1.

BÖLÜM
HATALAR ve HATA HESAPLARI
Jeodezik ölçmeler, istenilen amaca göre belirli
bir doğrulukta yapılmalı ve yanılgılara karşı
güvenilir olmalıdır. Hatasız ölçülerden, ancak
hatasız ölçme aletlerinin kullanılması ve
kişisel hataların olmaması durumunda söz
edilebilir. Bir büyüklüğün belirlenmesi için
genel olarak, ölçmeler çok kez yinelenir ve
ilave ölçmeler de yapılır. Örneğin, bir dik
üçgenin dik kenarları yanında hipotenüsü de
ölçülür veya bir üçgenin iki açısının yanında
üçüncü açısı da ölçülür.
 HATALAR ve HATA HESAPLARI
Ölçülerin değerlendirilmesi ile;

 Çok kez ölçülen bir büyüklük için, uygun bir

ortalama değer türetilir,
 İstenen doğruluğa ulaşabilmek amacıyla her bir
büyüklük için ölçme sayısı veya ölçme duyarlığı
verilir,
 Çok kez ölçülen bir büyüklüğün ortalama değeri
için, bir duyarlık ve güven aralığı kestirilir.
 ölçme hataları 3 grupta toplanır:
 1- Kaba Hatalar : Ölçme aletindeki yanlış okuma hatası, yanlış
hedefe bakmaktan doğan hatalar gibi ölçmecinin dikkatsizliği,
yorgunluğu vb. nedenlerle ortaya çıkabilecek hatalardır. Kaba
hatalar kontrol ölçmeleriyle kolayca ortaya çıkarılabilir.
 2- Düzenli (Sistematik) Hatalar : Ölçme sonuçlarına aynı
yönde etkiyen hatalardır. Bu hataların büyüklüğü ve işaretleri
belli bir parametreye bağlıdır. Bu parametrelerin etkileri ortadan
kaldırılmadan ölçmeler ne kadar tekrar edilirse edilsin bu tür
hatalar ortadan kalkmaz.
 3- Düzensiz (Rastlantısal, Tesadüfi) Hatalar : Kaba ve
düzenli olmayan diğer bütün hatalar düzensiz hata olarak
adlandırılırlar ve bu hatalar, kontrol ölçmeleriyle de ortaya
çıkartılamaz. Hataların işaretleri bazen artı bazen de eksi
olabilir. Düzensiz hataların etkisini azaltabilmek için aynı
büyüklüğe ait ölçüler, yeterince tekrarlanır ve bunların
ortalaması alınır.
 - Düzensiz (Rastlantısal) Hatalar
 Genellikle rastlantısal hatalarla yüklü bütün büyük ölçü
serileri için bu durum geçerlidir. Bu tür ölçü serilerine
istatistik dilinde normal dağılım denir.

Bağıl
sıklık
(%)
Sayı
sı

Çok kez ölçülmüş bir açının histogramı

 Ölçmelerdeki Hata Kaynakları
 1- Kişisel Hatalar : İnsan duyu organlarının kusursuz
olmaması nedeni ile kişisel dikkat ve yeteneğin sınırlı
olmasından kaynaklanan hatalardır. Örneğin, yatay
açı ölçümünde operatörün, aletin düşey gözlem
çizgisini, gözlenen hedefe tam olarak yöneltememesi
gibi.
 2- Aletsel Hatalar : Aletin yapımındaki veya
düzenlenmesindeki herhangi bir eksiklik ya da
herhangi bir parçasının oynaması nedeni ile oluşan
hatalardır. Örneğin, miradaki bölüm aralıklarının hatalı
yapılması veya miranın çarpılmış olması.
 3- Ortamdan Kaynaklanan Hatalar : Rüzgar,
sıcaklık, rutubet, hava katmanlarındaki kırılma,
yerçekimi, manyetik alan vb değişik doğa olaylarından
kaynaklanan hatalardır. Örneğin, çelik şerit metrenin
boyunun hava sıcaklığı ile değişimi gibi.
 Duyarlık Ölçütleri
Teknik çalışmalarda ölçme sonuçları önemli rol
oynadığından, bir büyüklüğün kesin değerinin istenilen
bir duyarlıkta (doğrulukta) elde edilmesi gerekir.
İstenilen duyarlıkta sonuçlara ulaşabilmek için;
 Uygun ölçme aletleri ve ölçme yöntemleri seçilmeli,
 Ölçmelerde ve hesaplarda uyulması gerekli hata
sınırları (hoşgörü sınırları) saptanarak, bir ölçünün
kabul edilip edilemeyeceği belirtilmeli,
 Kesin değerin istenilen duyarlıkta elde edilip
edilemediği araştırılabilmelidir.
Tüm bu istemleri yerine getirebilmek için duyarlık
ölçütleri adı verilen karşılaştırma büyüklükleri
tanımlanmıştır.
 Ortalama Değer ve Standart Sapma
Bir büyüklüğün gerçek değeri sonsuz sayıda ölçü
yapılamayacağı için genellikle belirlenemez. Bir büyüklük,
rastgele bir şekilde genellikle ( n   ) iken aynı doğrulukta,
birbirinden bağımsız ve sadece rastlantısal hatalarla yüklü
ölçülerden belirlenmek istenirse, her bir ölçü değeri, gerçek
değer olarak adlandırılan ortalama değer den sapar. Genellikle
belirli sayıda ( n ) ölçü olduğundan gerçek değere en yakın olan
ve kesin değer olarak adlandırılan aritmetik ortalama kullanılır.

x
1
n
 
1
L1  L2    Ln   L 
n

Görünen düzeltme
v1  x  L1 Hata ve düzeltme ters işaretli kavramlardır.
Bu durumda;
v 2  x  L2 hata = ölçü değeri – kesin değer
düzeltme = kesin değer – ölçü değeri’dir.

v n  x  Ln
 Ortalama Değer ve Standart Sapma
Düzeltmelerin karelerinin toplamının minimum
olması yani,
vv   v1  v 2    v n  min
2 2 2

koşulu geçerlidir. Bu aynı zamanda, en küçük

kareler yönteminin temel ilkesidir.
 v   0 Kontrol
görünen düzeltmeler toplamı sıfır olmaktadır.
 1  X  L1 Ölçü sayısının n   olması durumunda,
 2  X  L2 ölçülerinin gerçek değerinden sapmaları,
 gerçek düzeltmeler olarak adlandırılır.
 n  X  Ln
 Her bir ölçü için duyarlık ölçütü olarak bu
düzeltmelerin bir fonksiyonu olan teorik
standart sapma

 
  , n
n
Genellikle εi ler bilinmediğinden hesaplanan vi
görünen düzeltmeleriyle σ yerine her bir
ölçünün deneysel standart sapması olarak
ifade edilen yaklaşık veya tahmini bir istatistik
değer olarak s kullanılır.

s
vv 
n 1
 Mutlak Hatalar Ortalaması
Aynı şekilde yapılmış ölçüler sonunda gerçek
hatalarının (veya görünen hatalarının) mutlak
değerlerinin aritmetik ortalaması mutlak
hatalar ortalaması olarak adlandırılır ve t ile
gösterilir.       
1 2 n
Gerçek hatalar cinsinden t 
n n

Görünen hatalar cinsiden t

v1  v 2    v n

 v 
n n
 Olası (Muhtemel) Hata
Gerçek veya görünen hataların mutlak değerleri
büyüklüklerine göre sıralandığında ortadaki
değere olası hata adı verilmekte ve r harfi ile
gösterilmektedir.
Ölçü sayısı n tek ise: r   n 1
2
Ölçü sayısı n çift ise:
1  
r    n   n 2 
2 2 2 
n ε1 ε2
1 0 0 n 1 5 1 3. hata r=4
 3
2 3 3 2 2
3 4 5
4 5 7 n 6 n2 62 1
5 7 9  3  4 r  (5 7 )  6
6 11 2 2 2 2 2
 DUYARLIK ÖLÇÜTLERİ
Duyarlık ölçütleri arasında
t : s : r  0.80 : 1 : 0.67 n 
 geçerlidir. Buna göre s > t > r olduğundan
duyarlık ölçütü olarak deneysel standart
sapma in kullanımı tercih edilir.
 Bağıl (Rölatif) Hata
 Deneysel standart sapmanın, kesin değere
oranı bağıl hata olarak adlandırılır. Payı 1
olacak şekilde bir kesir oluşturulur. Örneğin,
L=3 km lik bir uzunluk sL=3 cm incelikle
ölçülmüşse, bunun bağıl hatası
sL 3 cm 3 cm 1
  
L 3 km 300000 cm 100 000
 Varyans Yayılma Yasası
 Her bir ölçünün standart sapması yanında sıkça, ölçüle
büyüklüklerin bir fonksiyonunun standart sapmasının d
bilinmesi gerekli olur. Bu, varyans yayılma yasasıy
elde edilir.
Önceleri varyans yayılma yasası yerine hata yayılm
yasası kavramı kullanılmaktaydı.
 Doğrusal Fonksiyonlarda Varyans Yayılma Yasası
 L1 ve L2 ölçüleriyle bunların standart sapmaları  1
2 ve veriliyor.
 x  L1  L2
fonksiyonunun s x standart sapması aranıyor.
s x2  s12  s 22  sx  s12  s 22
 Doğrusal fonksiyonlarla varyans Yayılma yasası
L1 , L2 ,  , Ln Ölçüler
s1 , s 2 ,  , s n Standart sapmalar
1 ,  2 ,  , n Katsayılar olmak üzere
x  α1 L1  α 2  L 2  ....  α n L n fonksiyonunun standart sapması

2 2 şeklinde ifade edilir.

s 2x 2 2 2 2
 α1  s1  α 2 s 2  ......  α n  s n
Özel durumlar:
Ölçülerin standart sapmalarının aynı olması durumu
  sn
s1  s 2   s 2x  [αα]  s 2
Tüm yalın terimlerin, yani  i lerin +1 veya –1 olması durumu

s 2x  n  s 2  sx  s n
 Doğrusal Fonksiyonlarla
Varyans Yayılma Yasası
Bir büyüklüğün n kez ölçülmesi durumu

L1 L2 Ln
x  
n n n
s2 s2 s2 n  s2 s2 s
s x2       sx 
2 2 2 2 n
n n n n n

Doğrusal Olmayan Fonksiyonlarda

Varyans Yayılma Yasası
x  f ( L1 , L2 ,  , Ln ) için
2 2 2
 f  2  f  2  f  2
s x2    s1    s 2  .......    s n
 L1   L2   Ln 
 UYGULAMALAR
 Uygulama-1.02 : 20 m uzunluğunda ve
bölümlendirme standart sapması 2 mm olan bir
çelik şerit metre ile, ölçülen 100 metrelik bir
kenarın standart sapması ne olur ?
sx  s  n s100  2 5  4.5 mm

 Uygulama-1.03 : 160 m lik bir kenar birbirinden

bağımsız olarak 4 kez ölçülüyor. Her bir
ölçünün standart sapması 12 mm dir. 4 ölçüden
elde edilen aritmetik ortalamanın standart
sapması ne olur? s 12
sx    6 mm
n 4
 UYGULAMALAR
 Uygulama-1.04 : a=87.46 ve sa=0.04 ise x=log a nın
standart sapması nedir?
Vvaryans yayılma yasası bağıntısından,
2 2 2
 f  2  f  2  f  2
s x2    s1    s 2  .......    s n
 L1   L2   Ln 

x log e 0.4343
sx  sa  sa   0.04  0.0002
a a 87.46
 UYGULAMALAR
Uygulama-1.05 : Bir dikdörtgenin kenarları ve onların
standart sapmaları a=39.12 m, sa=0.02 m ve
b=71.38 m, sb=0.04 m dir. Dikdörtgenin alanını ve bu
alanın standart sapmasını hesaplayınız?
F  a b  39.12  71.38  2792.4 m 2
sF2  b 2  s a2  a 2  s b2

s F2  (71.38  0.02) 2  (39.12  0.04) 2  4.49  s F  2.1 m 2

Not: Alan hesaplarında sonuca; küçük kenardaki

hata, büyük kenardaki hatadan daha çok etki eder .
 UYGULAMALAR
Uygulama-1.06 : ABC üçgeninde, b=221.41 m, c=166.14
m ve  =54.2110 gon ölçülüyor. Verilen büyüklüklere
ilişkin standart sapmalar sb=0.06 m, sc=0.05 m ve s =4.0
mgon. a kenarı ve bu kenarın standart sapmasını
a hesaplayınız.
 b 2  c 2  2 bc cos 
2 2 2 2
 b  c cos α   c  b cos α   bc sin α  s
s a2   2
 sb  
2
 sc    α
 a   a   a  ρ2

a  221.412  166.14 2  2  221.41 166.14  cos 54.2110  167.795 m

2
 221.41  166 .14  cos 54.211 
s a2    0.06 2 
 167 .795 
2
 166 .14  221 .41 cos 54.211  2
   0.05 
 167 .795 
2
 221 .41 166 .14  sin 54.211  0.004 2
  ( )  0.001746439 s a  0.042 m
 167 .795  63.6619
 UYGULAMALAR
Uygulama-1.07 : Silindir şeklindeki bir yakıt tankının yarıçapı
r=11.51 m ve yüksekliği h=5.38 m olarak ölçülüyor. Tankın
boyutlarının standart sapmaları sr=0.05 m ve sh=0.07 m dir.
Yakıt tankının hacmini ve standart sapmasını hesaplayınız.
V   r 2 h  3.1416  11 .51 2  5.38  2239 .15 m 3
2 2
2  V  2  V  2
sV    sr    sh
 r   h 
 ( πh2r ) 2  s r2  ( πr 2 ) 2  s h2
 (3.1416  11 .51 2  5.38) 2 0.05 2  (3.1416  11 .512 ) 2 0.07 2
 1227.25 m 6

s V  35.03 m 3
 UYGULAMALAR
 Uygulama-1.08 : Bir üçgenin açıları 75.6743 gon, s=0.8
mgon ve 83.9622 gon, s=1.0 mgon olduğuna göre 
açısını ve bu açının standart sapması s yı bulunuz.
  200  (  200  75.6743 + 83.9622) = 40.3635 gon
Bu fonksiyona varyans yayılma yasası uygulanırsa,
d   d  d

sγ2  s α2  s β2  0.8 2  1.0 2  1.64 mgon 2

sγ  1.28 gon
 UYGULAMALAR
Uygulama-1.09 : (N1N)== 58.1470 gon ve N1N=L=100.25
m ile standart sapmaları s= 4 mgon ve sL=0.04 m bilindiğine
göre N noktasının konum standart sapmasını bulalım. Çözümde
N1 noktası hatasız alınacaktır.
2
sN  s 2x  s 2y
X  L  cos  , dx  cos   dL  L  sin   d
Y  L  sin  , dy  sin   dL  L  cos   d
s 2x  cos 2 α  sL2  L2  sin 2 α  s 2α
s 2y  sin 2 α  sL2  L2  cos 2 α  s 2α

s 2x  s 2y  (sin 2 α  cos 2 α)  sL2  L2 (sin 2 α  cos 2 α) s 2α

2
sN  sL2  L2  s 2α
2
s
sN  sL2  L2 α
ρ2
 UYGULAMALAR
2
s
sN  sL2  L2 α
ρ2

2 42
sN  0.04 2  100 .25 2
63662 2
 0.0016  0.00003968  0.00163968
sN  0.0405 m  4 cm
 UYGULAMALAR
Uygulama-1.10 : Bir kulenin yüksekliğini belirlemek için
yapılan ölçüler sonucunda L=50 m, sL=2 cm ve 50 gon,
s=1 mgon olarak elde edilmiştir. Kule yüksekliğinin standart
sapmasını hesaplayınız.
h
tan    h  L tan   50  tan 50  50 m
L

L
dh  tan  dL  2
d
cos 
2 2 2 2
 
∂ h  
∂ h L s
s h2    s L2    s 2  s h2  tan 2   s L2   

∂
 L ∂
  cos 4
  2

5000 2 1
 tan 50  2 
2
4
2
 2
 4  0.024674  4.024674
cos 50 (63662)
s h  2.006  2.01 cm
 UYGULAMALAR
Uygulama-1.11 : Bir uzunluk 3 parçaya bölünerek ölçülmüştür.
Her bir parçanın standart sapması sıra ile s1=1 cm, s2=2 cm ve
s3=4 cm olduğuna göre toplam uzunluğun standart sapmasını
hesaplayınız.

  1  2  3

2 2 2
 ∂  2  ∂  2  ∂   2
s   
2
 s1    s 2    s3  s12  s 22  s32  12  2 2  4 2  1  4  16  21
 ∂1   ∂ 2   ∂3 
s   4.6 cm
Uygulama-1.12 : Şekildeki üçgenin bir kenarı c=415.42 m, sc=5 cm ile iki
iç açısı   42.1430 gon, s=2 mgon ve   85.3657 gon, s=2 mgon
olarak ölçülüyor. b kenarını ve standart sapmasını hesaplayınız.
sin β sin 85.3657 A
b c  415.42   658.053 m
sin γ sin 42.1430
c
2 2 2 b=?
 ∂b   ∂b   ∂b  B  
s b2    s c2    s β2    s 2γ
 ∂c   β   ∂γ  C

2 2
2
2  sin β  2  c  cos β 
2 s  
β   c  sin β cos γ  sγ2
s b    s c    
 sin γ   sin γ  ρ 
2
sin 2 γ 
 ρ2
2 2
 sin 85.3657  2  415 .42  cos 85.3657  22
sb2    0.05     
2
 sin 42.1430   sin 42.1430  63662
2
  415.42  sin 85.3657  cos 42.1430  22
  
2
 sin 42.1430  63662 2
s b2  0.0062732  0.0000234  0.0007038  0.0070004
s b  0.084 m  8.4 cm
 EŞİT DUYARLIKLI ÖLÇÜLERİN DENGELENMESİ
x  x 0  δx Li  v i  x 0  x
v i  x  ( Li  x 0 )  x  i

  i  ( Li  x 0 )
1- Mutlak (yalın) terimler
1
 2- Ortalama (kesin) değer x  [ ]
n

 3- Düzeltmeler v i  x   i
 4- Düzeltmelerin toplamı kontrolü [ v ]  0
vv        x       2
 5- [vv] kontrolleri n

s
vv 
 6- Bir ölçünün standart sapması n 1

s
sx 
 7- Ortalama değerin standart sapması n
 UYGULAMALAR
Uygulama-1.13 : Bir açının belirlenmesi için aşağıdaki
tablonun 1. sütununda verilen ölçüler yapılmıştır. Kesin
açı değerini, her bir ölçünün ve kesin değerin standart
sapmasını hesaplayınız. ( yaklaşık değer x0=50.852
gon alınmıştır. )
UYGULAMALA
 Ağırlık Kavramı
Ölçüler farklı duyarlıkta iseler, ortalama değerin
oluşturulmasında her bir ölçünün ağırlığı dikkate alınmalıdır. si
her hangi bir ölçünün standart sapması, c herhangi bir katsayı
olmak üzere Li ölçüsünün ağırlığı Pi  c s i2 dir. c için 10, 100 gibi
herhangi bir yuvarlak sabit değer seçilebileceği gibi herhangi bir
standart sapma değeri de alınabilir.
c c c
L1 , L2 ,  , Li P1 , P2 ,  , Pi P1  2 , P2  2 ,  , Pi  2
s1 s2 si
c
P1 s12 c s 22 s 22 s 22
  2  2  P1  P2  2
P2 c s1 c s1 s1
s 22

Pi s n2 s n2
 2  Pi  Pn 2 P1  s12  P2  s 22    Pi  si2  c  sabit
Pn si si
 Ağırlık Kavramı
Ağırlığı 1 olan ölçünün standart sapması birim ağırlık olarak
anılır ve s0 ile gösterilir. Bu durumda si standart sapmalı bir Li

ölçüsünün Pi ağırlığı
2 2
s s
1  s 02  Pi  si2  Pi  o2  si2  0
si Pi
x  α 1 L1  α 2  L 2  ....  α n  L n
s 2x  α12  s12  α 22  s 22  ......  α n2  s n2

s 02 s 02 s 02 s 02
s 2x  , s12  , s 22  , , s n2 
Px P1 P2 Pn
s 02 s 2
s 2
s 2
1 12  22  n2
 α12  0  α 22  0    α n2  0   
Px P1 P2 Pn Px P1 P2 Pn

ifadesinin
Li P i ağırlığı 1 dir. normlandırılmış ya da
standardize edilmiş değişken
 UYGULAMALA
Uygulama-1.14 : Bir üçgende  açısı s=0.8 mgon ve  açısı
s=0.6 mgon standart sapma değerleri ile ölçülüyor.
a- P=1 ise P=?
s α2 0.8 2 0.64
Pβ     1.78
2 0.36
s 2β 0.6

b-  = 200-(+) gon olduğuna göre P=?

1 1 1 1 1
     1.56  P γ  0.64
Pγ Pα P β 1 1.78
 Ağırlıklı Ortalama
xO yaklaşık değer olmak üzere, farklı ağırlıkta n tane
Li ölçüsünden kesin değer, ağırlıklı ortalama olarak

P1  L1  P2  L2    Pn  Ln [ P  L ]
x 
P1  P2    Pn [P]
Küçük rakamlarla işlem yapma kolaylığı nedeniyle x0
yaklaşık değer ve  i  Li  x 0 olmak üzere kesin değer x,

P1  1  P2  2    Pn  n [ P  ]
x  x 0  δx  x 0   x0 
P1  P2    Pn [P]

Şeklinde de yazılabilir.
 Ağırlıklı Ortalama
s0 
 Pvv  Ağırlığı 1 olan ölçünün standart sapması
n 1
s0
si  Ağırlığı Pi olan bir ölçünün standart sapması
Pi

so so
sx   Kesin değerin standart sapması
PX [P]

Kontrol işlemleri :
[P v]  0
[Pvv]  [Pll] - [Pl]  δx

[Pl] 2
[Pvv]  [Pll] -
[P]
 UYGULAMA
Uygulama-1.15 : Bir açı 1. gün 6 kez, 2. gün 2 kez, 3. gün 4 kez
ve 4. gün de 8 kez ölçülüyor. Günlük ortalamaları olarak,
65.1436 gon, 65.1444 gon, 65.1445 gon ve 65.1442 gon serisi
elde ediliyor. Ortalama değer ve standart sapması nedir ?
Yaklaşık değer olarak x0=65.14 gon ve 2 kez ölçülen açı için
ağırlık 1 seçilirse aşağıdaki çizelgede verilen ağırlıklar bulunur.
UYGULAMA
 Uygulama-1.16: Bir L uzunluğu 4 defa ölçülüyor. Aşağıdaki
çizelgenin 1. sütununda ölçü değerleri ile 2. sütununda bu ölçülere
ilişkin standart sapmalar veriliyor. Her bir ölçünün ağırlığını, L
uzunluğunun kesin değerini ve standart sapmasını hesaplayınız.
L uzunluğu, L=x0+δx şeklinde yazılabilir. x0=285.300 m olarak alalım.
Ölçülerin ağırlıkları Pi=c/si2 den hesaplanır. Burada c=100 alalım
UYGULAMA
 Toplam Koşuluyla Ölçülerin Değerlendirilmesi
 Çoğu kez, çok sayıdaki Li ölçülerinin dengeli değerinin bir matematik koşulu sağlaması
gerekir. Bu tür ölçülerin dengelenmesi için ağırlıklı ortalama ilkesi aşağıdaki yolla verilir.
 n tane ölçünün toplamından elde edilen [L] ve olması gereken değer S ile gösterilirse,
kapanma hatası dir. Kapanma hatası eşit ağırlıklı ölçülerde her bir ölçüye eşit
olarak dağıtılır. Li ölçüsünün ve benzer şekilde bir dengeli ölçüsünün standart sapması
w  [ L]  S

 eşitlikleri ile verilir. Ölçülerin farklı ağırlıkta olması durumunda, kapanma hataları, her bir
ölçüye ağırlığı
w ile ters orantılı (1/Pi) olarak 1 dağıtılır. Ağırlığı 1 olan ölçünün ya da xi
s i  ölçüsünün, standart
dengeli s xi sapması
s i  1 da,
n n

olur.

w s0 1 Pi
s0  , s xi   1
[1 P ] Pi 1 P 
 Çift Ölçülerden Standart Sapma Hesabı
Çok kez n tane aynı tür büyüklük güvenilir olması için her biri
aynı duyarlıkta ikişer kez ölçülür.
Li ve εi ilk serinin ölçüleri ve düzeltmeleri
Li’ ve εi’ ikinci serinin ölçüleri ve düzeltmeleri
Bir büyüklüğün gerçek değeri= ölçü değeri + gerçek düzeltme
Li   i  Lıi   iı Li  Lıi  d i   i   iı

 dd      2'   ' '  σ 2

s 2 σ' 2  s  2
n n n n
 dd   s 2  s ı 2
n

s  s  alınırsa
 dd   2s 2 olur
n
 Çift Ölçülerden Standart Sapma Hesabı

s
 dd 
Eşit ağırlıklı her bir ölçünün standart sapması
2n

iki ölçmeden elde edilen

sm 
s

1  dd 
bir ortalama ölçünün standart sapması 2 2 n
Farklı ağırlıklı ölçmelerde, ağırlığı 1
so 
 Pdd 
olan bir ölçünün standart sapması 2n
Farklı ağırlıklı ölçmelerde, ağırlığı 1 olan s0
çift ölçü ortalamasının standart sapması sm  
2
Farklı ağırlıklı ölçmelerde, ağırlığı Pi s0
si 
olan bir ölçünün standart sapması Pi

Farklı ağırlıklı ölçmelerde, ağırlığı Pi olan si sm

s mi  
çift ölçü ortalamasının standart sapması 2 Pi
 UYGULAMA
Uygulama-1.17 : Bir kenar çelik şerit metre ile gidiş-dönüş şeklinde 5
kez ölçülerek aşağıdaki tablonun 1. ve 2. sütunlarındaki değerler elde
ediliyor. Bir ölçünün, bir çift ölçüden elde edilecek değerin ve kesin
değerin standart sapmasını hesaplayınız.
 Uygulama-1.18 : Bir nivelman yolu parçalara bölünmüş ve her
parça gidiş-dönüş ölçülerek aşağıdaki çizelgede verilmiştir.
a) Ağırlığı 1 olan bir ölçünün (gidiş veya dönüş) ve çift ölçünün
(gidiş-dönüş ortalamasının) standart sapmasını,
b) Toplam yükseklik farkını ve standart sapmasını,
c) Her bir parçadaki bir ölçünün ve çift ölçünün standart
sapmasını hesaplayınız.
 UYGULAMA
s0 
Pdd  
12.22
 0.93 mm
a) Ağırlığı 1 olan bir ölçünün
standart sapması 2n 2 7
Ağırlığı 1 olan çift ölçünün s 0 0.93
standart sapması sm    0.66 mm
2 2
b) Toplam yükseklik farkı 1
ΔH  (40.757  40.761)  40.759 m
2
Standart sapması
sm sm
s ΔH    sm  S   0.66  18.4  2.8 mm
PΔH 1  S
c) Her bir parçadaki,
Bir ölçünün standart sapması s0 s0
s 10 1    s 0 S 1  0.93 3.3  1.7 mm
Pi 1 Si
Çift ölçünün standart sapması s 1 .7
S 10 1  10 1   s m  S i  0.66  3.3  1.2 mm
2 2