Femija

Femija normal
normal
Aida Bushati
• Qellimi i cdo pediatri eshte:
– Te njohe potencialin e cdo femije dhe te
jape me te miren per te.
 Objektivat e pediatrit
• Te njohe dhe kuptoje:
– Rritjen, zhvillimin dhe sjelljen normale
te cdo femije ne menyre qe:
• Te monitoroje progresin
• Te vleresoje vonesat
• Te keshilloje prinderit
 Celesi i suksesit te
pediatreve
• Per te patur nje rritje dhe zhvillim optimal te
femijeve duhet:
– Eksperienca klinike
– Njohurite personale
– Praktika efektive
Te cilat kerkojne:
Familjarizim me te dhenat teorike
Strategjite e bazuara ne evidence-base
 CFARE DUHET TE
KUPTOJME ?
• Nderveprimin e forcave biologjike dhe
sociale me marredhenien:
– prind-femije
– Brenda familjes
– Ndermjet familjeve
– Ne shoqerine ku jetojme
• Rritja eshte nje pasqyre e mireqenies,
semundjeve kronike dhe stresit
interpersonal dhe psikologjik.
Modeli psikosocial i zhvillimit
 Zhvillimi
• Zhvillimi eshte rezultat i:
– Maturimit te SNQ
– Reaksioni psikologjik

Nuk percaktohet domosdoshmerisht nga :

faktori gjenetik (nature)
faktori ambjent (nurture)
Gjatesia varet nga kombinimi i :
Gjenetikes (biologjik); zakonet sjellore te ushqyerjes
(psikologjike); pasja e ushqimeve te pershtatshme (social)
 Simptomat e pacientit ekzaminohen dhe shpjegohen
ne konteksin e ekzistences se pacientit

• Modeli biopsikosocial i zhvillimit

zevendesoi modelin biomedikal.

Pacienti: prodhues semundjesh Mjeku: fokusuar ne semundjen e trupit

 Modeli biopsikosocial
BIOSFERA
Shoqeria/kombi
Kulturat/subkultura
komuniteti
familja
2 persona
personi
SNQ
Organet/sistemet
indi
qeliza
organela
molekula

Continuum and hierarchy of natural systems in the biopsychosocial model.  (From Engel GL: The clinical application of the
biopsychosocial model. Am J Psych 1980;137:535–544.)
 Influencat biologjike ne
zhvillim
• Gjenetika
• Ekspozimi in utero ndaj substancave
teratogene
• Semundjet post natale
• Ekspozimi ndaj substancave te demshme
• Maturimi
• Temperamenti ka nje rendesi te
vecante klinike biologjike.
• I referohet karakteristikave sjellore
ndaj stimujve intern dhe ekstern.
• Eshte intrisik dhe shume i veshtire
per t’u modifikuar nga sjelljet
prinderore.
• Stabilizohet rreth femijerise se
mesme.
TABLE 6-1   -- Temperamental
Characteristics: Descriptions
and Examples[**]    

CHARACTERISTIC DESCRIPTION EXAMPLES[*]

Activity level Amount of gross motor movement “She's constantly on the move.” “He would rather
sit still than run around.”

Rhythmicity Regularity of biologic cycles “He's never hungry at the same time each day.”
“You could set a watch by her nap.”

Approach and withdrawal Initial response to new stimuli “She rejects every new food at first.” “He sleeps
well in any place.”

Adaptability Ease of adaptation to novel stimulus “Changes upset him.” “She adjusts to new people
quickly.”

Threshold of responsiveness Intensity of stimuli needed to evoke a response (e.g., “He notices all the lumps in his food and objects
touch, sound, light) to them.” “She will eat anything, wear
anything, do anything.”

Intensity of reaction Energy level of response “She shouts when she is happy and wails when
she is sad.” “He never cries much.”

Quality of mood Usual disposition (e.g., pleasant, glum) “He does not laugh much.” “It seems like she is
always happy.”

Distractibility How easily diverted from ongoing activity “She is distracted at mealtime when other children
are playing.” “He doesn't even hear me
when he is playing.”

Attention span and persistence How long a child pays attention and sticks with “He goes from toy to toy every minute.” “She will
difficult tasks keep at a puzzle until she has mastered it.”

* Typical statements of parents, reflecting the range for each

characteristic from very little to very much.  
** Based on Chess S, Thomas A: Temperament in Clinical Practice.
New York, NY, Guilford, 1986.

 
 Influenca psikologjike
• Attachement (lidhja)
• Contingency (sjellja e sigurt e
prinderve)
 Faktoret sociale
• Sistemi familjar

• Modeli ekologjik
 Unifikimi i koncepteve
• GJENDJA E FEMIJES NE CDO KOHE ESHTE NJE FUNKSION
BASHKEVEPRIMI I FAKTOREVE BIOLOGJIKE DHE SOCIALE.
Mekanizmat biologjike
Gjenetika, influencat in-utero te zhvillimit

Mekanizmat
Mekanizmatpsikosociale
psikosociale
Depresioni i nenes Attachenet, disiplina, modelimi, familja Probleme te pershtatjes
Attachenet, disiplina, modelimi,
familja

Te ardhurat sociale
 Guret e zhvillimit
• Motorika e madhe
• Motorika fine
• Zhvilimi social
• Zhvillimi emocional
• Gjuha
• Njohja
 TABLE 6-2   -- Classic Stage Theories
Psychoanalytic Theories.

INFANCY (0–
1 YR)
TODDLERHOOD
(2–3 YR)
PRESCHOOL
(3–6 YR)
SCHOOL AGE
(6–12 YR)  ADOLESCEN
CE (12–20 YR)

Freud:p Oral Anal Phallic/oedipal Latency Genital

sychose
xual

Basic trust vs Autonomy vs shame Initiative vs guilt Industry vs Identity vs role

Erikson:p mistrust and doubt inferiority diffusion
sychosoc
ial

Piaget:co Sensorimotor Sensorimotor Preoperational Concrete Formal operations

gnitive operations

----
Kohlberg Preconventional:avoid Conventional:confo Conventional:law Postconventional:m
:moral punishment/obtain rmity (stage 3) and order (stage oral principles
rewards(stages 1 and 4)
2)
 Perdorimi i statistikes ne
vleresimin e zhvilimit
• Cfare eshte normale?
– per pediatrin femije i shendetshem
– Statistikisht shperndarja sipas kurbes
se Gaussit
• Percentilet
• Moda
• Mediana
TABLE 8-1   -- Guret themeltar te
zhvillimit gjate 2 vjeteve te para    

GURET THEMELTARE Mosha mesatare e arritjeve ne muaj Perfshirja e zhvillimit

GROSS MOTOR
Mban koken kur eshte ulur 2 Lejon kontakte me te shpeshta vizuale
Terhiqet per tu ngritur pa e leshuar koken 3 Tonus muskular
nga pas

Bashkon duart ne linjen mediane 3 Vete zbulimi I duarve

Zhduket refleksi atonik asimetrik I qafes 4 Sheh duart ne linjen mediane

qendron ndenjur pa mbeshtetje 6 Rritet eksplorimi

Rrotullohet nga kurrizi permbys 6.5 Fleksion trunkal, rrezikon te biere
Ecen vete 12 Eksplorin, kontrollon afersine fizike me prinderit
Vrapon 16 Supervizimi me I veshtire
MOTORE FINE
Kap rraketaken 3.5 Perdor objektet
Zgjatet per te kapur objektet 4 Koordinimi vizual-motor

Zhduket kapja palmare 4 Leshime vullnetare

Kalon objektet nga nje dore ne tjetren 5.5 Krahason objektet
Kapja me gishtin e madh dhe ate tregues 8 I afte te eksploroje objektet e vogla
(pince)

Kthen faqet e librit 12 Shtohet autonomia gjate kohes se eksplorimit te

librave

Zhkarravit 13 Koordinim vizomotor

Nderton kulle me 2 kuba 15 Perdor objekte duke I kombinuar

Nderton kulle me 6 kuba 22 Kerkon koordinim te levizjeve motore te medha dhe

atyre fine.
KOMUNIKIMI DHE GJUHA

Qesh dhe I pergjigjet zerit dhe 1.5 Pjesemarja sociale me aktive

fytyrave

Belbezon me nje rrokje 6 Eksperimentimi me tingujt, ndjesite e prekjes

Frenohet ndaj “jo”-se” 7 Pergjigje ndaj tonit (joverbale)

Ndjek komandat e thjeshta me gjeste 7 Kominikim joverbal

nuk ndjek komandat e thjeshta me 10 Gjuhe verbale receptive (p.sh.,“ma jep mua”)
gjeste

thote “mama” ose “baba” 10 Gjuhe shprehese

Tregon objektet me gisht 10 Komunikim interaktiv

Flet fjalet e para te verteta 12 Fillimi I

thote 4–6 fjale 15 kuptimi I emrave te personave dhe objekteve

Thote 10–15 fjale 18 kuptimi I emrave te personave dhe objekteve

Thote fjali me dy fjale (p.sh.,“mami 19 Fillimi I gramatizimit, korrespondon me nje fjalor prej +
kepuca”) 50 fjalesh.
 COGNITIVE

Ngull syte per disa momente ne 2 Mungesa e permanences se objekteve

vendin ku nje objekt I zhduket (jashte syve, jashte mendjes) [p.sh.,
nga pamja. kur topi bie nga dora]

Veshtron doren e vet 4 Zbulimi I vetvetes, shklaku dhe pasoja

Perplas kubat me njera tjetren 8 Krahasim aktiv I objekteve

Zbulon lodren (pasi ka pare qe 8 Permanenca e objekteve

eshte fshehur)

Loje simbolike egocentrike (p.sh 12 Fillon te menduarit simbolik

ben sikur pi nga nje gote)

Perdor nje shkop per te arritur 17 I afte te lidhe veprimet per te zgjidhur nje
lodren problem
Ben sikur luan me nje kukull (p.sh 17 Mendimi simbolik
I jep kukulles nje shishe)
TABLE 8-2 Linjat kryesore te
sjelljes gjate vitit te pare te
jetes[*]  
Peruudha neonatale (1-4 jave)

Permbys: Qendron shtrire I flektuar, kthen koken nga nje ane

ne tjetren koka bie perpara kur mbahet permbys.

Ne shpine: Zakonisht I flektuar dhe pak I shtrenguar

Vizuale: Mund te fiksoje fytyren ne drejtim te drites, “syte e
kukulles” kur rrotullohet trupi.

Reflekset: Moro aktiv; reflekset e ecjes automatike; refleksi I

kapjes dhe I mbajtjes aktiv.

Sociale: Ka preference vizuale per fytyrat njerezore

1 MUAJSH

Permbys: Kembet me te shtrira, mban mjekren lart, kthen

koken, ngre koken per disa sekonda ne nivelin e
kokes kur mbahet ne suspension ventral.

Ne shpine: Predominon postrua tonike e qafes, qendron I shtrire

dhe me I relaksuar; koka perkulet pas kur
terhiqet per tu ngritur ndenjur.

Vizuale : Sheh personat, ndjek objektet qe levizin

Sociale: Levizjet e trupit perkojne me zerat e te tjereve gjate

kontakt social, fillon te buzeqeshe.
2 MUAJSH

Permbys: E mban koken ne nivelin e trupit pak me gjate kur

mbahet ne suspension ventral .

Ne shpine: Predominon postura tonike e qafes, koka varet pas

kur terhiqet per tu ulur ndenjur .

Vizuale : Ndjek objektet ne levizje per 180 grade

Sociale: Qesh ne kontakt social ; degjon zera dhe u pergjigjet

3 MUAJSH

Permbys : Ngre koken dhe kraherorin me krahet te shtrire, koka

mbahet mbi nivelin e trupit ne suspension ventral

Ne shpine: Predominon postura tonike e qafes; zgjatet drejt

objekteve; tund duart drejt lodrave

ndenjur: Varja pas e kokes kompensohet pjeserisht kur kapet

dhe terhiqet nga duart. Fillon kontrolli I hershem I
kokes me levizje shtytese, kurrizi I harkuar.

Reflekset: Refleksi Moro tipik nuk persiston; ben levizje

mbrojtese ose reagime shkeputese selektive

Sociale: Kontakt social I qendrueshem, degjon muzike, thote

“aah, ngah”
4 MUAJSH

Permbys: Ngre koken dhe kraherorin me koken thuajse ne

aksin vertikal; kembet e shtrira.

Ne shpine: Predominon postura simetrike, duart ne linjen

mediane; zgjatet dhe kap objektet dhe I con ne
goje

Ndenjur : Nuk e var koken pas kur terhiqet nga duart, koka me
e qendrueshme. Preferon te qendroje ndenjur me
suport te plote mbi trung.

Ne kembe: Ngul kembet.

Pershtatese : Sheh lodren por nuk ben perpjekje per ta marre

Sociale: Qesh me ze;mund te tregoje pakenaqesi kur

shkeputet kontakti social; reagon kur sheh
ushqimin.
7 MUAJSH

PERMBYS: Rrotullohet, perdridhet

SHTRIRE NE SHPINE: Ngre koken, rrotullohet

NDENJUR: Qendron pak duke u mbajtur ne zonen pelvike,

perkulet perpara duke u mbeshtetur me duar,
perthyen kurrizin.
NE KEMBE: Mund te mbaje vete peshen e trupit, tundet ne menyre
aktive.

PERSHTATESE: Zgjatet dhe kap objektet e medha, kalon objektet nga

njera dore ne tjetren, perdor shputen per kapjen e
objekteve.

GJUHA: Formon tinguj shume rrokjesh

SOCIALE: Preferon nene, belbezon, pelqen pasqyren, ndryshon

emocionalisht ne baze te kontekstit social.
10 MUAJSH

ULJA: Ngrihet ne kembe vete pa mbeshtetje, me kurrizin drejt

.

QENDRIMI NE KEMBE: Ngrihet ne kembe dhe ecen duke u kapur pas

mobiljeve

Motor: Ecen kembadoras ose duke u zvarritur

Adaptive: Kap objekte me majat e gishtave, zbulon lodrat e

fshehura, mundohet te ngreje objektet nga toka, I
leshon objektet nese I kap nje person tjeter.

GJUHA: Thote fjale te perseritura (“mama,” “baba”)

SOCIALE: Pergjigjet kur thirret ne emer, luan kukafshehti,

pershendet me dore.
1 VJEC

Motor: Ecen I mbajtur per dore (48 jave);ngrihet vete, ben

shume hapa (Knobloch)

Adaptive: Kap lodrat prej pellushi pa ndihme me kapje ne forme

pincash te gishtit te madh dhe atij tregues; I jep
objekte nje personi tjeter kur I kerkohet ose I
behet shenje.

Gjuha: Thote disa fjale pervec :mama”, “baba”.

Social: Luan lodra te thjeshta me top; leviz duke ndihmuar

gjate veshjes.