Türkiye’de

Siyasi Parti Yandaş ve

Seçmenlerinin Nitelikleri,
Etnik/Dinsel Kimlikleri
ve
Siyasal Yönelişleri Araştırma
Dizisi
1994 - 2004

TÜRKİYE SOSYAL VE EKONOMİK ARAŞTIRMALAR VAKFI

için
VERİ ARAŞTIRMA A.Ş.
tarafından yapılmıştır.
 Türkiye’de
Seçmen Eğilimlerinde
Yeni Açılımlar

1994 - 2004
 TÜSES VAKFI
1994 yılından bu yana
VERİ ARAŞTIRMA ile birlikte
“Türkiye’de siyasi parti
yandaş ve seçmenlerinin
nitelikleri
ve siyasal yönelişleri”
üzerine araştırmalar yapıyor
1994-1995: “Türkiye’de Siyasi Partilerin Seçmenleri ve
Sosyal Demokrasinin Toplumsal Tabanı”
(Yayın tarihi: Mayıs, 1995)

1996: “Türkiye’de Siyasi Parti Seçmenlerinin

Nitelikleri, Kimlikleri ve Eğilimleri ve
Sosyal Demokrasinin Toplumsal Tabanı”
(Yayın tarihi:Eylül, 1996)

1998: “Türkiye’de Siyasi Parti Seçmenleri ve

Toplum Düzeni” (Yayın tarihi:Şubat 1999)

2002: “Türkiye’de Siyasi Partilerin Yandaş ve

Seçmen Profili” (Yayın tarihi:Kasım 2002)

Ve... 2004 Yılı Araştırması

 2004 Yılı Araştırma İçeriği
Siyasi Parti Yandaş ve Seçmenlerinin:
• Sosyo-Demografik Nitelikleri, Etnik-Dinsel
Kimlikleri
• Türkiye’nin Sorunları Konusundaki Görüşleri
• Şeriat Konusundaki Görüşleri
• Türkiye-AB İlişkileri Konusundaki Görüşleri
• Kendilerini Bir Partinin Yandaşı Olarak Görüp
Görmedikleri, Parti Yandaşlığı
• Parti Tercihleri
• Yerel seçimlerde oy verme eğilimleri ve eğitim,
sağlık hizmetlerininin yerel yönetimlere bağlı
yürütülmesi konusundaki düşünceleri
 2004 Yılı Araştırma İçeriği
Siyasi Parti Yandaş ve Seçmenlerinin:
• Türkiye’ye en dost ülke konusundaki
düşünceleri
• Türkiye’nin yakın durması gerektiğini
düşündükleri ülkeler
• Dünya için tehlike oluşturduğunu düşündükleri
ülkeler
• Amerika’nın İngiltere ile birlikte Irak’a yaptığı
askeri müdaheleyi doğru bulup bulmadıkları
• Türkiye’nin Irak’a asker göndermesi
konusundaki düşünceleri
• Kıbrıs sorunu denince ne anladıkları ve bu
konudaki çözüm önerileri
• Türban meselesi hakkında görüşleri
 2004 Araştırması...
“...tüm Türkiye’yi temsil eden bir
örneklem modeline dayalı olarak
gerçekleştirildi”

Örneklem Modeli: Çok Aşamalı, Tabakalı, Sistematik

....Rastlantısal Alan Seçimli,
KOTA .... .... ....Örneklemesi

Örneklem Hacmi: 1806 kişi (Aralık2003-Ocak2004)

Veri Derleme Biçimi: Yüzyüze görüşmeyle anket

Anket Uygulama Tarihi: 22 Aralık 2003-07 Ocak 2004

Planlanan/Uygulanan Anket Sayıları Dağılımı
PLANLANAN UYGULANAN
Kent / Kır Toplam
Bölgedeki Yerleşim Yeri Kent Anketi Kır Anketi Anket Toplam Anket
Bölge No. İl Sayısı Seçilen il Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı
1 1 Adana 4/2 38 15 53 53
2 1 Ankara 9/2 104 13 117 117
3 1 Bursa 5/2 47 15 62 62
4 1 İstanbul 26/2 300 12 312 312
5 1 İzmir 10/2 84 22 106 106
6 1 Konya 4/2 26 22 48 50
7 3 İçel 2/2 32 23 55 55
8 3 Hatay 2/2 40 25 65 65
9 2 Antalya 2/2 27 26 53 52
10 2 Aydın 2/3 17 31 48 48
11 4 Tekirdağ 2/3 25 31 56 56
12 2 Manisa 2/3 34 37 71 71
13 4 Kütahya 2/2 29 24 53 53
14 3 Isparta 2/2 20 34 54 53
15 3 Sakarya 2/2 41 24 65 67
16 5 Karabük 2/3 21 29 50 50
17 5 Çorum 2/3 18 34 52 52
18 5 Trabzon 2/3 19 33 52 52
19 2 Samsun 2/3 22 34 56 56
20 6 Erzurum 2/3 18 32 50 50
21 5 Kayseri 2/2 32 30 62 63
22 4 Sivas 2/3 23 34 57 57
23 3 Adıyaman 2/3 24 28 52 52
24 3 K.Maraş 2/3 26 29 55 52
25 4 Diyarbakır 2/3 27 23 50 50
26 7 Van 2/3 23 29 52 52
TOPLAM 81 98/65 1117 689 1806 1806
Sizce, Türkiye’nin bugün karşı
karşıya olduğu, acilen çözülmesi
gereken en önemli sorunu nedir?
 Önemi Azalan Sorun:
Hayat Pahalığı, Ekonomi
55
53,2

50
46,7 46,1
45

40
36,9
34,6
35

30
1994 1996 1998 2002 2004
 Önemi Artan Sorun:
İşşizlik
45
42,2
40

35

30

25
24,0
20

15 12,0 10,7
10,4
10

5
1994 1996 1998 2002 2004
 Önemi Azalan Sorun:
Ülke Yönetimi
10

7,8
7,2

5 4,3

1,0 1,3
0
1994 1996 1998 2002 2004
 Önemi Azalan Sorun:
Terör, güvenlik
50
45 45,0
40
35
30
25
20
16,7
15
11,9
10
1,7 2,4
5
0
1994 1996 1998 2002 2004
Aşağıdaki sorunlar açısından Türkiye son 12 ay içinde

iyiye mi gitti yoksa daha kötüye mi gitti?

İşsizlik 23 30 47

Yolsuzluk ve rüşvet 45 26 29

Hayat pahalılığı 48 31 21
Sağlık Hizmetleri 52 27 21

Dış Politika 49 30 20

Eğitim 51 30 18

Ekonomik durum 64 21 16

Ülke yönetimi 63 21 15

0% 20% 40% 60% 80% 100%

İyiyi gitti Hemen hemen aynı kaldı Kötüye gitti

 -Sizce, önümüzdeki 12 ay içinde Türkiye’nin ekonomik durumu
nasıl olabilir? Daha mı iyiye gider, yoksa daha mı kötüye?

-Sosyal-siyasal durumu nasıl olabilir? Daha mı iyiye gider yoksa

daha mı kötüye?

Ekonomik durumu 70 18 11

Sosyal-Siyasal
64 24 12
Durumu

0% 20% 40% 60% 80% 100%

İyiye gidecek Hemen hemen aynı kalır Kötüye gidecek

Sizce, Türkiye’de hak etmediği
kadar çok para kazananlar var mı?
Kimler?
Hak Etmediği Kadar Çok Para Kazananlar:
Sermaye Sahipleri
45
42,1
40
36,3
35

30

23,9
25
20,1
20

15
1996 1998 2002 2004
Hak Etmediği Kadar Çok Para Kazananlar:
Milletvekilleri, Politikacılar
65
59,7
60

55 51,6
50

45 40,4
40

35 31,3
30

25

20
1996 1998 2002 2004
Hak Etmediği Kadar Çok Para Kazananlar:
Yasadışı Özel Sektör (mafya)
30

23,9
25 22,8

20
14,8
15

10 7,0

0
1996 1998 2002 2004
Bazı çevreler Türkiye’nin şeriat
yasalarına göre yönetilmesi gerektiğini
düşünüyorlar. Siz bu düşünceye
katılıyor musunuz?
 Şeriat İstemi
28 Şubat
1997
80
68,9
70 61,8 59,9 60,7
58,1
60

50

40
26,7 29,4
30 19,9 20,2
20 19,7
9,9
10 19,8 11,4
18,4
15,2
0
1994 1996 1998 2002 2004

Şeriat istemeyenler Şeriat isteyenler Şeriat konusunda fikir beyan etmeyenler

 Şeriat İstemi
“Bazı kimseler ve çevreler Türkiye’nin, şeriat yasalarına göre yönetilmesi
gerektiğini düşünüyorlar. Siz bu düşünceye katılıyor musunuz?”

GENEL 11 20 69

AKP 15 24 61

CHP 1 14 84

Diğer partiler 9 9 82

Hiçbiri 5 18 77

Yanıtsız 12 27 61

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Şeriat isteyenler Şeriat konusunda fikir beyan etmeyenler Şeriat istemeyenler

Türkiye’nin Avrupa Birliğine üye
olmasını ister misiniz?
 Avrupa Birliği’ne Üyelik

75 68
62
65 58
55

45

35
24
25 17 22 18 17
15
15

-5
1998 2002 2004

İsteyenler İstemeyenler Fikri yok

Bugün gönlünüzde yatan,
kendinizi en yakın hissettiğiniz,
görüşlerini beğendiğiniz parti
hangisidir?
 Parti Yandaşlığı

90
78 82
80
68
70 66
60

50

40 32 35
30
21 19
20
10

0
1996 1998 2002 2004
Parti Yandaşı Parti Yandaşı Olmayan
Sizce, Türkiye’nin bugün karşı karşıya olduğu,
acilen çözülmesi gereken en önemli sorunu
nedir?
Sizce bu sorunu en iyi hangi parti
çözebilir?
Sorunların Çözümü İçin Partilere
Duyulan Güven
70
61
60

50 45 47
40 39
40

30 27

20 15 15 13
10

0
1998 2002 2004
Herhangi bir parti Partilerin hiçbiri Fikri yok
 Sorunların Çözümü İçin Parti
Yandaşlarının Kendi Partilerine
Duydukları Güven
70
59 61
60
49
50 44
40 31
30
30

20
11 8
10
6

0
1998 2002 2004
Kendi partisi Diğer partilerden biri Hiçbir parti
 Partilere Güven
Yandaşlarının en az yarısının güvenini alabilen partiler
(yandaşların güvenme yüzdesine göre)

80
77
75

70
66 66
64
65 62
60
60
55
55

50

45
1998 2002 2004
RP-FP DYP ANAP MHP AKP HADEP
Bugün bir milletvekili seçimi olsa
oyunuzu hangi partiye verirsiniz?
Bugün Seçim Olsa
(Aralık 2003-Ocak 2004)
16,3

16,5
55,3

12,0
Mevcut İktidar Partisi
Meclisteki Muhalefet (CHP)
Meclis Dışı Muhalefet
Değerlendirme Dışı (Oy Kullanmayan, Kararsız)
 1999-2002 İktidarının
(DSP-MHP-ANAP) Dünü ve Bugünü
50
45 44,4
40
35
30 31,3
25
20
13,1
15 11,2
10
5 5,2
0
1998 Araştırması 1999 SEÇİMİ 2002 Araştırması 2002 Seçimi 2004 Araştırması

2002 İktidar Partileri (DSP, MHP, ANAP)

 1998’den 2004’e Muhalefet Partilerine
Yöneliş ve Oy Kullanmama Eğilimi
60
48,1 49,9
50
38,8
40 34,1
38,8 28,5
30 34,6

20
24,0
10 16,8 16,3

0
1998 Araştırması 1999 SEÇİMİ 2002 Araştırması 2002 Seçimi 2004 Araştırması

Muhalefet Partileri Değerlendirme Dışı (Oy Kullanmayan, Kararsız)

 1998’den 2004’e Muhalefet
Partilerine Yöneliş
40,0
35,2
35,0 31,1
30,0
24,7
25,0 22,8

20,0 16,0 17,0 16,5

14,7
15,0 12,0
9,4
10,0
5,0
0,0
1998 1999 SEÇİMİ 2002 2002 SEÇİMİ 2004
Araştırması Araştırması Araştırması

Meclisteki Muhalefet Meclis Dışı Muhalefet

 Bugün Seçim Yapılsa?
Kalan kararsız ve
yanıtsızlar
gönüllerinde
yatan partiye oy
İlk Beyan verirlerse
KARARLILAR 78,74% 86,49%
AKP 52,49% 56,81%
CHP 11,18% 12,35%
MHP 3,43% 3,93%
DYP 2,66% 3,38%
DEHAP 2,21% 2,55%
ANAP 0,72% 0,83%
SP 0,44% 0,50%
DSP 0,39% 0,44%
GP 3,21% 3,49%
Diğer 1,99% 2,21%
KARARSIZ/YANITSIZ 15,84% 8,08%
OY KULLANMAYACAK 5,43% 5,43%
TOPLAM 100,00% 100,00%
 2002’den 2004’e
Seçmenlerde Oy Kaymaları
Bugünün AKP Seçmenlerinin 2002 Tabanı

AKP1
19%
AKP 2

ANAP

43% DYP
4%
3% CHP
3%
MHP
4%
1% Diğer

2002'de oy kullanmamış
olan/seçmen olmayan/yanıtsız
23%
 2002’den 2004’e
Seçmenlerde Oy Kaymaları
Bugünün CHP Seçmenlerinin 2002 Tabanı
2% 1%
14% 1%
AKP

5% ANAP

1% DYP

CHP

MHP
76%
Diğer

2002'de seçmen olmayan,

oy kullanmayan, yanıtsız
 2002’den 2004’e
Seçmenlerde Oy Kaymaları
2002 AKP Seçmenleri Bugün Hangi Partiyi Destekliyor?

4%
2% 93%
1%

AKP DYP DİĞER Oy kullanmayacak/kararsız

 2002’den 2004’e
Seçmenlerde Oy Kaymaları
2002 CHP Seçmenleri Bugün Hangi Partiyi Destekliyor?

8%
5%
73%
14%

CHP AKP DİĞER Oy kullanmayacak/Kararsız

 İkinci Parti Tercihi
Kendi partisi dışında oy verebilecekleri ikinci bir parti
beyan edenlerin yüzdesi

60 58

50
43 45
42
40
27 28
30 25

20
17 15

10

0
1998 2002 2004
Parti belirten Hiçbiri Kararsız/ Yanıtsız
 Belediye başkanlarının kim olduğu mu
yoksa hangi partiden olduğu mu önemli?

Partisi önemli
Kim olduğu
17%
önemli
53%

Yanıtsız
4%

Hem partisi,
hem de kim
olduğu önemli
26%
 Belediye başkanının iktidarda hangi parti
varsa o partiden olması daha mı iyidir, daha
mı kötüdür?
Fikrim yok
14%

Farketmez Daha iyidir

26% 56%

Daha kötüdür
4%
 Okullar-eğitim hizmetleri, Milli Eğitim
Bakanlığına mı yoksa belediyelere, yerel
yönetimlere mi bağlanmalı?

Fikri yok
15%
Her ikisi de
olabilir
farketmez
5%

Belediyelere,
yerel
yönetimlere
bağlı olmalı
13% Milli Eğitim
Bakanlığı’na
bağlı olmalı
67%
Hastaneler- sağlık hizmetleri,
Sağlık Bakanlığı’na mı yoksa belediyelere,
yerel yönetimlere mi bağlanmalı?

Her ikisi de Fikri yok

olabilir 12%
farketmez
5%

Belediyelere,
yerel
yönetimlere
bağlı olmalı
15%
Sağlık
Bakanlığı’na
bağlı olmalı
68%
Türkiye dış ilişkilerinde hangi ülkeye
yakın durmalı?

Yanıtsız
21%

Hiçbir ülkeye
Amerika
21%
11%

Diğer ülkeler
7%
İslam ülkeleri
Avrupa Birliği
5%
35%
 Günümüzde, Türkiye’ye
en dost ülke hangisi?

Yanıtsız
21%

Bir ülke ismi

belirtenler
32%

*Amerika %7,3
Hiçbir ülke
47% *Azerbaycan %5,8
*Almanya %5,5
Dünya için tehlike oluşturduğunu
düşündüğünüz bir ülke var mı?

Yanıtsız Bir ülke ismi

21%
belirtenler
70%

Hiçbir ülke
9% *Amerika %52,6
*İsrail %7,6
*Irak %3,5
*Diğer %6,2
Amerika’nın İngiltere ile birlikte Irak’a yaptığı
askeri müdaheleyi doğru buluyorlar mı?

Yanlış buluyor Fikri yok -

86% yanıtsız
6%

Doğru buluyor
8%
 Parti Yandaşları, Amerika’nın İngiltere ile
birlikte Irak’a yaptığı askeri müdaheleyi
doğru mu yoksa yanlış mı buluyorlar?
Genel 52 12 18 9 10

Doğru buluyor 44 16 23 8 9

Yanlış buluyor 53 12 17 9 9

Fikri yok - yanıtsız 48 8 12 12 21

0 20 40 60 80 100

AKP CHP Diğer HİÇBİRİ YANITSIZ

 Türkiye Irak’a asker gönderse
daha iyi mi olurdu?

Fikri yok -
yanıtsız
Göndermemesi 6%
daha iyi oldu
79%
Gönderseydi
daha iyi olurdu
15%
 “Kıbrıs Sorunu” denince ne anlıyorlar?

Fikri olmayanlar Fikri olanlar

Rumlarla Türkler
arasındaki toprak 12,8
anlaşmazlığı

Kıbrıs Türkiye'nin bir

parçası, Türkiye'den 12,5
koparma çabaları
49,9
Çözülemeyen,kördüğüm
olmuş, çözülmesi 6,6
gereken bir sorun
50,1
Rumların, Yunanlıların
2,5
oyunu

Diğer 17,4

0 5 10 15 20
 Kıbrıs Sorunu Konusundaki
Çözüm Önerileri
Kıbrıs sorunu hakkında fikri olmayanlar
Fikri olup çözüm önermeyenler
Çözüm önerenler Taraflar birbirinin
hakkına saygı 19,1
göstermeli,uzlaşmalılar

6,8 Türkiye ağırlığını

49,9 koymalı, taviz
9,5
vermemeli, sahip
çıkmalı

43,3
Kıbrıs sorunu
çözülemezi çözümsüz 4,6
bir sorun

0 5 10 15 20 25
 Kadınlar, eğer istiyorlarsa, türban takmakta
serbest mi olmalılar?

Mecliste milletvekili 64

Hakim mahkemede 65

Öğretim üyesi okulda 67

Memur çalışırken 68

Doktor hastanede 70

Öğrenci üniversitede 71

Meclis ziyaretinde 80

Yargılanan sanık 81

Devlet dairesine giderken 90

Hastanede tedavide 90

Alışveriş yaparken 95

60 65 70 75 80 85 90 95 100
 Türkiye’de
Siyasi Parti Yandaş ve
Seçmenlerinin Nitelikleri,
Etnik/Dinsel Kimlikleri
ve
Siyasal Yönelişleri Araştırma
Dizisi
1994 - 2004

TÜRKİYE SOSYAL VE EKONOMİK ARAŞTIRMALAR VAKFI

için
VERİ ARAŞTIRMA A.Ş.
tarafından yapılmıştır.