TÜRKİYE'DE RÜZGAR ENERJİSİNDEN YARARLANIRKEN

GÖZÖNÜNE ALINMASI GEREKEN FAKTÖR VE PARAMETRELER

ÜZERİNE TEKNİK VE EKONOMİK BİR YAKLAŞIM

Mümtaz TUĞLUHAN Fethi AŞIR

Girne Amerikan Üniversitesi, GİRNE
Girne Amerikan Üniversitesi, GİRNE
profesyonel2000@yahoo.com fethiasir@hotmail.com

Buket ÇELİK Özgür ÖZSOY

Girne Amerikan Üniversitesi, GİRNE
Girne Amerikan Üniversitesi, GİRNE
bukettt_94@hotmail.com ozgur_ozsoy@windowslive.com

ÖZET

Ülkemizde son yıllarda yaygınlaşmaya başlayan rüzgâr türbini kurulumlarına bir temel ve katkı oluşturacağına
inandığımız çalışmamızda, öncelikle Türkiye'nin coğrafi koşullarına uygun türbin tiplerinin belirlenmesine
çalışılmıştır. Daha sonra, farklı kaynaklardan elde edilen türbin pervane çapı ve bunlara bağlı üretilebilir güç
miktarı verileri, daha önceki çalışmalarımızda gerçekleştirdiğimiz "güç - rüzgar hızı" analizlerinin ışığında
incelenmiş ve bunun sonucunda, farklı coğrafi bölgelerimizdeki rüzgar hızları için en uygun pervane
çaplarındaki türbin tiplerinin belirlenmesi yönüne gidilmiştir. Çalışmanın bir diğer aşamasında ise, artık rüzgar
türbini üretebilir konuma gelen ülkemizde, böyle bir üretimin maliyet tayinine dair ekonomik bir analiz de
gerçekleştirilmiştir.

1. GİRİŞ
2007 yılında yayınlanmış olan GWEC raporunda da belirtildiğine göre, Türkiye büyük bir
rüzgâr enerjisi potansiyeline sahiptir. Her ne kadar ülkedeki rüzgâr hızları orta şiddette
(ortalama 5 – 6,5 m/sn) olsalar da (Çanakkale, Bandırma, Amasra, Çeşme, Datça, Hatay
yöreleri yüksek şiddetli rüzgârlara sahiptir), ülke genelinde rüzgârlar süreklilik
göstermektedir. [1]

2007 yılında Türkiye’deki rüzgar hızı oranı 8.5 m/s’dir ve üretilen elektrik sadece 5000
MW’dır. 2008 yılının sonunda 80 yeni rüzgar enerjisi projesi başlatılmış ve artarak devam
etmektedir. Türkiye’de Aydın’ın Didim ilçesinde rüzgar santralleri kurulmuş ve Ocak
2009’da elektrik üretilmeye başlanmıştır. [2]

Türkiye’de halen kurulu olan rüzgâr türbinlerinin çoğu, diğer ülkelerin rüzgâr
karakteristiklerine göre üretilmişlerdir ve bu nedenle kurulu oldukları yerlerde tam kapasite
ile çalışmamaktadırlar. Bu sorunun çözümü, ülkemizin rüzgâr koşullarına uygun rüzgâr
türbinleri kullanılmasından geçmektedir ve ülkemizdeki bir Türk firmasının bu konuya el
atması memnuniyet vericidir. [1]
İncelemelerimiz sonucunda, bu firmanın ilk etapta 100 rüzgâr türbini üretmeyi amaçladığı
görülmektedir. Böylece Türkiye, ihtiyacı olan yenilenebilir bir enerji kaynağını ciddi bir
şekilde karşılamaya başlayacaktır, çünkü bu firma rüzgar türbininin tüm parçalarını
üretebilmektedir. Bu Türkiye için güzel bir gelişmedir. Rüzgâr türbini üretimine Türkiye’de
başlanmamış olsa, yenilenebilir enerji kaynakları bakımından diğer ülkelere bağımlı kalmaya
devam edeceğimiz aşikardır. Firma, rüzgar türbini üretimine 2009 Ekim ayında başlamayı
planlamakta; rüzgâr türbin ve parçalarının ilk 3 yıl içinde %70’ini ve 5 yıl içinde ise
%100’ünü üretmeyi tasarlamaktadır. Rüzgâr enerjisi, enerji problemlerini çözmek için
kullanılan alternatif enerji kaynaklarından en önemli olanıdır. Rüzgâr enerjisi uygun
koşullarda güvenilir ve devamlı bir enerji kaynağıdır. Türkiye, teorik olarak 83000 MW
rüzgâr enerjisi potansiyeline sahiptir.Bu yüzden ülkemiz ciddi bir alternatif enerji kaynağı
olan rüzgâr enerjisini değerlendirmelidir. [3]

Çalışmamızın devamında, farklı kaynaklardan elde edilen türbin pervane çapı ve bunlara bağlı
üretilebilir güç miktarı verileri kullanılarak, daha önceki çalışmalarımızda gerçekleştirdiğimiz
"güç - rüzgâr hızı" analizlerinin ışığında incelenmiş ve bunun sonucunda, farklı coğrafi
bölgelerimizdeki rüzgar hızları için en uygun pervane çaplarındaki türbin tiplerinin
belirlenmesi yönüne gidilmiştir. Çalışmanın bir diğer aşamasında ise, artık rüzgar türbini
üretebilir konuma gelen ülkemizde, böyle bir üretimin maliyet tayinine dair ekonomik bir
analiz de gerçekleştirilmiştir.

2. ANALİZ VE DEĞERLENDİRME

2.1 TEKNİK ANALİZ

İlk teknik analizimizde farklı kaynaklardan elde edilen türbin pervane çapı ve bunlara bağlı
üretilebilir güç miktarı verileri kullanılmıştır. [4]

Tablo (1) : Rüzgar Türbinlerinde Rotor Çapına Karşılık Üretilebilir Güç Miktarları

Yukarıdaki veriler, Curve Fitting ve Regression teknikleriyle değerlendirilerek exponansiyel

bir fonksiyon elde edilmiştir: (1)
y=C ‘ ten GÜÇ =37,263 e 305.285 ÇAP
Bu fonksiyonun grafiksel ifadesi ise aşağıdaki gibidir:

Güç çıkışı (KW)

1500
750
500
225
25
Rotor çapı
10 27 40 48 64 (metre)

Şekil (1) : Üretilebilir Rüzgar Gücü ve Rotor Çapı Arasındaki Bağlantının Grafiksel İfadesi

İlk teknik analizimiz sonucunda, rüzgar gücü ve kanat çapı arasındaki ilişki ortaya
konmuştur. Şekil (1)’den de görülebileceği üzere, en verimli enerjinin elde edilmesi için (54-
72) metre çaplı rotor kullanılmasının uygun olacağı belirlenmiştir.

İkinci teknik analizimizi ise, daha önceki çalışmalarımızda da gerçekleştirdiğimiz "güç -

rüzgâr hızı" ilişkisi oluşturmuştur. Bu veriler ise, aşağıdaki gibidir: [5]

Tablo (2) : Farklı Rüzgar Hızlarında Üretilebilir Güç Miktarları

Hız, m/s Güç, W/m2 Hız, m/s Güç, W/m2 Hız, m/s Güç, W/m2
0 0 8 313.6 16 2508.8
1 0.6 9 446.5 17 3009.2
2 4.9 10 612.5 18 3572.1
3 16.5 11 815.2 19 4201.1
4 39.2 12 1058.4 20 4900.0
5 76.2 13 1345.7 21 5672.4
6 132.3 14 1680.7 22 6521.9
7 210.1 15 2067.2 23 7452.3

y=C ‘ten GÜÇ = 16,428 e 305.285 HIZ (2)

Güç (W/m2)

2500
2000
1500
1000
500

Hız(m/s)
5 9 12 15

Şekil (2) : Üretilebilir Rüzgar Gücü ve Rüzgar Hızı Arasındaki Bağlantının Grafiksel İfadesi
Bu teknik analizde de, rüzgar hızı ve buna bağlı üretilebilecek güç miktarı ilişkisi formüle
edilmiştir. Her iki analizde de, rüzgar gücü ortak faktör olarak değerlendirilmiş ve rüzgar hızı
ile rotor çapı arasındaki bağlantı ortaya konmuştur. Örneğin 1000 KW’lık güç, 10 m/s’lik hız
ile oluşmaktadır. İlk teknik analizimize göre de, 1000 KW’lık güç, yaklaşık 54 metre rotor
çapını temsil etmektedir ki bu da, en uygun rotor çapı olarak belirlediğimiz rakamdır.

Öte yandan, Türkiye’nin Rüzgar Hız Dağılımı’nı gözönüne alırsak, bölgelerimiz açısından 10
m/s civarında bir rakamın yoğunlukta olduğu dikkati çekmektedir. (Şekil 3), [6]

Şekil (3) : Türkiye’nin Rüzgar Hız Dağılımı

Buna göre, Türkiye’de kurulacak rüzgar türbinlerinin rotor çaplarının 54 metre olması
durumunda, en verimli elektrik enerjisi üretiminin gerçekleşeceği ortaya çıkmaktadır.

2.2 EKONOMİK ANALİZ

Türbin maliyetlerine karar vermek için bazı kriterler vardır. Bu kriterler şunlardır: Kule,
kanat, dişli kontrol sistemi ve alternatör. Rüzgar türbinlerinin maliyet hesaplamasında kulenin
önemli bir rolü vardır. Kulenin çelik, alüminyum, plastik, titanyum olması maliyeti değiştirir.
Aynı zamanda dişli sayısı artarsa birim zamandaki kanat dönme sayısı da artar. Buna bağlı
olarak da, gücü ve maliyeti artacaktır. [7].

TÜRBİN PARÇALARI MALİYET(%)

Rotor montajı 25
Yardımcı parçalar 15
Elektrik gücü parçaları 15
Kule ve kurulması 10
Yer hazırlıkları 10
Yer ekipman maliyetleri 8
Bakım maliyetleri 5
Elektrik bağlantıları 4
Diğer maliyetler 3
Finansal maliyetler 5
TOPLAM 100
Aşağıdaki figür bir rüzgar türbininin toplam maliyetlerini göstermektedir: [8]

Şekil (4) : Bir Rüzgar Türbini Kurulumundaki Maliyetlerin Yüzdesel Dağılımı

Toplam maliyet yaklaşık olarak aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır: [9]

TOPLAM HARCAMALAR = SİSTEM MALİYETLERİ + SİSTEM KONTROLÜ (3)

= 8250$ + 5000$ = 13250$

Burda da görüldüğü gibi, bir rüzgâr türbini kurmak gerçekten yüksek bir maliyet
gerektirmektedir. Çünkü türbinin sistem maliyeti dışında en az 30–40 kişilik bir ekibe ihtiyaç
vardır. Aynı zamanda burada çalışan mühendisler yurtdışında günlük yaklaşık 800 €
almaktadırlar. Bir de rüzgar türbini kurulumunun uzun bir zaman aralığında gerçekleştiği
gözönünde bulundurulursa gerçekten ciddi bir maliyetle karşı karşıya olduğumuz ortaya çıkar.
[9]

Genel olarak rüzgar türbinlerinin üretim maliyeti dünyada yaklaşık olarak 1,200,00 €‘dur.
Eğer Türkiye rüzgar türbin üretimine başlarsa, türbinlerin üretim maliyetinin 1,200,00 €’dan
daha az olacağı kanaatindeyiz. Çünkü üreticiler dünyanın çeşitli yerlerinde rüzgar türbini
parçalarını ürettirdiklerinde bunları kendi fabrikalarına naklettiriyorlar. Sahaya ve müşteriye
nakil masrafları var, bu tip maliyetlerini yükleniyorlar. Üretim maliyetleri ve işçilik
maliyetleri de yurt dışında Türkiye ile kıyaslandığında daha yüksek. Bunlara bir de sahaya
götürülüp dikilmesi, servis ve bakım masrafları eklendiğinde ciddi rakamlarla karşılaşılıyor.
[10]

3. SONUÇLAR

Çalışmamızın amacı, öncelikle Türkiye'nin coğrafi koşullarına uygun türbin tiplerinin

belirlenmesi ve bunların kurulumunda kaynak bir çalışma oluşturmaktı. Bu amaç
doğrultusunda gerçekleştirilen literatür taramasında, yakın bir gelecekte Türkiye’de rüzgar
türbin ve rüzgar türbin parçalarının üretilmeye başlayacağını görmek ülkemiz adına
sevindirici bir gelişme olarak kaydedilmiştir . Bunu vücuda getiren firmanın ilk etapta 100
rüzgâr türbini üretmeyi amaçlaması, Türkiye’nin ihtiyacı olan yenilenebilir enerji
gereksinimlerini ciddi bir şekilde kendi kaynaklarından karşılamaya başlayacağı yönünde
önemli bir adımdır. Hele ki, Ekonomik Analiz bölümümüzde bahsettiğimiz ek maliyetlerin
kendi üretimimiz sözkonusu olduğunda minimuma indirilebileceği gerçeği bu konuda
gerçekten doğru birşeyler yapılmakta olduğunu bir kez daha vurgulamaktadır. Sözkonusu
firma, Ankara’da kurulmuştur ve rüzgâr türbinlerinin bütün parçalarını üretmektedirler. Bu,
Türkiye için son derece güzel bir gelişmedir. Rüzgar türbini üretimine 2009 Ekim ayında
başlanması planlanmakta, rüzgâr türbin ve parçalarının ilk 3 yıl içinde %70’inin ve 5 yıl
içinde ise %100’ünün üretilmesi yolunda program yapılmaktadır.

Analiz ve Değerlendirme bölümünde, rüzgâr türbinleri hakkında iki farklı teknik analiz
gerçekleştirilmiştir. İlk teknik analizimizde, rüzgar gücü ile türbin kanat çapı arasındaki
ilişkiye dayanan bir bağlantı, ikinci teknik analizimizde ise rüzgar gücü ve rüzgar hızı
arasındaki ilişkiye dayanan bir başka fonksiyon formüle edilmiştir. Bu teknik analizlerimiz
sonucunda, eşit rüzgar güçlerini ele alarak türbin çapı ve rüzgar hızı arasındaki ilişkiye temel
bir yorum getirilmesine katkıda bulunmak hedeflenmiş ve böylelikle hedefe ulaşılmıştır.
Rüzgar türbinlerinin kurulumuna dair bu denli önemli adımların atıldığı kritik bir süreçte,
çalışmamızın, en azından hangi rüzgar hızlarında ve hangi türbin tiplerinde elde edilebilecek
enerji miktarlarının ne civarlarda olabileceği hakkında bir fikir verebilmesi ve belki üreticilere
bu yönde bir ışık tutabilecek olduğunu düşünmek bize manevi bir tatmin sağlamaktadır.
Örneğin yaklaşık 1000 KW güç için 10 m/s’lik rüzgar hızına ihtiyaç olduğu gözükmekte, aynı
güç öte yandan yaklaşık olarak 54 m rotor çaplı bir türbin gereksinimini işaret etmektedir.

Ekonomik analizimizde ise, bir rüzgar türbininin yaklaşık maliyeti araştırılmış, dünyada
yaklaşık olarak 1,200,00 €’luk bir maliyetin sözkonusu olduğunu görülmüştür. Bu maliyetin
Türkiye için daha az olabileceğini farketmek sevindirici bir başka noktadır. Üreticilerin,
dünyanın çeşitli yerlerinde rüzgar türbini parçalarını ürettirdiklerinde bunları kendi
fabrikalarına naklettirmeleri, buna sahaya ve müşteriye nakil masraflarının eklenmesi, üretim
maliyetleri ve işçilik maliyetleri açısından bakıldığında da yurtdışında Türkiye ile
kıyaslandığında daha yüksek düzeylerin geçerli olduğunu bilmek bu konudaki iyimserliğimizi
destekleyen önemli olgular olarak kendini göstermektedir.

Son olarak altını çizmek istediğimiz bir başka nokta da, Türkiye’nin rüzgar enerjisi üretimi
için son derece elverişli bir ülke olmasına rağmen, bu alanda henüz yeteri kadar gelişme
kaydedilmemesini giderecek bu olumlu adımların, ülkemizin enerji konusunda geleceğe daha
umutlu bakmasına katkıda bulunacağının şüphesiz ki aşikar olmasıdır. Bir başka deyişle,
enerji sektörünün canlandırılmasıyla pek çok yönden daha güçlü, dışa bağımlılıktan arınmış
bir ülke olma yolunda hızla ilerlemekte olacağımızı düşünmek aynı zamanda gurur vericidir.

KAYNAKÇA
1- http://www.modelenerji.com/turkish/about.htm
2- http//www.enerji.gov.tr/index.php?sf= web pages & b=ruzgar& bn= 231 & hn=12
& nm=384 & id= 387
3)http://www.habervaktim.com/haber/46151/ruzg%C3%A2r_tribunleri_turkiyede_ure
tilecek.html
4) http://www.bilgiustam.com/ruzgar-enerjisi-nedir-nasil-calisir/
5) Tuğluhan, M., Adıman, G., Toker Ersöz, B., Ağdelen, Z., Rüzgar Enerjisinin Kuzey
Kıbrıs’ta Uygulanabilirliği Üzerine Genel Bir Yaklaşım, Enerji Politikaları
Sempozyumu, KTMMOB, 24-26 Mayıs 2007, Lefkoşa
6) dünyada_ rüzgar_enerjisinin_durumu_2002_aralık
7) http://web.gyte.edu.tr/enerji/Ruzgarenerji/index.html
8) http://web.gyte.edu.tr/enerji/Ruzgarenerji/index.html
9) www.bayar.edu.tr/rasit.ata.htm/rüzgar
10) http://www.cografyam.net/index.php?showtopic=12405