5.

DÖNEMİN SIRAEVLERİ İLE

KARŞILAŞTIRILMASI
 Endüstri dönemi ile ortaya çakan başta İngiltere ve diğer Avrupa
ülkelerini etkileyen sıra evin İstanbul’a gelişi farklılık
göstermektedir. Tasarlanma biçimi klasik mimari düşünce ve
planlama ilkelerinin günümüz koşullarıyla birleştirilmesi ile dir.
 Türkiye’ye girişi 19.yy bulmaktadır. Konut ihtiyacını karşılamak,
pratik yapılması ve ekonomik olması semtlere yayılmasını
sağlamıştır.
 Bu dönemde yapılan sıra evler genellikle ikinci toplum grupları
Müslüman, Hıristiyan ikinci sınıf küçük esnaf ve sanatkârlarla,
orta küçük bürokratlardan oluşan kullanıcıların konutlarıydı.
 Günümüzde ise kırsal bölgeden gelip kentlere yerleşen kimseler
yaşamaktadır.
 Bu sıra evlerin başlıca özellikleri var olan sokak dokusuna uyumlu
olması ve sokak yapısının zorlanmamasına elverişli olmasıydı.
Diğer Avrupa ülkelerindeki sıra evlerin İstanbul’daki sıra evler
den farklı olmasının nedeni bahçe yapısı ve düzenlenme idi.
İşlevsellik açısından ve mimari özellikleri açısından bu dönemde
yapılan Beşiktaş Akaretler, Fener-Balat ve On sekiz Akaretler ile
karşılaştırılacaktır.
FENER-BALAT AKARETLER
SURP AGOP 18 AKARETLER
İŞLEVSELLİK AÇISINDAN KARŞILAŞTIRILMASI
 Surp Agop sıra evlerinin yapılma amacı başta Surp
Agop hastanesine gelir sağlamaktı. Konutlar
tamamlandıktan sonra bunun için kiraya verildi.
Vakfın eline geçen para ile kalan sıra evlerin
tamamlanması sağlandı. Sonra ise burada hastanede
barınan yoksul cemaat üyelerinin ihtiyaçlarını
karşılamak için kullanılmıştı.Günümüzde ise amacı
yoksulların barınma ihtiyacını karşılanması, yani
hayır olarak kullanılmaktadır. Sosyal bir nitelik de
taşımaktadır.
 Beşiktaş Akaretler, Osmanlı Devleti’nde vakfın malı
olup saraya yakın inşa edilmiş ve saray
çalışanlarının ihtiyacını karşılamaya yöneliktir. Elde
edilen kiralar yine devlet için kullanılmıştır. Diğer
sıra evlere göre daha geniştir ve cephelerinde
farklılık göstermektedir. Sosyal ihtiyaç olarak
tasarlanmış olsa bile akar geliri elde etme özelliği ile
Surp Agop’tan ayrılır.Günümüzde bir kısmı konut,
bir kısmı ise apart otel olarak kullanılmaktadır
 Fener - Balat sıra evleri i Rumlar tarafından
yapılmıştır, Fener Patrikhanesinin de o bölgede
olması inşa edilmesini etkilemiştir. Batılı mimari
üsluplardan etkilenmiştir. Sıkıştırılmış bir yapıya
sahip olup bunun için üç buçuk katlı yapıp bu sorun
çözülmeye çalışılmıştır. Barınma ihtiyaçlı
kullanıldıkları için tasarlanma ilkeleri açısından
farklılardır. Fener - Balat belli bir kısma hitap ettiği
için Surp Agop gibi sosyal bir nitelik taşımamaktadır.
 Ortaköy 18 Akaretler sıra evleri 19 yy.da inşa amaçlı
yapıldığı söylense de bazı kesimler tarafından Musevi
cemaatine ait olduğu yazmaktadır. Surp Agop gibi azınlık
cemaatine aittir. Vakfa gelir getirme amacı bakımından aynı
olup sosyal olma açısından farklılık göstermektedir. Her evde
bir ailenin konut ihtiyacını karşılamaya yönelik yapılmış
olmalarına rağmen, bugün her katında bir ailenin yaşadığı
sıra evlerin artık ortak bir mülkiyet altında bulunmaması,
zamana bağlı yıpranmalara ve bozulmalara karşı sıra evler
savunmasız kalmıştır.
 Genel olarak yapılma amacı artan nüfusun ihtiyacını karşılamaktı.
Bazıları buraları işyeri olarak da kullanmaktadır. ve yapılan bu
sıra evlerin çoğu işçi konutları niteliğinde tasarlanmıştır.
 Görüldüğü gibi Surp Agop başta vakfa gelir için tasarlanmış, daha
sonra elde edilen para ile kalan kısımlar tamamlanıp barınma yeri
olarak kullanılmıştır. Bu yönü ile diğerlerinden ayrılır.
MİMARİ ÖZELLİK AÇISINDAN KARŞILAŞTIRILMASI
 İstanbul’daki sıra evler genelde mimari açıdan farklılık
göstermektedir. Karşılaştırılma yapılırken İstanbul’daki sıra
evler ile yapılacaktır.
 İstanbul dokusu içerisinde tasarlanmış olmaları ve farklı
yerleşim yerleri, farklı kullanıcıların etnik-dinsel kökeni dini
inançları ve İstanbul’a has en güzel özellikleri ile sokak
dokusuna uygun dizilme ve yerleşim göstermesidir
 İstanbul’daki sıra evler sokak ve tek yapı ile bütünleşme
özellikleri ve bitişik geleneksel konutlar ile benzerlik gösterir.
 Surp Agop, bunlardan farklı zamanda tasarlanıp yenilenmiş;
akaretler ise bir bütün olarak tasarlanmış. Konutlar en fazla üç
katlı olup bodrumlu veya bodrumsuz olmasına göre iki katlı olanı
da mevcuttur. Surp Agop’ta bodrumlu yapılar mevcuttur. Fener -
Balat ta ise üç ve üç buçuk katlı mevcuttur. İstanbul’daki sıra
evlerin %95’i yandan girişli olup giriş mekânı taşlıktır. Geriye
kalan %5 kısımda ise ayrı bir giriş mekânı bulunmayıp binaya
giriş odalardan yapılmaktadır.
 Konutlarda yatay sirkülasyon taşlık ve hollerle, düşey sirkülasyon
ise merdivenle sağlanmaktadır. Merdiven konutun arka kısmında
mevcuttur. Konutlar genellikle dört beş mekânlı olup ama daha
fazlaları da vardır.
 Cephe düzenine baktığımızda Surp Agop’ta yalın ve sade
biçimlenişin yanında cumba taşımaktadır.
 Bu cumba Surp Agop sıra evlerinde birinci katta olup üstü
kapatılmıştır.
 19. yy. İstanbul evlerinin çoğunda pencere alınlıkları, neo-
klasik, palladiyen sütunlar vb. görülürken Surp Agop’ta bu
tür süsleme ve bezemelere rastlanmaz. Fener – Balat
evlerinde giriş kapısı yanındaki pencereler, geri çekilmiş giriş
kapısı, köşe plastrları, üçgen alınlık, pencere söve, sövede
kilit taşı ve çeşitli motifler bulunmaktadır. Diğerlerinde de
benzer özellikler göstermektedir.
TEŞEKKÜRLER