ENERGIJA SUNČEVOG ZRAČENJA

1.Pasivan zahvat

2. Aktivna solarna tehnika - solarne ploče i paneli

3. Solarna industrijska postrojenja

4. Teorija

PASIVAN SOLARNI ZAHVAT

Termin pasivne tehnike označava da nije potrebno ulaganje električne
energije,
a procesi se zasnivaju na spontanim prirodnim procesima.
To znači da je ova tehnologija 100% ekološka i usavršavana od prvih
ljudskih naselja do danas.
Upravo zato nju i propagiramo iako postoji i aktivna solarna tehnika.
U kombinaciji sa modernim zaptivanjem, izolacijama i materijalima
predstavljena pasivna solarna tehnika daje savršene rezultate, a ako je
dopunite sa aktivnom solarnom tehnologijom dobijate autonomne
sisteme, idealno rešenje za kuće daleko od naselja i infrastrukture.

Zagrevanje kuća pomoću vazdušnih kolektora

Princip zagrevanja kuca pomoću vazdušnih kolektora prikazan je na
slikama.
U toku dana zagrejani vazduh iz vazdušnih kolektora prirodnom
cirkulacijom prelazi u šljunak i zagreva ga, a rashlađeni vazduh iz
šljunka prelazi u kolektor.
Pritom su otvori na podu unutar sobe zatvoreni.

U toku noći ili zime, poklopci u sobi su otvoreni, pa topao vazduh iz

toplotnog skladišta zagreva prostorije kuće.

Staklena veranda

Korišćenje staklene verande kao sastavnog dela stambenog objekta

poznato je od davnina.
Staklena veranda kao nezaobilazan deo solarne arhitekture postavlja se
na južnu stranu zgrade.
Pomoću staklene verande se vrši zahvat direktnog i difuznog sunčevog
zračenja.
Pasivan zahvat sunčevog zračenja pomoću staklene verande i
Trombovog zida prikazan je na slici.
Obično se iza staklene verande nalazi masivan, tamno obojen zid koji
apsorbuje prispelo sunčevo zračenje.
Noću ili zimi se otvaraju gornji i donji otvor na zidu i
preko gornjeg u kuću ulazi topao vazduh, a na donji izlazi hladan i kuća
se zagreva.

Staklena veranda i podno skladište toplote

Kao podno skladište toplote najčešće se koristi rečni šljunak koji se

deponuje ispod poda kuće.
Poprečni presek kuće sa staklenom verandom i podnim skladištem
toplote.
Topao vazduh se iz staklene verande pomoću ventilatora prenosi do
šljunka ispod poda prostorije.
Topao šljunak zračenjem zagreva prostoriju, dok hladan vazduh iz
šljunka u toku noći odlazi u staklenu verandu.

Vodeni zid
U svetu se pokušava da se umesto Trombovog zida koristi
transparentni vodeni zid poznat pod nazivom transvol.
Šematski prikaz vodenog zida kao apsorbera sunčevog zračenja i
skladišta toplote dat je na slici.
U toku dana voda celom zapreminom apsorbuje sunčevo zračenje, dok
je u toku noći zračenjem predaje unutrašnjosti kuće.

Malo detaljnije za zainteresovane

PASIVAN ZAHVAT
Osnovni elementi pasivne solarne arhitekture su:
pravilna orijentacija zgrade, nadstrešnica, prozori, toplotni zastori, boja
zidova i nameštaja, Trombov zid, vodeni zid, staklena veranda, podno
skladište loplote itd.

Orijentacija zgrade
Kod direktnog zahvata sunčevog zračenja fasadu zgrade treba
orijentisati
prema jugu sa mogućim odstupanjem od 20° prema istoku i 30° prema
zapadu.
Za navedena odstupanja zgrada će primiti do 10% manje energije od
energije
koju bi primila kada bi bila orijentisana strogo prema jugu.
Odstupanje za 45 stepeni od juga ne umanjuje zahvaćenu energiju više
od 20%.

Nadstrešnica

Nadstrešnica treba da bude takvih dimenzija da u toku leta spreči, a u

toku zime omogući prodor sunčevog zračenja u objekat za stanovanje.
Koriste se nepokretne i pokretne nadstrešnice.
Sa pokretnim nadstrešnicama može da se postigne optimalni zahvat
sunčevog zračenja u toku cele godine.
1) sunčevi zraci 22. decembra,
2) sunčevi zraci /8. marta i 21. septembra,
3) sunčevi zraci 21. juna

Ugao upada sunčevog zračenja u objekat za stanovanje zavisi od

geografskog položaja mesta u kome se objekat nalazi, godišnjeg doba i
dnevnog kretanja Sunca.
Dimenzije nadstrešnice za naša područja zavise od upadnog ugla
sunčevog zračenja 21. juna i 22. decembra, kao što se može videti na
slici.

Prozori
U solarnoj arhitekturi prozori zauzimaju 60-90% južne fasade objekta za
stanovanje. Veličina prozora zavisi od vrste i namene objekta, odnosno
prostorija na kojima se nalaze, veličine nadstrešnice, mase zidova,
toplotnih zastora itd.
Ograničavajući faktor prilikom dimenzionisanja prozora predstavlja
moguće pregrevanje prostorija pod dejstvom sunčevog zračenja.
Vertikalni krovni prozori

Broj stakala na prozorima zavisi od klimatskih uslova u kojima se nalazi

dati objekat.
Na primer u primorju su dovoljni jednostruki prozori, u kontinentalnim
delovima dvostruki, a u severnim delovima trostruki.
U solarnoj arhitekturi se pored prozora koriste i krovni prozori različitih
oblika, dimenzija i položaja.
Sunčevo zračenje koje je prošlo kroz vertikalne krovne prozore
apsorbuje se na unutrašnjim stranama zidova kuće.
U toku noći dolazi do oslobađanja apsorbovane toplote i zagrevanja
vazduha u kući.
Povećanje broja stakala na prozorima neznatno smanjuje prolaz
sunčevog zračenja, a u znatnoj meri sprečava toplotne gubitke iz,
prostorija.

Toplotni zastori

Toplotni zastori se koriste za zaštitu od pregrevanja i za sprečavanje

toplotnih gubitaka iz, prostorija. Toplotni zastori su pokretni i mogu da
se nalaze sa unutrašnje ili spoljašnje strane prozora. Toplotni zastori za
sprečavanje pregrevanja svetlije su boje i efikasniji su ukoliko se nalaze
sa spoljašnje strane prozora. Toplotni zastori za sprečavanje toplotnih
gubitaka obično se nalaze sa unutrašnje strane prozora.

Boje zidova i nameštaja

Na zahvat sunčevog zračenja utiče boja zidova, zidovi tamnijih boja više
apsorbuju sunčevo zračenje od zidova svetlijih boja.
U solarnoj arhitekturi prihvatljivi su obojeni zidovi sa koeficijentom
apsorpcije od 0,5 -0,8.
 a
Materijal Koeficijent
apsorpcije
Crni beton 0,91
Neobojen beton 0,65
Svetlija cigla 0,60
Tamnocrvena
0,74
cigla
Mat bela boja 0,30
Sjajna bela boja 0,25
Tamnosiva boja 0,91
Crna uljana boja 0,90
Crvena uljana
0,74
boja

Koeficijent apsorpcije sunčevog zračenja za različite materijale.

Pored zidova sunčevo zračenje pada i na nameštaj u prostorijama.

Pri direktnom upadu sunčevog zračenja, nameštaj se više zagreva od
zidova, jer za istu površinu ima manju masu, tako da doprinosi
povećanju temperature u prostorijama.
U praksi se pokazalo da je sa stanovišta solarne arhitekture dozvoljeno
da nameštaj apsorbuje 20-30% upadnog sunčevog zračenja.

Trombov zid
U mestu Odeju u Pirinejima (Francuska) Felix Tromb je 1965. godine
sagradio kuću sa tamnim zidom na južnoj strani, koji je po njemu dobio
naziv Trombov zid.
Pomoću ovog zida Tromb je demonstrirao mogućnost efikasne pasivne
toplotne konverzije sunčevog zračenja. Zid je istovremeno služio kao
apsorber, kao skladište toplote i kao grejno telo za zagrevanje
unutrašnjih prostorija.
Trombov zid se obično izrađuje od cigli ili betona debljine 20-40 cm.
Na rastojanju 2-10 cm ispred zida nalazi se staklo.
U praksi se koriste dve konstrukcione varijante Trombovog zida:
bez otvora i sa otvorima pri osnovi i vrhu zida.
Nakon prolaska kroz staklo sunčevo zračenje pada na Trombov zid i
zagreva ga.
Toplota se sa spoljašnje na unutrašnju stranu zida prenosi konduktivnim
putem.
Brzina prenošenja toplote kroz Trombov zid zavisi od materijala od koga
je napravljen i njegove debljine.

.
Poprečni presek kuće sa Trombovim zidom:
1) dvostruka stakla, 2) vazdušni prostor, 3) odzračni ventil, 4) Trombov
zid, 5) hladan vazduh, 6) topao vazduh, 7) toplotno izolovan pod.

Trombov zid bez otvora za cirkulaciju vazduha:

l) prednje staklo, 2) unutrašnje staklo, 3) Trombov zid

U cilju sprečavanja preteranog zagrevanja prostorija ispred ili iza

Trombovog zida postavljaju se odgovarajući toplotni zastori, kao što se
može videti na slikama
.
Trombov zid sa unutrašnjim zastorom:
1) prednje staklo, 2) unutrašnje staklo,
3) unutrašnji zastor

Trombov zid sa spoljašnjim zastorom

1) prednje staklo, 2) unutrašnje staklo,
3) unutrašnji zastor
 

 
 2. AKTIVNA SOLARNA OPREMA
Mogućnosti transformacije
U pricipu postoje dve mogućnosti za energetsko iskorišćavanje
Sunčevog zračenja:

1) pretvaranje solarne energije u toplotnu i

2) direktno pretvaranje u el.energiju.

1. FOTONAPONSKE ĆELIJE služe za direktno pretvaranje solarne

energije u električnu sa veoma malim stepenom korisnog dejstva. One
rade na pricipu fotoelektričnog efekta. Vrlo tanke pločice kristala
silicijuma sa primesom arsena izloženi zračenju Sunca ponašaju se kao
puluprovodnički spoj. Čestice svetlosti, fotoni, atomima silicijuma izbijaju
elektrone i kao rezultat imamo da se na jednoj strani poluprovodničkog
spoja stvara višak negativnog, a na drugoj višak pozitivnog
naelektrisanja usled čega imamo protok struje.

Velika mana je nizak stepen iskorišćenja (oko 15%). Druga mana je tzv.
niska energetska isplativost. Naime, izrada ovih ćelija zahteva
specifično veliki utrošak energetski najskupljih materijala (Al,Si,Cu) tako
da je vreme vraćanja uložene energije oko 20 godina. Ako je vek
ovakvih uređaja manji od 20 godina ne možemo tvrditi da je ovo
obnovljivi izvor energije.

Njih ima smisla koristiti samo tamo gde je to jedini način za

snadbevanje el.energijom nekih izolovanih, važnih i skupih uređaja, kao
što su kosmički brodovi, geostacionarni sateliti ili udaljene metorološke
stanice, što se i upravo čini. Fotonaponske ćelije proizvode se tokom
poslednjih decenija, zbog rešavanja energetskih problema kosmičkih
programa, te se njihova cena smanjivala i sada iznosi oko 10 USD/W.
PRIMENA U DOMAĆINSTVIMA

Na ovaj način je moguće obezbediti struju u objektima ili uređajima gde

nije dostupna električna energija iz električne mtreže. To su najčešće
vikendice ili kuće u nepristupačnim mestima, plovni objekti, karavan
kućice kao i razni telekomunikacioni ili uređaji na planinskim vrhovima ili
signalni uređaji duž puteva.
Standardne komponente fotonaponskih sistema su fotonaponski moduli,
kontroleri punjenja akumulatora, akumulatori, provodnici i noseći
sistemi. U primenama gde je potrebno da se obezbedi napajanje
električnom energijom napona 220 V koristi se uređaj koji se zove
invertor i koji pretvara jednosmernu struju iz akumulatora u naizmeničnu
odgovarajućeg napona.
Jedan fotonaponski modul je sastavljen od više ćelija i najčešće
obezbeđuje napon od 12 ili 24 V, snaga mu je od 10 do 150 W. Modul
ima snagu od 100 W i napon od 12 V a dimenzije su mu 58 x 132 cm.
Broj modula i kapacitet akumulatora se određuju prema potrebama
potrošača koji će se priključiti na fotonaponski sistem.
Koristiti kompakt fluo svetiljke snage 7 i 11 W koje rade na
jednosmernom naponu od 12 V a priključuju se pomoću standardnog
sijaličnog grla tipa E27. Za manje zahteve postoje i frižideri zapremine
do 40 litara sa napajanjem od 12 V. Ukoliko želite da koristite postojeći
frižider koji je predviđen za rad na 220 V onda je potreban invertor
odgovarajuće snage da bi to omogućio. U tom slučaju obično se pravi
cela električna mreža da radi na 220 V i koriste se kompakt fluo štedljive
sijalice jer je potrebno da vodite računa o svakom potrošaču.
Regulatori koji vode računa o punjenju akumulatora iz fotonaponskih
ćelija i o potrošnji struje kao i o stanju akumulatora proizvode se za
struje od 6 do 30 A. Dobijena električna energija iz sunčanih ćelija
akumulira se u olovnim akumulatorima sa elektrolitom u obliku gela jer
su oni predviđeni da rade u režimu dubokog pražnjenja za razliku od
akumulatora koji se koriste u automobilima.

Potražite:
o Projektovanje fotonaponskih sisitema
o Više tipova fotonaponskih modula i regulatora,
o Želatinske akumulatore kapaciteta od 20 do 120 Ah
o Fluorescentne sijalice snage 7 i 12 W za napone
12 ili 24 V
o Sinusne pretvarače jednosmernog napona 12 V i
24 V u 220 V AC
o Integraciju sistema sa napajanjem iz agregata ili
vetrogeneratora
o Montažu opreme i puštanje u pogon

2. SOLARNI KOLEKTORI:
materijali koji imaju osobine crnog tela (potpuno apsorbuju sunčevu
energiju) pogodni su za izgradnju kolektora. Oni se mogu postavljati na
krov (kao krovni pokrivač), fasadu ili noseću konstrukciju. Stepen
korisnog dejstva pri pretvaranju solarne energije u toplotnu je od 60 do
70%. Sastavni delovi kolektora su: kućište (od Al profila), termoizolacija
(mineralna vuna debljine 50mm), apsorber (od Al lemela kroz koje su
provučene bakarne cevi), stakleni pokrivač debljine 4mm i ram kolektora
(od Al profila). Ovo su neki teh. podaci solarnog kolektora NAIS 80 firme
Nisal iz Niša.

U sistemima za iskorišćavanje sunčeve energije razlikujemo dva

cirkulaciona kruga: primarni i sekundarni. U primarnom krugu, toplota
apsorbovana u apsorberu kolektora se prenosi do izmenjivača toplote
IT. Prenosilac toplote u primarnom krugu je najčešće smeša vode sa
30-40% etilenglikola. U sekundarnom krugu se preko IT toplota predaje
akumulatoru toplote, a odatle posredno ili direktno potrošaču, kao topla
sanitarna voda ili voda za grejanje prostorija. Na slici 3.5.1.1 je prikazan
jednostavan sistem za grejanje i pripremu tople vode.

Međutim, moramo imati dodatni sistem za grejanje i toplu vodu, jer

solarna energija noću i zimi ne može zadovoljiti naše potrebe.
Ugradnjom kolektora u startu imamo dodatne investicije, ali kasnije
štedimo novac za gorivo ili el.energiju.

Tip kolektora izgleda ravne ploče proizvodi niže temperature i manje el.
energije, dok vakumski model ima specijalna koncentrujuća ogledala i
mnogo je efikasniji!
Cene su okvirno od 100 eura pa do 400 eura po komadu u Srbiji. U
inostranstvu su znatno jeftinije.
 
                   
Konceptualno različite vrste kolektora (efikasniji od ravne ploče)

Za grejanje stana od 60m2 na solarnu energiju potrebne su investicije

od 1 do 1.5 hiljada €, a za toplu vodu oko 500 €. Za grejanje tople vode
sistem se isplati za 2 godine. Procene su da bi solarna energija mogla
podmiriti oko 5% energetskih potreba naše zemlje. Leti bi mogla
obezbediti 80% potreba za toplom vodom, a zimi između 35 i 50%.
Sistemi za grejanje i toplu vodu mogli bi obezbediti 35% potreba u
severnoj i centralnoj Evropi, oko 50% južno od Alpa, a na jugu Evrope
čak 70%. Prema predviđanjima ukupna površina kolektora u EU dostići
će 2010. cifru od 75 miliona km2, a u zemljama Evrope van EU još 40
miliona km2. To znači da sadašnja godišnja prodaja treba da se
udesetostruči, što odgovara ciframa od 2.5 milijarde € godišnje.
 

KOMERCIJALNA UPOTREBA
SOLARNE ENERGIJE - malo teorije
Izvor: ETF Beograd

Većina oblika energije nastala je ili nastaje delovanjem zračenja Sunca,

npr. fosilna goriva su akumulisana energija zračenja Sunca koja su
došla do Zemlje pre milion godina.
Kada govorimo o energiji zračenja Sunca podrazumeva se njegovo
iskorišćenje u trenutku kada dođe do Zemlje, to je neposredno
iskorišćavanje zračenja Sunca.
Dotok energije Sunčevim zračenjem naziva se solarna konstanta, koja
je 1400W/m2 pri srednjoj udaljenosti Zemlje od Sunca, uz upadni ugao
od 90 stepeni zanemarujući delovanje atmosferske apsorpcije. Pri
prolasku kroz atmosferu deo energije se troši u složenim procesima, a
deo se reflekuje i reemituje u svemir. Taj deo iznosi oko 1/3 energije
koja je dospela na rub atmosfere, pa dotok energije do površine Zemlje
iznosi prosečno 920W/m2. Ako je projekcija površine Zemlje 127.106
km2, dotok energije iznosi 117400TW. Zbog rotacije Zemlje ta se
energija raspoređuje po celoj površini Zemlje (510.1.106 km2), pa je
prosečni dotok energije 230W/m2, odnosno 5.52kWh/m2 dnevno. To
su, naravno prosečne vrednosti, a stvarne zavise od geografske širine,
dela dana, pojave oblaka, zagađenja itd.

Energija zračenja Sunca koja dolazi do Zemljine površine iznosi, dakle,

oko 109TWh (8.6.1013toe) godišnje. Ta je energija oko 170 puta veća
nego energija u ukupnim rezervama uglja u svetu. To je ogromni
energetski izvor kojim se mogu zadovoljiti energetske potrebe za veoma
dugo vreme.

Energija zračenja koja dopire do površine Zemlje zavisi u prvom redu od

trajanja insolacije (trajanja sijanja Sunca, odnosno o vremenu kroz koje
se Sunce nalazi iznad horizonta). Trajanje insolacije zavisi od
geografske širine i o godišnjeg doba.
Razlika između vremena izlaska i vremena zalaska Sunca daje vreme
trajanja insolacije kojoj je izložena horizontalna i nezaštićena površina.
Ono iznosi za našu zemlju oko 15h leti i oko 9h zimi. Stvarno trajanje
insolacije je znatno kraće zbog pojave oblaka i magle, ali i zbog stanja
atmosfere na posmatranom području (zagađenost).
Ona se razlikuje za površine koje su postavljene horizontalno,
vertikalno, ili pod nekim uglom u odnusu na površinu Zemlje.
Npr. realno trajanje insolacije za Beograd (na horizontalnu površinu)
iznosi 2071h godišnje, od toga 70.5% u periodu od aprila do septembra
meseca i 29.5% u periodu od oktobra do marta. Za Podgoricu je to
vreme 2442h.

Ipak, dotok energije Sunčevog zračenja nije proporcionalan trajanju

insolacije. Naime, deo energije se gubi prolaženjem kroz atmosferu
zbog apsorpcije kiseonika, ozona i ugljen dioksida. Gubitak je veći što je
Sunce bliže horizontu. Osim toga, energija zračenja se u prolazu kroz
atmosferu raspršuje, a najveći gubitak je neposredno nakon zalaska
Sunca. Deo raspršene energije ipak dođe do površine Zemlje(oko 50%).
Prema tome, ukupno zračenje koje dođe do površine Zemlje sastoji se
od neposrednog i difuzionog zračenja koje je deo raspršene energije
zračenja. Zbog svega toga snaga zračenja koja dođe na površinu, a
koja bi se mogla energetski iskorišćavati, znatno se menja tokom dana,
a njene promene zavise od godišnjeg doba i položaja obasjane
površine.

Veoma se često energija zračenja prikazuje kao energija koja dođe do

površine Zemlje tokom dana, naravno za vreme trajanja isolacije. Ta
energija zavisi i od stanja oblačnosti i osobina atmosfere, ali je poželjno
poznavati i potencijalnu energiju zračenja. To je maksimalna energija
koja dođe do površine kroz suvu i vlažnu atmosferu. Ona zavisi i od
geografske širine i nadmorske visine. Ona postaje sve manja sa
smanjenjem nadmorske visine i povećanjem geografske širine. Na
geografskoj širini od 43 stepena pot. energija iznosi oko 2500kWh/m2
godišnje, a na geografskoj širini od 46 stepena oko 2400kWh/m2
godišnje.

Stvarna energija zračenja koja dođe do površine znatno je manja od

potencijalne zbog pojave oblaka, vlage i zagađenosti atmosfere. U Srbiji
je ona u proseku oko 3.5kWh/m2 na dan, a u primoriju Crne Gore oko
4kWh/m2 dnevno.

Sve ovo pokazuje veliku promenljivost snage zračenja. Ipak, te su

promene laganije od promena snage vetra i one se mogu s većom ili
manjom tačnošću predviditi, jer je poznat ritam pojava (izlazak i zalazak
Sunca). Intezitet zračenja koje nam stoji na raspolaganju ne možemo
predviditi s većom sigurnošću. Kao izvor energije Sunčevo zračenje je
povoljnije od vetra s obzirom na predvidivost pojave, ali je nepovoljnije s
obzirom na to da zračenja nema u toku noći, i da je manje intezivno
tokom zime kada je potrošnja energije najveća. Postrojenja mogu raditi
samo u toku dnevnog ciklusa, što se ne poklapa sa ritmom potražnje
energije. Moraju se graditi dodatna postrojenja ili osigurati akumulaciju
energije pomoću koje bi vršili snabdevanje potrošača noću.

VELIKI POTROŠAČI
SOLARNE ELEKTRANE: u njima vršimo posrednu konverziju energije
Sunca u el.energiju;
energija Sunca-->koncentracija toplotne energije na radni medij--
>stvaranje pare-->meh.energija u parnoj turbini--> el.energija.
Primenom ogledala koncentrišemo energiju Sunca na kolektor kako bi
zagrejali radni medij u njemu. Ako na taj način postižemo temperature
manje od 100C, tada se u izmenjivaču toplote koristi freon, koji isparava
i pokreće turbinu. Ako postižemo znatno veće temperature, tada se u IT
predaje toplota vodi, koja se pretvara u paru, koja pokreće parnu
turbinu.

Postoje dva sistema za solarne elektrane (SE):

 za manje SE: DCS-Distributed Collectors System, kod kojeg

radni medij teče kroz cevi oko kojih su postavljena
parabolična ogledala, koja fokusiraju zrake na cev,
prenoseći na taj način toplotu na radni medij
 za veće SE: CRS-Central Reciver System, sa centralnim
prijemnikom, na koga se ogledalima prenosi celokupna
energija.

Ovakvu SE odlikuje centralni stub (viši od 100m), na kome se nalazi

kotao-kolektor toplote. Oko stuba su raspoređena ogledala (heliostati),
čiji se položaj stalno kompjuterski koriguje, tako da bez obzira na
promenu položaja Sunca tokom dana, uvek reflektuju zrake na vrh
tornja. Zagrejan medij (mineralna ulja ili tečni natrijum) dovodi se preko
akumulatora toplote do razmenjivača, u kome se generiše para koja
pokreće turbinu.

Najveća CRS elektrana u svetu je SE "Solar one", u Kaliforniji snage

10MW. Troškovi izgradnje iznosili su 142miliona USD, što daje
specifične investicije od 14.2USD/W, što je oko 15 puta skuplje od
klasičnih elektrana. Ako uzmemo u obzir da su to spec. investicije vršne
snage dolazimo do zaključka da je cena desetak puta viša od cene
klasične elektrane. Interesantan je podatak da 20 ekipa od po 20 ljudi
neprekidno čisti ogledala kako bi SE mogla nesmetano da radi.

Specifični utrošak ključnih materijala (čelik i beton) je 20 do 30 puta veći

nego u slučaju TE. Ako bi izračunali energiju koja se mora utrošiti za
dobijanje materijala ugrađenih u SE dolazi se do zaključka da je vreme
vraćanja energije oko 15 godina. Još jedan problem je i ogromni prostor
koji zauzimaju ogledala, pa ako bi se takva SE gradila na nekom
produktivnom prostoru, ne bi bila moguća bilo kakva produkcija
bioenergije. .