Eleksyong

Awtomatik: A Voter's
Guide on the 2010
Automated Election

Computer Professionals' Union

http://www.cp-union.com
http://www.votereportph.org
 Ano ang eleksyon?
● Bahagi ng karapatan ng mga mamamayan sa 
isang demokrasya
● Ang eleksyon ay isang proseso ng pagpili ng
mga mamumuno sa bansa.
● Sa prosesong ito, nabibigyan ang mamamayan
ng karapatan mailuklok ang mga napili nilang
lider na mamumuno at makakatugon sa
kanilang pangangailangan at interes.
Automated Election System

Internet
 Ayon sa RA 9369
● Ang Batas sa Automated Election o RA 9369 ay
naglalayon na gawing moderno ang sistema ng
eleksyon sa Pilipinas.
● Automated Election System o AES
● Ayon sa COMELEC, sagot daw sa lahat ng
dayaan ang paggamit ng de-makinang sistema
sa eleksyon
 Bakit kailangang de-makina?

● Upang mapalis ang klerikal, mga

pagkakamaling may kinalaman sa paglahok ng
tao
 Bakit kailangang de-makina?
● Masyadong mahaba at nakakapagod ang
proseso kailangan pa ang mahigit dalawang
buwan para mai-proklama ang mga nasa
pambansang posisyon
 Bakit kailangang de-makina?
● Para maalis ang mga kundisyon para sa
DAGDAG BAWAS o malawakang pandaraya
 Ano ang Automated Election
System?
● AES – Automated Election System
● paggamit ng mga kompyuter upang itala,
bilangin, sumahin ang mga boto at
elektronikong ipasa ang mga resulta sa
canvassing
Consolidation Servers

Internet

Pagpadala ng datos Pagkonsolida ng datos

Pag-record ng boto at pagbibilang

 Ano ang na-automate sa AES?
Manual pa rin
Automated na

BOTOHAN Automated na
BILANGAN

CANVASSING

ito ang proseso pagbilang ng mga

ng pagpili ng mga boto mula sa mga
botante sa mga balotang pinuno ang pagkonsolida
kandidato sa ng mga pangalan ng mga boto mula
pamamagitan ng ng napiling sa pinagsamang
pagsulat ng kandidato at party mga Election
kanilang mga list ng mga Returns ng lahat
pangalan sa botante. ng presinto
Official Ballot.
 Mga datos hinggil sa AES
● 50,723,734 registered voters (as of Jan 15)
● 60 percent still have little or no knowledge of the automated
election system*
● 37,422 voting centers
● 76,340 clustered precincts
● 82,200 PCOS machines
● 1,671 unique ballots
● TIM/Smartmatic contract: Php 7.2B
● Canvassing machines
● 1,095 municipalities + 13 cities + 80 provinces

*Pulse Asia Survey 22-30 October 2009

 Automated Election ...
● Sa paggamit ng AES, mapapabilis nga ang
pagbibilang ng mga boto
● Ngunit maaari ding mapabilis ang pandaraya kung
hindi isasagawa ang mga internal na safeguards sa
mga makinang gagagamitin (30 vulnerabilities,
ayon sa CenPEG) at kung hindi bibigyan ng
puwang ang mamamayan upang masubaybayan
ang AES.
● Nakaamba ang malawakang kalituhan – kulang
ang kakayahan, kredibilidad, paghahanda ng
COMELEC sa pagpapatakbo ng AES
 GANITO NA ANG PAGBOTO

Image Source: COMELEC

 319,584 Precincts

1,000 Voters o
5-7 precincts

76,340 PCOS

Magkakaroong ng clustered precincts mula sa

lumang mga presinto
 Mga presinto
Automated Elections

● Kadalasa'y mga ● Clustered precinct

kwarto ng ● Pagsasama-samahin
eskwelahan ang mga ang 5-7 presinto sa
presinto. manual eleksyon.
● < 200 voters ● <= 1,000 botante.
● Magkakaroon ng
panibagong
pagtatalaga ng mga
Manual Elections
botante sa iba't ibang
clustered precinct.
 GANITO NA ANG PAGBOTO

1
●

●
Pumunta ng maaga sa
presinto, 7:00 am – 6:00 pm
ang botohan
Magdala ng ID na maaaring
magpatunay ng
pagkakakilanlan.
●
Pumila sa pagboto
●
Magdala ng listahan ng mga
napiling kandidato at Partylist
na inyong iboboto.

ImageCOMELEC
Source: source: COMELEC
GANITO NA ANG PAGBOTO

2
● Itse-tsek ng BEI kung ang iyong pangalan
ay nasa listahan.
● Bibigyan ka ng BEI ng official ballot na halos
kasing haba ng 3 “short bond paper’.
● Bibigyan ka ng BEI ng “felt-tip” pen na iyong
gagamitin sa pagboto.
Balota
●
Ang balota ay may
habang 2.5
talampakan
●
Mayroong 300
pangalan sa bawat
mukha
 Ingatan ang balota
● Ingatang di malukot, mabasa, madumihan at
mapunit ang official ballot.
 GANITO NA ANG PAGBOTO

Gagamit ng felt-tip pen sa pag-shade

Source: CP-Union
GANITO NA ANG PAGBOTO

3 ● Maghanap ng
mauupuan at
bumoto.
GANITO NA ANG PAGBOTO

4 Sa pagpili ng kandidatong iboboto, i-

●

shade ang oval/ bilog na katapat ng

napiling kandidato o Party list.
●
Tiyaking hindi lumagpas sa guhit
( oblong/ bilog) at naitimang mabuti ito.
●
Tandaang hindi dapat sumobra ang
pagpili ng kandidato at Party list.
●
Halimbawa: 12 senador lamang, 1
PL. Dahil pag sumobra, hindi na ito
bibilangin ng makina
 Tamang Paraan ng Pag-shade sa balota.

   |
   

 

Okay!
Source: COMELEC
 Bago isubo ang nasagutang balota,

5
●

muling rebisahin ito para matiyak na-

shade mabuti ang mga napiling oblong
katapat ng kandidatong/Partylist na
napili.
●
Tandaan: Iwasang ang aksidenteng
pagsulat/guhit sa balota labas ng
oval/ bilog, lalo na sa gawing may
“bar code” upang tiyak na
mabibilang ng PCOS ang iyong
balota.
PCOS: SAES 1800 (Makina sa
presinto)

Source: CP-Union, 4 Dec 2009

Source: CP-Union, 4 Dec 2009
 GANITO NA ANG PAGBOTO Paraan ng Pagboto

6 ●
Isubo ang inyong
balota sa PCOS.

Source: COMELEC
● Ang pagsubo ay
pahaba, paharap man
ito o patalikod ay
tatanggapin ng
PCOS.
7 Matapos maisubo sa makina ang balota
tiyakin itong nahulog sa ‘ballot box”. Kung ito
ay iniluwa ng makina, ang kahulugan nito ay
“rejected” ang balota.

8 Kapag nagkagayon, itala ito at i-report

agad sa Poll Watcher ng iyong kandidato
at/ o Partylist na nakatalaga sa presinto.
Isulat ang reklamo at ibigay sa BEI.
● Aabot ng 30 segundo para
mabasa at mabilang ang
inyong balota.
● Hintaying marekord ng
makina o PCOS ang
inyong boto.
 Rejected Ballots
● Kung sakaling sa unang pagsubo ng balota, hindi ito
tinanggap ng PCOS, maaring ulitin uli. Hanggang
dalawang beses lamang pwedeng isubo ang balota
sa PCOS. Kung sa ika-apat na pagkakataon ay hindi
ito tinanggap, considered as “rejected ballot” na.
● Kukunin ng BEI ang “rejected ballot” at ilalagay sa
A15 Envelope
9 ●
Matapos maisubo ang balota sa
PCOS, magta-thumb mark sa EDCVL
o Election Day Computerized Voter's
List na nasa pangangalaga ng BEI
●
Lalagyan ng BEI ng Indelible Ink ang
kanang bahagi ng hintuturo TANDA NA
TAPOS NANG BUMOTO
 Tandaan
● Mga botanteng nasa 30
metro ang layo sa polling
precint ay maari pang
bumoto kahit inabot na ng
ika- 6 ng gabi.
● 3x na tatawagin ng poll clerk
ang pangalan, kapag hindi
sumagot, di na makakaboto
( huwag umalis sa pila para
seguradong makaboto
GANITO NA ANG PAGBOTO

● Assistor to illiterate and person

with disability/disabled voters
● Relative within the fourth
civil degree of consaguinity
or affinity
● Any person of his confidence

who belongs to the same

household
● Any member of the BEI

● No person may assist an

illiterate, more than 3 times,
except the BEI
Sa Precinct: Manual voting vs
Automated
Hindi pa rin matatanggal ang
traditional na pandaraya
 The necessity to guard our votes
● Frauds
● Manipulation
● Disenfranchisement
● Terrorism
ELECTION-RELATED VIOLENT INCIDENTS (PNP)

2007 2004 2001 1998 1995

No. of Cases 229 249 269 267 121
Killed 121 148 111 67 79
Wounded 176 261 293 162 111
 Internal safeguards in the AES
● Watching the votes in the AES starts with
ensuring integrity in the voting machines
● Source code review
● Software program verifications in every machines
● Proper encryption and digital signing
● Voter's vote verification
● Industry-standard testing procedures

Internet
 Without the internal safeguards
● Results will not be credible
● Automated dagdag-bawas
● The election becomes
● Not transparent
● Less opportunity for the voters to watch the
counting and canvassing

Internet
 External safeguards
● Ballots
● Final testing and sealing
● 3-7 days before election day
● Initialization reports
● Precinct Count Optical Scan
● Consolidation/Canvassing Server
● Audit log report
● General Instructions on the 2010 Elections
2010 Election Monitoring Coverage
● 50 M registered voters
● 60 percent still have little or no knowledge of the
automated election system*
● 80 provinces
● 1,631 cities and municipalities
● 80,136 clustered precincts
● 37,884 polling centers
● 82,200 precinct machines
● 80,136 precinct machines for distribution
 Monitoring Efforts

AES Watch

People's International Observers

Mission

Election Exchange
Google Precinct Finder
 VoteReportPH Monitoring
● Crowd-source reports

Image Source: New York Times

AES Watch
www.votereportph.org
SMS Reports verification
SMS Report Verified
Categories
● Forms of reports
● Documentation
● Videos
● Images
● Related news reports
 Aggregating reports

People's International Observers

Mission
www.votereportph.org
 Ang ating mga
tungkulin
● Kilalanin ang mga kandidato at
ang kanilang mga plataporma
● Alamin kung pang-ilang
numero sa listahan ang inyong
kandidato.
● Bentahe ito para sa mabilis
na pagboto sa kalagayang
aabot sa mahigit na 600
kandidato at 154 Party Lists
ang lalahok sa Eleksyong
2010
 Ang ating mga
tungkulin
● Makipag-ugnayan lagi sa lokal na
Comelec, alamin ang kalendaryo
sa eleksyon at magiging mga
panuntunan na ilalabas
● Tumulong sa pagpapalawak ng
edukasyon hinggil sa
pamamaraan ng pagboto sa AES
● Mangampanya para sa mga
progresibo at karapat-dapat na
kandidato
 Ang ating mga
tungkulin
● Maghikayat ng mga boluntir
upang makatulong sa
masinop na dokumentasyon
sa mga failures na
magaganap sa paggamit ng
AES
● Magboluntir o mag-ulat sa
CPU VoteReportPh team
http://www.votereportph.org
http://www.cp-union.com