Πέκπηε, 3 Ηνπιίνπ 2003

ΠΡΟ΢: θα ΓΚΑΓΟΛΟΤ,
Αξραηνιόγν Βνησηίαο, ΤΠΠΟ

ΚΟΗΝΟΠΟΗΖ΢Ζ:

1. ΤΠΠΟ Γεληθή Γηεύζπλζε Αξραηνηήησλ

θ. ΛΑΕΑΡΟ ΚΟΛΩΝΑ
2. ΤΠΠΟ, ΓΠΚΑ, θα. ΚΑΡΑΣΕΑ

ΘΔΜΑ: ΚΟΙΛΑΓΑ ΣΩΝ ΜΟΤ΢ΩΝ

Σν παξόλ ππόκλεκα αθνξά ζηνλ αξραηνινγηθό ρώξν ηεο Κνηιάδαο ησλ Μνπζώλ ζηελ
Άζθξε Βνησηίαο. Αλαθέξεηαη ζε πξάμεηο πνπ αθνξνύλ ηελ αθεξαηόηεηα, ηελ αηζζεηηθή,
θαη κειινληηθέο πξννπηηθέο αλάδεημήο ηνπ.

Ζ αληηκεηώπηζε ησλ πεξηζηαηηθώλ πνπ αλαθέξνληαη ππαγνξεύεη ηελ αλάγθε εθαξκνγήο

πεξαηηέξσ κέηξσλ πξνζηαζίαο ηνπ ρώξνπ:

● Σελ ζύζηαζε επηηξνπήο από ην ΤΠΠΟ γηα επηηόπηα έξεπλα ησλ ζπλζεθώλ πνπ
επηθξαηνύλ κεηά από πξόζθαηεο επεκβάζεηο.
● Σελ αλα-νξηνζέηεζε ηνπ ρώξνπ, θαη ραξαθηεξηζκό ηκήκαηόο ηνπ ζε δώλε
πξνζηαζίαο Α.
● Σνλ ραξαθηεξηζκό ηνπ ππνινίπνπ ζε δώλε πξνζηαζίαο Β.

΢πλεκκέλα: Ο θάθεινο ηεο ππόζεζεο

1
ΑΝΑ΢ΚΟΠΗ΢Η

Ζ δηαρξνληθή απήρεζε ηεο Θενγνλίαο ηνπ Ζζηόδνπ, έρεη θαηαζηήζεη ηνλ αλαηνιηθό
Διηθώλα πόιν έιμεο ησλ δηαλννπκέλσλ ηεο Γύζεο, πνπ ήδε από ηνλ 18ν αηώλα ζπξξένπλ
εδώ γηα λα γλσξίζνπλ ην ρώξν όπνπ έδεζε θαη έγξαςε ν κέγαο πνηεηήο ηεο αξραηόηεηαο.
Ολόκαηα όπσο νη Wheller, Pouqueville, Dodwell , Leake θαη Ulrichs επηζθέπηνληαη ηνλ
ρώξν δηαδνρηθά, αιιά ηειηθά είλαη ν αξραηνιόγνο Γάιινο P. Decharme, ην 1865, πνπ
δηελεξγεί αλαζθαθέο θαη αλαθαιύπηεη ηα εξείπηα ηεο ΢ηνάο ησλ Μνπζώλ.

Σελ δεθαεηία 1870-1880 εθδειώλεη ελδηαθέξνλ ε Διιεληθή πνιηηεία κε ηνλ Π.

΢ηακαηάθε ν νπνίνο θάησ από εξείπηα εξεκνθιεζηνύ αλαθαιύπηεη ην ηεξό ησλ Μνπζώλ.
Ωο ζπλήζσο, ε πξνζπάζεηα απηή δελ ζπλερίδεηαη, θαη ηελ ζθπηάιε παξαιακβάλεη ε «ελ
Αζήλαηο Γαιιηθή ΢ρνιή». ΢ύκθσλα κε ην ζπλεκκέλν 11:

«΢ηελ Κνηιάδα ησλ Μνπζώλ λέεο αλαζθαθέο κεηά από εθείλεο ηνπ Decharme
(1866) άξρηζαλ ην 1888 θαη ζπλερίζηεθαλ κέρξη ην 1891. Σηο δηεύζπλε ν P. Jamot. Από ηηο
4 αλαζθαθηθέο πξνζπάζεηέο ηνπ νη δύν , ζηηο ππώξεηεο ηνπ Διηθώλα, έθεξαλ ζην θσο
αξραία νηθνδνκήκαηα (κηθξόο λαόο ησλ Μνπζώλ, ζηνά, ζέαηξν), επηγξαθέο (θπξίσο
αγσληζηηθέο) θαη γιππηά (ζηήιε ε θαινύκελε ηνπ Ζζηόδνπ, βξαρίνλαο από κπξνύηδηλν
άγαικα πνπ απνδίδεηαη ζηνλ Λύζζηπν)».

«Δθηόο όκσο από ην γεγνλόο ησλ αλαζθαθώλ, ε ζεκαζία ησλ νπνίσλ είλαη
ηεξάζηηα γηαηί κ’ απηέο ηειηθά αλαθαιύθζεθαλ επξήκαηα ή ζξαύζκαηα επξεκάησλ από ηα
πεξηζζόηεξα κλεκεία ηα νπνία ππήξραλ ζηελ θνηιάδα ησλ Μνπζώλ, κεγαιύηεξεο ζεκαζίαο
είλαη ε δεκνζίεπζε ζε ιεπηνκεξή πεξηγξαθή πνιιώλ από ηα επξήκαηα είηε από ηνλ ίδην ηνλ
P. Jamot, είηε από ηνπο κεηαγελεζηέξνπο ηνπ. Έηζη, όηαλ ν G. Roux επηρείξεζε ηελ
ζύλζεζε όισλ ησλ δεδνκέλσλ, ήηαλ ζε ζέζε λα καο δώζεη κηα ζπλζεηηθή κειέηε θαη λα καο
παξνπζηάζεη ηελ εηθόλα ηεο Κνηιάδαο ησλ Μνπζώλ κε ηα ζεκαληηθόηεξα ηνπιάρηζηνλ από
ηα κλεκεία ηεο , δει. ην λαό ησλ Μνπζώλ, ηε ζηνά θαη ην Θέαηξν.»

«΢ηελ Κνηιάδα ησλ Μνπζώλ λέεο αλαζθαθέο κεηά από εθείλεο ηνπ Decharme
(1866) άξρηζαλ ην 1888 θαη ζπλερίζηεθαλ κέρξη ην 1891. Σηο δηεύζπλε ν P. Jamot. Από ηηο
4 αλαζθαθηθέο πξνζπάζεηέο ηνπ νη δύν , ζηηο ππώξεηεο ηνπ Διηθώλα, έθεξαλ ζην θσο
αξραία νηθνδνκήκαηα (κηθξόο λαόο ησλ Μνπζώλ, ζηνά, ζέαηξν), επηγξαθέο (θπξίσο
αγσληζηηθέο) θαη γιππηά (ζηήιε ε θαινύκελε ηνπ Ζζηόδνπ, βξαρίνλαο από κπξνύηδηλν
άγαικα πνπ απνδίδεηαη ζηνλ Λύζζηπν).»

«Δθηόο όκσο από ην γεγνλόο ησλ αλαζθαθώλ, ε ζεκαζία ησλ νπνίσλ είλαη
ηεξάζηηα, γηαηί κ’ απηέο ηειηθά αλαθαιύθζεθαλ επξήκαηα ή ζξαύζκαηα επξεκάησλ από ηα
πεξηζζόηεξα κλεκεία ηα νπνία ππήξραλ ζηελ θνηιάδα ησλ Μνπζώλ κεγαιύηεξεο ζεκαζίαο
είλαη ε δεκνζίεπζε ζε ιεπηνκεξή πεξηγξαθή πνιιώλ από ηα επξήκαηα είηε από ηνλ ίδην ηνλ
P. Jamot, είηε από ηνπο κεηαγελεζηέξνπο ηνπ. Έηζη, όηαλ ν G. Roux επηρείξεζε ηελ
ζύλζεζε όισλ ησλ δεδνκέλσλ, ήηαλ ζε ζέζε λα καο δώζεη κηα ζπλζεηηθή κειέηε θαη λα καο
παξνπζηάζεη ηελ εηθόλα ηεο Κνηιάδαο ησλ Μνπζώλ κε ηα ζεκαληηθόηεξα ηνπιάρηζηνλ από
ηα κλεκεία ηεο, δειαδή ηνλ λαό ησλ Μνπζώλ, ηε ΢ηνά θαη ην Θέαηξν. «Καλέλα από απηά
ηα ηξία νηθνδνκήκαηα», γξάθεη ν Roux, δελ έρεη δεκνζηεπηεί έζησ πεξηιεπηηθά. Αλ κε ηη
άιιν ε ηνπνζέηεζε κνπ ζα επηηξέςεη λα θζάζνπκε ζηελ εκέξα, όπνπ νη έξεπλεο ηεο

1
Απνζπάζκαηα από άξζξν ηνπ Α. Σδαλίκε , θνηλσληνιόγνπ, «Σν ρξνληθό ησλ αλαζθαθώλ ζηελ θνηιάδα
ησλ Μνπζώλ», Δπεηεξίο Σεο Δηαηξείαο Βνησηηθώλ Μειεηώλ, Σόκνο Β‟ Σεύρνο α‟, ζ. 407, Αζήλα 1995,
ν νπνίνο θαηάγεηαη από ηελ Άζθξε. Σν εδάθην απηό επαλαιακβάλεηαη εδώ όρη κόλνλ γηαηί εθθξάδεη
θάπνηεο από ηηο πξνζδνθίεο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο, αιιά θαη γηαηί, θαζώο ζα δηαθαλεί ζηελ ζπλέρεηα
έπαημε ξόιν ζε κηα ζεηξά από εμειίμεηο ζηελ ηνπηθή θνηλσλία ηεο Άζθξεο.
2
Γαιιηθήο ΢ρνιήο ζα πξνζαλαηνιηζζνύλ θαη πάιηλ πξνο ην ιεζκνλεκέλν ηεξό ησλ
Μνπζώλ.»»

«Σελ ίδηα άπνςε, γηα ηελ αλάγθε επαλάιεςεο ησλ αλαζθαθώλ , δηαηύπσζε
ζαξάληα ρξόληα αξγόηεξα (1983) ν P. Roesch, ζε πεξηζπνύδαζηε εηζήγεζε ηνπ κε ηίηιν:
―Trenteans d’ etudes sur la Beotie antique‖. Ο Roesch, αθνύ ραξαθηεξίδεη ηε Βνησηία
σο «ρώξα επινγεκέλε από ηνπο ζενύο» θάλεη κηα ζύληνκε αλαδξνκή ζην παξειζόλ θαη
αλαθεξόκελνο ηδηαίηεξα ζηηο αξραηνινγηθέο έξεπλεο ζπλερίδεη σο εμήο: «ε Βνησηία από
πνιύ θαηξό είρε απνηειέζεη αληηθείκελν αξραηνινγηθώλ εξεπλώλ. ΢θέπηνκαη π.ρ. ηηο
αλαζθαθέο ηνπ Οξρνκελνύ, ησλ Θεζπηώλ, ηνπ Πηώνπ πεξί ηα ηέιε ηνπ πεξαζκέλνπ αηώλα,
ηηο εξγαζίεο ηνπ Κεξακόπνπινπ ζηελ Θήβα.»

«΢ηε ζπλέρεηα ν Roesch θξίλεη σο κε ηθαλνπνηεηηθέο ηηο κεζόδνπο θαη ηα κέζα κε

ηα νπνία έγηλαλ νξηζκέλεο από απηέο θαη εθθξάδεη ηελ ιύπε ηνπ γη απηό. Γξάθεη
ζπγθεθξηκέλα: «Γε κπνξεί λα εκπνδηζηεί θαλείο από ην λα εθθξάζεη ηελ ιύπε ηνπ γηα
νξηζκέλεο αλαζθαθέο ηνπ παξειζόληνο, νη νπνίεο δελ επαλαιήθζεθαλ, δελ
νινθιεξώζεθαλ, δελ δεκνζηεύηεθαλ. Πξόθεηηαη, θπξίσο, γηα εθείλεο πνπ έγηλαλ ζην όξνο
Πηώνλ από ηνλ M. Holleaux πξηλ από έλα αηώλα πεξίπνπ θαη γηα εθείλεο πνπ έγηλαλ ζηηο
Θεζπηέο θαη ζηελ Κνηιάδα ησλ Μνπζώλ από ηνλ P. Jamot, από ην 1888 έσο ην 1892, γηα
ινγαξηαζκό ηεο Γαιιηθήο ΢ρνιήο θαη γηα ηηο νπνίεο δελ ππάξρεη θαλ νύηε έλα ιεπηνκεξέο
ζρέδην, νύηε κηα εηζαγσγηθή αλαθνξά»».

«Από ην 1891 κέρξη ζήκεξα, ην ελδηαθέξνλ θαη ε θξνληίδα ηεο ειιεληθήο πνιηηείαο
γηα ηνλ αξραηνινγηθό ρώξν ηεο Κνηιάδαο ησλ Μνπζώλ είλαη κάιινλ πεξηνξηζκέλα θαη
εθδειώλνληαη ζηα πιαίζηα ηνπ ελδηαθέξνληνο θαη γηα ηνπο άιινπο ρώξνπο ηεο Βνησηίαο.
Ζ κόλε ζπγθεθξηκέλε εθδήισζε ελδηαθέξνληνο από ηελ αξκόδηα ππεξεζία ηνπ Τπνπξγείνπ
Πνιηηηζκνύ είλαη ν ραξαθηεξηζκόο ηεο θνηιάδαο ησλ Μνπζώλ σο αξραηνινγηθνύ ρώξνπ,
―όπνπ δελ ζα επηηξέπεηαη θακηά επέκβαζε‖».

«Όπνηνο επηζθέπηεηαη ζήκεξα ηελ θνηιάδα ησλ Μνπζώλ, κόλνλ εθόζνλ έρεη
κειεηήζεη ηα έξγα ηνπ Ζζηόδνπ θαη ηνπ Παπζαλία θαη κε ηελ απαξαίηεηε επίθιεζε ηεο
θαληαζίαο ηνπ ζα κπνξέζεη λα αλαπαξαζηήζεη θαη λα ζπιιάβεη ην κεγαιείν ηεο.
Δπεηδή ειάρηζηνη, ίζσο, έρνπλ απηή ηελ δπλαηόηεηα, θαη επεηδή έλαλ ηέηνην ηζηνξηθό ρώξν
θαιό είλαη λα ηνλ επηζθέπηνληαη πνιινί, γη απηό θαη κέζσ απηήο ηεο εηζήγεζεο εθθξάδνπκε
ηελ παξάθιεζε πξνο ηηο αξκόδηεο ππεξεζίεο ηνπ Κξάηνπο γηα ηελ εθδήισζε ηνπ
ελδηαθέξνληνο ηνπο πνπ δελ ζα έρεη κόλνλ ζεσξεηηθό ραξαθηήξα… αιιά ζα πινπνηεζεί
κε ζπγθεθξηκέλα έξγα όπσο 1) Ζ νινθιήξσζε ησλ αλαζθαθώλ κε ηε ζπλεξγαζία ηεο
Διιεληθήο Αξραηνινγηθήο Τπεξεζίαο θαη εθείλεο ηεο Γαιιηθήο ΢ρνιήο, αθνύ νη ίδηεο
ππεξεζίεο αλαγλσξίδνπλ όηη νη αλαζθαθέο δελ έρνπλ νινθιεξσζεί, 2) Ζ αλαζηήισζε
θάπνηνπ από ηα ζεκαληηθόηεξα κλεκεία ηεο (ηνπ ηεξνύ ησλ Μνπζώλ, ηεο ΢ηνάο, ηνπ
Θεάηξνπ) πνπ ζα απνηειέζεη έλα δείγκα ηνπ παιηνύ κεγαιείνπ ηεο γηα εθείλνλ πνπ ηελ
επηζθέπηεηαη ζήκεξα».

«Σηκώληαο ηε κλήκε όισλ όζσλ κε ηα θείκελά ηνπο θαη ηα απνηειέζκαηα ησλ

αλαζθαθώλ ηνπο ζπληεινύλ ζηε δηαηήξεζε ηεο αλάκλεζεο ηνπ κεγαιείνπ ηεο θνηιάδαο
ησλ Μνπζώλ, δηαηππώλνπκε ηαπηόρξνλα ην παξαπάλσ αίηεκα, ινγηθό θαη
πξαγκαηνπνηήζηκν, εθ κέξνπο όισλ ησλ θαηνίθσλ ηεο ζεκεξηλήο Άζθξαο, νη νπνίνη,
έρνληαο σο πξόηππό ηνπο ηνλ Ζζίνδν, θαιιηεξγνύλ ηε γε θαη πνηίδνπλ κε ηνλ ηδξώηα ηνπο
ην ρώκα θάησ από ην νπνίν πηζαλόλ λα θξύβνληαη αθόκε πνιύηηκα αληηθείκελα –
καξηπξίεο-- ηνπ κεγαιείνπ ηεο θνηιάδαο ησλ Μνπζώλ.»

3
ΔΠΙ΢ΣΡΟΦΗ ΢ΣΗΝ ΚΑΘΗΜΔΡΙΝΟΣΗΣΑ

Σν ηνπηθό αίηεκα γηα ηελ „αμηνπνίεζε‟ ηεο θνηιάδαο ησλ Μνπζώλ, βαζηδόκελν ζε
πξνζδνθίεο γηα νηθνλνκηθά παξά γηα πνιηηηζηηθά νθέιε, ρξνλνινγείηαη παιαηόηεξα.
΢ηελ δεθαεηία ηνπ 90 όκσο, κε ηελ Διιάδα ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη εύθνιε
πξόζβαζε ζε θνηλνηηθά θνλδύιηα, ε πίεζε απμάλεη. Ζ δεθαεηία ηνπ 90 ραξαθηεξίδεηαη
από απμεκέλεο πξνζδνθίεο γηα αλάπηπμε. Οη ηνπηθνί άξρνληεο πξέπεη λα ινγνδνηήζνπλ
γηα ηελ αδπλακία ηεο Βνησηίαο λα ζπκβαδίζεη κε ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ηεο ρώξαο.
΢ηελ Άζθξε ηδξύεηαη ΢ύιινγνο Αζθξαίσλ «Ζ Παιαηνπαλαγηά».

΢ην λέν θιίκα ζπληεινύλ θαη εμσγελείο παξάγνληεο όπσο ε παξνπζία Άγγισλ
αξραηνιόγσλ θαη ησλ θνηηεηώλ ηνπο, νη νπνίνη ηελ δεθαεηία 1978-88, δίπια ζηνπο
ληόπηνπο αγξόηεο “όξγσλαλ” θη απηνί ηελ πεξηνρή, πξαγκαηνπνηώληαο κηα εληαηηθή ζε
βάζνο θαη εύξνο αξραηνινγηθή επηθαλεηαθή έξεπλα (surface survey). Με κόληκε
παξνπζία ζην γεηηνληθό ρσξηό Μαπξνκκάηη, θαη αζηείξεπην δήιν, νη πξσηνπνξηαθνί
απηνί επηζηήκνλεο κε ηα δεκνζηεύκαηα ηνπο απνηύπσλαλ ηελ ηζηνξηθή θαη δεκνγξαθηθή
εμέιημε ηνπ ρώξνπ ησλ αξραίσλ Θεζπηώλ. ΢πλάκα όκσο κεηέθεξαλ ζηνπο ληόπηνπο,
όπσο ζήκεξα πξνθύπηεη από ηνπηθέο καξηπξίεο, ην ζπλαίζζεκα γηα ηελ κεγάιε ζεκαζία
πνπ πξνζδίδεη ε δηεζλήο πλεπκαηηθή θνηλόηεηα ζηελ θνηιάδα ησλ Μνπζώλ. ΢ε θάπνηεο
από ηηο παξαηεξήζεηο ηνπο ζα αλαθεξζώ αξγόηεξα.

Από γξάκκα ηεο Θ΄ ΔΠΚΑ (ζπλεκκέλν 2) καζαίλνπκε πσο ζηηο 17.5.92 έιαβε ρώξα
ζηελ Άζθξε εκεξίδα πάλσ ζηα ηζηνξηθά, αξραηνινγηθά θαη αλαπηπμηαθά πξνβιήκαηα
ηεο πεξηνρήο. ΢ην ίδην γξάκκα γίλεηαη αλαθνξά ζε γξαπηό αίηεκα ηνπ ΢πιιόγνπ
Αζθξαίσλ κε πξνηάζεηο πξνο ηελ Θ΄ ΔΠΚΑ, νη νπνίεο δύλαληαη λα ζπλνςηζζνύλ ζε κηα
«αλαζθαθή, ζπκπιεξσκαηηθή ζηελ Κνηιάδα ησλ Μνπζώλ θαη ζπλαθόινπζε ζηεξέσζε
θαη δηακόξθσζε ησλ αξραηνηήησλ ηεο». ΢ην γξάκκα απηό ν θ. Β. Αξαβαληηλόο αλαθέξεη
κεηαμύ άιισλ ηα εμήο::

«Ζ Κνηιάδα ησλ Μνπζώλ, όπσο νξζά παξαηεξεί ν ΢ύιινγνο Αζθξαίσλ ζην

ππόκλεκα ηνπ, αλεζθάθε ζην ηέινο ηνπ αηώλα θαη πξάγκαηη έθηνηε έρεη εγθαηαιεηθζεί ζηελ
ηύρε ηεο. Τπάξρεη όκσο θήξπμε θαη ραξαθηεξηζκόο ηεο σο αξραηνινγηθνύ ρώξνπ (Απόθ.
Σνπ. ΢πκβνπιίνπ 10/17.6.85 θαη ΦΔΚ, Β΄(5.7.85). Γελ κλεκνλεύεηαη από ην ηέινο ηνπ
πεξαζκέλνπ αηώλα νύηε ζπκπιεξσκαηηθή αλαζθαθηθή έξεπλα νύηε θαζαξηζκόο, θαη ηα
νξαηά ιείςαλα είλαη ειάρηζηα.»
Καη θαηαιήγεη:

«Ζ Τπεξεζία καο δελ έρεη αληίξξεζε ζηα πιαίζηα ησλ δπλαηνηήησλ ηεο ζην
πξόγξακκα επνκέλνπ έηνπο λα πεξηιάβεη πξόηαζε γηα επείγνληα (sic) ζπκπιεξσκαηηθή
αλαζθαθή κε θαζαξηζκό ησλ αλαζθαθέλησλ θηηξίσλ θαη ηνπ ζεάηξνπ ηεο Κνηιάδαο ησλ
Μνπζώλ. Παξάιιεια ν ΢ύιινγνο Αζθξαίσλ θαη ε Κνηλόηεηα Άζθξεο παξαθαινύληαη
όπσο ζε ζπλελλόεζε καδί καο θξνληίζνπλ γηα ηελ επίζηξσζε ηνπ αγξνηηθνύ δξόκνπ πξνο
ηελ Κνηιάδα κε πιηθό 3Α θαη ηελ ζε νξηζκέλα ζεκεία δηαπιάηπλζή ηνπ ώζηε λα
εμαζθαιηζηεί ε δπλαηόηεηα πξνζπέιαζεο θαη αξραηνινγηθνύ ειέγρνπ ζηελ πεξηνρή ηεο
Κνηιάδαο.»

Ζ παξαπάλσ αλαθνξά ηνπ θ. Αξαβαληηλνύ ζην ΦΔΚ 453/Β΄/5.7.85 ραξαθηεξηζκνύ γηα

ζεηηθή ζπλεηζθνξά ηεο ππεξεζίαο ηνπ ζηελ Άζθξε, δελ άθεζε λα δηαθαλνύλ θάπνηεο
παξαιήςεηο:

4
 ● Ζ ελδεηθλπόκελε νξηνζέηεζε ηνπ αξραηνινγηθνύ ρώξνπ είλαη αζαθήο. Ζ ιεθηηθή
δηαηύπσζε δελ επηηξέπεη ηελ αθξηβή ηνπνζέηεζε ησλ νξίσλ ηνπ ρώξνπ.
● Δπίζεκν ηνπνγξαθηθό δηάγξακκα δελ ππάξρεη, αιιά κόλνλ έλα ρεηξόγξαθν
ζθίηζν πάλσ ζε ράξηε ηεο Γ.Τ.΢..
● Ζ νξηνζέηεζε δελ ζπκπεξηιακβάλεη όιν ηνλ ρώξν ηνλ νπνίν ε Γαιιηθή
Αξραηνινγηθή ΢ρνιή (ζπλεκκέλν 3) είρε πξνζδηνξίζεη επί ηε βάζεη γεσγξαθηθώλ
δεδνκέλσλ σο ηελ θνηιάδα ησλ Μνπζώλ. Απνθιείεη έηζη ην ζεκαληηθό κλεκείν
ηεο Βπδαληηλήο εθθιεζίαο ηνπ Υξηζηνύ ηνπ 10αη κ.Υ. πνπ αλαζηειώζεθε από
ηελ 1ε ΔΒΑ ην 1971.

Δθ ησλ πξαγκάησλ ινηπόλ, «ζηα πιαίζηα ησλ δπλαηνηήησλ ηεο» ε Θ΄ ΔΠΚΑ, ήηαλ ζε
ζέζε λα πξνζθέξεη ιηγόηεξν έξγν από απηό πνπ ζα αληαπνθξηλόηαλ ζηηο πξνζδνθίεο ηεο
ηνπηθήο θνηλσλίαο ηεο Άζθξεο. Ζ αξραηνινγηθή ππεξεζία δελ έθαλε ηελ παξνπζία ηεο
αηζζεηή. Οη αλαζθαθέο θαη νη θαζαξηζκνί δελ έγηλαλ πνηέ. Όπσο ζα δνύκε παξαθάησ ε
Σνπηθή Απηνδηνίθεζε είρε δηαθνξεηηθά πιάλα. Σηο εμειίμεηο απηέο ζα ηηο θαιύςνπκε
αξγόηεξα.

BINTLIFF AND SNODGRASS

Μηα ζύληνκε παξέλζεζε εδώ ζα ήηαλ ρξήζηκε γηα λα δηεπθξηλίζνπκε πσο αθξηβώο
αληηιακβαλόκαζηε ηνλ ρώξν απηό. Ο Paul Wallace (ζπλεκκέλν 4) γξάθεη ζηελ εηζαγσγή
ηνπ άξζξνπ ηνπ ―Hesiod and the Valley of the Muses‖2:

―Hesiod lived at Ascra in the Valley of the Muses, in a remote and

secluded district among the foothills of Mt. Helicon in southwest Boiotia. Hesiod
has a rather lot to say about his homeland; in fact, few Greek authors gave given
so much detail about the places where they themselves lived.
In later antiquity travelers also made their way to the old poet’s
homeland, where festival and games were held in honor of the Muses. As a result
of so much attention, the Valley of the Muses has received more notice in the
literature than would be expected for such an out-of-the-way place, but though
the area has been visited and discussed by learned travelers from the seventeenth
century to the present, the identification of the sites is still uncertain and the
general topography of the area still unclear”.

Από ηνλ Παπζαλία3 καζαίλνπκε:

«θαη ενξηήλ ηε εληαύζα νη Θεζπηείο θαη αγώλα άγνπζη Μνπζεία

άγνπζη δε θαη ησ Έξσηη, άζια νπ κνπζηθήο κόλνλ αιιά θαη αζιεηαίο ηηζέληεο…

Ζ θνηιάδα ησλ Μνπζώλ γίλεηαη ζεκείν αλαθνξάο ηνπ πλεπκαηηθνύ θαη ηνπ αθαδεκατθνύ
θόζκνπ ηεο Γύζεο από ηελ αξραηόηεηα, όρη ηόζν γηα ηε γεσγξαθηθή ηεο ζέζε αιιά γηαηί
ζπλδέεηαη κε ηνλ Ζζίνδν θαη ηηο Μνύζεο ηνπ. Απνηειεί νξόζεκν ηεο ειιεληθήο ιπξηθήο
πνίεζεο.
Θα κπνξνύζε απηό ην ηδενινγηθό “νξόζεκν” λα νξηνζεηεζεί; . Δπηζθόπεζε ηνπ ράξηε
ηεο Γ.Τ.΢. (ζπλεκκέλν 5) δείρλεη, πσο ε θνηιάδα ησλ Μνπζώλ, κηα έθηαζε 20 πεξίπνπ
π.Υ., πεξηθιείεηαη από νξνζεηξέο πνπ ηεο πξνζδίδνπλ ζπγθεθξηκέλε γεσγξαθηθή
ηδηαηηεξόηεηα. Δπηπιένλ ε ζπγθεθξηκέλε κνξθνινγία ηνπ εδάθνπο κε ηελ θνξπθή ηνπ

2
Greek Roman and Byzantine Studies, vol. 15, Spring 1974
3
Βνησηηθά, ΗΥ, 31, 3
5
Διηθώλα ζηελ Γπηηθή πιεπξά, δεκηνπξγεί έλα ηδηόκνξθν ηνπηθό κηθξνθιίκα κε ζπλερή
ξνή ςπρξνύ θαη πγξνύ αέξα από κεγάια πςόκεηξα αλαηνιηθά πξνο ηελ θνηιάδα. Απηά
ηα ξεύκαηα αέξα, πνιύ πην νξαηά ηνλ ρεηκώλα όηαλ δηαξξένπλ ηελ θνηιάδα σο
νκηριώδεηο αέξηνη παγεηώλεο, θαη ηα λεξά από πνιπάξηζκεο πεγέο δεκηνπξγνύλ
δηάζπαξηα νηθνζπζηήκαηα πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηνλ ρώξν. ΢ηελ αλαξξίρεζε από ηελ
θνηιάδα πξνο ηελ Ιππνθξήλε θνληά ζηελ θνξπθή ηνπ Διηθώλα, ν παξαηεξεηηθόο
επηζθέπηεο κπνξεί λα παξαηεξήζεη ην όιν θάζκα ηεο κεηαιιαγήο ηεο Μεζνγεηαθήο
ζε Αιπηληθή βιάζηεζε.

΢ην κλεκεηαθό έξγν ηνπ «Obsernations On The Historical Ecology of Boeotia»4, ν O.

Rachman ηνπ Cambridge-Bradford Expedition to Boeotia, (ζπλεκκέλν 6), εμεηάδεη θαη
θαηαγξάθεη ιεπηνκεξώο ηελ βηνπνηθηιία ηεο θνηιάδαο ησλ Μνπζώλ θαη ηεο πεξηθείκελεο
πεξηνρήο, πάληνηε κέζα από ην πξίζκα ηεο αξραηνινγηθήο έξεπλαο. Ο ίδηνο ν Παπζαλίαο
ζηα Βνησηηθά ηνπ5, αηζζάλεηαη ηελ αλάγθε λα αλαθεξζεί ζηελ κνλαδηθή βιάζηεζε ηνπ
Διηθώλα:

Ο δε Διηθώλ νξώλ ησλ ελ ηε Διιάδη ελ ηνίο κάιηζηά εζηηλ εύγεσο θαη δέλδξσλ
εκέξσλ αλάπιεσο. Καη οι ηης ανδράτνοσ θάμνοι παξέρνληαη ησλ παληαρνύ
θαξπόλ αημίλ ήδηζηνλ.

(Σν 2001, απηνί νη «ηης ανδράτνοσ θάμνοι» ζα πέζνπλ ζύκαηα ηνπ Γαζαξρείνπ
Θεβώλ κε ηελ ζπλαίλεζε ηεο Θ΄ ΔΠΚΑ , γηα ιόγνπο …δαζνπξνζηαζίαο. Σν ζέκα
απηό ζα θαιπθζεί ζηε ζπλέρεηα, ζρεηηθά κε ηελ θαηαζθεπή ηνπ δαζνδξόκνπ κέζα ζηνλ
αξραηνινγηθό ρώξν).

΢ην άξζξν ηνπ «The Archaeological Survey of the Valley of the Muses, and its
Significance for Boeotian History»6 (ζπλεκκέλν 7) ν επηθεθαιήο ηεο αγγιηθήο νκάδαο
επηθαλεηαθήο έξεπλαο Prof. J. Bintliff γξάθεη:

«In 1994 I stated that the Valley of the Muses is virtually empty of people
for much of the year, being farmed extensively in olives and cereals together with
–chiefly at its eastern end—vineyards , from the modern villages of
Panagia/Ascra and Neochori which are situated on the outer hilly rim at the entry
to the enclosed basin.

However, as my friend Friedrich Saurwein has pointed out in his study of

demographic change in Boeotia since 1879, Boeotian agriculture and population
have shown a sequence of unpredictable changes in focus and location over the
past 100-150 years. Η was made very aware of this during that summer whilst
revisiting a number of our archaeological sites in the Valley of the Muses, since it
was clear that commercial irrigation farming has begun to spread into the Valley,
bringing with it far more human activity even in high summer.

This should not surprise us, as the photographs taken by the French
School in the 1880’s and 1890’s, showing the landscape around Thespiae and the
Sanctuary of the Muses bear witness to yet another land-use: a virtually treeless
one dominated by cereal and fallow fields and open hill grazing for large flocks of
sheep and goat.

4
B.S.A. 78, 1983
5
Βνησηηθά, ΗΥ, Κεθ. 28. .
6
Recherches Et Recontres 1996, #7, La Montagne Des Muses, p. 193
6
 Nonetheless, at the time of carrying out our survey of the Valley of the
Muses in the early to mid 1980s, there was a remarkable contrast between the
absence of any contemporary settlement and the rarity of cultivators met in the
extensive interior of that basin, and the extraordinary number of archaeological
sites which field-walking produced.

Previous to the survey, traditional knowledge of the Valley had focused on

the Sanctuary itself in the inner and upper recesses, just below the limit of
cultivation, and the two notable landmark towers of Pyrgaki summit and the less
dominating but equally extreme hilltop location of the Frankish tower. In the
vicinity of these towers was presumed to lie the only known ancient settlement of
the Valley, the village of Askra, home of the poet Hesiod. At the conclusion of
our settlement of the Valley, we succeeded in identifying a minimum of 53
archaeological sites of all periods».

Ζ απάληεζε ζην εξώηεκα «Ση είλαη ε Κνηιάδα ησλ Μνπζώλ;» ινηπόλ κπνξεί λα δνζεί σο
εμήο: Έλαο ηζηνξηθόο νηθόηνπνο, ηδηαηηέξνπ θπζηθνύ θάιινπο ζηνλ αλαηνιηθό
Διηθώλα , ππθλνθαηνηθεκέλνο ζηελ αξραηόηεηα θαη ζήκεξα αθαηνίθεηνο, όπνπ
έρνπλ εληνπηζηεί πελήληα ηξείο αξραηνινγηθνύο ηόπνη, όισλ ησλ επνρώλ!

LEADER Ι

Σν κήλπκα ησλ άγγισλ αξραηνιόγσλ δελ πέξαζε απαξαηήξεην ζηελ ηνπηθή θνηλσλία.
Ούηε θαη ην γεγνλόο πσο ε Θ΄ ΔΠΚΑ δελ είρε παξνπζία ζηνλ ρώξν ηε ζηηγκή πνπ μέλνη
αξραηνιόγνη δνύζαλ θαη δνύιεπαλ αλάκεζα ηνπο. Οξκώκελνη από ηελ γεληθή απαίηεζε
γηα αλάπηπμε νη ηνπηθνί άξρνληεο πήξαλ ηελ πξσηνβνπιία λα επσθειεζνύλ από ηα
θνηλνηηθά πξνγξάκκαηα.. Σν πξόγξακκα LEADER Η ζην πιαίζην ηεο Δπξσπατθήο
“Agricultural Policy and Rural Development” απεδείρζε ην πιένλ θαηάιιειν.

Με έρνληαο μεράζεη ηελ παξόηξπλζε ηεο Θ΄ ΔΠΚΑ γηα δηεύξπλζε ηνπ αγξνηηθνύ
δξόκνπ πνπ δηαζρίδεη ηελ θνηιάδα, νη ηνπηθνί άξρνληεο εμαζθάιηζαλ ηελ
ρξεκαηνδόηεζε ελόο κεγαιεπήβνινπ δξόκνπ πνπ ζε πνιιά ζεκεία ππεξβαίλεη ηα 10
κέηξα ζε πιάηνο! Με πξνθαλή θαηάιεμε ζην νξνπέδην ηνπ Υαιηθηνύ θαηάθπηνπ κε ηελ
κνλαδηθή Abies cephalonica, ηελ Κεθαιιεληαθή ειάηε, ζα κπνξνύζε λα ππνςηαζηεί
θαλείο όηη ηειηθόο ζθνπόο ηνπο δελ ήηαλ κόλνλ λα δηεπθνιύλνπλ κειινληηθέο
αλαζθαθέο.

΢ην Αξραηνινγηθό Γειηίν 49 (1994), θαη κε ηίηιν «Γηαπιάηπλζε αγξνηηθνύ δξόκνπ πξνο
Υαιίθη», γξάθεη ν θ. Αξαβαληηλόο:

Σν κνλαδηθό ηνπίν, ηδηαίηεξεο θπζηθήο νκνξθηάο θαη απέξηηηεο

κλεκεηαθόηεηαο, πνπ αξρίδεη από ηελ θνξπθή ηνπ Διηθώλα, θαη από ηελ αλαηνιηθή
πιαγηά ηνπ θαη θαηεβαίλεη ζηελ Κνηιάδα ησλ Μνπζώλ, ήιζε λα ηαξάμεη ε επηκνλή
ησλ ηνπηθώλ αξρόλησλ λα δηαπιαηύλνπλ ηνλ ππάξρνληα αγξνηηθό δξόκν, πνπ
αξρίδνληαο από ην νξνπέδην ηνπ Υαιηθηνύ, πξνρσξεί δηα κέζνπ ηεο θνηιάδαο πξνο
ηελ Άζθξα. Ζ εθνξία παξελέβε εγθαίξσο θαη απέηξεςε πξνο ζηηγκήλ ηελ
θαηαζηξνθή πνπ όκσο ζα ζπληειείην ιίγν αξγόηεξα, ελ νλόκαηη ηεο πξνόδνπ θαη κε

7
 ηελ ελίζρπζε ηνπ Κνηλνηηθνύ Πξνγξάκκαηνο LEADER Η. Σν αλνζηνύξγεκα
δπζηπρώο εθηειέζηεθε ελ θξππηώ κε ηαρύηεηα πξσηνθαλή θαη ζε αλύπνπηε
ρεηκεξηλή πεξίνδν ζην ηέινο ηνπ 1994, θαη ζηηο αξρέο ηνπ επνκέλνπ έηνπο,
αξρίδνληαο από ην δάζνο ηνπ Υαιηθηνύ, θαη θαηεβαίλνληαο κε κεγάινπο
εθβξαρηζκνύο πξνο ηελ Κνηιάδα. Σν έξγν πνπ δελ αθνινύζεζε ηνπο όξνπο ηνπ
Κεληξηθνύ Αξραηνινγηθνύ ΢πκβνπιίνπ, όπως εκ ηων σζηέρων επεβλήθηζαν,
πξόθεηηαη ζπληόκσο λα αρξεζηεπηεί από ηελ αλππαξμία δηνηθεηηθήο θαη ηερληθήο
κέξηκλαο θαη θπξίσο πδξνκαζηεύζεσλ.

΢ρεηηθή δηθή κνπ έξεπλα γηα ην ελ ιόγσ ζέκα έθεξε ζην θσο ηελ εθ ησλ πζηέξσλ
Απόθαζε ηνπ ΚΑ΢, Αξηζ. Πξση. ΤΠΠΟ/ΑΡΥ/Α1/Φ Ο9/42186/2459 (ζπλεκκέλν 8)
ππνγεγξακκέλν από ηνλ θ. Μηθξνύηζηθν ηελ νπνία κεηαθέξσ εδώ:

΄
Απνθαζίδνπκε

Δγθξίλνπκε ηε δηαπιάηπλζε ηνπ αγξνηηθνύ δξόκνπ από ηελ Κνηλόηεηα

Άζθξεο πξνο ηε ζέζε Υαιίθη, ζηελ πεξηνρή ηνπ αξραηνινγηθνύ ρώξνπ ηεο Κνηιάδαο
ησλ Μνπζώλ ζηνλ Διηθώλα, κε ηνπο εμήο όξνπο:
1. Σν κέγηζην πιάηνο ηνπ δξόκνπ δελ ζα ππεξβαίλεη ζε θαλέλα ζεκείν ηα νθηώ
κέηξα.
2. Η επίζηξσζε ηνπ δξόκνπ ζα γίλεη κε ραιίθη 3Α.
3. Θα εθαξκνζηεί ε ππνβιεζείζα κειέηε θαηαζθεπήο νρεηώλ απνξξνήο ησλ
όκβξησλ πδάησλ.
4. Θα γίλνπλ νη θαηάιιειεο γεσηερληθέο εξγαζίεο γηα ηελ εμαζθάιηζε ησλ
πξαλώλ, θαη ζα ιεθζεί κέξηκλα γηα ηελ θαηά ην δπλαηόλ απνθαηάζηαζε ηνπ
ηνπίνπ, κε δελδξνθπηεύζεηο, θ.η.ι.
5. Όιεο νη εξγαζίεο ζα γίλνπλ κε ηελ επίβιεςε ηεο Θ΄ ΔΠΚΑ ε νπνία ζα ειέγμεη
ηελ ηήξεζε ησλ παξαπάλσ όξσλ.

Όπνηνο επηζθέπηεηαη ηελ Κνηιάδα ησλ Μνπζώλ ζήκεξα ζα πξέπεη λα είλαη πνιύ
αδηάθνξνο όζνλ αθνξά ηα αξραηνινγηθά γηα λα κελ παξαηεξήζεη ηελ ηεξάζηηα δεκηά,
αηζζεηηθή θαη αξραηνινγηθή πνπ επέθεξε ν δξόκνο απηόο. Σν ζπλεκκέλν 9 είλαη θάθεινο
κε θσηνγξαθηθέο απνηππώζεηο ησλ δεκηώλ. Μηα ηνπιάρηζηνλ θσηνγξαθία αξραίνπ
απνζέηε είλαη ίζσο κνλαδηθή. Δδώ βιέπνπκε θάζεηε ηνκή απνζέηε κε ηα θεξακηθά
αληηθείκελα ζηελ αξρηθή ηνπο ζέζε…Μηα άιιε ζπκίδεη Υνιηγνπληηαλή ηαηλία κε
ζθειεηνύο λα πξνβάιινπλ από ηα πξαλά ηνπ δξόκνπ…

Καλείο από ηνπο όξνπο πνπ έζεζε ην ΚΑ΢ δελ εηεξήζε! Καη ε Θ΄ ΔΠΚΑ πνπ ήηαλ
εληεηαικέλε λα ειέγμεη ηελ ηήξεζε ησλ όξσλ απηώλ δελ επέιεμε από όζα γλσξίδσ λα
επέκβεη. Σν έξγν δελ απεληάρζε.

Αληί γηα ηελ αληηπαξάζεζε πνπ ζα απαηηνύζε ε απνθαηάζηαζε ηεο λνκηκόηεηαο, ε Θ΄

ΔΠΚΑ επέιεμε κηαλ άιιε πξνζέγγηζε. Σν ζπλεκκέλν 10, είλαη κηα πξνθαηαξθηηθή
αλαπηπμηαθή κειέηε ηελ νπνία αλέζεζε ε Θ΄ ΔΠΚΑ ζηελ αγγιηθή κε θεξδνζθνπηθή
εηαηξεία Past Forward κε δηθή ηεο πξσηνβνπιία. Σα αξρηθά ζρέδηα γηα αλαζθαθέο θαη
αλαζηειώζεηο θαίλεηαη πσο ηειηθά αληηθαηαζηάζεθαλ κε ηελ πην ξεαιηζηηθή θαη
„politically correct‟ ιύζε ηεο πξόηαζεο δεκηνπξγίαο ελόο πνιηηηζηηθνύ πάξθνπ!

Γηαβάδνπκε ζηελ εηζαγσγή ηεο κειέηεο ηεο Past Forward:

8
«Prompt and effective action by the regional office of the Greek Antiquities Service
ensured that building of the road was halted. However, the Antiquities Service has
recognized the tourism potential of the site and is keen to promote sensitive and
sustainable development which will bring economic benefits for local communities.
Accordingly they have approached Past Forward for advice and assistance».

Σν παξόλ ππόκλεκα δελ ζα αλαθεξζεί ζε αλαπηπμηαθά ζέκαηα, επεηδή όκσο θάπνηεο

παξαηεξήζεηο ησλ άγγισλ εηδηθώλ είλαη ελδηαθέξνπζεο, θαη επηπιένλ θάλνπλ αλαθνξά
θαη ζηελ δηεύξπλζε ηνπ αγξνηηθνύ δξόκνπ ηηο κεηαθέξνπκε επηιεθηηθά εδώ:

Site Strengths and Weaknesses

All sites have significant strengths and weaknesses. For us the Valley of the Muses has
the following significant weaknesses:

● Little survives of the monuments themselves.

● The best surviving buildings, the classical and Frankish tower, are, not
surprisingly, the least accessible.
● There is some obtrusive modern building, the house overlooking the shrine, for
example.
● The modern road building activities have significantly damaged the landscape,
although this is to be restored.

These weaknesses are counterbalanced by very significant strengths:

● The valley is a superb and well-maintained landscape, and will be again once
the damage caused by the road is mitigated.
● The valley has an enormously strong sense of place; this is absolutely critical
for the visitor.
● The stories associated with the valley are immensely strong ones, and the shrine
itself of key importance, as the shrine to letters and literature as well as music.
It is immensely to the general public therefore.
● The settlement sites in the valley are spread out in the landscape, rather than
there being a single multi-period site continuing in the valley to the present day.
This simplifies the whole problem of interpretation.
● The modern village is outside the valley. The building modern activity in the
valley, although obtrusive, as noted above, is slight enough to be easily
removed.

Our conclusion is that the strengths of the site far outweigh the weaknesses, and
that with witty and thoughtful development the Valley of the Muses has
tremendous potential.

Μεηά ινηπόλ ην επεηζόδην ηεο δηαπιάηπλζεο ηνπ αγξνηηθνύ δξόκνπ ην 1994, ε όιε
ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ηελ Κνηιάδα ησλ Μνπζώλ κεηαηίζεηαη από ζέκαηα αξραηνινγηθά
θαη πνιηηηζηηθά ζε ζέκαηα αλαπηπμηαθά7.

7
Δίλαη δύζθνιν λα απνθύγεη θαλείο ηελ παξαηήξεζε πσο ιίγεο πεξηπηώζεηο κπνξνύλ λα
επηζεκάλνπλ πην δξακαηηθά ηελ παξαηεξνύκελε ππνβάζκηζε ησλ Κιαζζηθώλ ΢πνπδώλ
ζε δηεζλή θιίκαθα όζν ε εγθαηάιεηςε ηνπ ρώξνπ όπνπ έδεζε θαη έγξαςε ν Ζζίνδνο.

9
Καη ε αδπλακία ηεο Θ΄ ΔΠΚΑ λα επηβάιιεη ηνπο όξνπο ηεο Απόθαζεο ηνπ Κ.Α.΢. ζα
νδεγήζεη ηνπηθά ζπκθέξνληα ζε λέεο παξαλνκίεο θαη ζε λέεο επηβαξύλζεηο ηνπ ρώξνπ
πάληα ζην όλνκα ηεο αλάπηπμεο.

ΔΛΔΩ ΘΔΟΤ

Σνλ Ηαλνπάξην ηνπ 2001 νη θάηνηθνη ηεο Άζθξεο είδαλ ζηελ ηνπηθή εθεκεξίδα Α΢ΚΡΑ
θαηαρσξεκέλε ηελ αθόινπζε δήισζε:

ΑΝΑ΢Τ΢ΣΑ΢Ζ ΜΟΝΉ΢

Σπιηγκέλε κε ηελ αριύ(sic) ηεο Ηζηνξίαο όπσο ν ηζηνξηθόο (sic) Ζζίνδνο

θαηέγξαςε, απιώλεηαη ε παλέκνξθε θνηιάδα ησλ Μνπζώλ , κέζα ζηα ζπιάρλα ηνπ
Διηθώλα, εδώ ζηελ γε ηεο Παιαηνπαλαγηάο ηεο Άζθξεο.
Αλάκεζα ζηνπο ακπειώλεο ηεο θηινμελεί ηε από δέθα αηώλεο, θαη κέρξη ζήκεξα
παιαηά εγθαηαιειεηκκέλε Μνλή ηεο Μεηακνξθώζεσο ηνπ ΢σηήξνο Υξηζηνύ.
Ζ Πξόλνηα ηνπ θαινύ Θενύ θαη ε αλύζηαθηε θξνληίδα θαη κέξηκλα ηνπ όλησο
γιπθύηαηνπ θαη παηξηθνύ πνηκέλα ηεο Βνησηηθήο Δθθιεζίαο Μεηξνπνιίηνπ θ.θ.
Ηεξσλύκνπ αγθάιηαζε ηε κηθξή αδειθόηεηά καο θαη ηελ νδήγεζε ζηνλ επινγεκέλν
απηό ηόπν.
Απηά ζα είλαη ε Αξρή
ΑΡΥΗΕΟΤΜΔ, ινηπόλ κε ηελ ηνπνζέηεζε πξνθαηαζθεπαζκέλσλ νηθίζθσλ.
Σα ζρέδηα ηνπ Μεηξνπνιίηνπ καο είλαη κεγαιόπλνα.
ΞΔΚΗΝΑΜΔ
Σν ηαμίδη είλαη Μαθξύ
Ο θόπνο κεγάινο
Όκσο ν ζθνπόο Μνλαδηθόο
Να θηηζηεί έλα θνκκάηη παξαδείζνπ
΢ηελ Άζθξε.

Ο ηζρπξηζκόο πεξί αλαζύζηαζεο δελ είλαη αιεζήο. Οπδέπνηε ππήξμε κνλή ζηνλ
ζπγθεθξηκέλν ρώξν. Μέζα ζε κηθξό ρξνληθό δηάζηεκα, ε Μεηξόπνιε Θεβώλ κε
ρξήκαηα πνπ απέζπαζε κε ςεπδείο δειώζεηο από ην ΤΠΔΥΩΓΔ (ηακείν ΔΣΔΡΠ΢), θαη
ρσξίο άδεηα λανδνκίαο, θαηαπάηεζε δεκόζηα δαζηθή έθηαζε 40 ζηξεκκάησλ ζην βόξεην
ζθέινο ηεο θνηιάδαο ησλ Μνπζώλ, ηελ εθρέξζσζε, ηελ ηζνπέδσζε, ηελ ηζηκεληνπνίεζε
κε εληζρπκέλν ζθπξνθνλίακα, θαη άξρηζε λα εγθαζηζηά μύιηλνπο πξνθαηαζθεπαζκέλνπο
νηθίζθνπο. Δπηπξνζζέησο ηα ηνπνγξαθηθό ζρέδην ηνπ έξγνπ παξνπζηάδεη ηελ νξηνζέηεζε
ηεο ππό θαηαζθεπή κνλήο έηζη ώζηε λα ζπκπεξηιακβάλεη ζηνλ πεξίβνιν ην Βπδαληηλό
κλεκείν ηεο εθθιεζίαο ηνπ Υξηζηνύ.

Ζ έξεπλα απηή απνθαιύπηεη ζσξεία παξάλνκσλ ελεξγεηώλ θαη από ηνλ Γήκν Θεζπηώλ.
Έγγξαθα ηεο Πεξηθέξεηαο ΢ηεξεάο Διιάδαο (ζπλεκκέλν 12) θαηαλέκνπλ πηζηώζεηο από
θνλδύιηα ηνπ Τπνπξγείνπ Δζσηεξηθώλ γηα ηελ αληηκεηώπηζε εθηάθησλ αλαγθώλ, «ζην
Μνλαζηήξη». Άιιν έγγξαθν ηεο πεξηθέξεηαο, Πξόγξακκα Καπνδίζηξηαο απηή ηε θνξά
(ζπλεκκέλν 13) εγθξίλεη πηζηώζεηο ηνπ ΔΠΣΑ κεηά από αίηεζε ηνπ Γήκνπ γηα
«Αλόξπμε θαη Αμηνπνίεζε Γεώηξεζεο Η.Μ. Μεηακνξθώζεσο ΢σηήξνο Άζθξεο». 8

8
Πξέπεη λα ζεκεησζεί όηη όιεο απηέο νη ελέξγεηεο έγηλαλ από ηεο δεκαξρίαο ηνπ θ. Υ. Πειώλε. Μεηά ηηο
δεκνηηθέο εθινγέο ηνπ 2002, ηνλ Γήκν αλέιαβε ε παξάηαμε ηνπ θ. ΢. Μπόγξε, Ο λένο δήκαξρνο θαη ην
Γεκνηηθό ΢πκβνύιην αξλήζεθαλ λα δεζκεπηνύλ από ηηο ππνρξεώζεηο πνπ είρε αλαιάβεη ε πξνεγνύκελε
δεκνηηθή αξρή πξνο ην κνλαζηήξη.
10
Πξνζθπγή ηνπ γξάθνληνο ζηελ Θ΄ ΔΠΚΑ απέθεξε ηελ απάληεζε πσο ε ππό ίδξπζε
κνλή βξίζθεηαη εθηόο ηνπ αξραηνινγηθνύ ρώξνπ, θαη σο εθ ηνύηνπ ε ππεξεζία είλαη
αλαξκόδηα λα επέκβε. Παξ‟ όινλ πνπ ε Θ΄ΔΠΚΑ είρε γλώζε εθ ησλ πξνηέξσλ ηεο
ππνζέζεσο δελ επέιεμε λα ηελ απνηξέςεη. Καη βαζίζηεθε ζηελ αηπρή νξηνζέηεζε ηνπ
ΦΔΚ 453/Β΄/5.7.85 γηα λα δηθαηνινγήζεη ηελ ζηάζε ηεο.

΢ην ζπγθεθξηκέλν όκσο ρξνληθό ζεκείν έρνπκε επέκβαζε από ηελ 1ε ΔΒΑ. ΢ηελ
εηζήγεζή ηεο (ζπλεκκέλν 11) πξνο ην ΤΠΠΟ, ε Γηεπζύληξηα ηεο 1εο ΔΒΑ θ. Γθίλε-
Σζνθνπνύινπ, κε ζέκα «Πεξί ηδξύζεσο κνλήο πιεζίνλ ηνπ Η. Νανύ Υξηζηνύ ζηε
Άζθξε Βνησηίαο» αλαθέξεηαη ζην όιν ζέκα θαη θαηαιήγεη:

Μεηά ηα αλσηέξσ θαη επεηδή θξίλνπκε όηη ε εθηεηακέλε απηή εγθαηάζηαζε ζα

επηθέξεη αλεπαλόξζσηε βιάβε κε ηελ πξνζσξηλή ή κόληκε αξγόηεξα κνξθή ηεο ζ’
απηό ην ζεκαληηθόηαην βνησηηθό κλεκείν θαη ζην άκεζν πεξηβάιινλ ηεο θνηιάδαο
ησλ Μνπζώλ κε ην γαιήλην ραξαθηήξα ηεο εηζεγνύκεζα ηε απόξξηςε ηνπ
αηηήκαηνο γηα ηελ εγθαηάζηαζε κνλήο πιεζίνλ ηνπ Η. Νανύ Υξηζηνύ ζηελ Άζθξε
Βνησηίαο.

Σελ εηζήγεζε απηή ηεο 1εο ΔΒΑ επέιεμε λα …αλαηξέςεη ην Κ.Α.΢ !, κε ηελ
γλσκνδόηεζε ηνπ, όπσο απηή εθθξάδεηαη ζηελ Τπνπξγηθή Απόθαζε (ζπλεκκέλν 14.)
Έρνπκε εδώ δειαδή ηελ επαλάιεςε ηεο πεξίπησζεο ηεο δηεύξπλζεο ηνπ δαζνδξόκνπ
ζηελ θνηιάδα ησλ Μνπζώλ κε όιεο ηηο δπζκελείο ζπλέπεηεο πνπ είρε απηή ε απόξξηςε
ζηελ έθηνηε ζηάζε ηεο Θ΄ ΔΠΚΑ. Πξνζπάζεηεο γηα ηελ εμέηαζε ησλ αλαιπηηθώλ
πξαθηηθώλ ηεο 38/25.9.2001 ζπλεδξίαο ηνπ Κ.Α.΢. απέβεζαλ άθαξπεο.

΢ ‟απηό ην ρξνληθό ζεκείν επεκβαίλνπλ ζηελ ππόζεζε ελδηαθεξόκελνη πνιίηεο.

Τπνβάιιεηαη Αλαθνξά ζηνλ ΢πλήγνξν ηνπ Πνιίηε, θαη Καηαγγειία ζηνλ Δηζαγγειέα
Θεβώλ (ζπλεκκέλν 15). Λεπηνκέξεηεο πνπ αθνξνύλ ηελ λνκηκόηεηα ηεο ππνζέζεσο
ηίζεληαη ππ‟ όςηλ ηεο λέαο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ηνπ Γήκνπ Θεζπηέσλ.

Σα πξαθηηθά ηεο πξώηεο ζπλεδξίαζεο ηνπ Γεκνηηθνύ ΢πκβνπιίνπ ζηηο Θεζπηέο, ηεο
21εο Φεβξνπαξίνπ 2003, όπνπ ζπδεηήζεθε δεκνζίσο γηα πξώηε θνξά ην ζέκα ηεο ππό
ίδξπζε κνλήο, απνηεινύλ πιηθό γηα ηζηνξηθνύο θαη θνηλσληνιόγνπο (ζπλεκκέλν 16)
Οη κεηέπεηηα εμειίμεηο είλαη πνιύπινθεο θαη δελ ζα αλαθεξζνύλ εδώ. Με δεύηεξε
Απόθαζε ηνπ ην Κ.Α.΢. απνζύξεη ηελ έγθξηζε ηνπ γηα ηελ ίδξπζή ηεο κνλήο.
΢αλ απνηέιεζκα ελόο πεξίπνπ ρξόλνπ αληηδηθίαο κε ηελ Μεηξόπνιε Θεβώλ αλαθέξσ ην
ηειεπηαίν έγγξαθν από ην Γαζαξρείν Θεβώλ ηεο 9-6-2003, κε ζέκα «Πξόζθιεζε-
θιήηεπζε γηα θαηεδάθηζε απζαηξέησλ θηηζκάησλ» όπνπ ν αληηπξόζσπνο ηεο
Μεηξόπνιεο Θεβώλ εληέιιεηαη λα πξνβεί ζηελ θαηεδάθηζε ησλ απζαηξέησλ (ζπλεκκέλν
17).

ΟΙ ΣΗ΢ ΑΝΓΡΑΥΝΟΤ ΘΑΜΝΟΙ

Ζ θαηαζθεπή δαζνδξόκνπ ζην λόηην όξην ηνπ αξραηνινγηθνύ ρώξνπ ηεο θνηιάδαο ησλ
Μνπζώλ απνηειεί ηελ πην θαηαζηξνθηθή πεξηβαιινληηθή θαη αξραηνινγηθή επέκβαζε
κεηά από ηελ αλεμέιεγθηε βαζηά άξνζε ηνπ ρώξνπ ηεο δεθαεηίαο ηνπ 60. Σν λόηην όξην
ηνπ αξραηνινγηθνύ ρώξνπ αθνινπζεί ηελ θνξπθνγξακκή ηνπ όξνπο Μαξαληάιη, ύςνπο
1042 κέηξσλ ηνπ νπνίνπ ε πξνο ηελ θνηιάδα πιεπξά, κε βόξεην πξνζαλαηνιηζκό, είλαη
θξεκλώδεο. Έλεθα ηνπ δπζπξόζηηνπ ηνπ εδάθνπο ηα αηγνπξόβαηα δπζθνιεύνληαη λα
βνζθήζνπλ ζην ρώξν, επηηξέπνληαο έηζη ζηελ δεκηνπξγία δάζνπο, ην νπνίν κάιινλ

11
παξακέλεη αλαιινίσην από ηελ επνρή ηνπ Ζζηόδνπ. ΢‟ απηό ην δάζνο θάλεη αλαθνξά ν
Παπζαλίαο.

Δλδεηθηηθή είλαη ε επηζηνιή ηνπ Γαζαξρείνπ Θεβώλ πξνο ηελ Θ΄ ΔΠΚΑ (ζπλεκκέλν
18), ζέκα: «Πεξί δηαλνίμεσο δαζνδξόκνπ», ζηελ δεύηεξε παξάγξαθν ηνπ νπνίνπ
δηαβάδνπκε:

Ο ζθνπόο ηεο θαηαζθεπήο ηνπ είλαη απνθιεηζηηθά ε αληηππξηθή πξνζηαζία ηεο ΒΑ-
Β-ΒΓ πιαγηάο ηνπ πςώκαηνο Μαξαληάιη θαη πξνο ηελ Κνηιάδα ησλ Μνπζώλ όπνπ
ζήκεξα ππάξρεη ην κνλαδηθό ρακειό δάζνο απνηεινύκελν θπξίσο από πξίλν
(Quercus coccifera), θνπκαξηά (Arbutus Unedo), γιηζηξνθνπκαξηάο (Arbutus
Andrachne), θαη Γπηηθόηεξα θαη πξνο ηα ςειά από δάζνο Κεθαιιεληαθήο Διάηεο
(Abies cephallonica) θαη από άιια κνλαδηθά ζηνλ θόζκν είδε ρισξίδαο, ζύκθσλα
κε ηελ ππάξρνπζα βηβιηνγξαθία.

Σν 2001 κηα ζεηξά εθξήμεσλ από ηελ ζέζε Ξάγλαλην ζεκαηνδνηεί ηελ έλαξμε
θαηαζθεπήο θαηαζθεπήο ηνπ δαζνδξόκνπ. Γηαζρίδνληαο απόζηαζε ηεζζάξσλ πεξίπνπ
ρηιηνκέηξσλ, ν δξόκνο θαηεθνξίδεη πξνο δπζκάο, θαη ζπλελώλεηαη κε ηνλ (παξαλόκσο)
δηαπιαηπλζέληα αγξνηηθό δξόκν. Υηιηάδεο δέλδξσλ θαηαζηξάθεθαλ γηα ηελ δηάλνημε
ηνπ νδνζηξώκαηνο θαη πνιιαπιάζηα άιια από ηελ θαηαθξήκληζε ησλ πιηθώλ ησλ
εθβξαρηζκώλ ζηηο απόηνκεο θιηηείο ηνπ όξνπο.

Ζ ππόζεζε ηνπ δαζνδξόκνπ άξρηζε κε πξσηνβνπιία ηνπ Γαζαξρείνπ Θεβώλ. Σν θαηά

πόζνλ ζθνπόο ηεο θαηαζθεπήο ήηαλ απνθιεηζηηθά ε αληηππξηθή πξνζηαζία ζα θξηζεί
παξαθάησ. Γελ κπνξεί όκσο λα πεξάζεη απαξαηήξεην ην γεγνλόο πσο ζηελ ππξθαγηά ηνπ
1995 πνπ θαηέθαςε δάζνο από πξίλα ζην βόξεην ζθέινο ηεο θνηιάδαο ησλ Μνπζώλ,
(ζπλεκκέλν 19), ε ύπαξμε αγξνηηθώλ δξόκσλ γύξσ από ην δάζνο θαζόινπ δελ
ζπλεηζέθεξε ζηελ θαηαπνιέκεζε ηεο ππξθαγηάο θαη απηό γηαηί δελ ππάξρνπλ
ππξνζβεζηηθά νρήκαηα ζε απόζηαζε κηθξόηεξε από ηελ Ληβαδεηά θαη ηελ Θήβα.
Δπηπιένλ δελ ππάξρνπλ δεμακελέο λεξνύ γηα αλεθνδηαζκό ησλ ππξνζβεζηηθώλ
νρεκάησλ κεηά ηελ ρξήζε ηνπ πξώηνπ θνξηίνπ. Σν ίδην αθξηβώο ζπλέβε θαη κε ηελ
ππξθαγηά ηνπ 1998 πνπ έθαςε ηελ λόηηα πιεπξά ηνπ Διηθώλα. Δδώ κάιηζηα ππήξραλ θαη
αζθαιηνζηξσκέλνη δξόκνη, αιιά θαη πάιηλ ε έιιεηςε ππξνζβεζηηθώλ νρεκάησλ απέβε
σο απνθαζηζηηθόο παξάγσλ. Ο ηζρπξηζκόο ηνπ Γαζαξρείνπ γηα ηελ αλάγθε δξόκνπ γηα
αληηππξηθή πξνζηαζία δελ εληζρύεηαη από απηά ηα ζπγθεθξηκέλα πξνεγνύκελα.

Σνπλαληίνλ, όπσο παξαηήξεζαλ θαη θάηνηθνη ηεο Άζθξεο, από ηελ δπλαηόηεηα
πξόζβαζεο ηώξα δηα κέζνπ ηνπ δάζνπο, ππάξρεη ε πηζαλόηεηα πξόθιεζεο ππξθαγηάο
από δηεξρνκέλνπο. Καη επεηδή ηαπηνρξόλσο ζρεδόλ κε ηνλ δαζνδξόκν ηνπνζεηήζεθε
θεξαία θηλεηήο ηειεθσλίαο ηεο εηαηξείαο ΢ΣΔΣ ΔΛΛΑ΢ ζην ζεκείν θαηάιεμεο ηνπ
δξόκνπ, γλσζηνύ σο Ξάγλαλην, όιε ε θπθινθνξία κε πξννξηζκό ηελ θεξαία δηέξρεηαη
ηώξα δηα κέζνπ ηνπ δαζνδξόκνπ. Όινη όζνη εξσηήζεθαλ είραλ ηελ εληύπσζε πσο ν
δαζνδξόκνο θαηαζθεπάζηεθε πξνο εμππεξέηεζε ηεο θεξαίαο, κηα παξαηήξεζε πνπ δελ
κπνξεί λα παξακείλεη αζρνιίαζηε. Πξέπεη λα αλαθεξζεί εδώ πώο κέρξη ην ηέινο ηνπ
2002 όηαλ ε θεξαία ζπλδέζεθε κε ην δίθηπν ηεο ΓΔΖ, ε κεηαθνξά θαπζίκσλ γηα
ειεθηξνδόηεζε εγέλεην δηα κέζσ απηνύ ηνπ δαζνδξόκνπ.

΢ε αληαπόθξηζε ηεο πξόηαζεο ηνπ Γαζαξρείνπ, ε Θ΄ ΔΠΚΑ δελ θαίλεηαη πσο είρε
επηθπιάμεηο σο πξνο ηελ αλαγθαηόηεηα θαη ζθνπηκόηεηα ηνπ έξγνπ. Καηά ηελ δηάξθεηα
ηεο ζύληαμεο ηεο κειέηεο ε Θ΄ ΔΠΚΑ θαίλεηαη κάιηζηα πσο ππέδεημε ηελ ζεκεξηλή
ράξαμε ηνπ δξόκνπ, παξ‟ όινλ πνπ ε ράξαμε απηή θέξεη ηνλ δξόκν ζε απόζηαζε ιίγσλ

12
κέηξσλ από ην θνίινλ ηνπ ζεάηξνπ, θαη αλαπόθεπθηα αιινηώλεη ηελ αηζζεηηθή ηνπ
πεξηβάιινληνο ρώξνπ.

΢ηελ εηζήγεζή ηνπ ζην Σνπηθό ΢πκβνύιην Μλεκείσλ ΢ηεξεάο Διιάδνο, (ζπλεκκέλν 20)
ν θ. Β. Αξαβαληηλόο γξάθεη:

Ζ Τπεξεζία καο πηζηεύεη όηη ην έξγν είλαη σθέιηκν θαη γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ
δάζνπο αιιά θαη γηα ηελ εθαξκνγή πξνγξακκάησλ βειηίσζεο ηνπ δαζηθνύ πινύηνπ
θαη ηνπ πεξηβάιινληνο θαη εηζεγείηαη ελζέξκσο ηελ θαηαζθεπή ηνπ κε ηνπο όξνπο
πνπ εκπεξηέρνληαη ζην ακέζσο πξνεγνύκελν κέξνο.

Οη όξνη πνπ αλαθέξεη θ. Αξαβαληηλόο, θαη ηνπο νπνίνπο απεδέρζε ην ΢πκβνύιην,

(ζπλεκκέλν 21), δελ δηαθέξνπλ νπζηαζηηθά από ηελ Απόθαζε ηνπ ΚΑ΢, (ζπλεκκέλν 8)
γηα ηνλ αγξνηηθό δξόκν ηνπ 19949. (΢εκ. εληόο παξελζέζεσο θαησηέξσ εκθαλίδνληαη
ζηνηρεία ηα νπνία έρνπλ πξνζηεζεί ζηελ Απόθαζε ηνπ ΢πκβνπιίνπ).

α) Ήπηα δηάλνημε ρσξίο πνιινύο εθβξαρηζκνύο.

β) Σν πιάηνο ηνπ θαηαζηξώκαηνο ζα είλαη 5,00 κ.

γ) Θα ζπληαρζεί κειέηε απνθαηάζηαζεο ησλ αιινηώζεσλ ηνπ ηνπίνπ κε

θύηεπζε ησλ πξαλώλ ηνπ δξόκνπ (κε θπηά αλζεθηηθά ζηελ θσηηά), ώζηε λα
απνθαηαζηαζεί ε αηζζεηηθή ηνπ πεξηβάιινληνο (θαη ε αληηππξηθή πξνζηαζία
ηεο πεξηνρήο θαηά ηελ όδεπζε ηνπ δξόκνπ πξνο ηελ Κνηιάδα ησλ Μνπζώλ).

δ) Σα πιηθά ησλ εθβξαρηζκώλ ζα απνκαθξπλζνύλ από ην ρώξν. (΢ηελ πεξηνρή ηνπ

αξραηνινγηθνύ ρώξνπ θαη ηνπ Ιεξνύ ζα ιεθζεί κέξηκλα πιήξνπο απνθπγήο ησλ
εθβξαρηζκώλ θαη εγθαηάιεηςεο πιηθώλ).

ε) (Η δηάλνημε ζα γίλεη κε ηελ επίβιεςε ηεο Θ΄ ΔΠΚΑ γηα λα απνθεπρζνύλ βιάβεο

άκεζεο ή έκκεζεο, ν δξόκνο) είλαη θιεηζηόο ζηελ θπθινθνξία, ζα παξακείλεη
ρσκάηηλνο κε ραιίθη, θαη δε ζα αζθαιηνζηξσζεί.

Όπσο θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ αγξνηηθνύ δξόκνπ ην 1994, θαλείο από ηνπο όξνπο απηνύο ηνπ
΢πκβνπιίνπ10 δελ εηεξήζε από ηνλ εξγνιάβν. ΢πγθεθξηκέλα :

α) Ζ δηάλνημε έγηλε κε ζπζηεκαηηθή ρξήζε εθξεθηηθώλ θαη κεγάισλ εθζθαθηθώλ κεραλεκάησλ.

Υηιηάδεο δέλδξσλ μεξηδώζεθαλ θαη θαηαζηξάθεθαλ.

β) Σν πιάηνο ηνπ νδνζηξώκαηνο είλαη αλνκνηνγελέο, ζε πνιιά ζεκεία ππεξβαίλεη ηα 5,00 κ.,
θαη κεηξάηαη ζηα 6,00 κ. Σν πιάηνο ησλ εθβξαρώζεσλ ζπρλά ππεξβαίλεη ην πιάηνο ηνπ
νδνζηξώκαηνο θαηά 1,00 κε 1,50 κέηξα. (΢πλεκκέλν 22, Φση. 1)

9
(΢εκ. Αληίζεηα κε ην ζπλεκκέλν 8 δελ πξνβιέπεηαη κειέηε θαηαζθεπήο νρεηώλ απνξξνήο ησλ
όκβξησλ πδάησλ).
10
Ζ επηθνηλσλία ηνπ γξάθνληνο κε ην γξαθείν ζηε νδνύ ΢νπιηάλε 6 απέβε αλαπνηειεζκαηηθή. Σν
Σ.΢.Μ. ΢ηεξεάο Διιάδνο έρεη κεηαθεξζεί ζηελ Λακία, ην αξρείν είλαη αθόκα ζηελ Αζήλα, θαη ε θ.
΢θαιίδνπ έρεη κεηαηεζεί εθηόο Αζελώλ. ΢ε ηειεθσληθή ζπδήηεζε ε θ. ΢θαιίδνπ κε πιεξνθόξεζε «Σηο
πεξηζζόηεξεο θνξέο νη εξγνιάβνη δελ ζπκκνξθώλνληαη κε ηνπο όξνπο ηεο άδεηαο….»!
13
γ) Μειέηε απνθαηάζηαζεο ηνπ ηνπίνπ, δελ έρεη εθαξκνζζεί. Γελ ππάξρεη δείγκα θύηεπζεο ησλ
πξαλώλ ηνπ δξόκνπ. Ζ αηζζεηηθή ηνπ ρώξνπ έρεη παξαβηαζηεί βάλαπζα. Μεγάια ηκήκαηα ηνπ
δάζνπο έρνπλ παύζεη λα ππάξρνπλ.(Φση. 3) Ζ θαηαζηξνθή ηνπ δάζνπο είλαη νξαηή από ηελ
εζληθή νδό Αζελώλ Λακίαο, ζε απόζηαζε 20 ρηιηνκέηξσλ. Δπηπιένλ, ε δηαηύπσζε ηνπ όξνπ
απηνύ δεκηνπξγεί ηελ ιαλζαζκέλε εληύπσζε όηη κέξνο κόλνλ ηνπ δξόκνπ δηέξρεηαη κέζσ ηεο
Κνηιάδαο ησλ Μνπζώλ. Δμέηαζε ηνπ ράξηε (ζπλεκκέλν 5) δείρλεη όηη ν δξόκνο θαζ‟ όινλ ην
κήθνο ηνπ επξίζθεηαη εληόο ηνπ αξραηνινγηθνύ ρώξνπ.

δ) Σα πιηθά ησλ εθβξαρηζκώλ απσζήζεθαλ από ηα εθζθαθηθά κεραλήκαηα ζηελ θιηηή ηνπ
όξνπο όπνπ θαη θαηαθξεκλίζηεθαλ ιόγσ ηεο κεγάιεο θιίζεσο ηνπ εδάθνπο, ζπκπαξαζύξνληαο
θαη θαηαζηξέθνληαο ρηιηάδεο δέληξσλ. (Φση. 2). Μεγάια μύιηλα θηβώηηα θαη πνηθηιόκνξθα
κπάδα δελ απνκαθξύλζεθαλ (Φση.3). Καη πάιηλ ε δηαηύπσζε ηνπ όξνπ (δ) δεκηνπξγεί ηελ
εληύπσζε όηη κέξνο κόλνλ ηνπ δξόκνπ δηέξρεηαη δηα κέζνπ ηνπ αξραηνινγηθνύ ρώξνπ.

ε) Καηνιίζζεζε ρσκάησλ, ίζσο ιόγσ ησλ δνλήζεσλ ηνπ εδάθνπο εθ ησλ εθξήμεσλ θαηά ηελ
δηάξθεηα ησλ εθβξαρώζεσλ, ζην ρώξν ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ έθεξε αξρηηεθηνληθά κέιε ηεο
ζθελήο ζηελ επηθάλεηα. (Φση. 4 ).

ζη) Ο δξόκνο δελ είλαη θιεηζηόο ζηελ θπθινθνξία. ΢ηελ πεξηνρή ηνπ ζεάηξνπ, όπνπ ζρεδόλ
εθάπηεηαη ηνπ θνίινπ (!), ν δξόκνο έρεη κεηαβιεζεί ζε ιαζπόδξνκν (Φση. 5 ), όπνπ είλαη
εκθαλή ηα ραξάγκαηα από ηελ δηέιεπζε απηνθηλήησλ πξνο ηελ θεξαία ηεο ΢ΣΔΣ ΔΛΛΑ΢
(Φση. 6). Γελ ππάξρεη έλδεημε επίζηξσζε κε ραιίθη.

Σα ζηνηρεία απηά εηέζεζαλ ππ‟ όςηλ ηεο Θ΄ ΔΠΚΑ ζπλνδεπόκελα κε θσηνγξαθηθέο

απνηππώζεηο ησλ θαθνηερληώλ (ζπλεκκέλν 22). Ζ απάληεζε ηεο Θ΄ ΔΠΚΑ (ζπλεκκέλν
22) δελ ππεηζέξρεηαη ζηελ νπζία ηνπ ζέκαηνο αιιά απιώο αλαθέξεη πσο ην ΢πκβνύιην
΢ηεξεάο Διιάδνο ελέθξηλε ηελ δηάλνημε ηνπ δαζνδξόκνπ. Καλέλα ζρόιην γηα ηηο
παξαβάζεηο θαη θαθνηερλίεο πνπ απνηεινύλ ην ζέκα ηεο επηθνηλσλίαο ηνπ ζπλεκκέλνπ
21. Ζ Απόθαζε ηνπ ΢πκβνπιίνπ (ζπλεκκέλν 21) ξεηά αλαθέξεη:

Ζ δηάλνημε ζα γίλεη κε ηελ επίβιεςε ηεο Θ΄ ΔΠΚΑ, γηα λα απνθεπρζνύλ βιάβεο

άκεζεο ή έκκεζεο ζηα αξραία….

Ζ αδπλακία ηεο Θ΄ ΔΠΚΑ λα δώζεη εμεγήζεηο νδεγεί ζε κεζνιάβεζε ηνπ ΢πλεγόξνπ

ηνπ Πνιίηε (ζπλεκκέλν 23):
… παξαθαινύκε λα καο γλσξίζεηε αλ ε δηάλνημε δξόκνπ ζην όξνο Μαξαληάιη έρεη
ηεξήζεη ηνπο όξνπο πξνζηαζίαο πνπ έρνπλ ηεζεί κε ηελ ππ’ αξηζκόλ 11/6-7-2001
πξάμε ηνπ Σνπηθνύ ΢πκβνπιίνπ Μλεκείσλ ΢ηεξεάο Διιάδνο.

Σελ 23-4-2003 ε Θ΄ ΔΠΚΑ απαληά ζηνλ ΢ηΠ (ζπλεκκέλν 24) θαη ην θείκελν
κεηαθέξεηαη εμ νινθιήξνπ εδώ:

΢ε απάληεζε ηνπ εγγξάθνπ ζαο αξηζ. Πξση. 11774/7.6.2002 πνπ ιάβακε

πξνζθάησο (δηθό καο πξση. 979/14.4.2003) θαη αθνξά θαηαγγειία γηα πινπνίεζε
έξγσλ ζηε επξύηεξε πεξηνρή ηεο Κνηιάδαο ησλ Μνπζώλ, ζαο γλσξίδνπκε όηη ε
δηάλνημε ησλ δαζηθώλ δξόκσλ ππξνπξνζηαζίαο ζην όξνο Μαξαληάιη έγηλε
ζύκθσλα κε εηζήγεζε ηεο Τπεξεζίαο καο θαη νκόθσλε απόθαζε ηνπ Σνπηθνύ
΢πκβνπιίνπ Μλεκείσλ. Ζ δηάλνημή ηνπ παξαθνινπζήζεθε από ηελ Τπεξεζία καο,
ώζηε λα ηεξεζνύλ νη όξνη πνπ ηέζεθαλ από ην ΢πκβνύιην.
΢ε εξώηεκά καο πξνο ην Γαζαξρείν Θεβώλ πιεξνθνξνύκεζα όηη ππάξρεη
δηθό ηνπο αίηεκα ρξεκαηνδόηεζεο γηα ην Πξόγξακκα Αλαδάζσζεο ησλ πξαλώλ ηνπ

14
 δξόκνπ θαη θάιπςεο ησλ ρακειώλ εθβξαρηζκώλ. Ζ ίδηα Τπεξεζία δηαβεβαηώλεη
όηη ν δξόκνο ειέγρεηαη από ηελ Γαζηθή Τπεξεζία θαη κάιηζηα θιείλεη ζηελ
θπθινθνξία κε εκπόδηα (κπάξα) ηα νπνία δπζηπρώο θαηά θαηξνύο θαηαζηξέθνληαη.

Ζ πξώηε παξάγξαθνο δύλαηαη λα εξκελεπηεί πνηθηινηξόπσο. Ζ ιέμε παξαθνινύζεζε

αληηθαζηζηά ηελ ιέμε επίβιεςε ηνπ ΢πκβνπιίνπ πνπ ζεκαίλεη άκεζε, εθ ηνπ πιεζίνλ, δηα
νπηηθήο επαθήο ζεώξεζε. Ζ ρξήζε ηνπ ζπλδεηηθνύ «ώζηε» εμεγεί ηνλ ιόγν ηεο
παξαθνινύζεζεο θαη δελ δίλεη ζαθή απάληεζε ζην εξώηεκα ηνπ ΢ηΠ.

Ζ επόκελε παξάγξαθνο εκκέζσο αιιά ζαθώο παξαδέρεηαη όηη νξηζκέλνη από ηνπο όξνπο
δελ έηεξήζεζαλ. Ζ εθ ησλ πζηέξσλ επηθνηλσλία κε ην Γαζαξρείν Θεβώλ αλαθέξεηαη
ζηελ αλάγθε εθηέιεζεο επηπιένλ έξγσλ γηα ηελ δηόξζσζε ησλ θαθνηερληώλ πνπ
αθνξνύλ ηνπο όξνπο γ) θαη δ) ηνπ ΢πκβνπιίνπ όπσο εμεηέζεζαλ αλσηέξσ.

Σν εξώηεκα πνπ παξακέλεη αλαπάληεην είλαη γηαηί, εθόζνλ ε Θ΄ ΔΠΚΑ

«παξαθνινύζεζε» ηελ εθηέιεζε ησλ έξγσλ δελ επελέβε πάξαπηα γηα λα δηαθόςεη ηελ
αιόγηζηε ρξήζε εθξεθηηθώλ πνπ επέθεξαλ αλεπαλόξζσηε θαηαζηξνθή ζηελ Κνηιάδα
ησλ Μνπζώλ; Καη γηαηί έπξεπε λα ππάξμεη επέκβαζε ηνπ ΢ηΠ γηα λα εθδειώζεη
ελδηαθέξνλ γηα ηηο πξνζέζεηο ηνπ Γαζαξρείνπ λα δηνξζώζεη ηηο θαθνηερλίεο;

ΟΤΣΔ ΙΔΡΟ, ΟΤΣΔ ΓΗΜΟ΢ΙΟ…

Με απηό ηνλ ηίηιν θαζεκεξηλή εθεκεξίδα11 αλαθέξζεθε ζηελ έθζεζε ηνπ ΢ώκαηνο
Δπηζεσξεηώλ-Διεγθηώλ Γεκόζηαο Γηνίθεζεο ηνπ 2002, ζρεηηθά κε ηε θαηάζηαζε πνπ
επηθξαηεί ζε νξηζκέλεο δεκόζηεο ππεξεζίεο , όπνπ αλαθέξνληαη νλνκαζηηθά πνιενδνκίεο
θαη δαζαξρεία. Δκάο εδώ καο ελδηαθέξεη ζπγθεθξηκέλα ε θαηάζηαζε ζην Γαζαξρείν
Θεβώλ. Οη πξώηεο επαθέο ηνπ γξάθνληνο κε ηελ ππεξεζία απηή αθνξνύζαλ ηελ
ππόζεζε ηεο απζαίξεηεο κνλήο ζηελ θνηιάδα ησλ Μνπζώλ όπνπ έγηλε εκθαλήο ε
δπζιεηηνπξγία ηνπ Γαζαξρείνπ.. Απηό απεηέιεζε θαη ηελ απαξρή κηαο έξεπλαο ζρεηηθά
κε ηα ηεθηαηλόκελα ζηελ ππεξεζία απηή.

Θέκα ηεο επίζθεςεο κνπ ηεο 18-3-2003 ζην Γαζαξρείν ήηαλ ν πξναλαθεξζείο
δαζνδξόκνο. ΢πλνκηιεηήο κνπ ν θ. Υξ. Κιεθηάθεο, Γαζνιόγνο, Μεηά από ηελ
παξνπζίαζε ησλ ζέζεσλ κνπ θαη ηελ ππνβνιή ηνπ θσηνγξαθηθνύ πιηθνύ ν θ.
Κιεθηάθεο ζέιεζε λα κε δηαβεβαηώζεη πσο ε ππεξεζία ηνπ αλαγλσξίδεη ηελ αλάγθε
πεξαηηέξσ εξγαζηώλ γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηεο αηζζεηηθήο «ελόο ηόζνλ ζεκαληηθνύ
αξραηνινγηθνύ ρώξνπ», όπσο ν ίδηνο ην έζεζε. «Οη όξνη ηεο αξραηνινγηθήο ππεξεζίαο
είλαη ζεβαζηνί», κε δηαβεβαίσζε.

Μνπ ελερείξηζε Πξόηαζε ηνπ Γαζαξρείνπ πξνο ηελ Πεξηθέξεηα ΢ηεξεάο Διιάδαο ηελ
νπνία ν ίδηνο ζπλέηαμε, κε ζέκα «Αλαδαζώζεηο /Απνθαηάζηαζε Πξαλώλ από Γηάλνημε

11
Διεπζεξνηππία, 27-6-2003

15
Γαζνδξόκνπ ζηε πεξηνρή Διηθώλα. ΢ύκθσλα κε ην έγγξαθν εδεηείην ην πνζόλ ησλ
€120,000 γηα ηελ απνθαηάζηαζε ησλ πξαλώλ. Αλαθνξά ζηελ απνκάθξπλζε ησλ
πιηθώλ ησλ εθβξαρηζκώλ δελ ππήξρε.

΢ηε ζπλέρεηα, ζε κηα πξνζπάζεηα ηερληθνύ πξνζδηνξηζκνύ ηνπ έξγνπ, ν θ. Κιεθηάθεο

απέθπγε λα αλαθεξζεί ζε ιεπηνκέξεηεο θαζνξηζκνύ ησλ ηερληθώλ πξνδηαγξαθώλ, κε ην
δηθαηνινγεηηθό πσο δελ είρε εθπνλεζεί κειέηε απνθαηάζηαζεο. Ούηε ήηαλ ζε ζέζε λα
εμεγήζεη κε πνηα θξηηήξηα είρε νδεγεζεί ζην πνζό ησλ €120,000 εθόζνλ ην πνζό απηό
πξνζεγγίδεη ην αξρηθό θόζηνο θαηαζθεπήο ηνπ δξόκνπ (Γξρ. 43,134,354). Ο θ.
Κιεπηάθεο επίζεο αξλήζεθε πξόηαζε ζπλεξγαζίαο κε εηδηθνύο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ
Αζελώλ, θαη δηέθνςε απόηνκα ηελ ζπδήηεζε θαη απερώξεζε από ην γξαθείν ηνπ.

Ζ αηληγκαηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ δαζνιόγνπ πνπ εθπόλεζε ηελ κειέηε ηνπ δαζνδξόκνπ
ζπλέηεηλε ζηελ εμαθνινύζεζε ηεο έξεπλαο, ηώξα θαη κε ηελ ζπκκεηνρή δηθεγνξηθνύ
νίθνπ ησλ Θεβώλ. Ζ έξεπλα απηή απεθάιπςε ην πνιύ δπζάξεζην γεγνλόο όηη αληίζεηα
κε ην άξζξν 36, «Κώιπκα ζπκθέξνληνο» ηνπ Τπαιιειηθνύ Κώδηθα, Νόκνο 2683/1999,
ην Γαζαξρείν Θεβώλ δεκνπξάηεζε ην έξγν θαηαζθεπήο ηνπ δαζνδξόκνπ ζηελ
…ζύδπγν ηνπ θ. Κιεθηάθε, θπξία Μαξγαξίηα Μαξίλνπ, ε νπνία παξνπζηάδεηαη ζην
΢πλνπηηθό Γειηίν Τπνέξγνπ (ζπλεκκέλν 25) σο δαζνιόγνο.

Ο ΢πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε έρεη δεηήζεη από ην Γαζαξρείν ζηνηρεία όζνλ αθνξά ηελ
κειέηε ηνπ δαζνδξόκνπ, ζηνηρεία πνπ αθνξνύλ ηελ δηελέξγεηα δεκνπξάηεζεο θαη ηελ
ζύζηαζε θαη ηελ εηζήγεζε ηεο Δπηηξνπήο Αλάζεζεο ηνπ έξγνπ.

Αλεμαθξίβσηεο πιεξνθνξίεο από ηελ ηνπηθή θνηλσλία αλαθέξνπλ πώο ην έξγν

θαηαζθεύαζε όρη πνιηηηθόο κεραληθόο, αιιά ν θ. Αιέθνο ΢ηέθαο, ηδηνθηήηεο θαη
…ρεηξηζηήο κπνπιληόδαο από ην ρσξηό Βάγηα Βνησηίαο. ΢ύκθσλα κε ηηο ίδηεο
αλεμαθξίβσηεο πιεξνθνξίεο ν θ. ΢ηέθαο εηζέπξαμε πεξίπνπ Γξρ. 30 εθαη. γηα ηελ
θαηαζθεπή ηνπ δξόκνπ, νπόηε ην ππόινηπν, 13 πεξίπνπ εθαη. εθαξπώζε ε θ.
Μαξίλνπ/Κιεθηάθε!

Ζ λνκηθή ππεξεζία ηνπ ΣΔΔ εξεπλά ύζηεξα από αίηεζε ηνπ γξάθνληνο ηελ λνκηκόηεηα
θαηαζθεπήο δξόκνπ από δαζνιόγν ρσξίο ηελ ζπκκεηνρή πνιηηηθνύ κεραληθνύ.

Σν πνζόλ ησλ 30 εθαη. γηα θαηαζθεπή δξόκνπ, ζύκθσλα κε ην Σερληθό Γειηίν

Τπνέξγνπ κήθνπο 4.46 εκθαλίδεηαη κάιινλ αλεπαξθέο. Ζ ππνθνζηνιόγεζε έξγσλ κε
βαζηέο εθπηώζεηο γηα ηελ εμαζθάιηζε εξγνιαβηώλ δελ είλαη πξσηνθαλήο ζηελ ειιεληθή
επηρεηξεκαηηθή πξαγκαηηθόηεηα. ΢πλήζσο ηα θέξδε πξνέξρνληαη από „ζπκπιεξσκαηηθά‟
έξγα ηα νπνία θξίλνληαη απαξαίηεηα γηα λα δηνξζσζνύλ νη θαθνηερλίεο ηεο αξρηθήο
θαηαζθεπήο. Ίζσο ην πξναλαθεξζέλ πνζό ησλ €120,000, κόλνλ γηα ηελ απνθαηάζηαζε
ησλ πξαλώλ, ηειείσο αδηθαηνιόγεην δηόηη απηή ε ελέξγεηα απνηεινύζε όξν ηνπ
΢πκβνπιίνπ γηα ηελ έθδνζε άδεηαο, λα απνηειεί έλα αθόκα παξάδεηγκα απηνύ ηνπ
θαηλνκέλνπ!

Πξνζπάζεηεο γηα ηειεθσληθή επαθή κε ηνλ θ. Κιεθηάθε ζην Γαζαξρείν Θεβώλ γηα λα
εμαθξηβσζνύλ ηα αλσηέξσ απέβεζαλ άθαξπεο. Ζ γξακκαηεύο κε πιεξνθόξεζε πσο ν θ.
Κιεθηάθεο ππέβαιε ηελ παξαίηεζε ηνπ θαη απνρώξεζε αηθληδίσο από ηελ ππεξεζία.

16
ΔΡΣΕΗΑΝΑ ΚΑΗ ΑΓΑΝΗΠΠΖ

Αθνινπζώληαο αλεθνξηθά ηνλ δαζνδξόκν πξνο ζην ηέινο ηνπο δάζνπο ηεο Arbutus
Andrachne εθεί πεξίπνπ πνπ πεγάδεη ε Αγαλίππε, βξηζθόκαζηε αληηκέησπνη κε έλα από
ηα ζαύκαηα ηεο ζύγρξνλεο ηερλνινγίαο, κηα αηζάιηλε θεξαία θηλεηήο ηειεθσλίαο ύςνπο
40 κέηξσλ. Σελ θεξαία πεξηζηνηρίδεη θξάρηεο κε ζπξκαηνπιέγκαηα πνπ πεξηιακβάλεη
θαη ηξία ιπόκελα κε ηνλ ειεθηξνληθό εμνπιηζκό.

Σίπνηα δελ κπνξεί λα επαλαθέξεη ηνλ ξνκαληηθό επηζθέπηε ηεο θνηιάδαο ησλ Μνπζώλ
πνπ ηελ θαληαζία ηνπ ηνλ πεξηζηνηρίζεη κε ηηο θόξεο ηεο Μλεκνζύλεο ζηελ σκή
πξαγκαηηθόηεηα πην γξήγνξα, από ηελ ζέα απηνύ ηνπ απνηξόπαηνπ θαηαζθεπάζκαηνο
πνπ ζήκεξα δεζπόδεη ηεο θνηιάδαο. Ο κόλνο ηξόπνο πνπ ζα κπνξνύζε λα πξνθαιέζεη
θαλείο κεγαιύηεξε αηζζεηηθή δεκηά ζην ηνπίν ζα ήηαλ λα πξνζζέζεη θαη κηα ζπζηνηρία
πύξγσλ αηνιηθήο ελέξγεηαο!

Ζ θεξαία ρηίζηεθε παξαλόκσο ρσξίο ηελ γλώζε θαη ηελ ζπλαίλεζε ηεο ηνπηθήο
θνηλσλίαο, πάλσ ζε γε ραξαθηεξηζκέλε σο αλαδαζσηέα κεηά ηελ ππξθαγηά ηνπ 1998.
Ζ ηδηνθηήηξηα εηαηξεία ΢ΣΔΣ ΔΛΛΑ΢ δήηεζε θαη πήξε άδεηα εγθαηάζηαζεο θαη από ηελ
Θ΄ΔΠΚΑ, θαη από ηελ Γηεύζπλζε Γαζώλ Βνησηίαο. Άο εμεηάζνπκε ηηο δύν απηέο
πεξηπηώζεηο αδεηνδόηεζεο.

Πνιύ ζύληνκα, γηα ηελ άδεηα ηεο δαζηθήο ππεξεζίαο, ζύκθσλα κε ην ζπλεκκέλν 26
ρεηξόγξαθν (!) έγγξαθν ηεο Γηεύζπλζεο Γαζώλ, θαη ην εθεί αλαθεξόκελν ζπλεκκέλν 5,
ην Γαζαξρείν Θεβώλ ππνβάιιεη αλαθνξά-πξόηαζε ζηελ Πεξηθέξεηα γηα ρνξήγεζε
άδεηαο κέζα ζε δεκόζηα δαζηθή έθηαζε πνπ απηή ε ίδηα είρε ραξαθηεξίζεη αλαδαζσηέα,
πξάμε παξάλνκε ζύκθσλα κε ηνλ δαζηθό λόκν 998/79. Καη ε Πεξηθέξεηα ε νπνία
πξνθαλώο δελ έρεη πξόζβαζε ζηα αξρεία ησλ Γαζαξρείσλ ρνξεγεί ηελ άδεηα
εγθαηάζηαζεο.

Αο ζηξέςνπκε ηελ πξνζνρή καο όκσο ζηελ αξραηνινγηθή ππεξεζία. Σελ 24-9-1999 ε Θ΄
ΔΠΚΑ ζε επηζηνιή ηεο πξνο ηελ ΢ΣΔΣ ΔΛΛΑ΢ (ζπλεκκέλν 27) αλαθέξεη ηα εμήο:

΢ε απάληεζε ηεο από 17-9-99 αίηεζήο ζαο ζρεηηθά κε ηελ έγθξηζε

εγθαηάζηαζεο θεξαίαο θηλεηήο ηειεθσλίαο ζηε ζέζε Νενρσξίνπ Ν. Βνησηίαο ζαο
πιεξνθνξνύκε όηη ύζηεξα από απηνςία ππαιιήινπ ηεο Τπεξεζίαο καο,
δηαπηζηώζεθε όηη ε πεξηνρή ζηελ νπνία πξόθεηηαη λα εγθαηαζηαζεί ε θεξαία ,
ζύκθσλα κε ην ζπλεκκέλν ηνπνγξαθηθό δελ είλαη αξραηνινγηθόο ρώξνο.

Σν δήηεκα ηνπ θαηά πόζνλ ε θεξαία ηνπνζεηήζεθε κέζα ζηνλ αξραηνινγηθό ρώξν δελ
είλαη εύθνιν λα δηαζαθεληζηεί, γηαηί ην ΦΔΚ 453 είλαη αζαθέο. Λεπηνκεξήο αλάγλσζε
ηνπ ΦΔΚ θαη επηηόπηα κειέηε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ρώξνπ, νδεγεί ζην ζπκπέξαζκα όηη κε
κεγάιε πηζαλόηεηα ε θεξαία έρεη ηνπνζεηεζεί εληόο ή επί ηνπ νξίνπ ηνπ αξραηνινγηθνύ
ρώξνπ. Πξνο απόδεημε επηζπλάπησ ηνλ ράξηε 6328/2, θιίκαθαο 1:5000 ηεο
Γεσγξαθηθήο Τπεξεζίαο ΢ηξαηνύ, (ζπλεκκέλν 26) όπνπ ελδείθλπηαη γξαθηθά ε ζέζε ηεο
θεξαίαο ζρεηηθά κε ην Νόηην όξην ηνπ αξραηνινγηθνύ ρώξνπ. Ζ αβεβαηώηεο ζπλδέεηαη κε
ηελ δπλαηόηεηα αθξηβνύο θαζνξηζκνύ ησλ γεσγξαθηθώλ ζπληεηαγκέλσλ ηνπ Νόηηνπ
νξίνπ από ηελ αλάγλσζε ηνπ ΦΔΚ.

΢ηνλ ράξηε απηό, θαη κε αξρή ην Σξηγσλνκεηξηθό ζεκείν 929.79, ε ζπλερήο γξακκή
θαηαγξάθεη ηε παξάγξαθν 4 ηνπ ΦΔΚ (ζπλεκκέλν 28), ε νπνία αλαθέξεη θαηά γξάκκα
«Πξνο ηελ λνεηή γξακκή από ηνλ ιόθν Εαγαξά, κέρξη ηνπ δξόκνπ Νενρσξίνπ».

17
Ζ γξακκή απηή ζπλερήο (ρξώκαηνο θίηξηλνπ γηα δηάθξηζε) θαηαιήγεη ζηνλ ηπθιό δξόκν,
ν νπνίνο έρεη σο αξρή ην Νενρώξη θαη πνξεύεηαη πξνο Γπζκάο όπνπ θαη θαηαιήγεη.
Ζ δεύηεξε γξακκή ε νπνία δηαγξάθεηαη δηαθεθνκκέλε, κεηαθέξεη εδώ θαηά πξνζέγγηζε
ηελ γξαθηθή παξάζηαζε ηεο νξηνζέηεζεο όπσο απηή εκθαλίδεηαη ζην ΦΔΚ.
Καη ζηηο δύν πεξηπηώζεηο ε ζέζε ηεο θεξαίαο εληνπίδεηαη κέζα ζηνλ αξραηνινγηθό ρώξν!

Δηο απάληεζε επηζηνιήο κνπ πξνο ηελ Θ΄ ΔΠΚΑ ηελ 14-8-2002 ν θ. Αξαβαληηλόο
αλαθέξεη (ζπλεκκέλν 29):

΢ε απάληεζε ηεο από 14-8-2002 επηζηνιήο ζαο πξνο ηελ ππεξεζία καο, πνπ
αθνξά ζε ζέκαηα-εξσηήκαηα ζρεηηθά κε επεκβάζεηο ζηνλ θεξπγκέλν αξραηνινγηθό
ρώξν ηεο Κνηιάδαο ησλ Μνπζώλ ζαο πιεξνθνξνύκε ηα εμήο:

Α) Ωο πξνο ηελ ηνπνζέηεζε ηεο θεξαίαο θηλεηήο ηειεθσλίαο ε Τπεξεζία καο έδσζε
θαη’ νηθνλνκία ηε ζρεηηθή άδεηα , εθόζον η κεραία δεν έτει οραηή επαθή με ηον
αρταιολογικό τώρο ηης Κοιλάδας ηων Μοσζών, θαη απνηειεί πεξηνξηζκέλε
επέκβαζε ρσξίο κειινληηθέο πξνζζήθεο.

Αζρέησο αλ ε θεξαία κε ρξήζε κηθξνζθνπίνπ κπνξεί λα εληνπηζζεί ιίγα κέηξα κέζα ή

έμσ από ηνλ αξραηνινγηθό ρώξν, ε πξαγκαηηθόηεηα είλαη πσο νπνηνζδήπνηε κε ζπλήζε
όξαζε κπνξεί λα δεη ηελ θεξαία από νπνηνδήπνηε ζεκείν ηεο Κνηιάδαο ησλ Μνπζώλ,
βνεζνύκελνο θαη από ηελ ράξαμε ηνπ δαζνδξόκνπ ζηελ βνπλνπιαγηά, πνπ νδεγεί κε
καζεκαηηθή αθξίβεηα ζηελ ζέζε ηεο θεξαίαο θαη ν νπνίνο, θπζηθά, θαηαζθεπάζηεθε γηα
δαζνπξνζηαζία…

Ησάλλεο Κεηζέαο

18