc çc kiÕn thøc c¬ b¶n trong bµi, trong ch¬ng. Kh«ng ®¶m
b¶o ®îc sù c«ng b»ng trong çc líp ®èi tîng häc sinh cña cïng mét khèi trong
mét trêng hay gi÷a çc trêng, çc vïng víi nhau.
- Mét sè gi¸o viªn cßn cha nhËn thøc ®Çy ®ñ vµ ®óng ®¾n çc môc
®Ých cña viÖc KT-§G, mét sè gi¸o viªn cßn cho r»ng: ViÖc KT-§G kÕt qu¶
häc tËp cña häc sinh lµ nh»m môc ®Ých ®Ó cho ®iÓm vµ vµo sæ ®iÓm
theo ch¬ng tr×nh, nÕu nhËn thøc ®¬n thuÇn nh vËy th× viÖc KT-§G sÏ
kh«ng ph¶n ¸nh ®îc ®Çy ®ñ, râ rµng, trung thùc çc néi dung cÇn KT- §G
vµ nh vËy ®iÓm sè ®ã sÏ kh«ng ®¶m b¶o ®îc tÝnh kh¸ch quan cña viÖc
§G.
- Kü n¨ng §G cña gi¸o viªn thêng dùa vµo thãi quen kinh nghiÖm, dÔ
bÞ c¶m tÝnh chñ quan chi phèi, cha cã tiªu chÝ cô thÓ.
- Néi dung KT cßn tËp trung vµo viÖc KT kiÕn thøc theo tµi liÖu cã
s½n (SGK, bµi so¹n, ph©n phèi ch¬ng tr×nh, …)
41
- Çch thøc tæ chøc KT-§G thêng phøc t¹p, tèn kÐm (nhÊt lµ çc kú thi
Tèt nghiÖp, TuyÓn sinh §¹i häc, …).
Nh vËy, viÖc KT-§G ®· c¶n trë viÖc ®æi míi PP d¹y häc, ®Æc biÖt
c¶n trë viÖc khuyÕn khÝch gi¸o viªn chñ ®éng lùa chän néi dung, chñ ®éng
ph©n phèi thêi gian d¹y häc cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm häc tËp cña häc sinh,
chñ ®éng sö dông çc ph¬ng ph¸p d¹y häc gãp phÇn tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng
1.6.2. Xu thÕ ®æi míi ph¬ng ph¸p KT-§G ë trêng THPT
VÒ xu thÕ ®æi míi ph¬ng ph¸p KT-§G trong trêng THPT, tµi liÖu Båi
dìng thêng xuyªn cho gi¸o viªn THPT chu kú III ®· viÕt: "Trong kiÓm tra -
®¸nh gi¸, néi dung kiÓm tra - ®¸nh gi¸ ph¶i toµn diÖn bao gåm c¶ kiÕn
thøc, kü n¨ng vµ ph¬ng ph¸p, kh«ng ph¶i chØ yªu cÇu häc sinh t¸i hiÖn kiÕn
thøc vµ kü n¨ng. MÆt kh¸c cÇn cã biÖn ph¸p híng dÉn häc sinh biÕt çch tù
®¸nh gi¸, cã thãi quen ®¸nh gi¸ lÉn nhau” [3, tr. 5].
Bªn c¹nh viÖc n©ng cao chÊt lîng çc h×nh thøc KT truyÒn thèng, GV
cÇn t×m hiÓu vµ ¸p dông ph¬ng ph¸p KT b»ng TNKQ, hoÆc còng cã thÓ
kÕt hîp mét çch hîp lý gi÷a hai h×nh thøc KT-§G nµy.
§· cã mét thêi gian dµi, d luËn rÊt bÊt b×nh tríc nh÷ng hiÖn tîng
tiªu cùc trong thi cö. Nh÷ng hiÖn tîng tiªu cùc kh«ng nh÷ng x¶y ra ë mét sè
kú thi cÊp Quèc Gia mµ ngay c¶ çc kú kiÓm tra thêng xuyªn ë trêng phæ
th«ng. §iÒu ®ã ®· phÇn nµo ph¶n ¸nh viÖc quan t©m c«ng t¸c KT-§G cña
çc nhµ qu¶n lý gi¸o dôc cha ®óng møc, viÖc qu¶n lý, gi¸m s¸t c«ng t¸c KT-
§G trong çc trêng phæ th«ng lµ cha tho¶ ®¸ng, tõ ®ã lµm ¶nh hëng ®Õn
viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ d¹y – häc.
Tríc t×nh h×nh ®ã, Bé GD&§T ®· ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p tríc m¾t
vÒ §G kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh theo ®Þnh híng sau ®©y:
42
- §¸nh gi¸ ph¶i toµn diÖn, c«ng b»ng, ph©n lo¹i tÝch cùc, kÞp thêi, phèi
hîp gi÷a §G thêng xuyªn vµ ®Þnh kú, gi÷a çch §G cña gi¸o viªn vµ tù §G
cña häc sinh, gi÷a nhµ trêng, gia ®×nh vµ x· héi.
- Ph©n lo¹i çc møc ®é §G ®èi víi çc lÜnh vùc, m«n häc.
- Sö dông nhiÒu ph¬ng tiÖn vµ c«ng cô §G kh¸c nhau ®Ó gi¶m dÇn
nh÷ng c¨ng th¼ng, nh÷ng bÊt cËp vµ tiªu cùc trong kiÓm tra, thi.
- Xo¸ bá t tëng "thµnh tÝch" trong §G, xo¸ bá d¹y thªm, häc thªm trµn
lan ë çc cÊp häc.
- X©y dùng ng©n hµng ®Ò KT theo quy tr×nh khoa häc vµ theo tr×nh
®é chuÈn cña ch¬ng tr×nh ®Ó tiÕn tíi KT ®ång lo¹t trong ph¹m vi c¶ níc
hoÆc tõng vïng theo çc bé ®Ò chung cho tõng giai ®o¹n hoc tËp.
1.6.3. TÝnh kh¶ thi cña viÖc ¸p dông TNKQ vµo KT-§G ë trêng
THPT
ViÖc sö dông h×nh thøc kiÓm tra b»ng TNKQ ë trêng phæ th«ng lµ
hoµn toµn cã thÓ thùc hiÖn ®îc bëi nh÷ng lý do sau ®©y:
- XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lîi thÕ mµ ph¬ng ph¸p KT-§G b»ng c©u hái
TNKQ ®a l¹i.
- Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã sù ®æi míi trong viÖc ra ®Ò thi
Tèt nghiÖp, TuyÓn sinh §¹i häc. Thay v× ra nh÷ng ®Ò thi cã nh÷ng c©u hái
"®¸nh ®è" ®ßi hái chiÒu s©u cña kiÕn thøc th× Bé GD&§µo t¹o ®· cã chñ
tr¬ng ra ®Ò thi mang tÝnh "dµn tr¶i" bao trïm toµn bé kiÕn thøc c¬ b¶n mµ
häc sinh ®· häc.
- §· cã çc kú thi mang tÝnh Quèc Gia nh: Tèt nghiÖp THPT, tuyÓn
sinh §¹i häc vµ Cao ®¼ng b»ng h×nh thøc TNKQ vµ ®· cã nh÷ng thµnh
c«ng ®¸ng kÓ.
- HiÖn nay mét sè trêng ®· b¾t ®Çu thö nghiÖm viÖc KT b»ng ph¬ng
ph¸p TNKQ.
43
Tuy nhiªn, viÖc ¸p dông h×nh thøc TNKQ vµo KT-§G ë trêng phæ
th«ng cßn gÆp nh÷ng khã kh¨n c¬ b¶n sau ®©y:
- B¶n th©n gi¸o viªn ë çc trêng phæ th«ng cßn nhËn thøc cha ®Çy ®ñ
vÒ viÖc KT-§G b»ng h×nh thøc TNKQ
- Tµi liÖu phôc vô cho c«ng t¸c KT-§G b»ng TN cha ®îc phæ biÕn
réng r·i ë çc trêng phæ th«ng.
- Çc nhµ qu¶n lý gi¸o dôc cha thùc sù quan t©m, khuyÕn khÝch ®óng
møc viÖc ®æi míi c«ng t¸c KT-§G.
- Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng lµ do c«ng t¸c ra ®Ò TN
mÊt rÊt nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc
Nh vËy, ®Ó ph¬ng ph¸p KT-§G b»ng h×nh thøc TNKQ ®îc phæ biÕn
r«ng r·i trong çc trêng phæ th«ng, ®ßi hái çc nhµ nghiªn cøu gi¸o dôc ph¶i
cã sù quan t©m nghiªu cøu ®óng møc vÒ nã.

Trong ch¬ng 1, luËn v¨n ®· hÖ thèng ho¸ çc ®Þnh nghÜa, kh¸i niÖm
cña çc nhµ khoa häc, çc nhµ nghiªn cøu gi¸o dôc trong níc vµ trªn thÕ giíi
vÒ çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c«ng t¸c KT-§G kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh
THPT.
LuËn v¨n ®· ph©n tÝch vÒ ph¬ng ph¸p KT-§G b»ng TNKQ, nh÷ng u
nhîc ®iÓm vµ kh¶ n¨ng ¸p dông TNKQ vµo KT-§G ë trêng THPT.
Ch¬ng 2
x©y dùng hÖ thèng c©u hái tr¾c nghiÖm kh¸ch quan
§Ó kiÓm tra ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh THPT
(Ch¬ng 2:Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c - §S vµ GT líp 11)
44
2.1. Môc ®Ých, yªu cÇu cña ch¬ng: Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng
tr×nh lîng gi¸c
2.1.1. VÞ trÝ, vai trß, môc ®Ých cña ch¬ng
Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lµ mét néi dung quan träng trong ch-
¬ng tr×nh m«n to¸n ë nhµ trêng phæ th«ng.
Kh¸i niÖm vÒ ph¬ng tr×nh, hÖ ph¬ng tr×nh ®îc giíi thiÖu tiÒm Èn tõ
cÊp tiÓu häc ®Õn cÊp THCS, b¾t ®Çu ®a ra çc ®Þnh nghÜa tõ líp 6, líp 7,
líp 8, líp 9 vµ hoµn thiÖn ë ch¬ng tr×nh líp 10 cÊp THPT. Nh÷ng vÊn ®Ò lý
luËn nh: çc kh¸i niÖm ph¬ng tr×nh, ph¬ng tr×nh t¬ng ®¬ng, ph¬ng tr×nh
hÖ qu¶, nghiÖm cña ph¬ng tr×nh, …®îc ®a dÇn ë møc ®é thÝch hîp qua
tõng bËc häc, cã phÇn lÆp ®i lÆp l¹i vµ n©ng cao dÇn qua çc líp tõ 8 ®Õn
10. §ång thêi, häc sinh còng ®îc dÇn dÇn lµm viÖc víi tõng lo¹i ph¬ng tr×nh
vµ hÖ ph¬ng tr×nh thÝch øng víi nh÷ng yÕu tè lý thuyÕt ®· häc.
ë líp 11 cÊp THPT häc sinh ®îc biÕt ®Õn mét lo¹i ph¬ng tr×nh siªu
viÖt míi ®ã lµ Ph¬ng tr×nh lîng gi¸c.
Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c lµ mét néi dung quan träng
cña ch¬ng tr×nh to¸n ë bËc THPT. Häc sinh khi b¾t ®Çu lµm quen víi ph-
¬ng tr×nh lîng gi¸c thêng cha hiÓu biÕt cÆn kÏ vÒ nã, ph¬ng ph¸p gi¶i còng
nh çch tr×nh bµy nghiÖm cña ph¬ng tr×nh lîng gi¸c cßn lµ míi mÎ, ®a sè
häc sinh cßn c¶m thÊy lóng tóng khi gi¶i çc ph¬ng tr×nh lîng gi¸c, ®Æc biÖt
lµ nh÷ng lo¹i ph¬ng tr×nh lîng gi¸c kh«ng mÉu mùc.
Trong thùc tÕ çc kú thi, bµi to¸n gi¶i ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh
lîng gi¸c chiÕm mét tû lÖ kh«ng nhá. Tuy nhiªn, häc sinh l¹i kh«ng thùc sù
®Çu t thêi gian vµ c«ng søc ®Ó häc vÒ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c mét çch
nghiªm tóc, tõ ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng "bá phÝ" mÊt mét sè ®iÓm kh«ng nhá
trong kÕt qu¶ thi cña b¶n th©n m×nh. Tõ thùc tÕ ®ã, ph¬ng tr×nh lîng gi¸c
ph¶i ®îc GV vµ HS thùc sù quan t©m nghiªn cøu.
45
2.1.2. Môc tiªu chung khi gi¶ng d¹y néi dung: Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph-
¬ng tr×nh lîng gi¸c
ViÖc gi¶ng d¹y ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c lµ mét phÇn
rÊt quan träng, nã ph¶i ®¸p øng ®îc nh÷ng yªu cÇu nãi chung cña ph¬ng
tr×nh, hÖ ph¬ng tr×nh §¹i sè, ngoµi ra nã cßn ph¶i ®¸p øng ®îc nh÷ng yªu
cÇu ®Æc thï cña ph¬ng tr×nh, hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c.
CÇn ph¶i nhÊn m¹nh r»ng: yªu cÇu cña néi dung ®¸nh gi¸ ph¶i phï hîp
víi yªu cÇu cña néi dung gi¶ng d¹y. §Ó cã thÓ x¸c ®Þnh néi dung ®¸nh gi¸
häc sinh theo çc møc ®é: BiÕt - HiÓu - VËn dông, ta c¨n cø vµo yªu cÇu
cña viÖc gi¶ng d¹y ph¬ng tr×nh, hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c lµ: D¹y kh¸i niÖm,
d¹y häc quy t¾c - ph¬ng ph¸p vµ d¹y gi¶i bµi tËp To¸n.
Theo GS. NguyÔn B¸ Kim, ®èi víi néi dung ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng
tr×nh lîng gi¸c, môc ®Ých cÇn ®¹t ®îc lµ:
- Häc sinh n¾m v÷ng kh¸i niÖm ph¬ng tr×nh, hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c
vµ nh÷ng kh¸i niÖm cã liªn quan: ph¬ng tr×nh lîng gi¸c c¬ b¶n, ph¬ng tr×nh
®èi xøng, ph¬ng tr×nh bËc nhÊt ®èi víi sin vµ cos,… Kh¸i niÖm nghiÖm
cña ph¬ng tr×nh lîng gi¸c vµ çch biÓu diÔn nghiÖm cña chóng.
- Th«ng qua chñ ®Ò ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c, cÇn
cñng cè vµ ®µo s©u mét sè kiÕn thøc vÒ tËp hîp vµ logic To¸n. - Häc sinh
cã kü n¨ng vµ thµnh th¹o víi viÖc gi¶i ph¬ng tr×nh, hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c
theo thuËt gi¶i, theo c«ng thøc, ®ång thêi biÕt vËn dông linh ho¹t nh÷ng
kiÕn thøc vÒ §¹i sè, çc phÐp biÕn ®æi ph¬ng tr×nh ®Ó gi¶i çc lo¹i ph¬ng
tr×nh kh«ng mÉu mùc.
- BiÕt nh×n çc kh¸i niÖm ph¬ng tr×nh vÒ c¶ mÆt ng÷ nghÜa vµ có
ph¸p trong khi gi¶i ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c.
- Häc sinh ®îc ph¸t triÓn vÒ t duy thuËt gi¶i trong viÖc gi¶i ph¬ng
tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c theo thuËt gi¶i hoÆc theo mét hÖ quy t¾c
46
x¸c ®Þnh, ®îc rÌn luyÖn vÒ tÝnh linh ho¹t vµ kh¶ n¨ng s¸ng t¹o, ®Æc biÖt
lµ trong viÖc gi¶i nh÷ng ph¬ng tr×nh lîng gi¸c kh«ng mÉu mùc.
- Häc sinh ®îc rÌn luyÖn vÒ tÝnh quy cñ, tÝnh kÕ ho¹ch, tÝnh kû luËt
trong viÖc gi¶i ph¬ng tr×nh, hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c theo thuËt gi¶i, theo
c«ng thøc hoÆc theo mét hÖ thèng quy t¾c biÕn ®æi x¸c ®Þnh, ®îc gi¸o
dôc vÒ tÝnh cÈn thËn, chÝnh x¸c vµ thãi quen tù kiÓm tra trong viÖc gi¶i
ph¬ng tr×nh, hÖ ph¬ng tr×nh. §ã lµ nh÷ng phÈm chÊt kh«ng thÓ thiÕu cña
con ngêi lao ®éng. [17, tr. 67]
2.1.3. Mét sè vÊn ®Ò Gi¸o viªn cÇn lu ý khi gi¶ng d¹y ph¬ng tr×nh
hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c
Khi gi¶ng d¹y Ch¬ng ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c, Gi¸o
viªn cÇn lu ý cho häc sinh mét sè vÊn ®Ò sau ®©y.
- Nãi chung, tËp nghiÖm cña mét ph¬ng tr×nh lîng gi¸c lµ mét tËp hîp
v« h¹n, v× trong c«ng thøc nghiÖm cã tham sè nguyªn nhËn nh÷ng gi¸ trÞ
nguyªn tuú ý. Mçi tËp hîp nghiÖm nµy thêng ®îc tr×nh bµy díi d¹ng mét hä

nghiÖm, ch¼ng h¹n: x  k ( k  Z ) .
2
Tuy nhiªn, tËp hîp nghiÖm nµy còng cã thÓ tr×nh bµy díi d¹ng hîp cña
 
2 hä nghiÖm: x  2 m  m  Z  vµ x  2 m (m  Z)
2 2
- NÕu mét ph¬ng tr×nh lîng gi¸c cã nhiÒu hä nghiÖm kh¸c nhau th× çc
tham sè nguyªn (k hoÆc m, n …) trong çc hä nghiÖm ®ã ph¶i ®îc nhËn çc
gi¸ trÞ tuú ý ®éc lËp víi nhau, dï ta viÕt chóng trïng nhau hay kh¸c nhau. §Ó
tr¸nh hiÓu lÇm, tèt h¬n hÕt lµ nªn viÕt chóng kh¸c nhau. Gi¸o viªn cã thÓ
®Ò ra mét nguyªn t¾c nh sau:
. NÕu lµ mét tuyÓn çc nghiÖm th× cã thÓ viÕt çc tham sè kh¸c nhau
hay trïng nhau.
47
. NÕu lµ mét héi (trong trêng hîp hÖ ph¬ng tr×nh) th× nhÊt thiÕt tham
sè ph¶i viÕt kh¸c nhau.
- Nh ta ®· biÕt, hµm sè lîng gi¸c lµ nh÷ng hµm sè biÕn sè thùc, trong
®ã ®èi sè thùc  øng víi cung cã sè ®o  radian. Do ®ã khi gi¶i ph¬ng
tr×nh lîng gi¸c, nãi chung chóng ta biÓu diÔn nghiÖm lµ nh÷ng sè thùc
(hiÓu lµ cung cã sè ®o b»ng radian øng víi sè thùc ®ã) trõ mét sè trêng hîp
riªng nh:
VÝ dô: Gi¶i ph¬ng tr×nh: sin 2 x  cos( x  30 0 ) Khi ®ã cã 2 çch gi¶i:
1) §æi ®é thµnh radian, ph¬ng tr×nh ®· cho cã thÓ viÕt thµnh:

sin 2x  cos( x  )
6
 2 2
x  9  k 3 ( k  Z)
Gi¶i ph¬ng tr×nh t×m ®îc nghiÖm: 
 x  2   m2 ( m  Z )
 3
2) Coi x ë ph¬ng tr×nh ®· cho lµ sè ®o cung b»ng ®é, do ®ã kÕt qu¶

ph¶i tr×nh bµy díi d¹ng sè ®o b»ng ®é:
x  20 0  k120 0 ( k  Z )

x  120  m360 (m  Z)
0 0
TuyÖt ®èi kh«ng ®îc ®Ó häc sinh tr×nh bµy nghiÖm díi d¹ng:
x  120 0  m2
 
- Khi viÕt c«ng thøc nghiÖm: x k ( k  Z) ®Ó lµm râ béi nguyªn
6 2
  k
cña , kh«ng viÕt díi d¹ng: x   ( k  Z)
2 6 2
2.2. HÖ thèng c©u hái TNKQ nh»m kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶
häc tËp néi dung: Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c
§Ó ®a ra ®îc mét hÖ thèng c©u hái TNKQ phï hîp vµ ®¹t yªu cÇu, víi
tõng néi dung trong ch¬ng, chóng t«i dù kiÕn x©y dùng bé c©u hái theo quy
tr×nh sau ®©y:
48
1. X¸c ®Þnh ®óng nh÷ng môc tiªu gi¶ng d¹y cô thÓ, môc tiªu cÇn ®¸nh
gi¸ vÒ kiÕn thøc, kü n¨ng, th¸i ®é vµ t duy (ë çc møc ®é: biÕt, hiÓu, vËn
dông) ®èi víi tõng néi dung kiÕn thøc.
2. X¸c ®Þnh nh÷ng d¹ng bµi tËp häc sinh sÏ gÆp vµ ph¶i vËn dông
nh÷ng kiÕn thøc ®ã ®Ó gi¶i.
3. X©y dùng bé c©u TN ®Ó kiÓm tra møc ®é tiÕp thu vµ vËn dông
kiÕn thøc cña häc sinh.
2.2.1. Néi dung kiÕn thøc: Ph¬ng tr×nh lîng gi¸c c¬ b¶n
2.2.1.1. Môc tiªu gi¶ng d¹y
Khi gi¶ng d¹y néi dung ph¬ng tr×nh lîng gi¸c c¬ b¶n, môc tiªu gi¶ng d¹y
mµ GV cÇn ®¹t ®îc lµ:
- Häc sinh n¾m ®îc ®Þnh nghÜa ph¬ng tr×nh lîng gi¸c, ph¬ng tr×nh l-
îng gi¸c c¬ b¶n vµ c«ng thøc nghiÖm cho tõng lo¹i ph¬ng tr×nh, ®iÒu kiÖn
®Ó çc ph¬ng tr×nh cã nghiÖm.
- Häc sinh biÕt sö dông çc c«ng thøc biÕn ®æi, çc cung liªn kÕt ®Ó
®a nh÷ng ph¬ng tr×nh kh¸c vÒ d¹ng c¬ b¶n vµ t×m nghiÖm cña chóng.
- Häc sinh biÕt biÓu diÔn çc nghiÖm cña ph¬ng tr×nh lîng gi¸c trªn ®-
êng trßn ®¬n vÞ.
- Häc sinh biÕt vËn dông çc kiÕn thøc vÒ ph¬ng tr×nh, nghiÖm cña
ph¬ng tr×nh §¹i sè, çc phÐp biÕn ®æi §¹i sè vµo viÖc gi¶i çc ph¬ng tr×nh
Lîng gi¸c.
2.2.1.2. Mét sè d¹ng bµi tËp c¬ b¶n
Trong hÖ thèng bµi tËp mµ SGK ®a ra nh : gi¶i ph¬ng tr×nh c¬ b¶n,
ph¬ng tr×nh cã thÓ ®a vÒ d¹ng c¬ b¶n nhê çc cung liªn kÕt, çc phÐp biÕn
®æi §¹i sè ®¬n gi¶n. HS cã thÓ gÆp nh÷ng ph¬ng tr×nh lîng gi¸c cã ®iÒu
kiÖn (cã thÓ lµ ®iÒu kiÖn cña nghiÖm, ®iÒu kiÖn ®Ó ph¬ng tr×nh cã
nghÜa), víi
49
lo¹i ph¬ng tr×nh nµy HS ph¶i biÕt kiÓm tra ®iÒu kiÖn tríc khi kÕt luËn.
Th«ng qua viÖc xem xÐt ®iÒu kiÖn cña ph¬ng tr×nh häc sinh ®îc rÌn
luyÖn vÒ kh¶ n¨ng biÓu diÔn nghiÖm cña ph¬ng tr×nh lîng gi¸c trªn ®êng
trßn ®¬n vÞ, tõ ®ã kh¾c s©u thªm ý nghÜa cña çc nghiÖm.
Bµi tËp 1: Gi¶i ph¬ng tr×nh sau: tg3x. cot gx  1 (1)
sin 3x cos x
(1)  .  1 (1')
cos 3x sin x
§iÒu kiÖn cña ph¬ng tr×nh lµ:

cos 3x. cos x  0  cos x  0; sin x  0
 
x  m ; x  l
6 3
Ta cã: (1')  sin 3x cos x  cos 3x sin x  0


 sin 4 x  0  x  k (kZ )
4
§Õn ®©y ®Ó xem xÐt ®iÒu kiÖn cña nghiÖm, HS ph¶i n¾m ®îc 2
çch ®Ó xÐt ®iÒu kiÖn ®ã:

Çch 1: XÐt trùc tiÕp, ta cã: xk  l  k  4 l
4
   2  4m
xk  m  k  .
4 6 3 3
V× ta xÐt m  3l  1 vµ ®îc: k  4l  2
Nªn k  4l vµ k  4l  2  k  4l  1 hay k  4l  3 .
VËy ph¬ng tr×nh cã nghiÖm:
 3  
x  l ; x   l ( l  Z ) hay x l
4 4 4 2
Çch 2: BiÓu diÔn nghiÖm cña ph¬ng tr×nh trªn ®êngN trßn
,K
®¬n vÞ ®îc çc
2 1
®iÓm: N0, N1, N2, … N7. .

N3 .
VÏ çc ngän cung lo¹i: x  l , ta cã çc
.N
®iÓm cuèi Lo, L1 . 1K
K . 2
0
 
Víi x m ta cã çc ®iÓm cuèi: N4 , K1
6 3 . . N0 , L0
O
K0, K1, K2, …K5 víi m = 1, 2, 2, 4, 5 O
K3 . .K
50 .
5
N 5 .N
7
N 6 , K4.
NhËn thÊy N0, N2, N4, N6 trïng víi
çc ngän cung lo¹i.
Çc nghiÖm kh«ng bÞ lo¹i lµ çc
cung cã ®iÓm cuèi N1, N3, N5, N7
 nghiÖm cña ph¬ng tr×nh cã thÓ
 
viÕt l¹i lµ: x l (l  Z)
4 2
- Trong qu¸ tr×nh gi¶i ph¬ng tr×nh, häc sinh cã thÓ gÆp lo¹i ph¬ng
tr×nh khi gi¶i ph¶i t×m nghiÖm thuéc (a, b). Khi ®ã häc sinh ph¶i thùc hiÖn
çc bíc sau
B1: §Æt ®iÒu kiÖn cã nghÜa cho ph¬ng tr×nh
2
B2: Gi¶i ph¬ng tr×nh ®Ó t×m nghiÖm xk ( k, n  Z)
n
B3: T×m nghiÖm thuéc (a, b).

2.2.1.3. HÖ thèng c©u hái ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp néi dung: Ph¬ng
tr×nh lîng gi¸c c¬ b¶n
Sau khi gi¶ng d¹y néi dung kiÕn thøc vÒ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c c¬ b¶n,
chóng t«i dù kiÕn ®a ra hÖ thèng c©u hái TNKQ ®· ®îc ph©n lo¹i thµnh 3
møc ®é nh»m kiÓm tra, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ lÜnh héi vµ vËn dông kiÕn thøc
cña
HS vµo viÖc gi¶i quyÕt çc bµi to¸n.
HÖ thèng c©u hái chóng t«i ®a ra ®Ó GV sö dông trong qu¸ tr×nh
gi¶ng d¹y, tuy nhiªn GV cã thÓ ®iÒu chØnh cho phï hîp víi ®èi tîng HS mµ
m×nh gi¶ng d¹y.
(Víi çc c©u hái nªu ra díi ®©y, chóng ta ngÇm hiÓu ë ®©y tham sè k  Z )
1. §èi víi môc tiªu vÒ lÜnh vùc: BiÕt
Víi môc tiªu “BiÕt” ë néi dung ph¬ng tr×nh lîng gi¸c c¬ b¶n, çc c©u
hái ®îc ®a ra nh»m kiÓm tra ë HS çc kh¶ n¨ng sau ®©y:
51
- NhËn biÕt kh¸i niÖm c¬ b¶n: nghiÖm cña ph¬ng tr×nh lîng gi¸c c¬
b¶n, tËp nghiÖm cña çc ph¬ng tr×nh ®ã.
- BiÓu diÔn tËp nghiÖm cña çc ph¬ng tr×nh vµ nhËn biÕt çc ®Æc
®iÓm riªng vÒ nghiÖm cña tõng lo¹i ph¬ng tr×nh c¬ b¶n.
- BiÕt gi¶i çc ph¬ng tr×nh lîng gi¸c c¬ b¶n.
- BiÕt sö dông çc cung liªn kÕt ®Ó ®a çc ph¬ng tr×nh ®· cho vÒ ph-
¬ng tr×nh c¬ b¶n.
3
C©u hái 1: NghiÖm cña ph¬ng tr×nh cos 2 x  lµ:
2
 
a) x    k b) x    k 2
12 8
 
c) x    k d) x    k 2 
4 6
C©u hái 2: NghiÖm cña ph¬ng tr×nh tg(x  20 0 )  1 lµ:

a) x  25 0  k180 0 b) x  25 0  k180 0
c) x  25 0  k360 0 d) x  45 0  k180 0
NhËn xÐt: §èi víi c©u hái d¹ng nµy, HS thêng cã 2 híng suy nghÜ:
- Thø nhÊt, gi¶i trùc tiÕp ph¬ng tr×nh ®· cho ®Ó t×m nghiÖm.
- Thø hai, thay tõng gi¸ trÞ cña x vµo ph¬ng tr×nh ®· cho tõ ®ã cã kÕt
luËn ®óng. Tuy nhiªn, nÕu HS linh ho¹t h¬n th× sÏ cã nhËn ®Þnh vÒ d¹ng
nghiÖm cña ph¬ng tr×nh ®· cho, lo¹i ®i nh÷ng nghiÖm kh«ng phï hîp, tõ ®ã
viÖc thay gi¸ trÞ cña x ®Ó t×m nghiÖm ®óng sÏ trë nªn nhanh gän h¬n.
C©u hái 3: NghiÖm cña ph¬ng tr×nh sin(  cos 2 x )  1 lµ:
a) x  k b) x    k 2
 
c) x  k d) x  k
2 6
Víi çch suy luËn ph¬ng tr×nh ®· cho sÏ ®a ®Õn viÖc t×m nghiÖm
cña
52
ph¬ng tr×nh cosx =a, mµ ph¬ng tr×nh d¹ng nµy cã nghiÖm viÕt bëi c«ng
thøc x    ... , tõ ®ã cã thÓ nhanh chãng t×m ra ®¸p ¸n ®óng lµ d).
C©u hái 4: Cho ph¬ng tr×nh: sin 4x cos 2 x  sin x cos 5x
Sö dông c«ng thøc biÕn ®æi tÝch thµnh tæng, ph¬ng tr×nh ®· cho ®a ®îc
vÒ ph¬ng tr×nh c¬ b¶n nµo sau ®©y:
a) sin 4x  sin 2x b) sin 2 x  sin(4 x )
c) cos 4 x  cos 5x d) cos 4 x  cos( 5x )

C©u hái 5: NghiÖm cña ph¬ng tr×nh tg 2 ( x  )3 lµ:
6
 
a) x  k b) x  k
2 3
  
c) x  k d) x   k  x    k
6 6 2
C©u hái 6: Cho ph¬ng tr×nh: tg5x  1
NghiÖm cña ph¬ng tr×nh ®· cho lµ…

Môc ®Ých cña chóng t«i khi ®a ra çc c©u TN d¹ng ®iÒn khuyÕt lµ
muèn HS ph¶i tù t×m ra c©u tr¶ lêi chø kh«ng chØ t×m ®¸p ¸n tõ nh÷ng c©u
tr¶ lêi cã s½n. Qua ®ã ®¸nh gi¸ ®îc kh¶ n¨ng gi¶i ph¬ng tr×nh cña HS.
 
C©u hái 7: Cho ph¬ng tr×nh: tg 2 x    0
 6
Ph¬ng tr×nh ®· cho x¸c ®Þnh khi:

 
a) x
3
n
2
b) x  k
 
c) x  m d) x  k
3 4
C©u hái 8: NghiÖm cña ph¬ng tr×nh tg3x  tgx  0 lµ:


a) x  k b) x
3
 k
 
c) x  k2 d) xk .
3 2
53
Víi c©u hái nµy, nÕu gi¶i ph¬ng tr×nh mµ kh«ng chó ý ®iÒu kiÖn cã
nghiÖm th× cã ®¸p ¸n lµ d). Tuy nhiªn, ®ã kh«ng ph¶i lµ ®¸p ¸n ®óng. Môc
®Ých cña chóng t«i khi ®a ra “nhiÔu” d) lµ muèn HS tríc khi gi¶i bÊt kú
mét ph¬ng tr×nh lo¹i nµo còng ph¶i quan t©m ®Õn ®iÒu kiÖn cã nghiÖm
cña ph¬ng tr×nh ®ã.
§«i khi chØ tõ çc ®iÒu kiÖn mµ ta t×m ®îc nghiÖm cña ph¬ng tr×nh.
1 1
C©u hái 9: NghiÖm cña ph¬ng tr×nh: sin x   lµ:
2 2
 
a) x  k 2 ; x  k b) x  k 2
6 2
 
c) x  k 2; x  k d) x  k; x  k
2 2
C©u hái 10: Cho ph¬ng tr×nh: ( m  1) sin 2 x  1  m 2  0
Gi¸ trÞ cña m ®Ó ph¬ng tr×nh cã nghiÖm lµ: ...

C©u hái 11: Cho ph¬ng tr×nh: ( m  1) sin 2 x  1  m 2  0
Khi m = 1 ph¬ng tr×nh ®· cho cã nghiÖm lµ: ...

C©u hái 12: GhÐp nh÷ng c©u bªn ph¶i víi nh÷ng c©u bªn tr¸i cho hîp lý:
2 
PT sin 2 x  cã nghiÖm: x  k
1 2 A 12
 
2 PT tg(x  )  3 cã nghiÖm: B x  k
6 12
3  3
PT cos 2 x  cã nghiÖm: x  k  x   k
3 2 C 8 8
 
4 PT cot g(x  )  1 cã nghiÖm: D x  k
3 6
Môc ®Ých khi ®a ra c©u hái nµy lµ ®Ó kiÓm tra HS ë møc ®é nhí
c«ng
thøc nghiÖm cña tõng d¹ng ph¬ng tr×nh c¬ b¶n, kh«ng yªu cÇu ph¶i gi¶i hay
thay gi¸ trÞ cña x vµo tõng ph¬ng tr×nh ®Ó thö nghiÖm.
54
C©u hái 13: H·y s¾p xÕp l¹i çc bíc gi¶i ph¬ng tr×nh:

cos 2 x  cos(x  )0
3
 4
1)  cos 2 x  cos(  x  ) 2)  2 x  (  x)  k 2
3 3
 4 2 4
3  cos 2 x   cos(x  ) 4) x k x  k2
3 9 3 3
C©u hái 14: Gi¸ trÞ cña m ®Ó ph¬ng tr×nh: m sin x  1  m cã nghiÖm lµ:
1 1
a) m b) 0m
2 2
1
c) 0  m  1 d) m
2
C©u hái 15: Ph¬ng tr×nh cos x  sin 4x  0 t¬ng ®¬ng víi ph¬ng tr×nh nµo sau
®©y:

a) cos x  cos 4 x  b) cos x  cos(4 x  )
2
   
c) cos x  cos 4x   d) cos x  sin  4 x 
 2 2 
C©u hái 16: Ph¬ng tr×nh: 2 cos 2x cos x  1  2 sin 2x sin x t¬ng ®¬ng víi ph¬ng
tr×nh:
1
a) cos 3x  1 b) cos 3x 
2
1 1
c) sin 3x  d) cos 3x  
2 2
2. §èi víi môc tiªu vÒ lÜnh vùc: HiÓu

§èi víi néi dung nµy, chóng t«i nhÊn m¹nh môc tiªu “HiÓu”: Lµ“sù biÕt vµ
th«ng hiÓu” cña HS ®èi víi nh÷ng bµi tËp cã thÓ ®îc têng minh b»ng çc
çch kh¸c nhau, n©ng cao h¬n kh¶ n¨ng vËn dông trÝ nhí cña m×nh, biÕt
vËn dông linh ho¹t, nh¹y bÐn nh÷ng kiÕn thøc ®· cã.
Víi môc tiªu nµy, ngoµi kh¶ n¨ng nhËn biÕt çc nghiÖm b»ng nh÷ng
phÐp thö th«ng thêng, häc sinh cÇn ph¶i cã kü n¨ng gi¶i ph¬ng tr×nh Lîng
gi¸c, çc ph¬ng tr×nh cã ®iÒu kiÖn, …
55
C©u hái 17: Cho ph¬ng tr×nh: cos( sin x )  1 (1)
NghiÖm cña ph¬ng tr×nh ®· cho lµ: …
Víi c©u hái nµy, ®ßi hái HS biÕt t×m nghiÖm cña ph¬ng tr×nh ®·
cho nh sau: (1)  sin x  2 k .
1 1
Tõ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¬ng tr×nh cã nghiÖm:  1  2k  1    k  ( k  Z)
2 2
tõ ®ã suy ra k  0 , nghiÖm cña ph¬ng tr×nh lµ: x  k

C©u hái 18: NghiÖm cña ph¬ng tr×nh: sin( x 2  4 x )  0 lµ :
a) x2 4  k ( k  1) b) x 2 4  k ( k  1)
c) x  2  4  k ( k  1) d) x  2  4  k ( k  1)
C©u hái 19: Sè nghiÖm  (0;2 ) cña ph¬ng tr×nh tg3x  cot gx lµ:
a) 4 b) 6 c) 7 d) 8
Víi c©u hái nµy, chóng t«i mong muèn sau khi gi¶i ®îc nghiÖm:
 
x  k ( k  Z) HS ph¶i biÕt t×m sè nghiÖm theo 3 çch:
8 4
- Çch 1: Thay çc gi¸ trÞ cña k vµo t×m ®îc çc nghiÖm phï hîp víi
yªu cÇu ®Ò ra.
- Çch 2: Do ®iÒu kiÖn
  1 15
0  x  2  0   k  2    k  ( k  Z) , tõ ®ã kÕt luËn ph¬ng
8 4 2 2
tr×nh cã 8 nghiÖm.
- Çch 3: NÕu biÓu diÔn nghiÖm trªn ®êng trßn ®¬n vÞ th× viÖc kÕt
luËn
sè nghiÖm cña ph¬ng tr×nh trë nªn rÊt ®¬n gi¶n.
C©u hái 20: Sè nghiÖm cña ph¬ng tr×nh:
tg(3x  15 0 )  3 víi 0 0  x  180 0 lµ:
a) 2 b) 3 c) 4 d) 5
C©u hái 21: Çc nghiÖm   0;2  cña ph¬ng tr×nh:
56
 5   7 
sin 2 x    3 cos x    1  2 sin x lµ:
 2   2 
 5 
a) x x b) x  0  x  2  x 
6 6 6
5  5
c) x  0  x  2 x  d) x  0  x  2  x  x
6 6 6

C©u hái 22: Ph¬ng tr×nh: tgx.tg(2 x  ) 1  0 x¸c ®Þnh khi:
6
  
a) x  m; x   n b) x  k
2 3 2
  
c) x  m d) x  k 2 ; x   k
3 2 4
C©u hái 23: Trong çc sè sau ®©y, sè nµo lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh
8 cos 4 x  8 cos 2 x  2 sin 2 3x  0 :
   
a) 6
b) 5
c) 10
d) 4
3. §èi víi môc tiªu vÒ lÜnh vùc: VËn dông

§èi víi lÜnh vùc nµy, môc ®Ých nh»m kiÓm tra HS ë çc kh¶ n¨ng:
- ¸p dông kiÕn thøc vÒ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c c¬ b¶n ®Ó gi¶i çc bµi
to¸n phøc t¹p h¬n.
- VËn dông s¸ng t¹o, linh ho¹t çc kiÕn thøc ®· häc vµo tõng bµi to¸n cô
thÓ tõ ®ã ®a ra çch gi¶i nhanh nhÊt.
- VËn dông çc kiÕn thøc vÒ nghiÖm ph¬ng tr×nh §¹i sè vµo viÖc
gi¶i
çc ph¬ng tr×nh Lîng gi¸c.
C©u hái 24: NghiÖm d¬ng nhá nhÊt cña ph¬ng tr×nh:
1
cos2 x  sin x cos x  (sin 2 3x  cos 2 3x  1)
2
gÇn nhÊt so víi sè nµo sau ®©y:

a) 0,23 b) 0,31 c) 0,45 d) 0,75
57
Víi c©u hái nµy, môc ®Ých cña chóng t«i muèn kiÓm tra kh¶ n¨ng
“nhanh nh¹y” cña HS trong viÖc t×m ph¬ng ¸n ®óng. Cã thÓ HS gi¶i ph¬ng
tr×nh t×m nghiÖm cña vµ so s¸nh víi çc gi¸ trÞ ®· cho, hoÆc nÕu cã suy
luËn hîp lý th× HS cã thÓ cã sù “liªn tëng” çc con sè ë çc ®¸p ¸n:
1 1 1 3
0,23  ; 0,31  ; 0,45  vµ 0,75  ,
4 3 2 4
tõ ®ã thö nghiÖm vµ nhanh chãng cã ®îc ®¸p ¸n ®óng lµ a).

C©u hái 25: Çc nghiÖm nguyªn cña ph¬ng tr×nh:
 
cos (3x  9x 2  160x  800 )  1 lµ:
 8 
a) x  9; x  0 b) x  7; x  9
c) x  7; x  31 d) x  0; x  31
C©u hái nµy nh»m kiÓm tra sù linh ho¹t cña HS. Cô thÓ; nÕu thùc
hiÖn
viÖc gi¶i ph¬ng tr×nh ®Ó t×m nghiÖm th× sÏ rÊt phøc t¹p (v× sÏ ®a vÒ viÖc
gi¶i ph¬ng tr×nh chøa c¨n bËc hai cã tham sè k).
Tuy nhiªn, ë ®©y HS cã t duy tèt cïng víi sù linh ho¹t th× cã thÓ t×m
®îc ®¸p ¸n ®óng nhanh chãng h¬n theo çch sau:
Sau khi ®a ph¬ng tr×nh vÒ d¹ng: 3x  9 x 2  160 x  800  k.16
Thùc hiÖn viÖc t×m ®¸p ¸n nh sau: Cã thÓ nhËn thÊy x = 0 kh«ng ph¶i lµ
nghiÖm, dÉn ®Õn lo¹i ngay 2 ph¬ng ¸n a) vµ d). Trong 2 ph¬ng ¸n cßn l¹i
th× chØ cÇn kiÓm tra gi¸ trÞ x = - 9 thÊy kh«ng tho¶ m·n, tõ ®ã kÕt luËn
®óng lµ c).
C©u hái 26: Tæng çc nghiÖm cña ph¬ng tr×nh:
sin 2 xtgx  cos 2 x cot gx  sin 2 x  1  tgx  cot gx trong kho¶ng ( 0; ) lµ:
4  3
a)  b) 3
c) 2
d) 2
cos x  3 sin x
C©u hái 27: Cho ph¬ng tr×nh 1.
cos 3x
58
H·y chän c©u kh¼ng ®Þnh ®óng nhÊt:
3
a) Ph¬ng tr×nh ®· cho t¬ng ®¬ng víi: sin x  0  sin 2x 
2
 
b) NghiÖm cña ph¬ng tr×nh lµ: x  k; x   k; x   k
6 3

c) NghiÖm cña ph¬ng tr×nh lµ: x  k; x   k
3
d) Çc kÕt luËn a, c ®Òu ®óng. e) Çc kÕt luËn a, b, c ®Òu ®óng.
C©u hái 28: Cho ph¬ng tr×nh 2 cos2 ( cos 2 x)  1  cos( sin 2x ) (1)
Trong çc kh¼ng ®Þnh sau ®©y. Kh¼ng ®Þnh nµo ®óng:
a) (1)  cos 2x  sin 2x  1 hay cos 2x  sin 2 x  1
 2  2
b) (1)  cos(2 x  ) hay cos(2 x  )
4 2 4 2
c) (1)  sin 4x  0
d) ChØ cã 2 c©u ®óng trong 3 c©u a), b), c).
e) C¶ 3 c©u a), b), c) ®Òu ®óng.
C©u hái 29: Cho ph¬ng tr×nh m cos x  2( m  1)  (2 m  3) cos x  1 .
H·y t×m kÕt luËn ®óng nhÊt trong çc kÕt luËn sau ®©y:
3  2m
a) 0  m  6 th× ph¬ng tr×nh cã nghiÖm: x     k 2  (víi cos   ).
m3
b) m  0  m  6 th× ph¬ng tr×nh v« nghiÖm.

c) Çc kÕt luËn a), b) ®Òu ®óng. d) Çc kÕt luËn a), b) ®Òu sai.
C©u hái 30: Cho ph¬ng tr×nh:
x x
2 cos x cos  sin x  cos ( 0  x  2 ) (1)
2 2
H·y t×m c©u kh¼ng ®Þnh ®óng nhÊt:

a) (1) cã ®óng 2 nghiÖm.
b) Mäi nghiÖm cña ph¬ng tr×nh (1) ®Òu tho¶ m·n: cos 5x  1
c) Tæng çc nghiÖm cña (1) lµ 3
d) ChØ cã 2 c©u ®óng trong çc kÕt luËn a), b), c).
59
e) C¶ 3 c©u a), b), c) ®Òu ®óng.

C©u hái 31: Víi (0  x  ) gi¸ trÞ cña m ®Ó ph¬ng tr×nh:
8
sin 6 x  cos6 x  cos2 2x  m cã nghiÖm lµ:

1 3
a) 0  m  1 b) 0m c) 0m
8 16
2
d) 0m e) 0  m  2
8
C©u hái 32: Gi¸ trÞ cña a ®Ó ph¬ng tr×nh:

sin 6 x  cos 6 x  a(sin 4 x  cos 4 x ) cã nghiÖm lµ:
1 2 1 3
a) a b) a
2 3 2 2
1 3
c)  a 1 d) a
2 2
C©u hái 33: NghiÖm ©m lín nhÊt cña ph¬ng tr×nh:

cos x  2 sin x cos x
 3 lµ:
2 cos 2 x  sin x  1
a) - 50 b) - 100 c) - 180 d) - 360 e) - 900
2.2.2. Néi dung kiÕn thøc: Ph¬ng tr×nh lîng gi¸c thêng gÆp
Ph¬ng tr×nh lîng gi¸c thêng gÆp lµ nh÷ng ph¬ng tr×nh cã thÓ ®¹i sè
ho¸ (®a vÒ ph¬ng tr×nh §¹i sè th«ng qua viÖc ®Æt Èn phô víi nh÷ng ®iÒu
kiÖn t¬ng øng).
Çc d¹ng ph¬ng tr×nh thêng gÆp:
1. Ph¬ng tr×nh bËc nhÊt vµ bËc 2 ®èi víi 1 hµm sè lîng gi¸c.
a sin x  b  0 ; a cos 2 x  b cos x  c  0 ,…
B»ng çch ®Æt hµm sè lîng gi¸c b»ng Èn phô t, chó ý ®iÒu kiÖn t 1
, gi¶i ph¬ng tr×nh theo Èn phô t vµ tõ ®ã gi¶i t×m x

2. Ph¬ng tr×nh bËc nhÊt ®èi víi sinx vµ cosx
Cã d¹ng: a sin x  b cos x  c (*) a  0, b  0
60
Häc sinh ph¶i biÕt nhËn d¹ng ph¬ng tr×nh vµ n¾m ®îc çc çch gi¶i
ph¬ng tr×nh lo¹i nµy
Chó ý ®iÒu kiÖn tån t¹i nghiÖm cña ph¬ng tr×nh: a 2  b 2  c2
b
Çch 1: Chia 2 vÕ cña ph¬ng tr×nh (*) cho a råi ®Æt:  tg vµ ®a ph¬ng
a
c
tr×nh (*) vÒ d¹ng: sin(x  )  cos 
a
ë ®©y gi¸o viªn nªn lu ý häc sinh chØ dïng çch nµy trong trêng hîp
 lµ cung cã sè ®o ®Æc biÖt mµ ta cã thÓ dÔ dµng t×m ®îc gi¸ trÞ lîng
gi¸c
cô thÓ cña cung  .
Çch 2: Chia 2 vÕ cña ph¬ng tr×nh (*) cho: a2  b2 (do a  0, b  0 )
2 2
 a   b 
MÆt kh¸c do:     1 nªn cã thÓ ®Æt:
 2   2 
 a b   a b
2 2

a b
 cos  ;  sin 
a b
2 2
a  b2
2
c
Tõ ®ã, ®a ph¬ng tr×nh (*) vÒ d¹ng: sin( x  ) 
a  b2
2
Çch 3: (Sö dông trong çc bµi gi¶i vµ biÖn luËn)

x
Cã thÓ ®a ph¬ng tr×nh (*) vÒ mét ph¬ng tr×nh bËc hai theo: t  tg
2
x x
2tg 1  tg 2
sin x  2 cos x  2
b»ng çch ¸p dông c«ng thøc: x , x
1  tg 2 1  tg 2
2 2
Khi ®ã ph¬ng tr×nh (*) cã d¹ng:
(c  b )t 2  2at  c  b  0 (*')
Gi¶i ph¬ng tr×nh nµy t×m t, sau ®ã gi¶i t×m x.
Gi¸o viªn lu ý häc sinh, trong trêng hîp nµy ph¶i xem xÐt kh¶ n¨ng sau khi
biÕn ®æi ph¬ng tr×nh (*) vÒ ph¬ng tr×nh (*') cã thÓ lµm mÊt nghiÖm cña
61
(*) bëi v× ë ph¬ng tr×nh (*) th× x x¸c ®Þnh víi mäi gi¸ trÞ, cßn ë ph¬ng
tr×nh (*') t chØ x¸c ®Þnh víi ®iÒu kiÖn x    k 2 . Nh vËy sau khi gi¶i
ph¶i kiÓm tra gi¸ trÞ x    k 2 cã ph¶i lµ nghiÖm cña (*) hay kh«ng.
3. Ph¬ng tr×nh thuÇn nhÊt bËc 2 ®èi víi sinx vµ cosx

Cã d¹ng: a sin 2 x  b sin x cos x  c cos2 x  d a, b, c  R (**)
Häc sinh cÇn n¾m v÷ng viÖc gi¶i lo¹i ph¬ng tr×nh nµy theo mét trong
hai çch sau ®©y:
Çch1: Sö dông c«ng thøc h¹ bËc:
1  cos 2x 1  cos 2 x 1
sin 2 x  ; cos 2 x  vµ sin x cos x  sin 2 x
2 2 2
Khi ®ã ph¬ng tr×nh (**) trë thµnh: b sin 2 x  (c  a ) cos 2 x  2 d  c  a . §©y

chÝnh lµ ph¬ng tr×nh bËc nhÊt ®èi víi sin vµ cos mµ ta ®· biÕt çch gi¶i.

Çch 2: Thö ®iÒu kiÖn x
2
 k , nÕu x kh«ng ph¶i lµ nghiÖm, chia
2 vÕ cña ph¬ng tr×nh cho cos2x vµ ®Æt t = tgx, ta ®îc ph¬ng tr×nh bËc 2
theo t. Gi¶i ph¬ng tr×nh nµy t×m t, tõ ®ã t×m nghiÖm cña ph¬ng tr×nh ®·
cho.
Ngoµi ra gi¸o viªn cã thÓ lu ý häc sinh nÕu gÆp ph¬ng tr×nh d¹ng
®¼ng cÊp bËc 3 ®èi víi sin vµ cos tøc lµ ph¬ng tr×nh:
a sin 3 x  b cos3 x  c sin 2 x cos x  d sin x cos2 x  e sin x  f cos x  0
Khi ®ã ta chia 2 vÕ cña ph¬ng tr×nh cho cos3x khi ®ã ®îc ph¬ng tr×nh bËc
ba theo t  tgx .
4. Ph¬ng tr×nh ®èi xøng ®èi víi sin vµ cos.
Cã d¹ng: a (sin x  cos x )  b sin x cos x  c a, b, c  R (***).
Häc sinh n¾m ®îc ®Æc ®iÓm cña ph¬ng tr×nh vµ biÕt çch gi¶i ph¬ng
tr×nh ®ã nh sau:

Çch 1: §Æt t  cos x  sin x  2 cos(x  ) ®iÒu kiÖn: t  2
4
62
1
 t 2  1  2 sin x cos x  sin x cos x   (t 2  1) , tõ ®ã ®a ph¬ng tr×nh ®· cho
2
vÒ ph¬ng tr×nh bËc 2 theo Èn t, gi¶i ph¬ng tr×nh nµy t×m t tõ ®ã t×m
nghiÖm x.

Çch 2: §Æt z x.
4

Khi ®ã ta cã: sin x  cos x  2 (cos  x )  2 cos z
4
1 1  1 
sin x cos x  sin 2x  sin 2(  z)  sin(  2 z)
2 2 4 2 2
1 1
 cos 2 z  (2 cos 2 z  1)
2 2
Lóc nµy ph¬ng tr×nh (***) ®îc ®a vÒ ph¬ng tr×nh d¹ng bËc 2 ®èi víi
cosz, gi¶i t×m z tõ ®ã t×m x.

Víi néi dung nµy, häc sinh ph¶i biÕt gi¶i çc ph¬ng tr×nh lîng gi¸c th-
êng gÆp mét çch thµnh th¹o (chó ý ®iÒu kiÖn çc ph¬ng tr×nh cã nghiÖm)
Ngoµi ra, th«ng qua viÖc d¹y häc çc quy t¾c gi¶i çc ph¬ng tr×nh lîng
gi¸c thêng gÆp GV cÇn rÌn luyÖn cho häc sinh mét lo¹i h×nh t duy quan
träng ®ã lµ t duy thuËt to¸n. Ph¬ng thøc t duy nµy thÓ hiÖn ë çc kh¶ n¨ng
sau:
- Thùc hiÖn nh÷ng thao t¸c theo mét tr×nh tù x¸c ®Þnh phï hîp víi mét
thuËt gi¶i cho tríc (thÓ hiÖn ë viÖc ¸p dông çc c«ng thøc gi¶i).
- Ph©n tÝch mét ho¹t ®éng thµnh nh÷ng thao t¸c thµnh phÇn ®îc thùc
hiÖn theo mét tr×nh tù x¸c ®Þnh.
- M« t¶ chÝnh x¸c qu¸ tr×nh tiÕn hµnh mét ho¹t ®éng.
- Kh¸i qu¸t ho¸ mét ho¹t ®éng trªn nh÷ng ®èi tîng riªng lÎ thµnh mét
ho¹t ®éng trªn mét líp ®èi tîng.
63
- BiÕt so s¸nh nh÷ng thuËt to¸n kh¸c nhau khi cïng gi¶i mét ph¬ng
tr×nh vµ ph¸t hiÖn thuËt to¸n tèi u.
Th«ng qua d¹y häc gi¶i bµi tËp to¸n, häc sinh ®îc häc çch thøc, kinh
nghiÖm tiÕn tíi nghÖ thuËt trong viÖc suy nghÜ, t×m tßi lêi gi¶i çc bµi to¸n
v× theo G. Polia: "T×m ®îc çch gi¶i mét bµi to¸n lµ mét ph¸t minh"
2.2.2.2. Çc d¹ng bµi tËp c¬ b¶n
Ngoµi çc bµi tËp yªu cÇu sö dông c«ng thøc ®Ó gi¶i mµ SGK ®· giíi
thiÖu ®Çy ®ñ, GV cã thÓ cho HS lµm thªm çc d¹ng bµi tËp sau:
Bµi tËp 2: Gi¶i vµ biÖn luËn ph¬ng tr×nh:
m sin x  (m  1) cos x  2 m  3  0 (2)
NhËn xÐt: §©y lµ ph¬ng tr×nh bËc nhÊt ®èi víi sin vµ cos cã chøa
tham sè, ®Ó gi¶i vµ biÖn luËn ph¬ng tr×nh nµy, HS sÏ ph¶i nghÜ ngay ®Õn
viÖc lµm thÕ nµo ®Ó ®a ph¬ng tr×nh ®· cho vÒ mét trong sè çc ph¬ng
tr×nh quen thuéc ®· biÕt çch biÖn luËn, tõ ®ã ta sÏ sö dông ph¬ng ph¸p
x
biÕn ®æi ®Ó ®a ph¬ng tr×nh ®· cho vÒ ph¬ng tr×nh bËc 2 theo Èn t  tg
2
.
- KiÓm tra gi¸ trÞ: x    k 2 ta cã:
4
Víi x    k 2 th× (3) trë thµnh: (m  1)  2 m  3  0  m  .
3
4
VËy khi m th× ph¬ng tr×nh cã nghiÖm: x    k 2 .
3
x
- XÐt x    k 2 . §Æt t  tg , ph¬ng tr×nh trë thµnh:
2
2t 1 t2
m  ( m  1)  2m  3  0
1 t2 1 t2
 (3m  4)t 2  2 mt  m  2  0. (3')
§©y chÝnh lµ ph¬ng tr×nh bËc 2 Èn t, tham sè m mµ häc sinh cã thÓ
dÔ dµng biÖn luËn ph¬ng tr×nh nµy.
64
§èi víi bµi tËp nµy, ngoµi viÖc rÌn luyÖn çch gi¶i ph¬ng tr×nh lîng
gi¸c, häc sinh cßn cã dÞp t¸i hiÖn l¹i kiÕn thøc ®· häc vÒ ph¬ng tr×nh bËc 2
vµ vËn dông chóng trong viÖc gi¶i lo¹i ph¬ng tr×nh míi.
3 1
Bµi tËp 3: Gi¶i ph¬ng tr×nh: 2 sin x  2 3 cos x   (3)
cos x sin x
§iÒu kiÖn: sin x cos x  0

Ph¬ng tr×nh (3)  2 sin 2 x cos x  2 3 cos2 x sin x  3 sin x  cos x.
§©y lµ ph¬ng tr×nh ®¼ng cÊp bËc 3 ®èi víi sin vµ cos, chia 2 vÕ cña
ph¬ng tr×nh (3) cho cos3x .
Tõ ®ã, ®a ph¬ng tr×nh vÒ d¹ng bËc 3 víi Èn t (t = tgx):
3t 3  t 2  3t  1  0
3  
T×m ®îc: t  1 ; t x  k ; x   k ( k  Z)
3 4 6
Bµi tËp 4: Cho ph¬ng tr×nh: (1  cos x )(1  sin x )  m (4)

 
T×m m ®Ó ph¬ng tr×nh cã ®óng 1 nghiÖm thuéc 0; 2 
 
(4)  sin x  cos x  sin x cos x  m  1  0

Ph¬ng tr×nh nµy cã d¹ng quen thuéc (ph¬ng tr×nh ®èi xøng) HS dÔ
dµng ®a vÒ d¹ng bËc 2 theo Èn phô:
 
t  sin x  cos x  2 sin x   (®iÒu kiÖn t  2 )
 4
Khi ®ã ph¬ng tr×nh cã d¹ng: t 2  2 t  2 m  1  0 (4’)

 
Víi x   0;  ta t×m t t¬ng øng nh sau:
 2
   3 2  
0x  x    sin x    2  1  t  2
2 4 4 4 2  4
Nh vËy, ë ®©y bµi to¸n trë vÒ t×m ®iÒu kiÖn cña m ®Ó ph¬ng tr×nh (4’)
cã 1 nghiÖm t sao cho tho¶ m·n: 1 t  2.
65
§Ó gi¶i tiÕp HS ph¶i liªn hÖ ®Õn kiÕn thøc vÒ nghiÖm cña ph¬ng
32 2
tr×nh bËc 2 ®· häc ë líp 10. Tõ ®ã ®îc kÕt qu¶ lµ: 0m
2
tr×nh lîng gi¸c thêng gÆp
Víi néi dung nµy, chóng t«i dù kiÕn x©y dùng hÖ thèng c©u hái ë c¶ 3
lÜnh vùc: BiÕt, HiÓu vµ VËn dông.
1. §èi víi môc tiªu thuéc lÜnh vùc: BiÕt
Nh÷ng c©u hái TN trong lÜnh vùc nµy ®ßi hái ë HS kh¶ n¨ng n¾m
kiÕn thøc c¬ b¶n nh:
- Çc bíc gi¶i ph¬ng tr×nh lîng gi¸c thêng gÆp
- §iÒu kiÖn ®Ó çc ph¬ng tr×nh thêng gÆp cã nghiÖm.
- BiÕt çch biÕn ®æi çc ph¬ng tr×nh lîng gi¸c thêng gÆp vÒ çc ph-
¬ng tr×nh §¹i sè.
C©u hái 34: Cho ph¬ng tr×nh: (2 m  1) sin x  (m  1) cos x  m  3

7 7
a)  m ph¬ng tr×nh ®· cho v« nghiÖm.
2 2
7 7
b) m m ph¬ng tr×nh ®· cho cã 2 hä nghiÖm.
2 2
c) Çc kÕt luËn a, b ®Òu ®óng.

d) Çc kÕt luËn a, b ®Òu sai.
C©u hái 35: Ph¬ng tr×nh: sin 2 x  (2 m  2) sin x cos x  (m  1) cos 2 x  0
cã nghiÖm khi:
a) 0  m  1 b) m  1
c)  2  m  1 d) m  0  m  1
C©u hái 36: Cho ph¬ng tr×nh cos x  3 sin x  2 .
H·y s¾p xÕp l¹i çc bíc gi¶i ph¬ng tr×nh ®· cho:
66
   1 3 2
1)  cos x    cos 2)  cos x  sin x 
 3 4 2 2 2
  
3)  cos cos x  sin sin x  cos
3 3 4
 7
4) x  k 2  x    k 2
12 12
  
5)   x      k
 3 4
§èi víi c©u hái nµy, môc ®Ých cña ngêi ra ®Ò chØ kiÓm tra møc ®é
n¾m çc bíc gi¶i ph¬ng tr×nh bËc nhÊt ®èi víi sinx vµ cosx.
C©u hái 37: Cho ph¬ng tr×nh: ( m  2) sin x  2 m cos x  2( m  1) .
Khi m = 3 th× ph¬ng tr×nh cã nghiÖm:

 
a) x  k2 b) x  k 2
2 2

c) x  (2 k  1) d) Ph¬ng tr×nh v« nghiÖm
2
Víi c©u hái nµy, nÕu HS biÕt kiÓm tra ®iÒu kiÖn cã nghiÖm cña ph-
¬ng tr×nh th× sÏ cã kÕt luËn ®óng lµ d), nh vËy ®¸p ¸n nhanh chãng ®îc
t×m ra mµ kh«ng ph¶i lÇn lît ®i thö çc gi¸ trÞ cña x ®Ó t×m nghiÖm ®óng.
C©u hái 38: Cho ph¬ng tr×nh sin x  m cos x  1 (1)
X¸c ®Þnh m ®Ó mäi nghiÖm cña ph¬ng tr×nh (1) còng lµ nghiÖm
cña ph¬ng tr×nh: m sin x  cos x  m 2
Gi¸ trÞ cña m ph¶i t×m lµ:
a) m = 0; m = 1 b) m = -1 c) m = 2 d) m = - 2
C©u hái 39: Cho ph¬ng tr×nh 3 sin 2 x  m sin 2x  cos 2 x  0
Khi m = 0 ph¬ng tr×nh cã nghiÖm lµ:
 
a) xk b) x  k
2 4
 
c) x  k d) x  k
3 6
C©u hái 40: Cho ph¬ng tr×nh sin x  cos x  4 sin 2 x  1 (1)
67
Gi¸ trÞ nµo sau ®©y kh«ng ph¶i lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh (1).
 
a) x  k 2 b) xk
2 2
 
c) x  k d) x  k
2 4
C©u hái 41: Cho ph¬ng tr×nh 12(sin x  cos x)  2 sin x cos x  12  0 (1)
B»ng çch ®æi biÕn sè: t  sin x  cos x
Ph¬ng tr×nh (1) cã d¹ng: ......
C©u hái 42: Cho ph¬ng tr×nh 2 sin 2 x  3 cos2 x  5 sin x cos x
NghiÖm cña ph¬ng tr×nh ®· cho lµ:
 3
a) x  k vµ x    k víi tg 
4 2
 2
b) x  k vµ x    k víi cot g 
4 3
 2
c) x  k vµ x    k víi tg 
3 3
 2
d) x  k vµ x    k víi cot g 
3 3
2
C©u hái 43: Cho ph¬ng tr×nh sin 3 x  cos 3 x  (1)
2
B»ng viÖc ®æi biÕn sè: t  sin x  cos x . Chän c©u kh¼ng ®Þnh ®óng
nhÊt.
a) Ph¬ng tr×nh (1) cã d¹ng: t 3  3t  2  0
b) Ph¬ng tr×nh theo Èn t cã 1 nghiÖm: t 2

c) Ph¬ng tr×nh (1) cã nghiÖm: x  k 2
4
d) C¶ 3 c©u a, b, c ®Òu sai.

e) C¶ 3 c©u a, b, c ®Òu ®óng
C©u hái 44: Cho ph¬ng tr×nh: (2 m  1) cos 3x  m sin 3x  m  1  0 .
T×m c©u kh¼ng ®Þnh ®óng nhÊt:

a) Ph¬ng tr×nh cã nghiÖm khi: m  1  m  2
68
b) Ph¬ng tr×nh v« nghiÖm khi: 1  m  2 .
c) KÕt luËn a, b lµ ®óng. d) KÕt luËn a, b lµ sai.
C©u hái 45: Cho ph¬ng tr×nh: 3 sin 2 x  m sin 2x  cos 2 x  0
Çc gi¸ trÞ cña m ®Ó ph¬ng tr×nh ®· cho cã nghiÖm lµ:
a) m  4 b) m  4 c) m  4 d) m
2. §èi víi môc tiªu thuéc lÜnh vùc: HiÓu

§èi víi néi dung nµy, môc ®Ých ®a ra çc c©u hái nh»m kiÓm tra HS ë
kh¶ n¨ng:
- Gi¶i çc ph¬ng tr×nh thêng gÆp mét çch thµnh th¹o
- BiÕt biÕn ®æi tõ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c sang ph¬ng tr×nh §¹i sè
mét çch linh ho¹t, chÝnh x¸c.
- HiÓu çch gi¶i çc d¹ng ph¬ng tr×nh thêng gÆp vµ biÕn ¸p dông ®èi
víi çc ph¬ng tr×nh cã d¹ng t¬ng tù.
C©u hái 46: Cho ph¬ng tr×nh: (m  1) sin x  cos x  1 .
x
§Æt t  tg , khi ®ã ph¬ng tr×nh trë thµnh: (m  1)t  1 .
2
  
Gi¸ trÞ cña m ®Ó ph¬ng tr×nh cã nghiÖm: x   ;  lµ:
 2 2
a) m  0  m  2 b) 1  m  3
c) 0  m  2 d) m  1  m  3
C©u hái 47: Cho ph¬ng tr×nh: sin 2 x  4(cos x  sin x )  m
§Ó ph¬ng tr×nh cã nghiÖm gi¸ trÞ cña m lµ:

a) 1 4 2  m  1 4 2 b) 4 2  m 4 2
c) 4 2 1  m  4 2 1 d)  1  4 2  m  1  4 2
C©u hái 48: Sè nghiÖm  (0;2 ) cña ph¬ng tr×nh:

3 cos4 x  4 cos2 x sin 2 x  sin 4 x  0 lµ:
a) 2 b) 3 c) 4 d) 5 e) 8
C©u hái 49: Sè nghiÖm trªn  0;4  cña ph¬ng tr×nh:
69
(3  2 sin x) cos x  (2  cos 2 x)
1 lµ:
sin 2x
a) 0 b) 2 c) 3
d) 4 e) NhiÒu h¬n 4
Víi c©u hái nµy, ®a sè HS sÏ biÕt çch biÕn ®æi ®Ó ®a vÒ ph¬ng
tr×nh: cos2 x  3 cos x  2  0  cos x  1 , tõ ®ã kÕt luËn ph¬ng tr×nh cã 3
nghiÖm trªn  0;4  . Tuy nhiªn HS ®· kh«ng kiÓm tra ®iÒu kiÖn cña bµi
to¸n:
sin 2 x  0  sin x  0; cos x  0 , ®©y chÝnh lµ mét trong nh÷ng sai lÇm mµ HS
gÆp trong qu¸ tr×nh gi¶i ph¬ng tr×nh lîng gi¸c.
Khi gi¶i ®îc nghiÖm cosx =1  sinx = 0, kh«ng tho¶ m·n ®iÒu kiÖn
cña bµi to¸n, tõ ®ã kÕt luËn ®óng ph¶i lµ a).
C©u hái 50: Trªn kho¶ng  0;2  ph¬ng tr×nh
cos3 x  4 sin 3 x  3 cos x sin 2 x  sin x  0 cã sè nghiÖm lµ:
a) 2 b) 3 c) 4 d) 5 e) 6
§èi víi c©u hái nµy, môc ®Ých cña ngêi ra ®Ò mong muèn HS nhanh
chãng hiÓu ®îc ph¬ng tr×nh ®· cho lµ lo¹i ph¬ng tr×nh ®¼ng cÊp bËc 3
®èi víi sinx vµ cosx.
C©u hái 51: Gi¸ trÞ cña m ®Ó ph¬ng tr×nh:
m cos2 x  4 sin x cos x  m  2  0 cã nghiÖm lµ:
1 1
a) m b) 0  m  3 c)  m2 d) 1  m  2
4 4
C©u hái 52: Cho ph¬ng tr×nh: 2 cos2 x  (2 m  1) cos x  m  0
  3 
Gi¸ trÞ cña m ®Ó ph¬ng tr×nh cã nghiÖm x ;  lµ:
2 2 
a)  1  m  0 b) m  0
c)  2  m  1 d) 1  m  3
70
Víi môc tiªu vËn dông, nh÷ng c©u hái TNKQ nh»m kiÓm tra HS ë çc
kh¶ n¨ng:
- BiÕt vËn dông linh ho¹t, s¸ng t¹o çc kiÕn thøc ®· häc ®Ó gi¶i quyÕt
mét sè bµi to¸n phøc t¹p h¬n.
- VËn dông çc kiÕn thøc quan träng vÒ ph¬ng tr×nh vµ nghiÖm cña
ph¬ng tr×nh §¹i sè trong qu¸ tr×nh gi¶i çc ph¬ng tr×nh Lîng gi¸c.
C©u hái 53: Gäi x0 lµ mét nghiÖm  k 2  cña ph¬ng tr×nh:
x
2  2 cos x  sin x  2tg Gi¸ trÞ cña sinx0 lµ:
2
3 3 4 4
a)  b) c) d)  e) Mét ®¸p sè
5 5 5 3
kh¸c
C©u hái 54: NghiÖm d¬ng nhá nhÊt cña ph¬ng tr×nh:
sin 3x  cos 2x  2 sin x cos 2x
Thuéc kho¶ng nµo díi ®©y:

          2 
a)  0; 
 6
b)  ; 
 6 4
c)  ; 
 4 3
d)  ;
3 3 
 e)
 2  3 
 ;
 3 2 

C©u hái 55: Cho ph¬ng tr×nh: m(sin x  cos x )  sin 2 x  0
Gi¸ trÞ cña m ®Ó ph¬ng tr×nh cã ®óng 2 nghiÖm thuéc  o;  lµ:

a) 0  m  1 b)  1  m  0
c) 0m 2 d)  2 m0
§èi víi c©u hái nµy, ®ßi hái HS ngoµi viÖc biÕt vËn dông kiÕn thøc
®Ó gi¶i ph¬ng tr×nh ®èi xøng cßn ph¶i biÕt vËn dông çc kiÕn thøc vÒ
nghiÖm cña ph¬ng tr×nh bËc hai ®Ó t×m ®iÒu kiÖn cña m tho¶ m·n ®Ò
bµi.
Víi ph¬ng tr×nh ®· cho, b»ng viÖc ®Æt phô: t  sin x  cos x (t  2) ta
cã thÓ ®a vÒ ph¬ng tr×nh bËc 2 Èn t, tõ ®ã bµi to¸n trë thµnh:
71
T×m m ®Ó ph¬ng tr×nh: t 2  2mt  1  0 cã 2 nghiÖm tho¶ m·n:
 1  t1  t 2  2 (tõ ®k: x 1 , x 2   0;  suy ra ®îc 1  t  2 )

  0
Gi¸ trÞ cña m ph¶i t×m tho¶ m·n:

1.f ( 1 )  0


1.f ( 2 )  0

 1 S
  2

 2
 2 m0
C©u hái 56: Cho ph¬ng tr×nh: 5 sin x  cos 2 x  2 cos x  0

 
a) Ph¬ng tr×nh kh«ng cã nghiÖm trªn kho¶ng  0; 
 2
b) Ph¬ng tr×nh cã nghiÖm duy nhÊt trªn kho¶ng  ;2  

c) Mäi nghiÖm x0 cña ph¬ng tr×nh ®Òu tho¶ m·n: sin 3x 0  1
d) ChØ cã 2 c©u ®óng trong 3 c©u a, b, c
e) C¶ 3 c©u a, b, c, ®Òu ®óng
sin 6 x  cos 6 x
C©u hái 57: Gi¸ trÞ cña m ®Ó ph¬ng tr×nh:  mtg 2x
cos 2 x  sin 2 x
cã nghiÖm lµ:
1 1
a)  m b)  4  m  4
8 8
1 1
c)  m d) m
4 4
2(4 m  1)
C©u hái 58: Cho ph¬ng tr×nh: 2(tg2 x  cot g2 x )  2m  3  (1)
sin 2 x
T×m c©u kh¼ng ®Þnh ®óng nhÊt.

2
a) (1) cã thÓ biÕn ®æi thµnh ph¬ng tr×nh bËc 2 theo: t víi t  2
sin 2 x
1 3
b) (1) v« nghiÖm khi:  m
2 2
  3
c) (1) cã nghiÖm   0; 4  khi m
  2
d) ChØ 2 trong 3 c©u a, b, c ®óng

e) C¶ 3 c©u a, b, c ®Òu ®óng.
C©u hái 59: Cho ph¬ng tr×nh: sin 8 x  cos8 x  m cos2 2x
72
Gi¸ trÞ cña m ®Ó ph¬ng tr×nh cã nghiÖm lµ:
a) m  0 b) m  1
c)  1  m  0 d) 1  m  2
2 sin 2 x cos x  3 sin x  4 sin 3 x  6 cos 3 x  0 (1)
T×m c©u kh¼ng ®Þnh ®óng nhÊt
   
a) (1) cã nghiÖm lµ: x b) (1) cã nghiÖm    2 ;0 
3  
c) (1) cã nghiÖm x0 mµ tgx 0  2 d) ChØ 2 trong 3 c©u a, b, c lµ ®óng.

e) C¶ 3 c©u a, b, c lµ ®óng.
 
2 cos 2 x  sin 2 x cos x  cos2 x sin x  m(sin x  cos x) (1) víi x  0; 
 2
Chän c©u kh¼ng ®Þnh ®óng nhÊt.

a) (1) t¬ng ®¬ng víi ph¬ng tr×nh: 2(cos x  sin x )  sin x cos x  m
b) Víi m = 2, (1) t¬ng ®¬ng víi ph¬ng tr×nh: cos x  sin x  1

c) (1) t¬ng ®¬ng víi ph¬ng tr×nh: sin x  cos x  0
d) ChØ 2 trong 3 c©u a, b, c lµ ®óng.
2.2.3. Néi dung kiÕn thøc: Ph¬ng tr×nh lîng gi¸c kh«ng mÉu mùc
(Ph¬ng tr×nh lîng gi¸c cã thÓ gi¶i b»ng çc ph¬ng ph¸p nh: ®a vÒ
ph¬ng tr×nh tÝch, ph©n tÝch thµnh tæng çc ®¹i lîng kh«ng ©m, ph¬ng
ph¸p ®¸nh gi¸, hoÆc sö dông çc bÊt ®¼ng thøc...)
1. Ph¬ng ph¸p ®a vÒ ph¬ng tr×nh tÝch
Néi dung cña ph¬ng ph¸p nµy lµ: sö dông çc phÐp biÕn ®æi lîng
gi¸c, biÕn ®æi ®¹i sè, çc c«ng thøc lîng gi¸c ®Ó lµm xuÊt hiÖn çc nh©n tö
chung, ®a ph¬ng tr×nh ®· cho vÒ ph¬ng tr×nh tÝch:
f1(x).f2(x)…fk(x) = 0.
73
Tõ ®ã ®a viÖc gi¶i ph¬ng tr×nh ban ®Çu vÒ viÖc gi¶i çc ph¬ng
tr×nh:
f1(x) = 0, f2(x) = 0, ... fk(x) = 0.
2. Gi¶i ph¬ng tr×nh lîng gi¸c b»ng ph¬ng ph¸p biÕn ®æi thµnh tæng
çc ®¹i lîng kh«ng ©m
Häc sinh cÇn chó ý çc ®¹i lîng kh«ng ©m:
A2 , B , 1  cos x , 1  sin x
§Ó sö dông ph¬ng ph¸p nµy ph¶i thùc hiÖn çc bíc sau:
- Bíc 1: BiÕn ®æi ph¬ng tr×nh ban ®Çu vÒ d¹ng:
A 1  A 2  ...  A n  0 (1)
- Bíc 2: Dïng lËp luËn kh¼ng ®Þnh: A i  0; i  1, n
A  0
- Bíc 3: Khi ®ã ta cã (1) (2)

1

 A 2  0
A  0
 n
- Bíc 4: Gi¶i hÖ (2) t×m nghiÖm.
3. Gi¶i ph¬ng tr×nh lîng gi¸c b»ng ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸
Cã nh÷ng ph¬ng tr×nh lîng gi¸c cã thÓ gi¶i ®îc mét çch ®¬n gi¶n nhê
sù linh ho¹t trong çch nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ çc vÕ, çc hµm sè lîng gi¸c. Khi
®¸nh gi¸ ph¬ng tr×nh cÇn lu ý nh÷ng ®iÓm sau:
Ta ®¸nh gi¸ dùa vµo tÝnh chÊt cña çc hµm sè lîng gi¸c vµ biÓu thøc l-
îng gi¸c.
VÝ dô: sin x  1 ; cos x  1 ; a sin x  b cos x  a2  b2 ; nÕu m, n lµ çc
sè tù nhiªn lín h¬n 2 th×:
sin m x  cosn x  sin 2 x  cos2 x  1
Cã thÓ sö dông çc BÊt ®¼ng thøc quen thuéc nh: B§T C«si, B§T
Bunhiacopski ®Ó ®¸nh gi¸.
4. Bµi to¸n liªn quan ®Õn viÖc x¸c ®Þnh tham sè ®Ó 2 ph¬ng tr×nh l-
îng gi¸c ®· cho lµ t¬ng ®¬ng
Cho çc ph¬ng tr×nh: f1(x) = g1(x) (1)
74
f2(x) = g2(x) (2)
Víi: f1(x), f2(x), g1(x), g2(x) lµ nh÷ng biÓu thøc lîng gi¸c cña x.
- NÕu ph¬ng tr×nh (1) kh«ng chøa tham sè, ta gi¶i ph¬ng tr×nh (1)
®Ó
t×m nghiÖm.
ThÕ nghiÖm cña (1) vµo (2) ta t×m ®îc tham sè, tøc lµ (1)  (2).
Víi tham sè võa t×m ®îc, ta t×m nghiÖm cña (2) råi xem nghiÖm cña
(2) cã lµ nghiÖm cña (1) hay kh«ng, tõ ®ã rót ra kÕt luËn.
- NÕu c¶ hai ph¬ng tr×nh ®Òu chøa tham sè, ta biÕn ®æi ®Ó ®a c¶
hai ph¬ng tr×nh vÒ d¹ng tÝch sè. Sau ®ã quan s¸t çc thõa sè ®ång d¹ng ë vÕ
tr¸i cña mçi ph¬ng tr×nh. Tõ ®ã lý luËn chóng cã cïng tËp hîp nghiÖm.
Häc sinh biÕt sö dông linh ho¹t çc c«ng thøc biÕn ®æi, kÕt hîp víi çc
kü thuËt nhãm sè h¹ng, ®Æt nh©n tö chung, ...
Th«ng thêng sö dông çc phÐp biÕn ®æi sau ®©y:
- BiÕn ®æi tæng thµnh tÝch (lu ý khi lùa chän çc sè h¹ng ®Ó biÕn
®æi sao cho xuÊt hiÖn nh©n tö chung).
- BiÕn ®æi tÝch thµnh tæng: môc ®Ých ®Ó rót gän çc h¹ng tö ®ång
d¹ng råi míi ®a vÒ d¹ng tÝch.
- Sö dông çc c«ng thøc h¹ bËc (®èi víi çc ph¬ng tr×nh bËc cao).
Víi çc ph¬ng tr×nh d¹ng kh«ng mÉu mùc, kh«ng cã mét ph¬ng ph¸p cô
thÓ nµo ®Ó gi¶i çc ph¬ng tr×nh mµ víi mçi ph¬ng tr×nh kh¸c nhau HS ph¶i
biÕt "linh ho¹t" trong çch nh×n nhËn, "tinh tÕ" trong ®¸nh gi¸ th× míi nhanh
chãng t×m ra çch gi¶i.
2.2.3.2. Mét sè d¹ng bµi tËp c¬ b¶n
75
Bµi tËp ë d¹ng nµy rÊt ®a d¹ng, phong phó vµ còng t¬ng ®èi khã ®èi
víi HS. Chóng t«i chØ ®a ra mét sè d¹ng bµi tËp ®¬n gi¶n cã thÓ sö dông
çc ph¬ng ph¸p nªu trªn ®Ó gi¶i.
Bµi tËp 5: Gi¶i çc ph¬ng tr×nh sau:
x 3x
a) sin x  sin 2x  sin 3x  4 cos cos x cos (5)
2 2
§èi víi ph¬ng tr×nh nµy, GV ph¶i ®Þnh híng cho HS biÕt sö dông çc
c«ng thøc biÕn ®æi nh thÕ nµo ®Ó xuÊt hiÖn çc nh©n tö chung, tõ ®ã ®a
®îc vÒ ph¬ng tr×nh tÝch.
Khi ®ã ta cã: sin 3x  sin x  2 sin 2x cos x .
MÆt kh¸c: sin 2 x  2 sin x cos x
x 3x 3x
Do ®ã: (5)  4 cos cos x(sin  cos )  0
2 2 2
 x 
 cos 2  0 x    k 2 
 

  cos x  0  x   k
 2
 3x 3x  3x 
sin  cos  sin(  )  2
x  k
 2 2 2 2  6 3
( k  Z)
b) sin 6 x  cos 6 x  sin 4 x  cos 4 x (5’)

Khi gÆp ph¬ng tr×nh d¹ng nµy HS sÏ ph¶i nghÜ ®Õn viÖc sö dông
h»ng ®¼ng thøc, c«ng thøc h¹ bËc,… ®Ó ®a ph¬ng tr×nh ®· cho vÒ d¹ng
®¬n gi¶n h¬n. Tõ ®ã gi¶i t×m nghiÖm cña chóng.

Ph¬ng tr×nh cã nghiÖm: xk ( k  Z) .
2
Bµi tËp 6: Gi¶i ph¬ng tr×nh sau:

1
sin 2 x  sin 2 3x  sin x. sin 2 3x (6)
4
(6)  4 sin 2 x  4 sin x sin 2 3x  sin 4 3x  sin 4 3x  sin 2 3x  0

 (2 sin x  sin 2 3x )2  (1  sin 2 3x) sin 2 3x  0 (6’)
§Õn ®©y ta cã thÓ ®¸nh gi¸ 2 vÕ
76
 
x  6  k 2 

 x  5  k 2 
tõ ®ã gi¶i ®îc nghiÖm:  6

 x  k 


Bµi tËp 7: Gi¶i ph¬ng tr×nh: sin 3 x  cos3 x  2  sin 4 x (7)

NhËn xÐt: sin 4 x  1  VP  2  sin 4 x  1
cos 3 x  cos 2 x

sin
3
x  sin 2 x  VT  cos3 x  sin 3 x  cos 2 x  sin 2 x  1
sin 4
sin 3 x  cos 3 x  1  1
Do ®ã (7)
x

   cos
3
x  cos 2 x
2  sin x  1
4 
sin
3
x  s in 2 x
 sin x  1

x  k ( k  Z)
2

VËy ph¬ng tr×nh cã 1 hä nghiÖm: x  k ( k  Z)
2
Bµi tËp 8: T×m a, b ®Ó 2 ph¬ng tr×nh sau lµ t¬ng ®¬ng:

a sin 2 x  2  2 cos x  a 2 sin x (8)
2 sin 2 x  cos 2x  sin 2 x  b  2 b sin x  cos x  1 (8')
 1
sin x  a cos x  b
 
Gi¶i (8) ta ®îc: Gi¶i (8’) ta ®îc: sin x  1
 2
 cos x  2  2
2
VËy: (8)  (8') khi: b vµ a  2
2
tr×nh lîng gi¸c kh«ng mÉu mùc
Víi néi dung nµy, chóng t«i dù kiÕn x©y dùng hÖ thèng c©u hái ®Ó
®¸nh gi¸ ë hai lÜnh vùc: hiÓu vµ vËn dông.
1. §èi víi môc tiªu vÒ lÜnh vùc: HiÓu

HÖ thèng çc c©u hái nh»m ®¸nh gi¸ HS ë çc kh¶ n¨ng sau:
77
- HiÓu ®îc çc ph¬ng ph¸p gi¶i vµ biÕt vËn dông çc ph¬ng ph¸p ®ã
cho tõng lo¹i ph¬ng tr×nh cô thÓ.
- BiÕt nh×n nhËn mét çch nhanh chãng tõng d¹ng ph¬ng tr×nh vµ
®Þnh híng çch gi¶i çc lo¹i ph¬ng tr×nh ®ã.
C©u hái 62: Cho ph¬ng tr×nh: sin 5x  sin x  sin 3x  0 (1)
Ph¬ng tr×nh (1) t¬ng ®¬ng víi ph¬ng tr×nh:
 1  1
a) sin 3x cos 2x    0 b) sin x cos 4 x    0
 2  2
c) sin 2x. cos 4x  0 d) C¶ 2 c©u a, b ®Òu ®óng.

C©u hái 63: NghiÖm cña ph¬ng tr×nh sin 6 x  cos 6 x  sin 4 x  cos4 x lµ:

a) xk b) x  k
2
 
c) x  k d) x  k 2
4 2
C©u hái 64: NghiÖm cña ph¬ng tr×nh:

cos 2 x(1  cos x)  sin 2 x(1  sin x)  2 cos 2 x lµ:
 3 
a) x   2  k 2 b) x
4
 k; x  k 2 ; x    k 2 
2
 
c) x  k; x   k d) §¸p sè kh¸c
4 2

 5  9
cos 3x  sin 7x  2 sin 2   x   2 cos 2 x
4 2  2
Nh÷ng gi¸ trÞ nµo díi ®©y kh«ng ph¶i lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh ®· cho:
   3 3
a) b) c)  d) e)
12 2 8 8 4
C©u hái 66: Cho ph¬ng tr×nh: sin x(cos 2 x  cos 4 x  cos 6 x )  1
Ph¬ng tr×nh ®· cho t¬ng ®¬ng víi:

1
a) sin x  1  sin 7x  1 b) sin 2 x  1  sin 5x 
2
78
1 1
c) sin x  1  cos x  d) sin 2 x  1  sin 3x 
2 2
C©u hái 67: Cho ph¬ng tr×nh: cos 4 x  cos 2 3x  sin 2 x

§Æt t = cos2x, khi ®ã gi¸ trÞ cña t lµ:
1 1
a) t  1 b) t  1; t  c) t  1 d) t
2 2
C©u hái 68: B»ng çch ®æi biÕn t = tgx ph¬ng tr×nh:
sin x. sin 2x  sin 3x  6 cos3 x cã nghiÖm:

a) x  k
6

b) x
3
 k  x    k (víi tg  = 2)
 1
c) x
4
 k  x    k (víi tg  = 2
)

d) x
6
 k  x    k (víi tg  = - 2)
C©u hái 69: NghiÖm cña ph¬ng tr×nh: sin 2x. cos 8x  1 lµ:
 
a) x  k b) x k
10 4
   
c) x k d) x k
20 5 8 4
C©u hái 70: Cho ph¬ng tr×nh: cos13 x  sin 14 x  1

  
a) xk ;x   k 2 b) x  k 2 ; x  k
2 13 2
  
c) xk ; x   k2 d) x  k; x  k 2 
2 4 2
C©u hái 71: Cho ph¬ng tr×nh: 4 cos5 x sin x  4 sin 5 x cos x  sin 2 4x  m
BiÕt r»ng x   lµ mét nghiÖm cña ph¬ng tr×nh ®· cho. Çc nghiÖm cßn l¹i
cña ph¬ng tr×nh lµ:
   
a) xk ;x   k b) x  k
4 8 2 4
79
   
c) x  k d) x  k ; x   k
8 6 3 2
C©u hái 72: Cho ph¬ng tr×nh:  cos 2


x  sin 2 x sin 5x  1  0
KÕt luËn sau ®óng hay sai:

Ph¬ng tr×nh ®· cho t¬ng ®¬ng víi: hay
 cos 2 x  1  cos 2 x  1
 
sin 5 x  1 sin 5 x  1
a) §óng b) Sai
 
C©u hái 73: Cho ph¬ng tr×nh: 8 cos3  x    cos 3x
 3
 
§Æt t  cos x   th× ph¬ng tr×nh (1) biÓu diÔn ®îc qua t, khi ®ã ph-
 3
¬ng tr×nh Èn t cã tæng b×nh ph¬ng çc nghiÖm lµ:

3 1 1
a) 2
b) 0 c) 2
d) 1 e) 4

ë néi dung nµy, hÖ thèng c©u hái chóng t«i ®a ra ®ßi hái häc sinh:
- ¸p dông kiÕn thøc ®· häc ®Ó gi¶i Bµi to¸n phøc t¹p h¬n.
- Kh¶ n¨ng vËn dông s¸ng t¹o, linh ho¹t çc kiÕn thøc ®· häc vµo ®Æc
®iÓm riªng cña tõng Bµi to¸n cô thÓ ®Ó ®a ra lêi gi¶i mét çch nhanh
chãng.
 
C©u hái 74: Gäi x0 lµ mét nghiÖm  k cña ph¬ng tr×nh:
4 2
sin 2x  sin 6x  3 cos 2 2x
Khi ®ã cos 4 x 0 cã gi¸ trÞ lµ:

1 1 1 1
a)  b) c)  d) e) §¸p sè kh¸c
8 8 2 4
C©u hái 75: Cho ph¬ng tr×nh: sin x.tg2 x  

3 sin x  
3tg2 x  3 3

a) Ph¬ng tr×nh cã 4 nghiÖm   0;2  
b) NghiÖm ©m lín nhÊt cña ph¬ng tr×nh lín h¬n  50 0
80
1
c) Mäi nghiÖm x cña ph¬ng tr×nh ®Òu tho¶ m·n: sin 4 x  
2
d) ChØ cã 2 c©u ®óng trong 3 c©u a, b, c.

C©u hái 76: Cho ph¬ng tr×nh: 2 sin x  cot gx  2 sin 2 x  1 .
Chän c©u kh¼ng ®Þnh ®óng nhÊt:

a) Ph¬ng tr×nh ®· cho t¬ng ®¬ng víi ph¬ng tr×nh:
 2 sin x  1  sin x  cos x  sin 2x   0
1 5
b) Ph¬ng tr×nh cã nghiÖm x0 tho¶ m·n: cos x 0  sin x 0 
2

c) x lµ 1 nghiÖm cña ph¬ng tr×nh.
3
d) ChØ 2 trong 3 c©u a, b, c lµ ®óng.

Víi c©u hái nµy, HS ph¶i biÕt vËn dông khÐo lÐo çc phÐp biÕn ®æi
ph¬ng tr×nh th× míi cã ®îc kÕt luËn a) lµ ®óng, ph¶i gi¶i thµnh th¹o ph¬ng
tr×nh ®èi xøng th× míi kÕt luËn b) ®óng. MÆt kh¸c, HS ph¶i suy luËn tèt
th× míi nhanh chãng cã kÕt luËn c) lµ sai. VËy ph¬ng ¸n ®óng lµ d).
C©u hái 77: Sè nghiÖm   0;2  cña ph¬ng tr×nh:
tgx  3 cot gx  4(sin x  3 cos x ) lµ
a) 6 b) 5 c) 4 d) 3 e) 2
C©u hái 78: Tæng çc nghiÖm   0;2  cña ph¬ng tr×nh:
tg 2 x  2 tgx  2  sin 10 x  0 lµ:
  3
a) 4
b) 2
c)  d) e) V« nghiÖm
2
C©u hái 79: Cho ph¬ng tr×nh: cos x cos 3x  cos 2 x cos 4x  1
Trªn kho¶ng  0;   sè nghiÖm cña ph¬ng tr×nh lµ:
a) 1 b) 2 c) 3 d) 4 e) NhiÒu h¬n 4
C©u hái 80: Cho 2 ph¬ng tr×nh:
81
1) 2 m cos x  2 3 sin x  m  3
3
2) ( m  1) cos x  3 sin x   2m
4
Gi¸ trÞ cña m ®Ó 2 ph¬ng tr×nh trªn t¬ng ®¬ng lµ:

1
a) m b) m  1
2
c) m  2 d) m  1
1) sin 2 x  2(2 m  1) sin x  8m  0
2) cos2 x  (3m  2) cos x  6 m  0
H·y ®iÒn vµo chç trèng nh÷ng gi¸ trÞ thÝch hîp:
a) Ph¬ng tr×nh (1)  sinx = ... hay sinx = ... (lo¹i)
b) Ph¬ng tr×nh (2)  cosx = ... hay cosx = ... (lo¹i)
c) Hai ph¬ng tr×nh t¬ng ®¬ng khi: m = ...
2.2.4. Néi dung hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c

Trong néi dung nµy, SGK chØ giíi thiÖu hai hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c ®¬n
gi¶n: 1 Èn vµ 2 Èn

§èi víi néi dung nµy, häc sinh t×m hiÓu s¬ lîc vÒ hÖ ph¬ng tr×nh
lîng gi¸c mét Èn, hai Èn vµ nghiÖm cña chóng.
§èi víi hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c mét Èn, GV cÇn lu ý häc sinh: tËp
nghiÖm cña hÖ ph¬ng tr×nh lµ giao cña çc tËp hîp nghiÖm cña çc ph¬ng
tr×nh cña hÖ. §Ó t×m giao cña çc tËp nghiÖm nµy ®îc chÝnh x¸c, nhÊt
thiÕt çc tham sè nguyªn trong çc nghiÖm cña çc ph¬ng tr×nh ph¶i ®îc viÕt
kh¸c nhau.
Çc hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c chøa mét ph¬ng tr×nh §¹i sè bËc nhÊt ®èi
víi x vµ y, häc sinh biÕt gi¶i theo mét trong çc híng sau ®©y: dïng c«ng
thøc biÕn ®æi ®Ó ®a hÖ vÒ hÖ ph¬ng tr×nh §¹i sè bËc nhÊt 2 Èn x, y
82
hoÆc biÓu diÔn 1 Èn qua Èn kia tõ ®ã ®a hÖ ph¬ng tr×nh vÒ hÖ ph¬ng
tr×nh lîng gi¸c 1 Èn.
HÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c mµ c¶ hai ph¬ng tr×nh ®Òu lµ ph¬ng tr×nh
lîng gi¸c ®èi víi Èn x vµ y, häc sinh cã thÓ gi¶i hÖ theo çc ph¬ng ph¸p sau:
- BiÕn ®æi hÖ ®· cho thµnh nh÷ng hÖ gåm nh÷ng ph¬ng tr×nh lîng
gi¸c c¬ b¶n.
- Khö 1 Èn b»ng c«ng thøc: sin 2 x  cos2 x  1
- §Æt Èn phô ®Ó ®a hÖ ®· cho vÒ hÖ ph¬ng tr×nh §¹i sè.
2.2.4.2. Nh÷ng d¹ng bµi tËp c¬ b¶n

Víi hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c, trong thùc tÕ bµi tËp HS thêng gÆp çc
d¹ng sau:
1. HÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c 1 Èn
f ( x, y )  0
2. HÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c 2 Èn d¹ng: 
x  y  a
f ( x, y )  0
3. HÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c 2 Èn d¹ng: 
g( x, y )  0 trong ®ã f(x,y)
vµ g(x,y) lµ çc biÓu thøc lîng gi¸c theo x vµ y.
2.2.4.3. HÖ thèng c©u hái ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp néi dung: HÖ ph-
¬ng tr×nh lîng gi¸c.
Víi néi dung nµy, do yªu cÇu cña ch¬ng tr×nh chØ dõng l¹i ë møc ®é:
HS biÕt gi¶i çc hÖ ph¬ng tr×nh kh«ng qu¸ phøc t¹p, kh«ng ph¶i sö dông qu¸
nhiÒu çc phÐp biÕn ®æi. ChÝnh v× vËy chóng t«i dù kiÕn ®a ra çc c©u
hái chØ
nh»m kiÓm tra ë 2 lÜnh vùc: biÕt vµ hiÓu.
1. §èi víi môc tiªu thuéc lÜnh vùc: BiÕt

Çc c©u hái trong lÜnh vùc nµy nh»m kiÓm tra HS ë çc kh¶ n¨ng sau:
- BiÕt t×m nghiÖm cña mét hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c ®¬n gi¶n.
83
- BiÕt sö dông mét sè phÐp biÕn ®æi ®¬n gi¶n ®Ó ®a hÖ ph¬ng
tr×nh lîng gi¸c vÒ hÖ ph¬ng tr×nh §¹i sè.
C©u hái 82: Cho hÖ ph¬ng tr×nh: cos 2 x  1

sin x  0
NghiÖm cña hÖ ph¬ng tr×nh ®· cho lµ: ...

C©u hái 83: Cho ph¬ng tr×nh: cos 2 x. cos2 5x  1
Ph¬ng tr×nh ®· cho t¬ng ®¬ng víi:
a) b)
 cos 2 x  1 cos 2 x  1
 
 cos 10 x  1 5x  1
2
cos
c) d)
sin 2 x  0 cos 2 x  1
 
cos 10 x  0 cos10 x  1
 1
sin x  sin y  2

C©u hái 84: Cho hÖ ph¬ng tr×nh: 
x  y  

 3
HÖ ph¬ng tr×nh ®· cho t¬ng ®¬ng víi hÖ nµo sau ®©y:

   
 xy   xy 
 
a) 
3
x  y    k 2  b) 
3
x  y   2   k 2 

 3 
 3
   
 xy  x y 
 
c) 
3
x  y  2   k 2  d) 
3
x  y     k 2 

 3 
 3
C©u hái 85: Cho hÖ ph¬ng tr×nh:

cos x  cos y  1

 2
 x  y 
 3

 2  
x   k2
x   k 2 

a) 

3 b) 
3
y     k 2 
y  k 2  
 3
 
x  2  k 2 

c) d)
x    k 2

  
y     k 2 
 y   k 2
 3

 6

cos x  co s y  2m

 2
 x  y 
 3
Gi¸ trÞ cña m ®Ó hÖ ph¬ng tr×nh cã nghiÖm lµ:

1
a) m  b) m 1 c) m  0 d) 0  m  1
2
 5
x  y 
C©u hái 87: NghiÖm cña hÖ ph¬ng tr×nh 

12 lµ
tgx  tgy  2
 5  5
x  24  k
 x   k
a) b) vµ
 x  k

  12  5
y  5   k
 y   k

 12

 24 y   k
84
     
 x   k  x   k  x   k
  
c) 
3
y    k vµ 
12
y    k d) 
2
 y     k vµ

 12 
 3 
 12
 
x   12  k


y  
  k
 2

sin x. sin y  2

 2
 x  y 
 3
HÖ ph¬ng tr×nh ®· cho cã nghiÖm:

   
 x  3  k
 x    k
a) 
y    k b) 

3 vµ

 3  y    k
x    k

 
 y    k
 3
c) V« nghiÖm d) Mét ®¸p sè kh¸c
2. §èi víi môc tiªu thuéc lÜnh vùc: HiÓu

Çc c©u hái trong néi dung nµy nh»m môc ®Ých:
- KiÓm tra ë HS kü n¨ng gi¶i hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c.
- KiÓm tra t duy logic cña HS th«ng qua viÖc gi¶i çc hÖ ph¬ng tr×nh.
sin x. cos y  m 2
C©u hái 89: Gi¸ trÞ m ®Ó hÖ ph¬ng tr×nh 
sin y. cos x  m cã nghiÖm
lµ:
a) 0  m  1 b) m  1  m  0
1 5 1 5
c)  2  m  2 d) m
2 2
cos 2 x  cos 2 y  m
x  y  2 
H·y chän c©u kh¼ng ®Þnh ®óng nhÊt.

1 3
a) Víi  m hÖ ph¬ng tr×nh ®· cho cã nghiÖm.
2 2
1
b) Víi m hÖ ph¬ng tr×nh v« nghiÖm.
2
c) Çc kÕt luËn a), b), ®Òu ®óng.

d) Çc kÕt luËn a), b) ®Òu sai.
Víi c©u hái nµy, nÕu HS chØ "®o¸n mß" th× rÊt cã thÓ sÏ chän ph¬ng
¸n c), v× a), b), cã quan hÖ t¬ng ®èi "mËt thiÕt". Tuy nhiªn ë ®©y ph¬ng ¸n
85
®óng lµ b), nh vËy ®ßi hái HS ph¶i thùc sù tÝnh to¸n chø kh«ng thÓ may
m¾n chän ®óng ®¸p ¸n nhê suy luËn.
C©u hái 91: Cho hÖ ph¬ng tr×nh: x  y  a

sin x. sin y  b
Gi¸ trÞ cña b ®Ó hÖ ph¬ng tr×nh cã nghiÖm víi mäi a lµ:

a) b = 0 b) b = 1 c) b = -1 d) b = 2
C©u hái 92: Cho hÖ ph¬ng tr×nh: x  y  a

tg  tgy  b
NÕu b = 0 th× hÖ ph¬ng tr×nh ®· cho cã nghiÖm khi a cã gi¸ trÞ lµ:
  3
a) k b) k
2
c) 3
d) 2
e) §¸p sè kh¸c
 
x  y  3
C©u hái 93: NghiÖm cña hÖ: 
 sin x
  2
 sin y

    
Tho¶ m·n ®iÒu kiÖn: x   ;0  , y   ;  lµ:
 2  2 
     2    5    7 
a)  ;  b)  ;  c)   2 ;  d)  ; 
 6 2  3 3   6   4 12 
C©u hái 94: Cho hÖ ph¬ng tr×nh: cos x  cos y  1


cos 2 x  cos 2 y  m
NÕu ®Æt u = cosx vµ v = cosy th× u, v lµ nghiÖm cña hÖ:

a) b)
 1  t  1  1  t  1
 2 
t 1 m  0 4 t
2
 4t  m  0
c) d)
 1  t  1  1  t  1

 2  2
 t 
m
 0
t  t  m  0 

t
4
 1
 cos 2 x  cos 2 y 
 2

C©u hái 95: Cho hÖ ph¬ng tr×nh: sin x. sin y 

 4
2
NÕu ®Æt u = sinx vµ v = siny th× gi¸ trÞ u > v > 0 lµ:
 1  3  2
u  2 u  u 

a) 

v  2 b) 

v 
2
2 c) 
v  1
2
d)

 2 
 2 
 2
 3
u 
 2

v  1

 2

tgx  3 cot gx

 tgx
cos y  1  tg 2 x

HÖ ph¬ng tr×nh ®· cho t¬ng ®¬ng víi hÖ nµo sau ®©y:

tg 2 x  3  tg 2 x  3
a) 

cos y  
 2
3
b) 

 cos y 
 2
3
86

tgx 
c) d)
3  tg 2 x  3
 

 3  tgx . cos y

 0
cos y    cos y 3
 2 

 
2
2.3. Bµi kiÓm tra kÕt thóc ch¬ng: Ph¬ng tr×nh hÖ ph¬ng tr×nh l-
îng gi¸c
2.3.1. Mét sè ®iÓm cÇn chó ý khi ra ®Ò kiÓm tra
- Bµi kiÓm tra viÕt mét tiÕt (60') ®îc thùc hiÖn sau khi HS ®· häc
xong néi dung cña ch¬ng.
- Bµi kiÓm tra kh«ng chØ ®¸nh gi¸ tr×nh ®é, kÕt qu¶ häc tËp chung
cña líp häc mµ cßn ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp vµ tr×nh ®é nhËn thøc cña tõng
HS.
- Néi dung c©u hái, sù ph©n bè çc c©u hái cho tõng néi dung, møc ®é
ph¶i thÝch hîp víi thêi gian quy ®Þnh, n¨ng lùc cô thÓ cña ®èi tîng HS.
- §Ó tr¸nh sù trao ®æi trong khi lµm bµi, GV cã thÓ thiÕt kÕ nhiÒu
®Ò kiÓm tra cïng møc ®é hoÆc cã thÓ ®¶o vÞ trÝ çc c©u hái trong ®Ò vµ
ph¸t xen kÏ trong giê kiÓm tra.
- Khi HS lµm bµi kiÓm tra b»ng ph¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm, cã thÓ x¶y
ra trêng hîp ”may m¾n” chän ®îc ®¸p ¸n ®óng. Tuy nhiªn, kh¶ n¨ng chän
ngÉu nhiªn ®óng kh«ng ph¶i lµ nhiÒu. Gi¶ sö mét c©u hái cã 4 ph¬ng ¸n lùa
chän th× x¸c suÊt chän ngÉu nhiªn ®îc ®¸p ¸n ®óng chØ lµ: 1/4.
Nh vËy, khi thiÕt kÕ thang ®iÓm GV ph¶i cã c«ng thøc quy ®æi phï
hîp ®Ó h¹n chÕ tèi ®a sù may m¾n ngÉu nhiªn ®ã nh»m ®¸nh gi¸ mét çch
chÝnh x¸c kÕt qu¶ häc tËp cña tõng häc sinh.
2.3.2. Ma trËn hai chiÒu vÒ møc ®é vµ kiÕn thøc cÇn kiÓm tra
trong ch¬ng: Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c
Víi néi dung ch¬ng nµy, chóng t«i dù kiÕn kiÓm tra 30 c©u trong thêi
gian 60' víi thang ®iÓm 43 vµ ®îc ph©n bè cô thÓ nh sau:
kiÕn thøc
PT lîng gi¸c c¬ b¶n PT lîng gi¸c thêng PT lîng HÖ PT Tæng
Møc ®é gÆp gi¸c kh¸c lîng gi¸c
87
BiÕt 5 (1) 4 (1) 2 (1) 11 (11)
HiÓu 4 (1,5) 3 (1,5) 3 (1,5) 2 (1,5) 12 (18)
VËn dông 3 (2) 2 (2) 2 (2) 7 (14)
Tæng 12 (17,0) 9 (12,5) 5 (8,5) 4 (5,0) 30 (43,0)
Ghi chó:
1. Ch÷ sè ë bªn tr¸i mçi « lµ sè c©u hái.
2. Ch÷ sè trong ngoÆc, bªn ph¶i mçi « lµ sè ®iÓm t¬ng øng cho 1
c©u.
2.3.3. Bè côc cña mét ®Ò kiÓm tra

Khi ra ®Ò kiÓm tra, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho HS trong qu¸ tr×nh lµm
bµi, nªn s¾p xÕp çc c©u hái theo møc ®é khã dÇn. §iÒu ®ã còng t¹o thuËn
lîi cho GV trong qu¸ tr×nh chÊm, çc c©u hái cã cïng thang ®iÓm nªn s¾p
gÇn nhau, thang ®iÓm t¨ng dÇn.
Trong mét ®Ò kiÓm tra nªn cã nhiÒu lo¹i c©u hái: ®iÒn khuyÕt,
nhiÒu lùa chän, s¾p thø tù, …®Ó tr¸nh sù “nhµm ch¸n” vµ còng kiÓm tra ë
häc sinh ®îc nhiÒu kü n¨ng h¬n.
Trong ch¬ng 2, luËn v¨n ®· ®a ra ®îc quy tr×nh ®Ó so¹n th¶o c©u hái
tr¾c nghiÖm ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña HS ë trêng THPT.
LuËn v¨n ®· x©y dùng ®îc mét hÖ thèng c©u hái TNKQ ®Ó kiÓm tra
–
®¸nh gi¸ møc ®é lÜnh héi vµ vËn dông kiÕn thøc cña HS khi häc tËp néi
dung: Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c.
Ngoµi ra, luËn v¨n còng nªu ®îc dù kiÕn sè lîng c©u hái vµ ph¬ng ¸n ra
®Ò kiÓm tra kÕt thóc ch¬ng ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c b»ng
ph¬ng ph¸p TNKQ.
88
Ch¬ng 3
Thùc nghiÖm s ph¹m
3.1. Môc ®Ých – nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p thùc nghiÖm
3.1.1. Môc ®Ých
Thùc nghiÖm s ph¹m nh»m môc ®Ých kiÓm chøng gi¶ thuyÕt khoa
häc ®· ®a ra vµ tÝnh kh¶ thi, hiÖu qu¶ cña ®Ò tµi. Môc ®Ých ®ã ®îc cô
thÓ ho¸ nh sau:
89
Xem xÐt møc ®é phï hîp cña çc c©u hái tr¾c nghiÖm víi tr×nh ®é cña
häc sinh.
Xem xÐt kh¶ n¨ng ®¸p øng cña Bé c©u hái tr¾c nghiÖm so víi yªu cÇu
®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña HS ë çc møc ®é cña môc tiªu nhËn thøc: BiÕt
– HiÓu – VËn dông.
Xem xÐt kh¶ n¨ng ph©n bè thêi gian lµm bµi so víi sè lîng c©u hái, sù
ph©n bè vÒ ®iÓm sè ë çc c©u hái trong mét bµi kiÓm tra.
§¸nh gi¸ Bµi kiÓm tra tr¾c nghiÖm vÒ : §é khã, §é ph©n biÖt, ®é tin
cËy vµ tÝnh kh¶ thi.
Th¨m dß ý kiÕn cña GV vµ HS çc líp thùc nghiÖm vÒ kh¶ n¨ng ¸p
dông TNKQ vµo viÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp m«n §¹i sè vµ gi¶i tÝch líp
11 nãi riªng vµ m«n To¸n nãi chung.
Bíc ®Çu ®Ò xuÊt kh¶ n¨ng øng dông çc kÕt qu¶ nghiªn cøu, gãp phÇn
c¶i tiÕn c«ng t¸c KT-§G kÕt qu¶ häc tËp m«n to¸n cña häc sinh THPT.
3.1.2. Nguyªn t¾c

Khi tiÕn hµnh thùc nghiÖm, chóng t«i tu©n theo çc nguyªn t¾c sau:
1. Bé c©u hái tr¾c nghiÖm ph¶i ®óng quy ®Þnh vÒ: Ph©n phèi ch¬ng
tr×nh vµ néi dung kiÕn thøc.
2. Bé c©u hái tr¾c nghiÖm ph¶i ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c vÒ mÆt
khoa häc cña kiÕn thøc, phï hîp víi tr×nh ®é cña HS.
3. KÕt qu¶ thùc nghiÖm ph¶i ®îc xö lý mét çch khoa häc, kh¸ch quan.
3.1.3. Ph¬ng ph¸p

Trong qu¸ tr×nh GV gi¶ng d¹y t¹i çc líp thùc nghiÖm, chóng t«i göi Bé
c©u hái tr¾c nghiÖm (mçi lÜnh vùc chØ chän mét sè c©u hái) ®Ó GV
kiÓm tra møc ®é tiÕp thu vµ vËn dông kiÕn thøc cña HS.
Sau khi cung cÊp c©u hái cho GV, chóng t«i thu thËp th«ng tin ph¶n
håi tõ ®ã ®iÒu chØnh møc ®é khã vµ møc ®é ph©n biÖt sao cho çc c©u
90
hái kh«ng qu¸ khã ®èi víi phÇn lín HS, ®é ph©n biÖt cña çc c©u hái võa
ph¶i.
Cuèi ch¬ng, chóng t«i cho HS lµm bµi kiÓm tra b»ng ph¬ng ph¸p tr¾c
nghiÖm. §ång thêi GV vÉn tiÕn hµnh kiÓm tra b»ng ph¬ng ph¸p tù luËn
theo ®óng kÕ ho¹ch.
§Ó ®¶m b¶o ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c chóng t«i x©y dùng 3 ®Ò kiÓm tra
tr¾c nghiÖm víi chÊt lîng nh nhau (3 ®Ò cã cïng çc c©u hái nhng ®¶o vÞ
trÝ çc c©u) vµ ph¸t cho HS sao cho trong qu¸ tr×nh lµm bµi HS kh«ng thÓ
trao ®æi víi nhau. (§Ò bµi vµ PhiÕu lµm bµi cã ë phÇn phô lôc)
3.2. Tæ chøc thùc nghiÖm
3.2.1. Thêi gian thùc nghiÖm
Bé c©u hái tr¾c nghiÖm ®îc sö dông trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y néi
dung: Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c (thêi gian tõ ®Çu th¸ng 10
®Õn ngµy 21/11/2006).
Bµi kiÓm tra 60’ ®îc tiÕn hµnh ngay sau khi HS ®îc häc xong ch¬ng
tr×nh vµ lµm bµi kiÓm tra tù luËn theo quy ®Þnh cña Bé GD&§T.
3.2.2. §èi tîng thùc nghiÖm
§Ò tµi ®îc tiÕn hµnh thùc nghiÖm t¹i 3 líp 11 cña Trêng THPT TriÖu
S¬n 3 – HuyÖn TriÖu S¬n – TØnh Thanh Ho¸
- 11A, 11B do c« gi¸o TrÞnh ThÞ HuyÒn gi¶ng d¹y.
- 11C do thÇy gi¸o TrÇn ViÕt Kiªn gi¶ng d¹y.
§©y kh«ng ph¶i lµ trêng ®iÓm cña HuyÖn nhng chÊt lîng HS kh¸.
Tæng sè HS cña 3 líp lµ 152 em.
3.3. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc nghiÖm
3.3.1. §¸nh gi¸ bé c©u hái tr¾c nghiÖm
Qua kÕt qu¶ thùc nghiÖm chóng t«i nhËn thÊy:
91
- Bé c©u hái tr¾c nghiÖm cã çc møc ®é tõ dÔ ®Õn khã, bao gåm
nhiÒu lÜnh vùc cho nªn tÊt c¶ çc ®èi tîng HS trong çc líp thùc nghiÖm
®Òu rÊt hµo høng víi çc c©u TN mµ GV ®a ra.
- Bé c©u hái tr¾c nghiÖm phï hîp víi yªu cÇu cña ch¬ng tr×nh vµ tr×nh
®é HS, cã nhiÒu c©u hái HS ph¶i th¶o luËn theo nhãm míi t×m ra ®¸p ¸n
®óng tõ ®ã dÉn ®Õn kh«ng khÝ häc tËp rÊt s«i næi.
3.3.2. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ Bµi kiÓm tra Tr¾c nghiÖm
Sau khi gi¸o viªn cho HS lµm bµi kiÓm tra tù luËn, chóng t«i tiÕn hµnh
kiÓm tra b»ng TN, bµi TN gåm 30 c©u trong thêi gian 60’ (tiÕn hµnh ngoµi
giê chÝnh kho¸), tõ ®ã ®¸nh gi¸ chÊt lîng bµi TN ë nhiÒu khÝa c¹nh: ®é
khã, ®é ph©n biÖt, ®é tin cËy …
*) Tr¾c nghiÖm lÇn thø nhÊt: (ngµy 10 th¸ng 11 n¨m 2006)
Chóng t«i cho HS lµm bµi TN, sau ®ã chÊm bµi vµ cã kÕt qu¶ nh sau:
Tæng sè152 bµi trong ®ã:
- Nhãm I (kh¸ - giái): Tõ 7  9 ®iÓm cã 27 bµi chiÕm 17,8%
- Nhãm II (trung b×nh): Tõ 5  6 ®iÓm cã 63 bµi chiÕm 41,4%
- Nhãm III (yÕu): Tõ 2  4 ®iÓm cã 62 bµi chiÕm 40,8%
(kh«ng cã bµi nµo ®îc ®iÓm 0, ®iÓm 1 vµ còng kh«ng cã ®iÓm 10)
Tham kh¶o ý kiÕn cña GV gi¶ng d¹y vµ t×m hiÓu tõ HS trùc tiÕp lµm
bµi TN, chóng t«i nhËn ®îc çc ý kiÕn sau:
- §Ò bµi TN cã nhiÒu c©u t¬ng ®èi khã, kü n¨ng lµm bµi TN cña HS
cha tèt dÉn ®Õn kÕt qu¶ cßn thÊp.
- §iÓm sè thu ®îc ®¸nh gi¸ cha chÝnh x¸c tr×nh ®é häc tËp chung cña
çc líp, ®iÒu ®ã thÓ hiÖn ë ®iÓm sè: tû lÖ bµi ®¹t ®iÓm kh¸ giái Ýt, trong
khi ®ã ®iÓm díi trung b×nh qu¸ nhiÒu so víi thùc tÕ çc líp.
*) Tr¾c nghiÖm lÇn thø hai: (ngµy 21 th¸ng 11 n¨m 2006)
92
Tõ kÕt qu¶ Thùc nghiÖm lÇn thø nhÊt, chóng t«i ra ®Ò kiÓm tra lÇn
thø hai vÉn tu©n theo sù ph©n bè sè lîng çc c©u hái trong ma trËn hai
chiÒu ë Ch¬ng 2.
Tuy nhiªn, ®Ó phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ chóng t«i cã ®iÒu chØnh
l¹i mét sè c©u hái ë møc ®é: HiÓu vµ VËn dông nh»m gi¶m bít ®é khã.
(§Ò bµi kiÓm tra lÇn thø hai vµ phiÕu lµm bµi cña HS tr×nh bµy ë phô
lôc)
ChÊm bµi vµ s¾p xÕp kÕt qu¶ thµnh 3 nhãm :
- Nhãm I (kh¸ - giái): Tõ 7  9 ®iÓm cã 41 bµi chiÕm 27%
- Nhãm II (trung b×nh): Tõ 5  6 ®iÓm cã 70 bµi chiÕm 46%
- Nhãm III (yÕu): Tõ 2  4 ®iÓm cã 41 bµi chiÕm 27%
LÇn kiÓm tra thø hai ®iÓm sè ®· cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ, ®iÒu ®ã
®îc thÓ hiÖn: sè bµi ®¹t ®iÓm tõ trung b×nh t¨ng lªn, sè bµi bÞ ®iÓm yÕu
gi¶m xuèng.
KÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 2 ®· ph¶n ¸nh t¬ng ®èi chÝnh x¸c chÊt lîng häc
tËp chung cña çc líp häc vµ còng tho· m·n yªu cÇu vÒ lý thuyÕt tr¾c
nghiÖm.
So s¸nh kÕt qu¶ 2 lÇn kiÓm tra thùc nghiÖm qua biÓu ®å sau: ( BiÓu
®å 1)
93
Biểu đồ 1: TẦN SỐ KẾT QUẢ KIỂM TRA CỦA 2 LẦN
THỰC NGHIỆM
40
Số HS
TN Lần 1
35
TN Lần 2
30
25
20
15
10
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Điểm số
94
Tõ phiÕu lµm bµi tr¾c nghiÖm lÇn thø hai, chóng t«i tiÕn hµnh thèng kª sù
lùa chän çc c©u hái cña HS ®Ó tõ ®ã cã nhËn xÐt cô thÓ h¬n vÒ bµi kiÓm
tra tr¾c nghiÖm ®· ®a ra.
B¶ng thèng kª sù lùa chän c©u tr¶ lêi ë mçi c©u hái cña bµi kiÓm tra TN
Sè häc sinh
C©u hái sè Çc lùa chän Tæng sè HS §é khã §é ph©n
chän biÖt
Nhãm I Nhãm II Nhãm III
§iÒn ®óng 41 65 30 136 89,5% 7,2%

1
§iÒn sai 0 5 11
GhÐp ®óng 41 64 33 138 91% 5,3%
2
GhÐp sai 0 6 8
S¾p ®óng 41 67 35 143 94,1% 5,3%
3
S¾p sai 0 3 6
§iÒn ®óng 40 63 29 132 86,9% 7,2%
4
§iÒn sai 1 7 12
a 0 4 3
5 b* 40 62 31 133 87,5% 6%
c 0 3 2
d 1 1 5
a 0 4 7
b* 41 65 32 138 91% 5%
6
c 0 1 2
d 0 0 0
a* 37 63 27 127 83,6% 6,7%
b 0 1 2
7
c 0 1 1
d 4 5 11
a 1 2 5
b 0 3 6
8
95
c 0 5 5
d* 40 60 25 125 82% 9,9%

a* 37 59 23 119 78% 9,3%
9
b 2 3 5
c 0 5 2
d 2 3 11
a 0 1 5
b 3 8 8
10
c* 30 55 20 105 69% 6,6%
d 8 6 8
a* 31 58 22 111 73% 5,9%
11
b 6 8 12
c 1 2 5
d 3 2 2
a* 35 60 21 116 76% 9,2%
12
b 2 3 6
c 1 5 9
d 3 2 5
a 1 1 9
13
b 0 2 2
c 2 7 5
d* 38 60 25 123 81% 8,6%
a 3 6 8
b 2 6 9
14
c* 36 57 23 116 76% 8,6%
d 0 1 1
a 3 4 6
96
b* 30 52 21 103 68% 5,9%
15
c 4 5 7
d 4 9 7
a* 28 51 19 98 65% 5,9%
b 8 7 12
16
c 3 6 8
d 2 6 2
a* 30 55 18 103 68% 7,9%
b 1 3 5
17
c 4 5 10
d 6 7 8
a 7 6 9
b 3 2 1
18
c 2 1 2
d* 29 51 16 96 63% 8,6%
a* 30 40 1 71 47% 18,1%
b 1 5 10
19
c 3 8 11
d 7 17 19
a* 32 37 1 70 46% 20,4%
b 3 15 14
20
c 2 12 12
d 4 16 14
a 4 12 17
b 8 16 19
21
c 1 2 2
d* 28 40 3 71 47% 16,5%
97
a 7 8 12
b 2 9 9
22
c* 30 45 8 83 55% 14,5%
d 2 8 4
a 1 3 8
b* 31 55 4 90 59% 17,8%
23
c 9 11 26
d 0 1 3
a* 29 30 0 58 38% 19,5%
b 3 14 15
24
c 5 12 12
d 4 14 14
a* 29 30 0 58 38% 19,5%
b 2 12 14
25
c 6 16 17
d 4 12 10
a 4 12 17
b 7 9 9
26
c* 21 15 0 36 24% 14%
d 9 34 15
a 3 17 14
b 4 15 12
27
c 3 16 14
d* 31 22 1 54 35,5% 19,7%
a 4 12 16
b 2 24 19
28
c 6 16 6
98
d* 29 18 0 47 30,9% 19,1%
a 3 5 16
b* 28 23 0 51 33% 18,4%
29
c 6 19 7
d 4 23 18
a 8 15 21
b 1 12 7
30
c* 26 13 1 39 25,7% 16,4%
d 6 30 12
(Trong b¶ng thèng kª x* lµ ph¬ng ¸n ®óng cña çc c©u hái)

*) NhËn xÐt vÒ bµi kiÓm tra TN:
1) VÒ néi dung:
- §· bao hµm çc môc tiªu cÇn ®¸nh gi¸: HiÓu – BiÕt – VËn dông.
- Mçi c©u hái ®· cã ®ñ 3 yÕu tè: Th«ng tin – ChØ dÉn – Hµnh
®éng
- Çc c©u hái x©y dùng trªn c¬ së chuÈn ®¸nh gi¸ cña ch¬ng tr×nh.
- §· ®¶m b¶o çc chØ sè vÒ: ®é khã, ®é ph©n biÖt cña çc c©u hái.
Cô thÓ: 24%  P  95% vµ 5%  P  20% çc th«ng sè nµy, theo
chóng t«i lµ hoµn toµn phï hîp víi ®èi tîng thö nghiÖm vµ môc ®Ých cña
®ît KT-§G.
2) VÒ h×nh thøc:
- C©u hái tr¾c nghiÖm ®a ra lµ râ rµng, ng¾n gän, chÝnh x¸c, mçi
c©u th«ng b¸o mét vÊn ®Ò.
- Trong bµi kiÓm tra, çc c©u hái ®îc s¾p xÕp theo thø tù tõ dÔ ®Õn
khã ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho HS lµm bµi vµ thuËn lîi cho GV trong khi chÊm.
- Cã nhiÒu d¹ng c©u hái: ®iÒn khuyÕt, s¾p thø tù, nhiÒu lùa chän,
…, tuy nhiªn phÇn lín lµ c©u hái nhiÒu lùa chän.
99
- Nh×n chung çc c©u hái tr¾c nghiÖm lµ võa søc ®èi víi HS.
*) Ph©n tÝch çc tham sè ®Æc trng cña bµi kiÓm tra tr¾c nghiÖm:
- Gäi xi lµ çc gi¸ trÞ vÒ ®iÓm sè cña bµi TN  i  2,9 
ni lµ sè lÇn xuÊt hiÖn gi¸ trÞ x i (gäi lµ tÇn sè cña gi¸ trÞ xi )
ni
wi lµ tÇn suÊt cña gi¸ trÞ x i (tÝnh b»ng tû sè ) ë ®©y
N
N  152
Ta cã b¶ng ph©n phèi thùc nghiÖm tÇn sè vµ tÇn suÊt sau ®©y:
xi 2 3 4 5 6 7 8 9
ni 5 7 29 32 38 25 12 4 n i  152
w i (%) 3,3 4,6 19 21,1 25 16,5 7,9 2,6 w i  100
Çc tham sè ®Æc trng cña bµi kiÓm tra tr¾c nghiÖm:
- §iÓm trung b×nh: X TN  

w i .x i
 5,54
n
- §é lÖch chuÈn:  w x  2
S TN  i i X  1,598  1,26
- §é tin cËy: (Dïng c«ng thøc KR20 cña Kuder-Richardson)
R
K 
1
 pq   30 1  0,802   0,515

K 1 S 2  29  1,598 
*) KÕt qu¶ bµi kiÓm tra Tù luËn

(Sè liÖu sau ®©y ®îc cung cÊp bëi gi¸o viªn gi¶ng d¹y t¹i 3 líp mµ
chóng t«i ®· tiÕn hµnh thùc nghiÖm).
Tæng sè HS tham gia lµm bµi kiÓm tra Tù luËn: 152
S¾p xÕp kÕt qu¶ bµi kiÓm tra Tù luËn thµnh 3 nhãm :
- Nhãm I (kh¸ - giái): Tõ 7 ®Õn 10 ®iÓm cã 52 bµi chiÕm 34,2%
- Nhãm II (trung b×nh): Tõ 5 ®Õn 6 ®iÓm cã 58 bµi chiÕm 38,2%
- Nhãm III (yÕu): Tõ 2 ®Õn 4 ®iÓm cã 42 bµi chiÕm 27,6%
Ta cã b¶ng ph©n phèi kÕt qu¶ kiÓm tra tù luËn sau ®©y:
100
xi 2 3 4 5 6 7 8 9 10
ni 6 13 23 26 32 29 16 6 1 n i  152
w i (%) 3,95 8,55 15,1 17,1 21,0 19,1 10,5 3,95 0,66 w i  100
Çc tham sè ®Æc trng cña bµi kiÓm tra tù luËn:
- §iÓm trung b×nh: X TL  

w i .x i
 5,66
n
- §é lÖch chuÈn:  w x  2
S TL  i i X  3,13  1,77
3.3.3. NhËn xÐt vÒ h×nh thøc kiÓm tra tr¾c nghiÖm và kiÓm tra tù
luËn
Tõ kÕt qu¶ thèng kª chóng t«i nhËn thÊy:
- KÕt qu¶ hai h×nh thøc kiÓm tra lµ t¬ng ®¬ng X TN  5,54; X TL  5,66 
- §é lÖch chuÈn cña bµi tr¾c nghiÖm thÊp h¬n bµi tù luËn ( S TN  1,26 ;
S TL  1,77 ), ®iÒu ®ã chøng tá: Sù ph©n t¸n vÒ ®iÓm sè xung quanh ®iÓm
trung b×nh cña bµi kiÓm tra tr¾c nghiÖm hÑp h¬n so víi bµi kiÓm tra tù
luËn.
- §iÓm kh¸ giái cña Bµi kiÓm tra tr¾c nghiÖm Ýt h¬n Bµi tù luËn.
Tuy nhiªn, ®iÓm yÕu ë Bµi kiÓm tra tù luËn nhiÒu h¬n ë Bµi kiÓm tr¾c
nghiÖm
(Nh÷ng kÕt qu¶ nµy ®îc thÓ hiÖn râ trªn BiÓu ®å 2)
3.3.4. Th¨m dß ý kiÕn gi¸o viªn vµ häc sinh tham gia thùc nghiÖm
*) ý kiÕn cña gi¸o viªn:
- Tr¾c nghiÖm dÔ chÊm bµi vµ kh¸ch quan h¬n song khã nhËn biÕt
®îc nguyªn nh©n còng nh qu¸ tr×nh suy luËn dÉn ®Õn kÕt qu¶ cña HS, v×
vËy t¸c dông ®¸nh gi¸ ph©n lo¹i tèt, t¸c dông gi¸o dôc cßn h¹n chÕ.
- Nªn kÕt hîp çc h×nh thøc: tù luËn, vÊn ®¸p, tr¾c nghiÖm trong viÖc
kiÓm tra ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp cña häc sinh.
101
- CÇn cã kÕ ho¹ch båi dìng cho GV vÒ c«ng t¸c KT-§G b»ng TNKQ.
*) ý kiÕn cña häc sinh:
- §a sè HS kh¸, giái ®Òu thÝch lµm bµi tr¾c nghiÖm v× theo hä: bµi
lµm kh«ng ph¶i tr×nh bµy lêi gi¶i nªn kh«ng mÊt nhiÒu thêi gian, nhiÒu c©u
hái phong phó, da d¹ng nªn hÊp dÉn ngêi lµm bµi, bít c¶m gi¸c nÆng nÒ khi
lµm bµi kiÓm tra.
- HS kÐm thêng kh«ng thÝch lµm bµi tr¾c nghiÖm v× theo hä th×:
®Ò bµi dµi, ph¶i gi¶i quyÕt nhiÒu néi dung kiÕn thøc, khã «n tËp vµ khã
®¹t ®iÓm cao.
Tuy nhiªn, tÊt c¶ HS ®Òu ý thøc ®îc r»ng: Muèn cã kÕt qu¶ tèt trong
bµi kiÓm tra tr¾c nghiÖm th× ph¶i häc ®Òu, häc thêng xuyªn vµ kh«ng ®îc
häc tñ, häc vÑt. Ngoµi ra, cÇn ph¶i rÌn luyÖn t¸c phong nhanh nhÑn, tÝnh
n¨ng ®éng, linh ho¹t trong khi lµm bµi kiÓm tra.
Mét ®iÒu quan träng mµ chóng t«i nhËn thÊy ë tÊt c¶ HS lµ sù tin tëng
vµo tÝnh kh¸ch quan cña kÕt qu¶ bµi kiÓm tra.
102
Biểu đồ 2: TẦN SỐ KẾT QUẢ KIỂM TRA CỦA BÀI TỰ
LUẬN VÀ BÀI TNKQ
40
Số HS
TỰ LUẬN
TNKQ
35
30
25
20
15
10
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Điểm số
103
Tõ kÕt qu¶ thùc nghiÖm cho thÊy: Môc ®Ých thùc nghiÖm ®· ®îc
hoµn thµnh, tÝnh kh¶ thi vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña Bé c©u hái tr¾c nghiÖm vµ
Bµi kiÓm tra tr¾c nghiÖm ®· ®îc kh¼ng ®Þnh. Sö dông bé c©u hái tr¾c
nghiÖm vµ bµi kiÓm tra tr¾c nghiÖm cã thÓ n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc
gi¶ng d¹y còng nh c«ng t¸c KT-§G ë trêng phæ th«ng.
KÕt luËn
LuËn v¨n ®· thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ chÝnh sau ®©y:
104
1. LuËn v¨n ®· nghiªn cøu c¬ së lý luËn, lÞch sö vµ sù cÇn thiÕt cña
viÖc
tæ chøc KT-§G kÕt qu¶ häc tËp cña HS b»ng h×nh thøc TNKQ.
LuËn v¨n ®· ph©n tÝch ®îc u, nhîc ®iÓm h×nh thøc TNKQ còng nh
nh÷ng khã kh¨n trong viÖc ¸p dông h×nh thøc KT-§G nµy ë trêng phæ th«ng.
2. LuËn v¨n ®· x©y dùng ®îc Bé c©u hái tr¾c nghiÖm ®Ó KT- §G
kÕt qu¶ häc tËp cña HS vÒ néi dung Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng
gi¸c. HÖ thèng c©u hái tr¾c nghiÖm mµ chóng t«i ®· x©y dùng nh»m
kiÓm tra HS ë çc møc ®é nhËn thøc: BiÕt – HiÓu – VËn dông.
LuËn v¨n còng ®Ò xuÊt mÉu Bµi kiÓm tra tr¾c nghiÖm nh»m KT-
§G kÕt qu¶ häc tËp cña HS (®· ®îc chóng t«i sö dông trong qu¸ tr×nh Thùc
nghiÖm s ph¹m) vµ bíc ®Çu thu ®îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan, kh¼ng ®Þnh
®îc vÒ ®é tin cËy cña nã.
3. §· tiÕn hµnh Thùc nghiÖm s ph¹m vµ kÕt qu¶ thu ®îc cho phÐp
chóng t«i kh¼ng ®Þnh tÝnh kh¶ thi cña ®Ò tµi.
Nh vËy, cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng: Môc ®Ých nghiªn cøu ®· ®îc thùc
hiÖn, NhiÖm vô nghiªn cøu ®· hoµn thµnh vµ Gi¶ thuyÕt khoa häc lµ chÊp
nhËn ®îc.
KiÕn nghÞ
105
Sau khi nghiªn cøu lý luËn vµ thùc nghiÖm s ph¹m, chóng t«i cã mét sè
®Ò xuÊt sau ®©y:
1. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c KT- §G kÕt qu¶ häc tËp cña HS cÇn
®æi míi çc ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ sao cho ®¶m b¶o tÝnh tÝnh toµn diÖn,
nghiªm tóc, c«ng b»ng, ph©n lo¹i tÝch cùc vµ kÞp thêi. Tõ ®ã ph¸t huy tÝnh
tÝch cùc, tù gi¸c, s¸ng t¹o trong häc tËp cña HS.
CÇn kÕt hîp sö dông çc ph¬ng ph¸p kiÓm tra nh: vÊn ®¸p, tù luËn,
tr¾c nghiÖm, … mét çch hîp lý tuú theo tõng ®èi tîng HS, tõng néi dung
kiÕn thøc vµ tõng giai ®o¹n cô thÓ cña qu¸ tr×nh ®µo t¹o, tuú theo môc
®Ých cô thÓ cña viÖc ®¸nh gi¸.
2. Nªn cã kÕ ho¹ch båi dìng cho gi¸o viªn phæ th«ng vÒ ph¬ng ph¸p
TNKQ, cÇn chó träng çc kh©u: ra ®Ò thi, tæ chøc thi vµ híng dÉn cho HS
çch lµm bµi thi.
3. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, GV cÇn thêng xuyªn ®a ra çc c©u hái
tr¾c nghiÖm ®Ó kiÓm tra møc ®é lÜnh héi vµ vËn dông kiÕn thøc cña HS.
4. CÇn ®Èy m¹nh viÖc ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin vµ çc phÇn mÒm
chuyªn dông ®Ó trî gióp cho viÖc ra ®Ò, chÊm thi mét çch nhanh chãng,
hiÖu qu¶ (®Æc biÖt lµ ®èi víi ph¬ng ph¸p TNKQ)
5. Bé GD&§T nªn tiÕp tôc sö dông ph¬ng ph¸p TNKQ trong nh÷ng ®ît
thi cã quy m« lín nh: Tèt nghiÖp THPT, TuyÓn sinh §¹i häc vµ Cao ®¼ng,
…
tµi liÖu tham kh¶o

106
1. Phan Lu Biªn, TrÇn Thµnh Minh, TrÇn Quang NghÜa (2002), C©u hái
tr¾c nghiÖm lîng gi¸c, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
2. Bé GD&§T - Côc kh¶o thÝ vµ kiÓm ®Þnh chÊt lîng gi¸o dôc (2006), Tµi
liÖu tËp huÊn - Quy tr×nh c«ng nghÖ trong thi tr¾c nghiÖm, Nxb Gi¸o
dôc, Hµ Néi.
3. Bé GD&§T (2005), Tµi liÖu båi dìng thêng xuyªn cho Gi¸o viªn Trung häc
phæ th«ng chu kú III (2004 - 2007) - To¸n häc, Nxb §¹i häc Quèc Gia Hµ
Néi, Hµ Néi.
4. NguyÔn VÜnh CËn, Lª Thèng NhÊt, Phan Thanh Quang (1996), Sai lÇm
phæ biÕn khi gi¶i To¸n, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
5. Vò Cao §µm (1995), Ph¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu khoa häc, Nxb Gi¸o dôc
Hµ Néi.
6. Lª Hång §øc, Lª BÝch Ngäc (2006), Lîng gi¸c 11 – Bµi tËp tù luËn vµ
tr¾c nghiÖm, Nxb §¹i häc Quèc Gia Hµ Néi.
7. M. A. §anil«p, M. N. Xcatkin (1980), Lý luËn d¹y häc cña trêng phæ th«ng
- Mét sè vÊn ®Ò cña lý luËn d¹y häc hiÖn ®¹i, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
8. NguyÔn §øc §ång, TrÇn Huyªn, NguyÔn V¨n VÜnh (2001), Ph¬ng ph¸p
tr¾c nghiÖm Kh¶o s¸t hµm sè, Nxb Thanh Ho¸.
9. TrÇn V¨n H¹o, Cam Duy LÔ, Ng« Thóc Lanh, Ng« Xu©n S¬n, Vò TuÊn
(2000), §¹i sè vµ Gi¶i tÝch 11, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
(200), Bµi tËp §¹i sè vµ Gi¶i tÝch 11, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
(2000), §¹i sè vµ Gi¶i tÝch 11 (S¸ch híng dÉn gi¶ng d¹y), Nxb Gi¸o dôc,
Hµ Néi.
12. Ph¹m V¨n Hoµn, NguyÔn Gia Cèc, TrÇn Thóc Tr×nh (1981), Gi¸o dôc
häc m«n To¸n, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
107
13. TrÇn B¸ Hoµnh (1997), §¸nh gi¸ trong gi¸o dôc, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
14. §ç M¹nh Hïng (1995), Thèng kª To¸n trong khoa häc gi¸o dôc (Bµi gi¶ng
dïng cho çc líp Cao häc - Th¹c sü chuyªn ngµnh Ph¬ng ph¸p d¹y häc
To¸n), Vinh.
15. Bïi TuÊn Khang (1997), X©y dùng hÖ thèng c©u hái tr¾c nghiÖm dïng
®Ó ®¸nh gi¸ thµnh qu¶ d¹y häc m«n To¸n cho sinh viªn ch¬ng tr×nh 1-
§¹i häc ®¹i c¬ng - §H §µ N½ng, LuËn v¨n Th¹c sü KHGD, Vinh.
16. I. P. Kharlam«p (1979), Ph¸t huy tÝnh tÝch cùc häc tËp cña häc sinh nh
thÕ nµo, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
17. NguyÔn B¸ Kim, Vò D¬ng Thuþ (1994), Ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n To¸n,
Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
18. NguyÔn B¸ Kim (2002), Ph¬ng ph¸p d¹y häc m«n To¸n, Nxb Gi¸o dôc,
Hµ Néi.
19. NguyÔn B¸ Kim, Vò D¬ng Thuþ, Ph¹m V¨n KiÒu (1997), Ph¸t triÓn lÝ
luËn d¹y häc m«n To¸n, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
20. Vâ Ngäc Lan, NguyÔn Phông Hoµng (1999), Ph¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm
trong kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ thµnh qu¶ häc tËp, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
21. §Æng Huúnh Mai (2006), X©y dùng hÖ thèng mÉu ®Ò kiÓm tra quèc
gia vÒ m«n To¸n cÊp tiÓu häc, LuËn ¸n tiÕn sÜ gi¸o dôc häc, Hµ néi.
22. NguyÔn V¨n MËu, Ph¹m ThÞ B¹ch Ngäc (2004), Mét sè bµi to¸n chän
läc vÒ Lîng gi¸c, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
23. TrÇn Thµnh Minh, TrÇn Quang NghÜa (2000), TuyÓn chän ®Ò thi
tr¾c nghiÖm häc sinh giái To¸n toµn níc Mü (TËp 1), Nxb Gi¸o dôc, Hµ
Néi.
24. Lª Thèng NhÊt (1996), RÌn luyÖn n¨ng lùc gi¶i To¸n cho häc sinh phæ
th«ng trung häc th«ng qua viÖc ph©n tÝch vµ söa ch÷a çc sai lÇm cña
108
häc sinh khi gi¶i to¸n, LuËn ¸n Phã TiÕn sÜ khoa häc s ph¹m - t©m lý,
Vinh.
25. Nghiªm Xu©n Nïng, L©m Quang ThiÖp (1995), Tr¾c nghiÖm vµ ®o l-
êng c¬ b¶n trong gi¸o dôc, Nxb gi¸o dôc, Hµ Néi.
26. Patrick Grinffin (L©m Quang ThiÖp hiÖu ®Ýnh) (1994), Nh÷ng c¬ së
cña kü thuËt tr¾c nghiÖm, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
27. Jean Piaget (2001), T©m lý häc vµ gi¸o dôc häc, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
28. G.Polya (1975), S¸ng t¹o to¸n häc (TËp I, II, III), Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
29. G.Polya (1975), Gi¶i mét bµi to¸n nh thÕ nµo, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
30. TrÇn Ph¬ng, NguyÔn §øc TÊn (2004), Sai lÇm thêng gÆp vµ çc s¸ng
t¹o khi gi¶i To¸n, Nxb Hµ Néi.
31. TrÇn Minh Quang, Hµ V¨n Ch¬ng (2003), 630 c©u hái tr¾c nghiÖm
To¸n luyÖn thi tèt nghiÖp THPT, §¹i häc vµ Cao ®¼ng, Nxb §¹i häc
Quèc Gia Hµ Néi, Hµ Néi.
32. L©m Quang ThiÖp (1997), Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan vµ tuyÓn sinh ®¹i
häc, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
33. Lª §×nh ThÞnh, TrÇn H÷u Phóc, NguyÔn C¶nh Nam (1992), MÑo vµ
bÉy trong çc ®Ò thi m«n To¸n (TËp I, II), Nxb §¹i häc vµ gi¸o dôc
chuyªn nghiÖp, Hµ Néi.
34. NguyÔn C¶nh Toµn (1997), Ph¬ng ph¸p luËn duy vËt biÖn chøng víi
viÖc häc, d¹y, nghiªn cøu To¸n häc, Nxb §¹i häc Quèc Gia Hµ Néi, Hµ
Néi.
35. NguyÔn C¶nh Toµn (1998), TËp cho häc sinh giái To¸n lµm quen dÇn
víi nghiªn cøu To¸n häc, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
36. NguyÔn C¶nh Toµn (1969), RÌn luþªn kh¶ n¨ng s¸ng t¹o To¸n häc ë trêng
phæ th«ng, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
109
37. §Æng §øc Träng (2002), TuyÓn chän çc bµi to¸n thi tr¾c nghiÖm, Nxb
§µ N½ng.
38. Royal Melbourne Istitute of Technology Australia (1994), Tr¾c nghiÖm
vµ ®¸nh gi¸, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
39. D¬ng ThiÖu Tèng (1995), Tr¾c nghiÖm vµ ®o lêng thµnh qu¶ häc
tËp, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi.
110
PhÇn phô lôc
§Ò kiÓm tra cuèi ch¬ng

§Ò sè 02 Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c
(B»ng ph¬ng ph¸p Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan)
3
C©u hái 1: Cho ph¬ng tr×nh: cos 2x 
2
NghiÖm cña ph¬ng tr×nh ®· cho lµ…
C©u hái 2: GhÐp nh÷ng c©u bªn ph¶i víi nh÷ng c©u bªn tr¸i cho hîp lý:
2 
1 PT sin 2 x  cã nghiÖm: A x  k
2 12
 
2 PT tg(x  )  3 cã nghiÖm: B x  k
6 12
3  3
3 PT cos 2 x  cã nghiÖm: C x   k  x   k
2 8 8
 
4 PT cot g(x  )  1 cã nghiÖm: D x   k
3 6

C©u hái 3: H·y s¾p xÕp l¹i çc bíc gi¶i ph¬ng tr×nh: cos 2 x  cos(x  )  0
3
 4
1)  cos 2x  cos(  x  ) 2)  2x  (  x )  k 2
3 3
 4 2 4
3)  cos 2x   cos(x  ) 4)  x  k x  k 2
3 9 3 3
cos 2 x  1
sin x  0
NghiÖm cña hÖ ph¬ng tr×nh ®· cho lµ:...

C©u hái 5: NghiÖm cña ph¬ng tr×nh tg(x  20 0 )  1 lµ:
a) x  25 0  k180 0 b) x  25 0  k180 0
c) x  25 0  k360 0 d) x  45 0  k180 0
C©u hái 6 Cho ph¬ng tr×nh: sin 4 x cos 2 x  sin x cos 5x
Sö dông c«ng thøc biÕn ®æi tÝch thµnh tæng, ph¬ng tr×nh ®· cho ®a ®îc vÒ ph¬ng
tr×nh: a) sin 4x  sin 2 x b) sin 2x  sin( 4 x)
c) cos 4x  cos 5x d) cos 4 x  cos(5x )
C©u hái 7: NghiÖm cña ph¬ng tr×nh tg3x  tgx  0 lµ:
111
  
a) x  k b) x   k c) x   k2 d) x  k .
3 3 2
Gi¸ trÞ cña m ®Ó ph¬ng tr×nh cã nghiÖm lµ:
a) m  4 b) m  4 c) m  4 d) m
co s x  cos y  1
C©u hái 9: NghiÖm cña hÖ ph¬ng tr×nh: 




x  y 
2
3
lµ:
   2
x   k 2

 3 x   k 2 x    k 2
a) 
y     k 2 
b) 

3 c) 



y 

3
 k 2 d)

 3  y  k 2 
 
 x   k 2
 2

y     k 2 

 6

Khi m = 0 ph¬ng tr×nh cã nghiÖm lµ:
   
a) x  k b) x    k c) x    k d) x    k
2 4 6 3
C©u hái 11: Cho ph¬ng tr×nh: 12(sin x  cos x)  2 sin x cos x  12  0 (1)
B»ng çch ®æi biÕn sè: t  sin x  cos x . Ph¬ng tr×nh ®· cho ®a ®îc vÒ ph¬ng tr×nh:
a) t 2  12 t  13  0 b) t 2  12t  13  0
d) t 2  6 t  7  0 d) t 2  6t  13  0
C©u hái 12: Ph¬ng tr×nh: 2cos2xcosx = 1 + 2sin2xsin x t¬ng ®¬ng víi:
1 1 1
a) cos 3x  b) cos 3x  1 c) sin 3x  d) sin 3x  
2 2 2
C©u hái 13: Cho ph¬ng tr×nh: (2m  1) cos 3x  m sin 3x  m  1  0
1
a) Ph¬ng tr×nh cã nghiÖm khi: m  0  m 
2
1
b) Ph¬ng tr×nh v« nghiÖm khi: 0  m  .
2
c) KÕt luËn a, b lµ sai. d) KÕt luËn a, b lµ ®óng.
sin x. s in y  2
C©u hái 14: HÖ ph¬ng tr×nh: 




x  y 
2
3
cã nghiÖm lµ:
   
 x  3  k
 x    k
a) 
 y    k
b) 

3 vµ

 3  y    k
x    k

 
 y    k
 3
c) V« nghiÖm d) Mét ®¸p sè kh¸c
112
C©u hái 15: Sè nghiÖm cña ph¬ng tr×nh: tg(3x  15 0 )  3 víi 0 0  x  180 0 lµ:
a) 2 b) 3 c) 4 d) 5
C©u hái 16: NghiÖm cña ph¬ng tr×nh: sin( x 2  4 x )  0 lµ :
a) x 2 4  k ( k  1) b) x 2 4  k ( k  1)
c) x  2  4  k ( k  1) d) x  2  4  k ( k  1)

C©u hái 17: Cho ph¬ng tr×nh: tgx.tg(2 x  )  1  0
6
Ph¬ng tr×nh ®· cho x¸c ®Þnh khi:
  
a) x   m; x   n b) x  k
2 3 2
  
c) x    m d) x    k 2 ; x   k
3 2 4
C©u hái 18: Cho ph¬ng tr×nh: sin x  cos x  4 sin 2 x  1
Gi¸ trÞ nµo sau ®©y kh«ng ph¶i lµ nghiÖm cña ph¬ng tr×nh ®· cho
   
a) x   k 2 b) x  k c) x   k d) x   k
2 2 2 4
C©u hái 19: Sè nghiÖm trªn  0;4  cña ph¬ng tr×nh:
(3  2 sin x ) cos x  (2  cos 2 x )
1
sin 2 x
a) 0 b) 2 c) 3 d) 4
C©u hái 20 : Cho ph¬ng tr×nh: (m  1) sin x  cos x  1
x
§Æt t  tg , khi ®ã ph¬ng tr×nh trë thµnh: (m  1)t  1
2
  
Gi¸ trÞ cña m ®Ó ph¬ng tr×nh cã nghiÖm x   ; lµ:
 2 2 
a) m  0  m  2 b) 1  m  3 c) 0  m  2 d) m  1  m  3
C©u hái 21: Ph¬ng tr×nh: sin 5x  sin x  sin 3x  0 t¬ng ®¬ng víi:
 1  1
a) sin 3x cos 2 x    0 b) sin x cos 4 x    0
 2  2
c) sin 2 x. cos 4x  0 d) C¶ 2 c©u a, b ®Òu ®óng.

C©u hái 22: NghiÖm cña ph¬ng tr×nh: sin 6 x  cos 6 x  sin 4 x  cos 4 x lµ:
  
a) x  k b) x   k c) x  k d) x   k2
4 2 4
113
cos 2 x  cos 2 y  m
C©u hái 23: Cho hÖ ph¬ng tr×nh 
x  y  2 
H·y chän c©u kh¼ng ®Þnh ®óng nhÊt.

1 3 1
a) Víi   m  hÖ cã nghiÖm b) Víi m   hÖ v« nghiÖm.
2 2 2
c) 2 kÕt luËn a, b, ®Òu ®óng. d) 2 kÕt luËn a, b ®Òu sai.
C©u hái 24: Cho ph¬ng tr×nh: cos 4 x  cos 2 3x  sin 2 x
Víi t = cos2x, khi ®ã gi¸ trÞ cña t lµ:
1 1
a) t  1 b) t  1; t  c) t  1 d) t  
2 2
3
1) 2 m cos x  2 3 sin x  m  3 2) (m  1) cos x  3 sin x   2m
4
Gi¸ trÞ cña m ®Ó 2 ph¬ng tr×nh trªn t¬ng ®¬ng lµ:
1
a) m   b) m  1 c) m  2 d) m  1
2
C©u hái 26: Cho ph¬ng tr×nh: m(sin x  cos x )  sin 2 x  0
Gi¸ trÞ cña m ®Ó ph¬ng tr×nh cã ®óng 2 nghiÖm thuéc  o;  lµ:
a) 0  m  1 b)  1  m  0 c)  2  m  0 d) 0  m  2
C©u hái 27: Cho ph¬ng tr×nh: 2 sin 2 x cos x  3 sin x  4 sin 3 x  6 cos 3 x  0 (1)
Chän c©u kh¼ng ®Þnh ®óng nhÊt:
   
a) (1) cã nghiÖm lµ: x  b) (1) cã nghiÖm    ;0 
3  2 
c) (1) cã nghiÖm x0 mµ tgx 0  2 d) C¶ 3 c©u a, b, c lµ ®óng.

x x
C©u hái 28: Cho ph¬ng tr×nh: 2 cos x cos  sin x  cos (0  x  2 ) (1)
2 2
a) (1) cã ®óng 2 nghiÖm. b) Mäi nghiÖm cña (1) ®Òu tho¶ m·n:
cos 5x  1
c) Tæng çc nghiÖm cña (1) lµ 3 d) ChØ cã 2 c©u ®óng trong çc kÕt luËn a), b),
c)
C©u hái 29: Tæng çc nghiÖm cña ph¬ng tr×nh:
sin 2 xtgx  cos2 x cot gx  sin 2 x  1  tgx  cot gx trong kho¶ng ( 0; ) lµ:
3 4 
a)  b) c) d)
2 3 2
114
   
C©u hái 30: Cho ph¬ng tr×nh: 8 cos  x    cos 3x . §Æt t  cos x  
3
 3  3
khi ®ã ph¬ng tr×nh Èn t cã tæng b×nh ph¬ng çc nghiÖm lµ:

3 1 1
a) b) 0 c) d)
2 2 4
PhiÕu lµm bµi kiÓm tra tr¾c nghiÖm

Thêi gian: 60 phót (Kh«ng kÓ thêi gian ph¸t ®Ò)
§Ò Sè: 02 Hä vµ tªn häc sinh: ……………………………….……
Líp: ….. Trêng THPT: ………..…………. TØnh: ……..
Thø tù c©u §iÒn kÕt qu¶ ®óng nhÊt vµo chç trèng
hái
c©u hái
C©u hái 1 PT ®· cho cã nghiÖm …………………………………………….…..
115
C©u hái 2 Thø tù ghÐp ®óng lµ: 1 - ….… 2 - ……. 3 - ……. 4 - …….
C©u hái 3 Thø tù çc bíc gi¶i lµ: ………………………………………………..…
C©u hái 4 NghiÖm cña hÖ ph¬ng tr×nh lµ: …………………………………………….
§¸nh dÊu (x) vµo ph¬ng ¸n lùa chän ®óng nhÊt

C©u hái 5 a b c d C©u hái 18 a b c d
C©u§Ò
háiSè:
6 01 a b c d C©u hái 19 a b c d
(PhÇn dµnh riªng cho gi¸o viªn)

§iÓm bµi kiÓm tra Ngµy th¸ng n¨m 2006
Gi¸o viªn chÊm bµi (Ký, ghi râ hä tªn)
®¸p ¸n bµi kiÓm tra tr¾c nghiÖm
§Ò Sè: 02
Thø tù c©u §iÒn kÕt qu¶ ®óng nhÊt vµo chç trèng
hái
c©u hái

C©u hái 1 PT ®· cho cã nghiÖm: x    k ( k  Z )
12
116
C©u hái 2 Thø tù ghÐp ®óng lµ: 1 - C 2-D 3–A 4-B
C©u hái 3 Thø tù çc bíc gi¶i lµ: 3 – 1 – 2 - 4
C©u hái 4 NghiÖm cña hÖ ph¬ng tr×nh lµ: x  k
§¸nh dÊu (x) vµo ph¬ng ¸n lùa chän ®óng nhÊt

C©u hái 5 b C©u hái 18 d
C©u hái 6 b C©u hái 19 a
C©u hái 7 a C©u hái 20 a
C©u hái 8 d C©u hái 21 d
C©u hái 9 a C©u hái 22 c
C©u hái 10 c C©u hái 23 b
C©u hái 13 d C©u hái 26 c
C©u hái 14 c C©u hái 27 d
C©u hái 15 b C©u hái 28 d
C©u hái 16 a C©u hái 29 b
C©u hái 17 a C©u hái 30 c
Ghi chó: Gi¸o viªn ph¶i n¾m v÷ng §¸p ¸n vµ BiÓu ®iÓm ®Ó tÝnh tæng ®iÓm cña bµi kiÓm
tra theo thang ®iÓm 43 (®iÓm th«). Sau ®ã sö dông C«ng thøc quy ®æi ®Ó quy vÒ thang
®iÓm 10.
BiÓu ®iÓm bµi kiÓm tra tr¾c nghiÖm
Møc ®é Tõ c©u hái §Õn c©u hái §iÓm mçi c©u Tæng
biÕt 1 11 1 11 ®iÓm
HiÓu 12 23 1,5 18 ®iÓm
VËn dông 24 30 2 14 ®iÓm
43 ®iÓm
117
C«ng thøc quy ®æi theo thang ®iÓm 10
TT Tõ ®iÓm ®Õn ®iÓm §iÓm quy ®æi

1 1 10 1
2 10,5 12 2
3 12,5 14 3
4 14,5 16,5 4
5 17 24 5
6 24,5 28,5 6
7 29 34 7
8 34,5 38,5 8
9 39 42 9
10 43 43 10
§¸p ¸n bé c©u hái tr¾c nghiÖm

1. B¶ng ®¸p ¸n çc c©u hái Tr¾c nghiÖm nhiÒu lùa chän.
C©u hái sè 1 2 3 4 5 7 8 9 14 15 16
§¸p ¸n ®óng a b d b d a a c d b b
C©u hái sè 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28
§¸p ¸n ®óng b d b d a b a c d d e
C©u hái sè 29 30 31 32 33 34 35 37 38 39 40
§¸p ¸n ®óng c d b c b c d d a d d
C©u hái sè 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52
§¸p ¸n ®óng a e d d a d e a e b a
C©u hái sè 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63
118
§¸p ¸n ®óng c d d e c e b e d d a
C©u hái sè 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74
§¸p ¸n ®óng b e a a b c d a a c a
C©u hái sè 75 76 77 78 79 80 83 84 85 86 87
§¸p ¸n ®óng e d b d a a a b b a c
C©u hái sè 88 89 90 91 92 93 94 95 96
§¸p ¸n ®óng c d b a a c b c d
2. Çc c©u ®iÒn khuyÕt, s¾p thø tù, ghÐp ®«i

  
- C©u hái sè 6. §iÒn ®óng x  k - C©u hái sè 11. §iÒn ®óng x  k .
20 5 2
- C©u hái sè 10. §iÒn ®óng 0  m  2 .
- C©u hái sè 12. GhÐp ®óng: 1 – C; 2 – D; 3 – A; 4 - B
- C©u hái sè 13. Thø tù ®óng lµ 3 – 1 – 2 – 4
- C©u hái sè 17. §iÒn ®óng x  k
- C©u hái sè 36. Thø tù ®óng 2 – 3 – 1 – 5 – 4
- C©u hái sè 41. §iÒn ®óng t 2  12 t  13  0
119

Luan Van - Ha

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Luan Van - Ha

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Më ®Çu

2. LÞch sö cña vÊn ®Ò nghiªn cøu

4. Gi¶ thuyÕt khoa häc

5. NhiÖm vô nghiªn cøu

6. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu

(Ch¬ng: Ph¬ng tr×nh vµ hÖ ph¬ng tr×nh lîng gi¸c - §S vµ GT líp 11)

1.1.3. Kh¸i niÖm kiÓm tra

1.1.4. Chøc n¨ng cña kiÓm tra - ®¸nh gi¸

L­îng ho¸ L­îng gi¸ §¸nh gi¸ Ra quyÕt

- Tæng hîp: (Synthesis)

1.1.9. ChuÈn ®¸nh gi¸

Quan s¸t ViÕt VÊn ®¸p

Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan Tr¾c nghiÖm tù luËn

TiÓu luËn Cung cÊp th«ng tin

Nh vËy c¶ hai lo¹i Tr¾c nghiÖm tù luËn vµ TNKQ ®Òu cã nh÷ng u,

1.3. Ph¬ng ph¸p Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan

1.3.2. Tr¾c nghiÖm kh¸ch quan

1) V× 2 vÕ d¬ng nªn b×nh ph¬ng 2 vÕ ®îc: 2 ( x 2  1)( 4  2 x 2 )  4  x 2

2) Ph¬ng tr×nh ®· cho t¬ng ®¬ng víi ph¬ng tr×nh: 3  x 2  1  4  2x 2

3) B×nh ph¬ng 2 vÕ ta ®îc: 4(x 2  1)(4  2 x 2 )  (4  x 2 ) 2

4) §Æt ®iÒu kiÖn: 4  x2  0

1.4. Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ bµi Tr¾c nghiÖm

- §é ph©n biÖt: P  30%

Trong ®ã: k - Lµ sè lîng c©u TN

Trong ®ã: k - Lµ sè lîng c©u TN

1.5. LËp kÕ ho¹ch cho mét bµi Tr¾c nghiÖm.

1.5.2. LËp ma trËn hai chiÒu

K. thøc §L thuËn, PT, BPT

1.5.3. So¹n th¶o c©u hái

C«ng KT hoµn Tiªu chuÈn X§ kh¶ n¨ng

HÖ thèng c¸c bµi tËp c¬ b¶n Môc tiªu

Häc sinh lµm bµi TN ThÇy kiÓm tra TN

1.7. KÕt luËn ch¬ng 1

2) Coi x ë ph¬ng tr×nh ®· cho lµ sè ®o cung b»ng ®é, do ®ã kÕt qu¶

§iÒu kiÖn cña ph¬ng tr×nh lµ:

Ta cã: (1')  sin 3x cos x  cos 3x sin x  0

®iÓm: N0, N1, N2, … N7. .

B3: T×m nghiÖm thuéc (a, b).

C©u hái 2: NghiÖm cña ph¬ng tr×nh tg(x  20 0 )  1 lµ:

c) cos 4 x  cos 5x d) cos 4 x  cos( 5x )

C©u hái 6: Cho ph¬ng tr×nh: tg5x  1

NghiÖm cña ph¬ng tr×nh ®· cho lµ…

Ph¬ng tr×nh ®· cho x¸c ®Þnh khi:

C©u hái 8: NghiÖm cña ph¬ng tr×nh tg3x  tgx  0 lµ:

Gi¸ trÞ cña m ®Ó ph¬ng tr×nh cã nghiÖm lµ: ...

Khi m = 1 ph¬ng tr×nh ®· cho cã nghiÖm lµ: ...

2. §èi víi môc tiªu vÒ lÜnh vùc: HiÓu

tõ ®ã suy ra k  0 , nghiÖm cña ph¬ng tr×nh lµ: x  k

3. §èi víi môc tiªu vÒ lÜnh vùc: VËn dông

gÇn nhÊt so víi sè nµo sau ®©y:

tõ ®ã thö nghiÖm vµ nhanh chãng cã ®îc ®¸p ¸n ®óng lµ a).

c) x  7; x  31 d) x  0; x  31

b) m  0  m  6 th× ph¬ng tr×nh v« nghiÖm.

H·y t×m c©u kh¼ng ®Þnh ®óng nhÊt:

sin 6 x  cos6 x  cos2 2x  m cã nghiÖm lµ:

C©u hái 32: Gi¸ trÞ cña a ®Ó ph¬ng tr×nh:

C©u hái 33: NghiÖm ©m lín nhÊt cña ph¬ng tr×nh:

, gi¶i ph¬ng tr×nh theo Èn phô t vµ tõ ®ã gi¶i t×m x

C¸ch 3: (Sö dông trong c¸c bµi gi¶i vµ biÖn luËn)

3. Ph¬ng tr×nh thuÇn nhÊt bËc 2 ®èi víi sinx vµ cosx

Khi ®ã ph¬ng tr×nh (**) trë thµnh: b sin 2 x  (c  a ) cos 2 x  2 d  c  a . §©y

2.2.2.1. Môc tiªu gi¶ng d¹y

§iÒu kiÖn: sin x cos x  0

Lîng ho¸ Lîng gi¸ §¸nh gi¸ Ra quyÕt