Giao Trinh TH

Lêi më ®Çu xung khÝa
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ngµnh c«ng nghiÖp truyÒn h×nh ®· cã nh÷ng
thµnh tùu to lín víi nh÷ng tiÕn bé vît bËc: ®ã lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ c«ng
nghÖ analog sang c«ng nghÖ digital tõ çc kh©u trong c«ng ®o¹n s¶n xuÊt ch-
¬ng tr×nh, truyÒn dÉn tÝn hiÖu (b»ng çc hÖ thèng vi ba, vÖ tinh), cho ®Õn
c«ng ®o¹n ph¸t sãng qu¶ng b¸.
Cïng víi xu thÕ ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp truyÒn h×nh trªn thÕ
giíi, trong nh÷ng n¨m 1997 ®Õn n¨m 1998, §µi truyÒn h×nh ViÖt Nam ®· ®i
s©u nghiªn cøu vµ øng dông çc c«ng ®o¹n s¶n xuÊt ch¬ng tr×nh, ph¸t sãng
c«ng nghÖ sè qua vÖ tinh (ch¬ng tr×nh VTV3). Cïng trong thêi gian ®ã hÖ
thèng truyÒn h×nh sè mÆt ®Êt ®ang trong giai ®o¹n nghiªn cøu, thö nghiÖm
®Ó chän ra tiªu chuÈn phï hîp víi hÖ thèng truyÒn h×nh cña ViÖt Nam.
§Õn n¨m 2001, §µi truyÒn h×nh ViÖt Nam ®· chÝnh thøc chän tiªu chuÈn
ph¸t sãng sè mÆt ®Êt theo tiªu chuÈn Ch©u ¢u (DVB-T), vµ còng tõ thêi
®iÓm nµy §µi truyÒn h×nh ViÖt Nam sÏ cã mét qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ m¸y
ph¸t h×nh tu¬ng tù sang m¸y ph¸t h×nh sè, hoÆc lµ thay thÕ dÇn b»ng m¸y ph¸t
h×nh sè.
Víi sù ph¸t triÓn nh vò b·o cña truyÒn h×nh kü thuËt sè nh vËy, nhng
vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò ®Æt ra trong qu¸ tr×nh sè ho¸.
Víi tham väng lµ cung cÊp nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n nhÊt vÒ c«ng nghÖ
truyÒn h×nh (c¶ t¬ng tù vµ sè) cho sinh viªn ngµnh §TVT ( vµ c¶ nhng ngêi yªu
thÝch c«ng nghÖ truyÒn h×nh). Gi¸o tr×nh sÏ lµ nÒn t¶ng kiÕn thøc ®Ó sinh
viªn tiÕp cËn vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trong “c«ng cuéc sè ho¸”
truyÒn h×nh.
1
PhÇn I
C¬ së kü thuËt truyÒn h×nh
Ch¬ng I
M¸y thu h×nh ®en tr¾ng
1-1. ¸nh s¸ng vµ mµu s¾c
1.1.1 - ¸nh s¸ng vµ sãng ®iÖn tõ

¸nh s¸ng vµ sãng ®iÖn tõ cã nhiÒu tÝnh chÊt gièng nhau nªn nã ®îc
mang tªn chung lµ bøc x¹ ®iÖn tõ.
Çc bøc x¹ ®iÖn tõ cã d¶i tÇn réng, tõ vµi chôc hez(Hz) ®Õn vµi GHz 
d¶i tÇn ®ã ®îc gäi lµ phæ ®iÖn tõ.
¸nh s¸ng thÊy ®îc chØ chiÕm mét phÇn rÊt nhá tõ 3,8.1014Hz ®Õn
7,8.1014 Hz t¬ng øng víi bíc sãng tõ 780nm ®Õn 380 nm.
C(m/s)
λ (m) tèc ®é ¸nh s¸ng 300.000 km/s
f(Hz)
f: tÇn sè sãng ®iÖn tõ (hz)
Ta cã phæ cña sãng ®iÖn tõ vµ ¸nh s¸ng thÊy ®îc.
F(hz) 105 1014 1016

(m) 3000m 3m 30nm 0,3nm
Sãng radio Hång ngo¹i Cùc tÝm Tia X Tia 
760
§á Cam Vµng Lôc Lam Chµm TÝm 380nm
nm
H×nh 1. 1
øng víi mçi mét mµu s¾c sÏ cã mét bíc sãng kh¸c nhau nh vËy sÏ cã mét
tÇn sè kh¸c nhau.
2
¸nh s¸ng tr¾ng lµ mét d¹ng cña sãng ®iÖn tõ, ®îc tæng hîp tõ çc mµu
s¾c kh¸c nhau mçi mµu cã mét bíc sãng riªng biÖt gäi lµ ¸nh s¸ng ®¬n s¾c.
TruyÒn h×nh ®en tr¾ng chØ lµ truyÒn h×nh ®¬n s¾c, kh«ng ph¶i lµ
truyÒn h×nh mµu v× ®en tr¾ng chØ cã th«ng tin vÒ ®é s¸ng tèi cña h×nh ¶nh,
nh÷ng th«ng tin nµy thay ®æi tõ tèi (®en) ®Õn s¸ng (tr¾ng).
§Æc tÝnh cña m¾t ngêi

M¾t ngêi kh«ng ph¶i nh¹y c¶m víi tÊt c¶ çc mµu lµ nh nhau, mµ øng víi mçi
mµu s¾c nã sÏ cã mét ®é nh¹y kh¸c nhau, h×nh (1. 2) díi ®©y sÏ minh ho¹
®iÒu ®ã.
Qua h×nh vÏ ta thÊy: m¾t ngêi nh¹y c¶m nhÊt ®èi víi mµu xanh l¸ c©y lµ mµu
cã bíc sãng 550 Nm. Vµ ®é nh¹y c¶m gi¶m dÇn ë mµu cã bíc sãng 400Nm vµ
bíc sãng 700Nm
§é nhËy
1.0
0.8
0.6
0.4
0.2
Violet .................................................Red
400 450 500 550 600 650 700 
H×nh 1. 2
§é nh¹y t¬ng ph¶n - Contrast
L
K  max
L
min
Trong ®ã Lmax lµ cêng ®é chãi lín nhÊt cña chi tiÕt ¶nh
Lmin lµ cêng ®é chãi nhá nhÊt cña chi tiÕt ¶nh
§é nh¹y s¸ng:
§é chªnh lÖch tèi thiÓu vÒ ®é chãi gi÷a 2 chi tiÕt ¶nh mµ m¾t cã thÓ ph©n
tÝch ®îc.
L = L0-Ln trong ®ã L0 lµ ®é chãi cña chi tiÕt ¶nh
Ln ®é chãi cña nÒn
3
§é nh¹y t¬ng ph¶n:
ΔL
δ 
Ln
Kh¶ n¨ng ph©n gi¶i cña m¾t:
Lµ kh¶ n¨ng m¾t cã thÓ ph©n biÖt ®îc 2 chi tiÕt A vµ B khi rót gÇn kho¶ng
çch gi÷a chóng mµ khi rót ng¾n n÷a th× m¾t kh«ng ph©n biÖt ®îc hai chi
tiÕt Avµ B nµy n÷a.
Gãc nh×n nhá nhÊt:
Lµ gãc nhá nhÊt mµ m¾t ngêi cã thÓ ph©n biÖt ®îc hai chi tiÕt A vµ B. Thùc
tÕ gãc nh×n nhá nhÊt lµ tõ 1 phót ®Õn 1,3 phót.
Qu¸n tÝnh cña m¾t
Khi ta nh×n mét vËt nÕu vËt ®ã ®ét ngét mÊt ®i th× h×nh ¶nh ®ã trong m¾t
cha mÊt ®i ngay mµ cßn lu l¹i trªn vâng m¹c kho¶ng 1s, hiÖn tîng ®ã gäi lµ
hiÖn tîng lu ¶nh trªn vâng m¹c. Nhê vËy mµ cã thÓ truyÒn h×nh ¶nh ®Õn m¾t
mét çch kh«ng liªn tôc nhng m¾t vÉn cho lµ liªn tôc.
1.1.2 - Mµu s¾c

a. Kh¸i niÖm vÒ mµu s¾c:
Mµu s¾c lµ nh÷ng sãng ®iÖn tõ mµ m¾t thêng cã thÓ ph©n biÖt ®îc.
b. Çc th«ng sè ®Æc trng cho mµu s¾c:
 §é chãi
 S¾c th¸i- c¶m gi¸c chñ quan cña m¾t vµ ®îc ®Æc trng bëi bíc sãng.
 §é b·o hoµ mµu: Møc ®é ¸nh s¸ng tr¾ng lÉn vµo ¸nh s¸ng ®¬n s¾c.
1.1.3 - Lý thuyÕt mµu
a. CÊu tróc cña hÖ thèng thÞ gi¸c.
4
Thuû
tinh
Gi¸c m¹c dÞch
Mèng
m¾t Hoµng
Vânh m¹c ®iÓm
ThÇn kinh
ThÊu thÞ gi¸c
kÝnh
H×nh 1. 3
Vâng m¹c chøa çc phÇn tö thô c¶m nèi liÒn víi b¸n cÇu n·o b»ng d©y thÇn
kinh thÞ gi¸c.
T©m vâng m¹c cã chøa çc tÕ bµo h×nh que (kho¶ng 150.000.000 tÕ bµo) vµ
çc tÕ bµo h×nh nãn vµ chØ cã tÕ bµo h×nh nãn lµ c¶m nhËn ®îc mµu s¾c vµ
cã kho¶ng 6,5 triÖu tÕ bµo h×nh nãn tËp trung ë hoµng ®iÓm vµ çc vïng l©n
cËn.
b. Kh¶ n¨ng thÝch øng cña m¾t víi mµu s¾c
M¾t chØ ph©n biÖt ®îc mµu s¾c tèt nhÊt khi ¶nh ë ngay tríc m¾t.
M¾t kh«ng thÓ c¶m nhËn ®ång thêi nhiÒu chi tiÕt vµ mµu s¾c tinh vi.
c. Lý thuyÕt 3 mµu.
NÕu ta céng ®ñ çc mµu: ®á , cam, vµng, lôc, lam, trµm, tÝm víi cïng mét
n¨ng lîng nh nhau th× ta sÏ ®îc ¸nh s¸ng tr¾ng. Nhng theo thuyÕt 3 mµu vÒ
thÞ gi¸c th× tÊt c¶ çc mµu ®Òu t¹o thµnh tõ 3 mµu c¬ b¶n lµ red (R), green
(G), blue (B) vµ ®îc gäi lµ 3 mµu c¬ b¶n.
d. Ph¬ng ph¸p trén mµu
Lam (Cyance)
Xanh d¬ng (Blue) Xanh l¸

B (Green)
G
Tr¾ng T
(White)
®á thÉm
(Violet) R
Vµng (Yellow) 5
Red
H×nh 1. 4
H×nh 1. 4 biÓu diÔn sù pha trén mµu.
§Ó h×nh thµnh mµu tr¾ng ta cã thÓ pha trén ba mµu lµ R,B,G.
Khi trén mµu ®á víi mµu xanh d¬ng ta ®îc mµu vµng.
Khi trén mµu ®á víi mµu xanh d¬ng ta ®îc mµu ®á thÉm, cßn gäi lµ
mµu Violet.
Khi trén hai mµu xanh d¬ng vµ mµu xanh lôc ta ®îc mµu xanh l¸ m¹ cßn
gäi lµ mµu xanh da trêi (Cyance).
1-2. Nguyªn lý truyÒn h×nh ¶nh trong truyÒn h×nh mµu.
1.2.1 - Nguyªn lý truyÒn h×nh ¶nh

§Ó truyÒn ®îc mét bøc ¶nh tõ m¸y ph¸t ®Õn m¸y thu ngêi ta ph¶i thùc hiÖn
theo nguyªn t¾c sau:
- Chia bøc ¶nh thµnh nhiÒu phÇn tö ¶nh (®iÓm ¶nh: point picture vµ cã
kho¶ng 500 ngh×n phÇn tö , hay lµ 500 ngh×n ®iÓm ¶nh) cã biªn ®é chãi trung
b×nh cña tõng phÇn tö ¶nh thµnh çc tÝn hiÖu ®iÖn t¬ng øng.
- TruyÒn lÇn lît th«ng tin vÒ ®é chãi trung b×nh cña tõng phÇn tö ¶nh tõ m¸y
ph¸t ®Õn m¸y thu.
- ë m¸y ph¸t ph¶i cã qu¸ tr×nh ph©n tÝch ¶nh. Ngêi ta dïng tia ®iÖn tö quÐt
trªn h×nh ¶nh theo quy luËt nhÊt ®Þnh vµ khi quÐt ®Õn ®©u sÏ chuyÓn ®æi
®é chãi trung b×nh cña tõng phÇn tö ¶nh thµnh tÝn hiÖu ®iÖn t¬ng øng víi
®iÓm ¶nh (phÇn tö ¶nh) ®ã.
- ë m¸y thu: Th«ng tin vÒ h×nh ¶nh ë m¸y ph¸t chuyÓn ®Õn sÏ ®îc ®a ®Õn
®Ó khèng chÕ chïm tia ®iÖn tö trong ®Ìn h×nh. Khi chïm tia ®iÖn tö quÐt
trªn mµn h×nh sÏ lµm cho tõng ®iÓm ¶nh trªn mµn h×nh ph¸t s¸ng. §é chãi cña
tõng ®iÓm ¶nh sÏ tû lÖ víi cêng ®é cña chïm tia ®iÖn tö.
§Ó ®¶m b¶o kh«i phôc ®îc h×nh ¶nh ë m¸y thu gièng nh phÝa ®Çu vµo m¸y
ph¸t ph¶i cã 2 ®iÒu kiÖn:
* Tèc ®é quÐt ¶nh ph¶i cao, sao cho ®¶m b¶o ®îc  24 h×nh/s.
* Quy luËt quÐt ë m¸y ph¸t vµ m¸y thu ph¶i gièng nhau. Nh vËy ngoµi th«ng
tin vÒ ®é chãi cña h×nh ¶nh th× m¸y ph¸t ph¶i ph¸t ®i mét tin tøc vµ gèc thêi
6
gian ®îc gäi lµ “tÝn hiÖu ®ång bé – Synchronous Signal” ®Ó ®ång bé viÖc
quÐt cña chïm tia ®iÖn tö ë m¸y thu gièng nh phÝa m¸y ph¸t.
1.2.2 - Nguyªn lý quÐt liªn tôc.
QuÐt thuËn(cã data)
QuÐt ngîc(kh«ng data)
Quy luËt ®äc s¸ch Quy luËt quÐt liªn tôc
H×nh 1. 5
Quy luËt quÐt liªn tôc cña tia ®iÖn tö trong truyÒn h×nh gièng nh quy
luËt ®äc mét trang s¸ch vµ chØ cã ®iÒu kh¸c lµ trong qu¸ tr×nh quÐt tõ tr¸i
sang ph¶i th× tia ®iÖn tö ®ång thêi quÐt tõ trªn xuèng díi, khi ®Õn mÐp ph¶i
mµn h×nh th× tia ®iÖn tö ®ång thêi quÐt tõ trªn xuèng díi, khi ®Õn mÐp ph¶i
mµn h×nh th× tia ®iÖn tö lËp tøc quay vÒ bªn tr¸i, tiÕp tôc quÐt dßng tiÕp
theo.
Qu¸ tr×nh quÐt tõ tr¸i qua ph¶i lµ qu¸ tr×nh quÐt thuËn vµ qu¸ tr×nh nµy
mang th«ng tin vÒ h×nh ¶nh.
Qu¸ tr×nh quÐt tõ ph¶i qua tr¸i lµ qu¸ tr×nh quÐt ngîc, qu¸ tr×nh nµy
kh«ng mang th«ng tin vÒ h×nh ¶nh nªn ngêi ta ph¶i lµm cho tia ®iÖn tö kh«ng
xuÊt hiÖn trªn mµn ¶nh do ®ã ta kh«ng nh×n thÊy ®îc tia quÐt ngîc.
Khi tia ®iÖn tö ®· quÐt hÕt mét ¶nh th× tia ®iÖn tö ë mÐp phÝa díi,
bªn ph¶i cña mµn h×nh nã lËp tøc quay vÒ vÞ trÝ mÐp trªn bªn tr¸i cña mµn
h×nh vµ b¾t ®Çu quÐt tiÕp dßng thø nhÊt cña ¶nh thø 2.
Tuy nhiªn ph¬ng ph¸p quÐt liªn tôc kh«ng ®îc dïng trong truyÒn h×nh v×
khi quÐt ¶nh thø 2 th× cêng ®é s¸ng cña ¶nh thø nhÊt ®· gi¶m nªn m¾t c¶m
thÊy ®é nhÊp nh¸y trªn mµn h×nh vµ sÏ g©y ra c¶m gi¸c khã chÞu cho ngêi
xem.
1.2.3 - Ph¬ng ph¸p quÐt xen dßng

Mçi mét ¶nh ®îc quÐt lµm 2 lÇn. Mçi lÇn quÐt sÏ quÐt mét b¸n ¶nh (2
b¸n ¶nh b»ng 1 h×nh ¶nh. Two half opicture are make picture)
7
LÇn 1: QuÐt çc dßng ch½n: (2,4,6.. .. . h×nh 1. 6 ) ®îc gäi lµ b¸n ¶nh ch½n
hay mµnh ch½n.
Tia ®iÖn tö b¾t ®Çu quÐt tõ mÐp trªn bªn tr¸i vµ kÕt thóc ë ®iÓm gi÷a mÐp
díi cña mµn h×nh. Sau ®ã tia ®iÖn tö lËp tøc quay vÒ ®iÓm gi÷a mÐp trªn
®Ó quÐt çc dßng lÎ.
2 1
4 3
5
n
H×nh 1. 6
H×nh 1. 7
LÇn 2: QuÐt çc dßng lÎ, hay cßn gäi lµ b¸n ¶nh lÎ (H×nh 1.7).
Khi quÐt mµnh lÎ th× tia ®iÖn tö b¾t ®Çu xuÊt ph¸t tõ ®iÓm gi÷a mÐp trªn
mµn h×nh vµ kÕt thóc ë mÐp díi phÝa ph¶i cña mµn h×nh sau ®ã tia ®iÖn tö
lËp tøc quay vÒ phÝa trªn bªn ph¶i cña mµn h×nh ®Ó tiÕp tôc quÐt çc mµnh
ch½n cña ¶nh tiÕp theo.
Mµnh ch½n Mµnh lÎ
H×nh 1. 8
KÕt hîp hai mµnh quÐt ta ®îc mét ¶nh nh h×nh (1. 8)
Trong truyÒn h×nh ngêi ta ®· sö dông 25 h/s ®Ó t¹o ra mét bøc ¶nh chuyÓn
®éng, ®Ó quÐt hÕt 25 h/s th× tÇn sè mµnh lµ : fmµnh = 25x2 b¸n ¶nh = 50Hz.
Chó ý: ë çc níc Mü vµ NhËt th× fMµnh = 60Hz
1.2.4 - X¸c ®Þnh sè dßng quÐt, sè phÇn tö ¶nh

X¸c ®Þnh sè dßng quÐt
8
Trong thùc tÕ th× mµn ¶nh cã kÝch thíc mµn h×nh cã tØ lÖ 3 /4 hoÆc 4/6 vµ
b»ng thùc nghiÖm ngêi ta ®· chøng minh ®îc r»ng nÕu ngêi ngåi xem TV çch
TV mét kho¶ng L b»ng tõ (4-:-6) h lµ tèt nhÊt (víi h lµ chiÒu cao cña mµn
h×nh).
 - gãc tr«ng lín nhÊt

 - gãc tr«ng bÐ nhÊt
h


L
H×nh 1. 9
Cã  lµ gãc tr«ng lín nhÊt

 lµ gãc tr«ng bÐ nhÊt
Ta tÝnh  nh sau:
 h H
tg     = (10-:-14) 0
2 2L 2.(4  6)h
Ta l¹i cã : gãc tr«ng nhá nhÊt cña m¾t lµ  =1’ tõ ®ã tÝnh ®îc sè dßng quÐt
N:
 10  14
N   600  840
α 1 dßng
60
Víi çc hÖ thèng truyÒn h×nh kh¸c nhau sÏ cã sù lùa chän çc tiªu chuÈn truyÒn
h×nh kh¸c nhau.
ViÖt Nam theo tiªu chuÈn OIRT lÊy N = 625 dßng
Tiªu chuÈn NhËt - Mü (FCC ) lÊy N = 525 dßng
Tiªu chuÈn HDTV(Hight Definition Television) truyÒn h×nh cã ®é nÐt cao th×
ngêi ta chän N =1070 dßng (cho FCC) or N = 2700 dßng (cho OIRT)
TÇn sè quÐt dßng
OIRT: fH = 25x625 = 15625 dßng
FCC: fH = 525x30 = 15750 dßng
TÇn sè quÐt mµnh
9
OIRT: fv = 50Hz
FCC: Fv = 60Hz
TÇn sè Video cùc ®¹i:
Ta biÕt sè phÇn tö ¶nh theo chiÒu däc lµ 625  sè phÇn tö ¶nh theo chiÒu
ngang lµ (625x4)/3  tæng sè ®iÓm ¶nh lµ(giao ®iÓm dßng quÐt däc vµ
ngang):
(625x625x4)/3=520.833 ®iÓm ¶nh.
TÇn sè Video cùc ®¹i:
520833 25
f   6,5(Mhz)
videomax 2
Theo tiªu chuÈn OIRT  chän fvideo max = 6 (Mhz)

FCC  chän fvideo max = 4,2(Mhz)
1-3. TÝn hiÖu thÞ tÇn
1.3.1 - Sù h×nh thµnh tÝn hiÖu thÞ tÇn
Tr¾ng X¸m §en
U
tr¾ng
U
®
t
H×nh 1. 10
Utr¾ng : ®iÖn ¸p øng víi møc tr¾ng

U®en : ®iÖn ¸p øng víi møc ®en
Víi bÊt kú c¶nh quay nµo th× ®iÖn ¸p cña tÝn hiÖu thÞ tÇn còng biÕn ®æi
tõ:
U®  Utr¾ng.
TÇn sè cña tÝn hiÖu Video (tÝn hiÖu thÞ tÇn (fvideo))
10
TÇn sè lín nhÊt khi ta truyÒn ®i mét h×nh ¶nh mµ h×nh ¶nh ®ã gåm cã « ®en
vµ « tr¾ng xen kÏ nhau, mçi « t¬ng øng víi mét ®iÓm ¶nh.
§en Tr¾ng
UT
U§
T t
H×nh 1. 11
Khi tia ®iÖn tö quÐt qua 2 « liªn tiÕp sÏ t¹o thµnh mét chu kú tÝn hiÖu thÞ
tÇn, nh vËy tÇn sè cña tÝn hiÖu Video ®îc s¸c ®Þnh nh sau:
6252  4  25
f   6(MHz)
3.2
Víi hÖ: OIRT chän fvideo max= 6 MHz
FCC chän fvideo max= 4,2MHz
TÇn sè Video min sÏ h×nh thµnh khi ta truyÒn ®i mét c¶nh mµ c¶nh ®ã lµ mét
nöa ®en, mét nöa tr¾ng theo chiÒu ngang.
Mçi mµnh quÐt sÏ t¹o ra mét ¶nh nh vËy ta t×m ®îc tÇn sè quÐt mµnh nh sau:
fmµnh= 50Hz hoÆc 60 Hz.
Khi ta truyÒn ®i c¶nh nÒn th× fvideo = 0Hz tøc lµ ta truyÒn ®i tÝn hiÖu DC.
1.3.2 - D¹ng sãng vµ h×nh d¹ng phæ cña tÝn hiÖu video (thÞ tÇn)
H×nh d¸ng phæ cña FVIDEO thÓ hiÖn nh h×nh (1. 12)
Ta
U cã
fv fH 2fH
2fv
fH-fv fH+fv
nfv
f
H×nh 1. 12
11
nhËn xÐt r»ng phæ tÝn hiÖu video gåm çc nhãm phæ gi¸n ®o¹n hay cßn gäi lµ
phæ v¹ch bao gåm.
TÇn sè mµnh fv vµ çc hµi cña fV
Çc nhãm tÇn sè dßng fH vµ hµi cña fH
Çc hµi cµng cao th× biªn ®é cµng nhá vµ gi÷a çc nhãm phæ cã nh÷ng kho¶ng
trèng.
D¹ng sãng cña tÝn hiÖu thÞ tÇn: TÝn hiÖu thÞ tÇn thêng
cã 2 lo¹i lµ video cùc tÝnh d¬ng vµ Video cùc tÝnh ©m, thÓ hiÖn nh h×nh (1.
13)
Víi h×nh 1. 13A lµ d¹ng cña Video cùc tÝnh d¬ng, cßn h×nh 1. 13B lµ Video
Møc ®en Møc so¸
cùc tÝnh ©m. 70% 75%
Møc ®ång
bé 100%
Møc tr¾ng
100%
Møc ®ång bé Møc tr¾ng

(0 –3%) Møc ®en cùc ®¹i 15%
Møc so¸
30% 35% H×nh 1. 13
H×nh 1. H×nh 1. 13B
13A
1.3.3 - TÝn hiÖu truyÒn h×nh ®Çy ®ñ
Xung t¾t mµnh (23 -30)TH
Xung ®ång bé Xung c©n

1TH Xung c©n mµnh (2,5 – 3)TH b»ng sau
b»ngH×nh
tríc 14
H×nh 1. 14 cho ta:

Thêi gian quÐt hÕt mét dßng lµ TH = 64s
Thêi gian quÐt thuËn cña mét dßng lµ : 59s
Thêi gian quÐt ngîc cña mét dßng lµ : 5s
Xung ®ång bé mµnh (Vsync) cã thêi gian b»ng (2,5 ®Õn 3) TH
12
Xung t¾t mµnh cã thêi gian lµ (23 ®Õn 30)TH
Nh vËy tÝn hiÖu truyÒn h×nh ®Çy ®ñ cùc tÝnh ©m bao gåm:
TÝn hiÖu thÞ tÇn tõ møc tr¾ng (10 –15)%% ®Õn møc ®en 70% , møc xo¸ lµ
75%, møc xung ®ång bé lµ 100%.
Møc xung ®ång bé ë møc 100% gåm cã xung ®ång bé dßng vµ xung ®ång bé
mµnh.
Hsync: xung ®ång bé dßng
Thêi gian quÐt thuËn: TT = 59s
Thêi gian quÐt ngîc: TN = 5s
Thêi gian mét dßng quÐt hay gäi lµ chu kú quÐt dßng TH = 64s
Vsync: xung ®ång bé mµnh
Thêi gian cña xung xo¸ mµn h×nh lµ 25TH
Thêi gian cña xung ®ång bé mµnh lµ (2,5- 3)TH
Møc xo¸ n»m trªn møc ®en ®Ó ®¶m b¶o trong qu¸ tr×nh quÐt ngîc tia ®iÖn tö
bÞ t¾t hoµn toµn.
1-4. Ph¸t sãng tÝn hiÖu truyÒn h×nh
1.4.1 - S¬ ®å khèi hÖ thèng ph¸t tÝn hiÖu truyÒn h×nh.
13
Video AM K§ c«ng
suÊt h×nh
Ante
na
Bé läc
OSC sãng ph©n t¸ch
mang h×nh fov
Audio FM K§ c«ng
suÊt tiÕng
OSC sãng
mang tiÕng fo
a
H×nh 1. 15
1.4.2 - §iÒu chÕ tÝn hiÖu h×nh, tiÕng.

TÝn hiÖu h×nh cã d¶i tÇn tõ 0 -:- 6MHz cho (OIRT) vµ ®Ó ph¸t tÝn
hiÖu nµy ngêi ta tiÕn hµnh ®iÒu chÕ (®Ó chuyÓn phæ lªn d¶i tÇn siªu cao
tÇn) cho band VHF cã tÇn sè tõ 48MHz ®Õn 230 MHz hoÆc band UHF cã
gi¶i tÇn tõ (300 – 3000) Mhz vµ chia thµnh nhiÒu kªnh sãng.
§èi víi tÝn hiÖu h×nh ngêi ta tiÕn hµnh ®iÒu chÕ biªn ®é (AM) vµ thµnh
phÇn phæ cña tÝn hiÖu ®iªï chÕ biªn ®é gåm 3 thµnh phÇn:
Sãng mang FOV
D¶i biªn tÇn trªn: (FOV+FViDEO MIN ®Õn FOV+FViDEO MAX)
D¶i biªn tÇn díi: FOV+FViDEO MAX ®Õn FOV+FViDEO MIN)
Trong ®ã FOV: tÇn sè mang tÝn hiÖu h×nh (thÞ tÇn)
FViDEO tÇn sè tÝn hiÖu h×nh
Phæ cña tÝn hiÖu Video cã ®o réng lµ: f ov-fvideomax ®Õn fov+fvideo max tøc lµ b»ng:
2xfvideomax= 6x2 = 12MHz (h×nh 1. 16A).
§Ó tiÕt kiÖm tÇn phæ vµ n©ng cao ®é chän läc tÇn sè l©n cËn th× ngêi ta
chØ ph¸t ®i thµnh phÇn phæ gåm cã sãng mang f ov, toµn bé d¶i biªn tÇn trªn vµ
mét phÇn d¶i biªn tÇn díi h×nh (1 .16B).
14
Biªn ®é
fov -fvideo min fov +fvideo min

fov -fvideo Max fov +fvideo max
FOV F
Biªn ®é
H×nh 1. 16A
FOV
F
Biªn tÇn trªn vµ mét
phÇn biªn tÇn díi
H×nh 1. 16B
§iÒu chÕ tÝn hiÖu tiÕng

TÝn hiÖu tiÕng ®îc ®iÒu chÕ FM vµo sãng mang f oa vµ còng n»m trong d¶i
tÇn sè siªu cao foa>fov tuú thuéc vµo kªnh sãng ®ang truyÒn.
foa vµ fov ®îc ®iÒu chÕ vµ ph¸t ®i trªn mét kªnh theo ph¬ng thøc “hîp sãng
mang”
do ®ã tÇn phæ tÝn hiÖu cña mét kªnh truyÒn h×nh cã ®é réng lµ 8MHz.
fOA
fov
f (MHz)
6,5 MHz
8 MHz
H×nh 1. 17
Víi hÖ: OIRT kho¶ng çch gi÷a fov vµ foa: 6,5 MHz
FCC kho¶ng çch gi÷a fov vµ foa: 4,5 MHz
CCIR kho¶ng çch gi÷a fov vµ foa: 5,5 MHz
§é réng kªnh cña mét kªnh truyÒn h×nh
15
OIRT: 8MHz
FCC: 6MHz
CCIR: 7MHz
Chó ý r»ng tÝn hiÖu VTTH ®îc ®iÒu chÕ theo tõng kªnh sãng th× :
ë d¹ng cao tÇn ta cã tÇn sè mang tiÕng > tµn sè mang h×nh.
Sau khi ®æi tÇn (thµnh tÇn sè trung tÇn) th× tÇn sè mang h×nh > tÇn sè mang
tiÕng.
Thùc hiÖn ph¸ch hai tÇn sè trung tÇn mang h×nh vµ trung tÇn mang
tiÕng ta cã ®îc tÇn sè trung tÇn tiÕng.
1.4.3 - D¶i th«ng vµ cÊu tróc kªnh truyÒn h×nh
B¨ng VHF (very hight frequency) 48300MHz (h×nh 1. 18)
Kªnh sãng TÇn sè mang h×nh D¶i tÇn

Chenal Carry frequency (Range band)
1 49,75 48,5 56,5
2 59,25 866
3 77,25 7684
4 85,25 84 92
5 93,25 92 100
6 175,25 174182
7 183,25 182190
8 191,25 190198
9 199,25 198206
10 207,25 206214
11 215,25 214222
12 223,25 222230
H×nh 1.18
B¨ng UHF (Untral hight frequency) cã gi¶i tÇn tõ (300960) MHz (h×nh 1.
19)
Kªnh sãngTÇn sè mang h×nh D¶i tÇn(MHz)

(Chenal) (Carry frequency) (Range band)
21 471,25 470478
22 479,25 478486
23 487,25 486494
24 495,25 494502
25 503,25 502510
16
26 511,25 510518
27 519,25 518526
28 527,25 526534
29 535,25 534542
30 543,25 542550
31 551,25 550558
32 559,25 558566
33 567,25 566574
34 575,25 574582
35 583,25 582590
36 591,25 590v598
37 599,25 598606
38 607,25 606614
39 615,25 614622
40 623,25 622630
41 631,25 630638
42 639,25 638646
43 647,25 646654
44 655,25 654662
45 663,25 662670
46 671,25 670678
47 679,25 678686
48 687,25 6866994
49 695,25 694702
50 703,25 702710
51 711,25 710718
52 719,25 718726
53 727,25 726734
54 735,25 734742
55 743,25 742750
56 751,25 750758
57 759,25 758766
58 767,25 766774
59 775,25 774782
60 783,25 782790
61 791,25 790798
62 799,25 798806
63 807,25 806814
64 815,25 814822
65 823,25 822v830
17
66 831,25 830838
67 839,25 838846
68 847,25 846854
69 855,25 854 862
1.4.4 - Çc th«ng sè cña çc hÖ thèng truyÒn h×nh

HiÖn nay cã 3 tæ chøc truyÒn h×nh quèc tÕ cïng song song tån t¹i lµ :
OIRT: Uû ban ph¸t thanh truyÒn h×nh thÕ giíi (Oganiration international
radio and Television)
FCC: HiÖp héi truyÒn th«ng liªn bang Mü-NhËt (Federal
Communication Commission)
CCIR: Uû ban t vÊn v« tuyÕn ®iÖn quèc tÕ (§øc, B¾c ¢u -
Communication Commission International Radio)
Çc tiªu chuÈn c¬ b¶n cña çc hÖ thèng truyÒn h×nh
TT Çc tiªu chuÈn kü thuËt OIRT CCIR FCC

1 Sè dßng trong mét ¶nh 625 625 525
2 Sè ¶nh trong mét gi©y 25 25 30
3 FH(tÇn sè dßng) 15625 15625 15750
4 FV(tÇn sè mµnh) 50 50 60
5 §iÒu chÕ tÝn hiÖu h×nh AM AM AM
6 §iÒu chÕ tÝn hiÖu tiÕng FM FM FM
7 Ph¬ng ph¸p quÐt Xen dßng Xen dßng Xen dßng
8 §é réng d¶i tÇn h×nh(MHz) 6,0 5 4,2
9 Kho¶ng çch fOV(MHz) vµ fOA 6,5 5,5 4,5
§é réng mét kªnh truyÒn
10 8(MHz) 7 6
h×nh
11 Trung tÇn h×nh (MHz) 38 38 45,75
12 Trung tÇn tiÕng(MHz) 31,5 32,5 41,25
13 Trung tÇn tiÕng 2 (MHz) 6,5 5,5 4,5
14 Møc ®ång bé 100% 100% 100%
15 Møc xo¸ 75% 75% 75%
16 Møc tr¾ng 10% 10% 10%
1-6. S¬ ®å khèi m¸y thu h×nh ®en tr¾ng

1.6.1 - S¬ ®å khèi
Khèi kªnh: Tuner
K§ trung tÇn h×nh:VIF
T¸ch sãng h×nh: Video Det
KhuyÕch ®¹i trung tÇn tiÕng 2: 2SIF – Sound Inter medium Frequency
18
T¸ch sãng FM: FM.Det – Fgrequency Modulation Detection
KhuyÕch ®¹i ©m tÇn: AF-AMP- Audio Fgrequency Amplfier
KhuyÕch ®¹i thÞ tÇn: Video-AMP – Video Amplifier
T¸ch xung ®ång bé: Sync Scp – Synchronous Separate
sp
K§ T.T H¹n T¸ch sãng K§ c«ng
tiÕng tiÕng suÊt
biªn

Antena
jocker CRT
M¹ch K§ cao Trén K§ trung VIDEO K§ thÞ

tÇn DET
vµo tÇn tÇn tÇn
agc HV
Osc
TÝch OSC CX
ph©n mµnh mµnh
T¸ch
xung
®ång bé
Vi So pha OSC C«ng ChØnh l
suÊt u cao ¸p
ph©n dßng dßng
H×nh 1. 21
Dao ®éng mµnh: V.OSC – Vertical oscilate

Dao ®éng dßng: H.OSC – Hozizontal oscilate
So pha: APC (Automatic Phase Comperator)
KhuyÕch ®¹i c«ng suÊt dßng: H.out
KhuyÕch ®¹i c«ng suÊt mµnh: V.out
§iÖn ¸p ®¹i cao ¸p cao ¸p: HV- Hight Voltage
BiÕn ¸p cao ¸p : FBT – Flyback Transformer
1.6.2 - NhiÖm vô çc khèi
19
a. §êng tÝn hiÖu
- Khèi kªnh: (tuner) Lµ n¬i nhËn tÝn hiÖu cña sãng mang f OA vµ fOV vµ nã cã
nhiÖm vô chän läc tÝn hiÖu cÇn thu ®a vµo m¸y vµ lo¹i trõ tÝn hiÖu kh«ng
cÇn thiÕt vµ ®Ó cã ®iÖn ¸p ®a vµo lín nhÊt th× m¹ch vµo ph¶i cã kh¶ n¨ng
phèi hîp trë kh¸ng gi÷a trë kh¸ng cña anten vµ trë kh¸ng cña tÇng khuyÕch ®¹i
cao tÇn
- KhuyÕch ®¹i cao tÇn (RF AMP: radio frequency amplitude) ®Ó khuyÕch ®¹i
tÝn hiÖu cña kªnh cÇn thu nh»m n©ng cao tû sè nhiÔu trªn t¹p ©m (S/N -
signal / noise)
- Bé dao ®éng (oscillator): Cã nhiÖm vô t¹o ra tÇn sè ngo¹i sai f ns ®Ó cung cÊp
cho tÇng trén tÇn, fns ph¶i lu«n æn ®Þnh víi tõng kªnh truyÒn h×nh.
- TÇng trén tÇn: Mixer
Cßn gäi lµ tÇng ®æi tÇn nã cã nhiÖm vô biÕn ®æi tÝn hiÖu thu ®îc tõ m¹ch
vµo thµnh mét tÝn hiÖu cè ®Þnh gäi lµ tÝn hiÖu trung tÇn (IF), trung tÇn cña
m¸y thu tiªu chuÈn OIRT lµ 38MHz vµ gäi lµ tÇn sè trung tÇn h×nh.
Víi ph¬ng thøc ftt h×nh = fNS - fov
b. Khèi ®êng h×nh
TÇng khuyÕch ®¹i trung tÇn
Cã nhiÖm vô khuyÕch ®¹i tÝn hiÖu fVIF = 38MHz
FSIF = 31,5MHz
Vµ chän läc vµ lo¹i bá tÇn sè cña çc kªnh l©n cËn.
V× tÇng khuyÕch ®¹i lµm viÖc ë hai tÇn sè fTTV vµ fTTA nªn ngêi ta ph¶i ng¨n
¶nh hëng gi÷a tÝn hiÖu h×nh vµ tiÕng b»ng çch gi¶m hÖ sè khuyÕch ®¹i cu¶
fTTA so víi fTTV tõ 10 ®Õn 20 lÇn.
TÇng t¸ch sãng thÞ tÇn (Video det)
Cã hai nhiÖm vô:
- Thùc hiÖn T¸ch sãng AM ®Ó lÊy ra tÇn sè t×n hiÖu video ®a ra khuyÕch
®¹i thÞ tÇn
- Thùc hiÖn T¸ch sãng ph¸ch ®Ó lÊy tÇn sè trung tÇn hai b»ng çch: f TT2 =
fTTA-fTTV = 6,5 MHz ®a tíi khèi khuyÕch ®¹i trung tÇn tiÕng.
TÇng khuyÕch ®¹i thÞ tÇn (Video Amp)
Cã nhiÖm vô khuyÕch ®¹i tÝn hiÖu thÞ tÇn tõ 0 ®Õn 6MHz ®ñ lín ®Ó ®a tíi
®Ìn h×nh. Trong tÇng khuyÕch ®¹i thÞ tÇn cã nóm ®iÒu chØnh ®é t¬ng ph¶n
(Conttrast) ®Ó ®iÒu chØnh ®iÖn ¸p tÝn hiÖu thÞ tÇn.
§Ìn h×nh CRT (Cathode Ray tube)
20
Cã nhiÖm vô ChuyÓn ®æi tÝn hiÖu truyÒn h×nh thµnh ¶nh quang häc trªn
mµn h×nh, kh«i phôc l¹i h×nh ¶nh ë phÝa m¸y thu gièng nh h×nh ¶nh ë phÝa
m¸y ph¸t. §iÒu chØnh ®é s¸ng cña mµn h×nh tøc lµ ®iÒu chØnh thiªn ¸p cho
®Ìn h×nh.
M¹ch AGC (Automatic Gain control)
M¹ch tù ®éng ®iÒu chØnh hÖ sè khuyÕch ®¹i cho tÇng khuyÕch ®¹i cao tÇn
vµ khuyÕch ®¹i trung tÇn h×nhthø nhÊt nh»m lµm æn ®Þnh møc tÝn hiÖu
truyÒn h×nh tríc khi ®a vµo ®Ìn h×nh vµ phÇn ©m thanh.
c. Khèi ®êng tiÕng
KhuyÕch ®¹i trung tÇn tiÕng (SIF Amp), Cã nhiÖm vô khuyÕch ®¹i tÝn hiÖu
trung tÇn tiÕng thø f SI = 6,5 MHz. Trung tÇn tiÐng cã thÓ coi nh trung tÇn thø
hai cña m¸y thu h×nh. Ta cã thÓ lÊy tÝn hiÖu IF ©m thanh ë ngay sau khi t¸ch
sãng thÞ tÇn hoÆc sau tÇng khuyÕch ®¹i thÞ tÇn.
Bé h¹n biªn: (Limiter level)
Cã nhiÖm vô khö ®iÒu biªn ký sinh cña tÝn hiÖu h×nh lªn tÝn hiÖu tiÕng
®iÒu tÇn.
TÇng t¸ch sãng ©m thanh (Sound Detector) cã nhiÖm vô t¸ch sãng ®iÒu tÇn
®Ó lÊy ra tÝn hiÖu ©m tÇn fa ®a vµo phÇn khuyÕch ®¹i ©m thanh.
KhuyÕch ®¹i c«ng suÊt (Power amplifer) cã nhiÖm vô khuyÕch ®¹i tÝn hiÖu
©m thanh ®Ó ®a ra loa.
d. Khèi ph©n t¸ch xung ®ång bé
M¹ch t¸ch xung ®ång bé (Synchronous separat), bé cã nhiÖm vô t¸ch lÊy xung
®ång bé dßng vµ xung ®ång bé mµnh khái tÝn hiÖu Video tæng hîp.
M¹ch tÝch ph©n
Cã nhiÖm vô t¸ch lÊy xung ®ång bé mµnh ®Ó ®iÒu khiÓn bé osc mµnh. Sao
cho tÇn sè osc cña bé doa ®éng mµnh (fV )®óng b»ng tÇn sè xung ®ång bé
mµnh.
M¹ch vi ph©n
Cã nhiÖm vô t¸ch riªng xung ®ång bé dßng ra ®Ó ®a vµo m¹ch so pha, råi
khèng chÕ bé dao ®éng dßng sao cho bé dao ®äng dßng cho ra tÇn sè vµ pha
®óng nh tÇn sè vµ pha cña ®µi ph¸t.
e. Khèi quÐt mµnh
Dao ®éng mµnh: lµ bé osc t¹o ra f V = 50Hz vµ lµm viÖc díi sù kiÓm so¸t cña
xung ®ång bé mµnh.
TÇng c«ng suÊt mµnh, cã nhiÖm vô khuyÕch ®¹i xung quÐt mµnh víi biªn ®é
21
®ñ lín (kho¶ng 200Vol PP) ®Ó ®a vµo khèng chÕ cuén l¸i mµnh.
f. Khèi quÐt dßng
Cã nhiÖm vô so s¸nh tÇn sè dao ®éng dßng t¹i m¸y thu víi xung ®ång bé dßng
®Õn tõ ®µi ph¸t. §Ó t¹o ra tÇn sè quÐt dßng FH cã biªn ®é kho¶ng 1 Vol PP vµ
tÇn sè b»ng 15625 Hz cho OIRT vµ 15735 cho FCC.
Cã nhiÖm vô t¹o ra dßng l¸i tia cã d¹ng xung r¨ng ca vµ çc møc ®iÖn ¸p kh¸c
nhau ®Ó nu«i ®Ìn h×nh ( HV, G 2 , G3.. ..) vµ çc bé phËn kh¸c trong m¸y thu
h×nh.
g. Khèi nguån
CÊp ®iÖn ¸p ®Ó çc khèi cña m¸y thu h×nh ®Ó çc khèi nµy lµm viÖc b×nh
thêng.
1.6.3 - Nguyªn lý lµm viÖc.

1-7. Çc chØ tiªu kü thuËt cña m¸y thu h×nh
§Ó ®¸nh gi¸ chÊt lîng cña m¸y thu ngêi ta ®¸nh gi¸ vµo çc chØ tiªu kü thuËt
sau:
* §é nh¹y: lµ møc tÝn hiÖu tÝnh b»ng V nhá nhÊt ®Æt ë ®Çu vµo m¸y thu
cho chÊt lîng ¶nh vµ tiÕng b×nh thêng.
* §é chän läc:
Lµ kh¶ n¨ng lo¹i trõ nh÷ng tÇn sè l©n cËn tÇn sè nhiÔu, m¸y ph¶i cã ®é chän
läc tèt ë tÊt c¶ çc kªnh thu.
* HÖ sè t¹p ©m
T¹p ©m do néi bé m¸y sinh ra, m¸y cã t¹p ©m it chÊt lîng h×nh vµ tiÕng tèt.
* §é di tÇn ngo¹i sai
Mçi kªnh thu t¬ng øng víi tÇn sè fns thËt æn ®Þnh vµ cã sai sè trong ph¹m vi
cho phÐp.
* C«ng suÊt ©m tÇn: c«ng suÊt ra cña tÝn hiÖu tiÕng
MÐo h×nh häc, mÐo phi tuyÕn, mÐo tÇn sè
* C«ng suÊt tiªu thô ®iÖn
* KÝch thíc mµn h×nh.
* §é ph©n gi¶i cña ®Ìn h×nh (®îc biÓu thÞ b»ng sè dßng quÐt).
22
23
Ch¬ng ii
Nguyªn lý truyÒn h×nh mµu çc hÖ truyÒn h×nh mµu c¬ b¶n
2-1. Nguyªn lý truyÒn h×nh mµu
2.1.1 - HÖ thèng phæ tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n
2 1
4
3
B G R
®Ìn ®Ìn
quay B quay G
®Ìn
quay R
KhuyÕch ®¹i B KhuyÕch ®¹i G KhuyÕch ®¹i R
§iÒu chÕ f §iÒu chÕ f §iÒu chÕ f

B G R
M¸y ph¸t f
ov
H×nh 2. 1
Trªn ®©y lµ s¬ ®å khèi cña hÖ thèng ph¸t tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n.
Mét thÊu kÝnh thu nhËn ¸nh s¸ng ®Çy ®ñ mµu s¾c thùc tÕ cña c¶nh vËt ®îc
®a tíi kÝnh lìng s¾c 1.
KÝnh lìng s¾c 1 Ph¶n chiÕu tia B vµ cho qua çc tia R, G
24
KÝnh lìng s¾c 3 ph¶n chiÕu tia R vµ cho qua tia G
KÝnh lìng s¾c 4 cho qua tia R
KÝnh lìng s¾c 2 cho qua tia B.
C¶ ba thµnh phÇn R,G,B ®îc ®a qua 3 kÝnh läc mµu (øng víi kÝnh läc nµo
th× sÏ cho mµu ®ã qua cßn çc mµu kh¸c bÞ hÊp thô)
§Ìn quang ®iÖn cã nhiÖm vô biÕn ®æi quang ®iÖn biÕn, tøc lµ biÕn ®æi ba
mµu R, G, B thµnh çc tÝn hiÖu ®iÖn t¬ng øng lµ ER,EG,EB , råi cho qua bé
khuyÕch ®¹i R,G,B , råi vµo bé K§ ®iÒu chÕ biªn ®é f R, fG, fB sau ®ã ta ®îc 3
tÝn hiÖu nµy nh sau.
Víi: DR lµ d¶i phæ cña tÝn hiÖu R
DG lµ d¶i phæ cña tÝn hiÖu G
DB lµ d¶i phæ cña tÝn hiÖu B
C¶ ba tÝn hiÖu nµy ®Òu cã gi¶i phæ lµ 6 Mhz. NÕu ta dµnh thªm kho¶ng çch
gi÷a çc gi¶i phæ lµ 1MHz th× gi¶i th«ng (phæ cña toµn bé tÝn hiÖu mµu) sÏ
lµ:
D = 6MHz.3 + 1MHz=19MHz
TÝn hiÖu nµy ë ®Çu ra cña bé (+) vµ ®a tíi m¸y ph¸t. M¸y ph¸t cã nhiÖm vô
t¹o ra tÇn sè sãng mang h×nh f OV vµ thùc hiÖn ®iÒu chÕ biªn ®é tÇn sè sãng
mang fOV víi çc thµnh phÇn tÝn hiÖu tæng hîp cña kªnh truyÒn h×nh, råi ® a
tíi anten vµ ph¸t ®i.
2.1.2 - HÖ thèng thu tÝn hiÖu truyÒn h×nh mµu

Anten m¸y thu nhËn ®îc tÝn hiÖu cÇn thu cã tÇn sè sãng mang fOV qua
çc tÇng khuyÕch ®¹i cao tÇn, ®æi tÇn, khuyÕch ®¹i trung tÇn vµ t¸ch sãng ta
lÊy ®îc ra d¶i tÇn cña c¶ 3 tÝn hiÖu mµu R, G, B.
TÝn hiÖu nµy ®îc ®a tíi bé läc d¶i ®Ó lÊy riªng ra ë tÇn sè mang mµu
®· ®iÒu chÕ fR, fG, fB råi ®a ra bé t¸ch sãng ®Ó lÊy ra 3 tÝn hiÖu R, G, B
riªng biÖt. Ba tÝn hiÖu nµy ®îc khuyÕch ®¹i vµ ®a ra ®iÒu chÕ ba Cathode
®Ìn h×nh mµu (h×nh 2.2)
2.1.3 - ¦u nhîc ®iÓm
HÖ thèng truyÒn h×nh mµu ë trªn kh«ng cã ®êng truyÒn tÝn hiÖu ®é chãi Y
riªng biÖt do ®ã kh«ng ®¸p øng ®îc kh¶ n¨ng thu ch¬ng tr×nh ®en tr¾ng.
D¶i th«ng cña tÝn hiÖu mµu kh¸ réng (19MHz) do ®ã kh«ng phï hîp víi tiªu
chuÈn truyÒn h×nh ®en tr¾ng ®ang cã s½n.
Do vËy ®Ó thùc hiÖn ®îc tÝnh kÕt hîp gi÷a hÖ thèng truyÒn h×nh mµu vµ
truyÒn h×nh ®en tr¾ng ta ph¶i t¹o ra ®îc ®êng truyÒn ®é chãi riªng biÖt vµ
25
nÐn d¶i th«ng cña tÝn hiÖu mµu xuèng cßn 6MHz ®Ó phï hîp víi d¶i th«ng
cña tÝn hiÖu truyÒn h×nh ®en tr¾ng.
§Ìn h×nh
Läc T¸ch K§ R Scree
fR sãng R n
f
Antena R R
K§ CT
§æi tÇn
K§ trung Läc T¸ch K§ G G
tÇn
fa sãng
f
a G
T¸ch
sãng
Läc T¸ch K§
fB sãng B B
f
B B ThÊu
kÝnh
H×nh 2. 2
2-2. TÝnh kÕt hîp víi T.H WB. Sù lùa chän tin tøc truyÒn ®i trong truyÒn h×nh mµu.
2.2.1 - TruyÒn h×nh mµu ra ®êi th× truyÒn h×nh ®en tr¾ng ®ang ph¸t triÓn
m¹nh mÏ. HÇu hÕt lóc ®ã çc m¸y thu h×nh lµ çc m¸y ®en tr¾ng. Do vËy yªu
cÇu ®Æt ra lµ truyÒn h×nh mµu ph¶i ®¶m b¶o ®îc tÝnh kÕt hîp víi truyÒn
h×nh ®en tr¾ng nh sau:
M¸y thu h×nh ®en tr¾ng ph¶i thu ®îc h×nh ¶nh ®en tr¾ng tõ m¸y ph¸t h×nh
®en tr¾ng (WB), vµ ph¶i thu ®îc h×nh ¶nh ®en tr¾ng tõ m¸y ph¸t h×nh mµu.
M¸y thu h×nh mµu th× ph¶i thu ®îc h×nh ¶nh ®en tr¾ng tõ m¸y ph¸t h×nh ®en
tr¾ng vµ ph¶i thu ®îc h×nh ¶nh mµu tõ m¸y ph¸t h×nh mµu.
2.2.2 - Sù lùa chän çc tin tøc truyÒn ®i trong truyÒn h×nh mµu.
* §é chãi:
Ta ®· biÕt ®Æc tÝnh cña mµu s¾c lµ gåm 2 yÕu tè: S¾c + ®é chãi
V× vËy khi ®é chãi cña mét ®iÓm mµu thay ®æi th× 3 mµu c¬ b¶n t¹o nªn
®iÓm mµu ®ã còng thay ®æi nhng tû lÖ gi÷a chóng kh«ng ®æi.
26
Dùa vµo thùc nghiÖm vÒ ®é nh¹y cña m¾t víi mµu s¾c ta x¸c ®Þnh ®îc ®é
chãi Y (tÝn hiÖu ®é chãi Y chÝnh lµ tÝn hiÖu h×nh trong truyÒn h×nh ®en
tr¾ng), Ta tÝnh ®îc Y theo 3 mµu c¬ b¶n nh sau:
Y=0,3R+0,59G+0,11B
Víi mµu tr¾ng th×: R=G=B=1 Y=1
Víi mµu ®en: R=G=B=0 Y=0
Chó ý:
Y lµ ®é chãi hay Y lµ ®iÖn ¸p tÝn hiÖu chãi UY
R lµ tÝn hiÖu mµu ®á hay R lµ ®iÖn ¸p tÝn hiÖu mµu ®á UR
G lµ tÝn hiÖu mµu lôc hay lµ ®iÖn ¸p tÝn hiÖu mµu lôc UG
B lµ tÝn hiÖu mµu xanh d¬ng hay ®iÖn ¸p tÝn hiÖu mµu xanh d¬ng UB.
*TÝn hiÖu “HiÖu mµu”
§Ó ®¶m b¶o ®îc tÝnh kÕt hîp gi÷a truyÒn h×nh ®en tr¾ng vµ truyÒn h×nh
mµu, th× trong hÖ thèng truyÒn h×nh mµu ngêi ta truyÒn ®i th«ng tin vÒ ®é
chãi Y vµ ®ång thêi truyÒn ®i th«ng tin vÒ mµu s¾c.
§Ó tiÕt kiÖm b¨ng tÇn truyÒn dÉn vµ ®¬n gi¶n cho m¹ch ®iÖn ngêi ta kh«ng
truyÒn ®i ba th«ng tin vÒ tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n lµ R, G, B mµ ngêi ta truyÒn
®i hai tÝn hiÖu mµu gäi lµ “hiÖu mµu”vµ th«ng tin vÒ ®é chãi Y.
Qua kh¶o s¸t vÒ phæ cña ¸nh s¸ng tr¾ng ngêi ta chän 2 tÝn hiÖu “hiÖu mµu”
chøa nhiÒu th«ng tin nhÊt lµ R-Y vµ B-Y. V× chØ cÇn hai hiÖu sè mµu vµ
tÝn hiÖu ®é chãi Y ta cã thÓ t×m l¹i ®îc thµnh phÇn tÝn hiÖu mµu thø ba lµ
G -Y.
Tãm l¹i:
TruyÒn h×nh mµu sÏ truyÒn ®i çc tin tøc sau:
TÝn hiÖu ®é chãi: Y = 0,30R + 0,59G + 0,11B
§iÒu tÇn tÝn hiÖu ©m thanh: FM tiÕng
§ång bé dßng: H sync
§ång bé dßng: V.sync
Vµ 2 tin tøc vÒ mµu s¾c.
HiÖu sè mµu Thø nhÊt: R-Y
HiÖu sè mµu Thø hai: B-Y
2.2.3 - M· ho¸ vµ gi¶i m· tÝn hiÖu truyÒn h×nh mµu

a. Kh¸i niÖm
§é chãi Y cã d¶i tÇn:
0  4,2MHz víi FCC
27
0  5 MHz víi CCIR
0  6 MHz víi OIRT
Nh vËy trong truyÒn h×nh mµu ph¶i truyÒn ®i thªm hai th«ng tin vÒ tÝn
hiÖu mµu lµ R-Y vµ B-Y mçi th«ng tin hiÖu chiÕm mét gi¶i tÇn tõ (0  1,5 )
MHz.
V× tÝnh tíng thÝch víi truyÒn h×nh ®en tr¾ng nªn ta kh«ng thÓ më réng thªm
d¶i tÇn truyÒn dÉn.
Vµ mçi kªnh truyÒn h×nh ®en tr¾ng ®· cã mét d¶i tÇn x¸c ®Þnh nªn kh«ng
thÓ ghÐp trùc tiÕp tÝn hiÖu hiÖu sè mµu vµo d¶i tÇn cña Y v× nh vËy çc
tÝn hiÖu sÏ lÉn vµo nhau vµ g©y nhiÔu sang nhau.
Ta l¹i nhËn thÊy phæ cña tÝn hiÖu chãi Y víi çc nhãm phæ cã tÇn sè trung
t©m lµ fH. vµ tÇn sè cµng cao th× biªn ®é phæ cµng nhá, gi÷a çc nhãm phæ
tån t¹i nh÷ng kho¶ng trèng.
VËy ®Ó ghÐp ®îc tÝn hiÖu s¾c vµo d¶i tÇn cña tÝn hiÖu chãi ngêi ta tiÕn
hµnh ®iÒu chÕ tÝn hiÖu s¾c C víi mét sãng mang phô lµ f SC (Frequency sub
colour carier)
Víi fSC ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
fSC = (n-1/2)fH ®Ó phæ cña tÝn hiÖu s¾c ph¶i n»m xen kÏ víi phæ cña tÝn
hiÖu chãi.
FSC n»m ë phÝa tÇn sè cao cña Y nhng fSC nhá h¬n fmax cña Y.
Víi hÖ NTSC chän:
fCS = 3,58MHz
Víi hÖ Pal, Secam chän:
fCS = 4,43MHz
b. M¹ch M· ho¸
Y
R
Matrix R-y
G Mixer (+) Video
B-y
B colour
Osc fs c (3,58 hoÆc 4,43)

MHz
H×nh 2. 3
28
Ba tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n R,G,B tõ camera ®a ®Õn qua ma trËn theo tû lÖ nhÊt
®Þnh, ë ®Çu ra cña Matix ta ®îc:
Y = 0,3R + 0,59G + 0,11B
R-Y
B-Y
TÝn hiÖu Y ®i th¼ng ®Õn bé (+) cßn hai tÝn hiÖu “hiÖu mµu” R-Y, B-Y qua
bé ®iÒu chÕ víi sãng mang phô fSC sau ®ã nhËp chung víi tÝn hiÖu Y bé céng.
T¹i
®Çu ra cña bé (+) ta ®îc tÝn hiÖu h×nh mµu tæng hîp sau ®ã tÝn hiÖu nµy sÏ
®îc ®a qua bé ®iÒu biªn víi sãng mang fOV sau ®ã ®a ®Õn anten vµ ph¸t ®i.
Video colour Y
-R
R-y
Fillter C Decode Matrix -G
B-y
-B
OSC FSC
H×nh 2. 4
ViÖc lùa chän tÇn sè sãng mang phô vµ lùa chän çc ph¬ng thøc ®iÒu chÕ
tÝn
c. M¹ch Gi¶i m·
TÝn hiÖu h×nh mµu tæng hîp sau t¸ch sãng h×nh sÏ ®îc ®a ®Õn m¹ch gi¶i m·,
m¹ch ®iÖn h×nh thµnh nh sau:
TÝn hiÖu Y ®îc ®a th¼ng ®Õn m¹ch ma trËn.
TÝn hiÖu s¾c (C) qua m¹ch läc d¶i vµ ë ®Çu ra cña m¹ch läc d¶i ta thu ®îc tÝn
hiÖu s¾c C tÝn hiÖu nµy l¹i ®îc ®a qua m¹ch gi¶i ®iÒu chÕ ®Ó lÊy l¹i 2 tÝn
hiÖu “hiÖu mµu” R-Y, B-Y råi ®a vµo m¹ch ma trËn, ë ®Çu ra cña m¹ch ma
trËn sÏ thu l¹i ®îc 3 tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n -R, -G, -B råi tiÕp tôc ®a ®Õn ®Ó
®iÒu chÕ 3 Cathode cña ®Ìn h×nh mµu.
2.4. HÖ mµu NTSC (National Television System Committee)
2.4.1 - Kh¸i niÖm më ®Çu
29
HÖ mµu NTSC ra ®êi n¨m 1954 t¹i Mü vµ ®îc ph¸t sãng theo tiªu chuÈn FCC,
gåm çc th«ng tin nh sau:
Y= 0,3R + 0,59G + 0,11B
H sync
V.sync
FM tiÕng
Vµ truyÒn ®i hai tÝn hiÖu mµu cã tªn gäi lµ I vµ Q, víi:
I = 0,74(R-Y) - 0,27(B-Y) trÔ 123 0 so víi B-Y
Q = 0,48(R-Y) + 0,41(B-Y) trÔ 330 so víi B-Y
I cã ®é réng d¶i tÇn lµ 1,5 Mhz
Q cã ®é réng d¶i tÇn lµ 0,5MHz.
Hai tÝn hiÖu “hiÖu mµu” ®îc ®iÒu chÕ vu«ng gãc trªn cïng mét tÇn sè mang
phô lµ fSC (theo chuÈn FCC th× fSC = 3,58Mhz, CCIR th× fSC = 4,43 MHz).
NghÜa lµ hai tÝn hiÖu I,Q cïng ®îc ®iÒu chÕ biªn ®é vµo cïng mét tÇn sè
sãng mang phô gäi lµ fSC, vµ c¶ hai tÝn hiÖu mµu ®îc dÞch ®i mét gãc 33 0 so
víi gèc pha ban ®Çu. Trong khi ®ã mét trong hai tÝn hiÖu mµu lµ I ®îc dÞch
pha ®i mét gãc 900 so víi tÝn hiÖu kia.
H×nh vÏ 2. 5 minh ho¹ cho nh÷ng ®iÒu võa tr×nh bÇy ë trªn.
R-Y
EI R
EQ
0
57
330
B B-Y
H×nh 2. 5
Hai tÝn hiÖu mµu lµ I vµ Q cïng ®îc ®iÒu chÕ vµo sãng mang phô fSC nhng
khi truyÒn ®i l¹i kh«ng truyÒn fSC (v× fSC kh«ng mang th«ng tin) mµ chØ
truyÒn ®i hai d¶i biªn tÇn trªn vµ díi, ®îc gäi lµ ®iÒu biªn nÐn.
30
Ph¬ng ph¸p nµy gäi lµ truyÒn th«ng tin song biªn triÖt tÇn sè sãng mang cßn
nÕu chØ truyÒn ®i biªn lÇn trªn gäi lµ ph¬ng ph¸p truyÒn th«ng tin ®¬n biªn
triÖt sãng mang, thÓ hiÖn nh h×nh vÏ (2. 5).
f0+fmin f0+fmin
f0 f0+fmax f0-fmax f0 f0+fmax f0 f0+fmax

TÝn hiÖu ®iÒu TÝn hiÖu §C
chÕ ®¬n biªn
song biªn
H×nh 2. 5
TÝn hiÖu ®ång bé mµu.

Do tÇn sè fSC bÞ nÐn hoµn toµn (tøc lµ phÝa ph¸t kh«ng truyÒn F FSC sang phÝa
thu), v× vËy ®Ó kh«i phôc l¹i tÇn sè FSC t¹i m¸y thu th× phÝa ph¸t ph¶i truyÒn
®i tÝn hiÖu ®ång bé mµu (hay cßn gäi lµ loÐ mµu- color burst).
TÝn hiÖu ®ång bé mµu cã tÇn sè ®óng b»ng tÇn sè sãng mang mµu f SC ®îc
®Æt ë sên phÝa sau cña çc xung xo¸ dßng gåm tõ 811 chu kú cã biªn ®é
®Ønh b»ng 0,9 chiÒu cao cña xung ®ång bé h×nh, h×nh vÏ 2. 6.
C max 133%
Burst  20%
EY max 100%
Blanking 0%
(H + V) Sync
Burst (8- 12)T

C Min Sync – 40%
-33%
H×nh 2. 6
Phæ cña tÝn hiÖu mµu tæng hîp gåm 2 tÝn hiÖu Y vµ C. C gåm tÝn hiÖu I
®iÒu biªn vµo tÇn sè fSC truyÒn ®i toµn bé d¶i biªn tÇn díi vµ chØ mét phÇn
d¶i biªn tÇn trªn, tÝn hiÖu Q còng ®iÒu biªn vµo f SC nhng ®· dÞch pha ®i 900
vµ truyÒn ®i c¶ 2 biªn tÇn trªn vµ díi.
31
Biªn ®é Y
FM
Sound
Im Qm
0,5
3 MHz
2,3 3,5 4,2 4,5
8 8
1,5
Mhz
H×nh 2. 7
2.4.2 - §iÒu biªn nÐn SAM (Suppress amptitude modulator)
Cã nhiÖm vô lÊy tÝn hiÖu s¾c ®iÒu chÕ biªn ®é vµo sãng mang phô f SC sau
®ã thùc hiÖn nÐn tÇn sè mang phô f SC ( v× FSC kh«ng mang th«ng tin) vµ chØ
®a ra hai d¶i biªn tÇn trªn vµ d¶i biªn tÇn díi .
§Ó thùc hiÖn ®iÒu biªn nÐn ngêi ta thêng dïng m¹ch ®iÒu biªn c©n b»ng nh
sau, h×nh (2. 8).
Tr1 D1 Tr2
US D2 SAM out
D4
D3
Uc
H×nh 2. 8
Víi:
FS lµ tÇn sè cña ®iÖn ¸p tÝn hiÖu cÇn ®iÒu chÕ
UC lµ ®iÖn ¸p cña t¶i tÇn ( §iÖn ¸p cña sãng mang)
32
US
UC
t
USA
H×nh 2.9
vedx
33
SAM lµ ®iÖn ¸p ®iÒu biªn nÐn lÊy ra.
Ta gi¶ sö r»ng ®iÖn ¸p tÝn hiÖu cÇn ®iÒu chÕ U S vµ ®iÖn ¸p sãng mang UC
lµ nh÷ng sãng h×nh sin. Víi FUC >> FUS Tøc lµ tÇn sè cña sãng mang ph¶i lín
h¬n nhiÒu lÇn tÇn sè cña tÝn hiÖu cÇn ®iÒu chÕ.
Lóc nµy ta cã ®å thÞ biÓu diÔn sù ®iÒu chÕ SAM nh h×nh vÏ (2. 9)
Tõ h×nh vÏ 2. 9 ta thÊy cø mçi lÇn tÝn hiÖu ®iÒu chÕ U S ®æi dÊu th× tÝn
hiÖu ®iÒu chÕ USAM l¹i ®¶o pha mét lÇn. Vµ râ rµng r»ng sãng SAM chÝnh
lµ h×nh ¶nh cña ®iÖn ¸p tÝn hiÖu ®· bÞ b¨m ra theo nhÞp cña cña ®iÖn ¸p
sãng mang cao tÇn.
Mét ®iÒu cÇn lu ý lµ sù th«ng vµ t¾t cña çc Diode trong m¹ch ®iÒu chÕ lµ
do biªn ®é cña ®iÖn ¸p t¶i tÇn quyÕt ®Þnh.
M¹ch ®iÒu biªn c©n b»ng dïng TZT.

M¹ch ®iÒu biªn c©n b»ng dïng 4 Diode trong thùc tÕ Ýt ®îc dïng v× çc
Diode chØ thuÇn tuý lµm nhiÖm vô ®ãng c¾t nh nh÷ng chuyÓn m¹ch ®iÖn
tö. Trong çc Tivi mµu thêng dïng m¹ch ®iÒu biªn nÐn dïng TZT v× ngoµi kh¶
n¨ng ®iÒu biªn nã cßn kh¶ n¨ng khuyÕch ®¹i biªn ®é, nªn ngoµi yªu cÇu vÒ
®iÒu chÕ th× ë ®Çu ra ta cßn thu ®îc mét sãng SAM víi biªn ®é phï hîp víi yªu
cÇu sö dông.
+V
T1
Tr Tr
1 Tr 3 SAM
Us 2 ou
t
T2
Uc
H×nh 2. 10
ë m¹ch ®iÖn h×nh (2 .10) giíi thiÖu m¹ch ®iÒu biªn nÐn dïng TZT thêng dïng
trong çc tivi mµu gåm çc bé phËn nh sau:
34
TR1 lµ biÕn ¸p dÉn tÝn hiÖu cÇn ®iÒu chÕ vµo m¹ch ®iÖn, tÝn hiÖu ë ®©y
lµ tÝn hiÖu h×nh mµu hÖ NTSC , hoÆc hÖ PAL.
TR2 lµ biÕn ¸p tÇn sè cao dïng ®Ó ghÐp tÝn hiÖu sãng mang vµo trong m¹ch
®iÒu chÕ.
TR3 lµ biÕn ¸p dÉn tÝn hiÖu ®· ®iÒu biªn nÐn ra t¶i.
T1,T2 lµ hai TZT c«ng xuÊt.
ViÖc gi¶i thÝch nguyªn lý ho¹t ®éng cña m¹ch ®iÖn còng t¬ng tù nh viÖc gi¶i
thÝch ë m¹ch ®iÖn h×nh (2. 8) vµ ®å thÞ thêi gian h×nh 2. 9.
Ta tãm t¾t l¹i nh sau:
- Khi mµ tÝn hiÖu vµo (US) b»ng kh«ng th× T1 vµ T2 hoÆc lµ cïng kho¸ hoÆc
lµ cïng dÉn. Nªn dßng ®iÖn ch¹y qua s¬ cÊp cña biÕn ¸p T R3 lµ ngîc chiÒu
nhau. Bëi vËy dßng ®iÖn bªn thø cÊp cña biÕn ¸p nµy bÞ triÖt tiªu. Nh vËy
tÇn sè sãng mang FSC kh«ng lät ra t¶i ®îc, hay ta nãi r»ng sãng mang ®· bÞ
nÐn l¹i cho ®Õn khi biªn ®é b»ng kh«ng.
- Khi cã US ë hai ®Çu vµo (cùc B) cña hai TZT th× biªn ®é cña ®iÖn ¸p tÝn
hiÖu nµy ®îc truyÒn ra t¶i theo nhÞp ®ãng ng¾t cña sãng mang nªn d¹ng sãng
cña nã sÏ bÞ b¨m ra theo nhÞp ®ãng c¾t ®ã t¬ng tù nh h×nh (2.9). CÇn chó ý
r»ng tÇn sè sãng mang cao tÇn ph¶i lín h¬n tÇn sè ®iÒu chÕ Ýt nhÊt lµ hai
lÇn.
2.4.3 - Gi¶i ®iÒu biªn SAM.

ë ®Çu thu ta sÏ nhËn ®îc SAM vµ sÏ ph¶i t¸ch sãng ra ®Ó lÊy l¹i tÝn hiÖu U S.
Ta kh«ng thÓ sö dông çc m¹ch t¸ch sãng th«ng thêng ®Ó t¸ch ®îc.
§Ó t¸ch sãng ®iÒu biªn nÐn tríc tiªn ta cÇn biÕn ®æi sãng SAM thµnh sãng
®iÒu biªn thêng (AM), b»ng çch céng thªm vµo sãng SAM mét sãng h×nh sin
th«ng thêng víi gãc pha trïng víi gãc pha cña sãng SAM. Råi thùc hiÖn t¸ch sãng
®iÒu biªn th«ng thêng.
B¹n ®äc cÇn chó ý r»ng ®Ó cã thÓ t¸ch sãng ®îc th× th× ®µi ph¸t ph¶i ph¸t ®i
tin tøc vÒ loÐ mµu (Colour burst) ®Ó thùc hiÖn ®ång pha cho m¹ch dao ®éng
t¹o sãng sin t¹i m¸y thu. M¹ch ®iÖn cã d¹ng nh h×nh 2. 11 sau:
W1 D Signal Out
S.A.M
W3
C
W2
Carrier
sin Wave
H×nh 2. 11 35
Víi tÝn hiÖu ®iÒu biªn nÐn SAM ®îc ®a vµo cuén W1, cßn sãng h×nh sin cã
gèc pha cña Burst mµu ®îc ®¨ vµo cuén W2, hai tÝn hiÖu nµy céng víi nhau
®Ó ë cuén W3 ta cã ®îc sãng AM b×nh thêng råi thùc hiÖn t¸ch sãng AM b»ng
Diode D.
D¹ng sãng thÓ hiÖn ë tõng ®iÓm ®îc biÓu thÞ nh h×nh vÏ 2. 12 díi ®©y:
+ =
SAM Wave Carrier Wave AM Wave

H×nh
2.12
2.4.4 - §iÒu chÕ vu«ng gãc (Quadrature)

Sau khi ®· ®iÒu biªn nÐn EI vµ EQ trë thµnh hai sãng sin cã tÇn sè lµ F SC =
3,58Mhz, cã biªn ®é lµ EI vµ EQ . B©y giê ta l¹i nhËp chung chóng l¹i víi nhau
vµ ®Ó chóng vÉn ph©n biÖt ®îc, kh«ng bÞ trén lÉn víi nhau, ngêi ta cho sãng
mang phô ®iÒu chÕ EI sím pha lªn 900 so víi pha cña EQ. Çch lµm nµy ®îc gäi
lµ ®iÒu chÕ vu«ng gãc hai tÝn hiÖu s¾c EI vµ EQ.
H×nh 2.13 m« t¶ çch thøc ®Ó nhËp chung hai tÝn hiÖu E I vµ EQ. Tríc tiªn
mét m¹ch dao ®éng h×nh sin ®Ó tao ra sãng mang phô 3,58 Mhz. Ngêi ta lµm
sím pha sãng h×nh sin lªn 330 ®Ó ®iÒu biªn nÐn EQ, råi l¹i lµm sím pha lªn 900
n÷a ®Ó ®iÒu biªn nÐn EI.
Sãng ®iÒu biªn nÐn EI hay ngêi ta cßn gäi lµ C1 lµ sãng h×nh sin 3,58Mhz, cã
biªn ®é lµ EI vµ gãc pha lµ 210 so víi gèc pha 00 tõ m¹ch dao ®éng ®a ra. T¬ng
tù nh vËy ta cã C2 cã biªn ®é lµ EQ lµ sãng h×nh sin tÇn sè lµ 3,58 Mhz biªn ®é
EQ gãc pha 330 so víi gèc 00. Hai sãng C1, C2 lÖch pha nhau 900 ®îc nhËp
chung trong mét m¹ch céng ®Ó cã mét sãng sin duy nhÊt lµ:
C = C1 + C2
§îc thÓ hÞªn nh h×nh vÏ sau ®©y.
36
2 2
ER
EY E E
EI I Q C = C1+ C2
EG EI C1
+ SAM C1
C1 C
EB EQ C
+
SAM C2
C2 C
2
OSC 0 +330
90 0
3,58
0 EQ
Mc (C)
(A) (B)
H×nh 2.
13
37
H×nh A lµ s¬ ®å khèi cña hÖ thèng ®iÒu biªn nÐn vu«ng gãc hai tÝn hiÖu
mµu (C1,C2 ) vµo mét sãng mang FSC (3,58Mhz) ®Ó ë ®Çu ra ta ®îc tÝn hiÖu
mµu ®iÒu biªn nÐn vu«ng gãc.
H×nh B lµ ®å thÞ vector biÓu diÔn qu¸ tr×nh ®iÒu biªn nÐn vu«ng gãc, cßn
h×nh C lµ ®å thÞ thêi gian cña qu¸ tr×nh nµy.
2.4.5 - M· ho¸ hÖ mµu NTSC

S¬ ®å khèi cña m¹ch m· ho¸ hÖ truyÒn h×nh mµu NTSC thÓ hiÖn nh h×nh 2.
14 díi ®©y.
Delay 0,7s
ER EY
C1 EY
EG Matri EI
SAM
x NTSC Color
+ + + Video
EB
EQ
SAM C2
00
Osc
+330 +900
FSC=3, Burst
58 gate fH
1800
H×nh 2. 14
Ba tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n R,G,B mµ ta cßn gäi lµ E R,EG,EB, ®îc ®a ®Õn m¹ch
ma trËn theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh ®Ó chuyÓn ®æi thµnh mét tÝn hiÖu ®é
chãi EY cã d¶i tÇn tõ 0 4,2 MHz vµ hai tÝn hiÖu mµu, EI cã gi¶i tÇn 1,5 Mhz
(thùc tÕ lµ 1,5 Mhz) vµ EQ cã gi¶i tÇn 0,5Mhz.
EI vµ EQ dîc ®iÒu biªn nÐn (SAM ) víi sãng mang phô FSC = 3,58Mhz, cã pha
lÇn lît lÖch 330 vµ 1230 so víi gèc pha 00. Hai sãng ®iÒu biªn nÐn EI, EQ bay
giê gäi lµ C1 vµ C2. Sau ®ã ®îc nhËp chung ®Ó ®îc mét tÝn hÞÖu mµu lµ C
(chóng lµ nh÷ng vector) duy nhÊt. Råi sau ®ã laÞ nhËp chung E Y víi C. TÝn
hiÖu mµu C ®îc ®i th¼ng ®Õn bé céng cßn EY th× ®îc lµm chËm 0,7 s ®Ó
®ång pha víi tÝn hiÖu mµu C.
38
§Ó cã thÓ t¸ch sãng ®iÒu biªn nÐn ë phÝa m¸y thu ë phÝa ®µi ph¸t ngêi ta
truyÒn ®i thªm tin tøc vÒ gèc pha cña sãng mang mµu phô. Th«ng tin nµy ®îc
gäi lµ loÐ mµu (Color burst), §Çu tiªn F SC cã gèc pha 00 ®îc ®¶o pha 1800 ®Ó
®a vµo cæng loÐ (Burst gate). Cæng nµy b×nh thêng ®ãng nã chØ më ra mçi
dßng mét lÇn khi mµ cã xung F H r¬i vµo thÒm sau cña xung ®ång bé ngang.
Khi cæng më ra cã kho¶ng tõ 8 ®Õn 12 chu kú sãng h×nh sin 3,58 Mhz cã gèc
pha 1800 ®i xuyªn qua cæng, råi nhËp chung víi tÝn hiÖu chãi vµ n»m gän t¹i
thÒm sau cña xung ®ång bé ngang lµ thêi gian kh«ng cã çc tin tøc kh¸c cña
h×nh ¶nh.
ë ®Çu ra cuèi cïng ta cã ®îc tÝn hiÖu h×nh mµu NTSC chøa tæng céng 7
th«ng tin lµ EY, FMSOUND, HSYN,VSYN , C1,C2, vµ Color burst.
Bèn th«ng tin ®Çu lµ cña truyÒn h×nh ®en tr¾ng. Tin tøc vÒ ®é s¸ng tèi vµ
FM tiÕng n»m bªn trªn møc Zero (møc BLK) cã biªn ®é tèi ®a lµ 100%, ®îc
ph©n biÖt víi nhau b»ng tÇn sè (tiÕng cã tÇn sè lµ 4,5Mhz trong khi ®ã møc
s¸ng tèi cã gi¶i tÇn lµ tõ 0 ®Õn 4,2 Mhz. Hai tin tøc ®ång bé n»m díi møc zero
cã biªn ®é –40%. Ph©n biÖt víi nhau b»ng ®é réng cña xung.
Hai th«ng tin vÒ mµu lµ E I vµ EQ n»m trong sãng ®iÒu biªn nÐn vu«ng gãc cã
FSC = 3,58 Mhz. Cã biªn ®é vµ pha thay ®æi tuú theo ®iÓm mµu. Khi nhËp
chung víi tÝn hiÖu ®é chãi biªn ®é cña nã cã thÓ lªn ®Õn tèi ®a lµ +133% vµ
thÊp nhÊt lµ -33%. Çch ph©n biÖt víi tÝn hiÖu chãi lµ tÇn sè, hai th«ng tin
vÒ n»m chung quanh tÇn sè 3,58Mhz, giíi h¹n vÒ phÝa thÊp nhÊt lµ (3,58 - 1,2
)Mhz = 2,38Mhz.
Tin tøc cuèi cïng, loÐ mµu lµ tin tøc cÇn thiÕt ®Ó t¸ch sãng SAM, cã biªn ®é 
20% n»m gän ë thÒm sau cña xung ®«ng bé ngang ®éc lËp víi 6 th«ng tin trªn.
2.4.6 - Gi¶i m· mµu hÖ NTSC

M¹ch ®iÖn bé gi¶i m· mµu hÖ NTSC cã s¬ ®å khèi nh h×nh vÏ 2. 15 sau
®©y:
Y=(04,2) Delay
NTSC 0,7s
Video MHz EI M -R
Det 01,5M A
colour I -G
Im T CRT
R -B
Col I
or Qm
Det EQ
X
Q
IF 00,5MHz
Burst OSC
fH gate FSC +330 +900
39
3,58
H×nh 2.16
TÝn hiÖu h×nh mµu cã gi¶i tÇn n»m hoµn toµn trong kªnh sãng FCC ®îc ph¸t
ra kh«ng gian gièng nh viÖc ®· lµm víi truyÒn h×nh ®en tr¾ng... Vµ b¾t
®Çu t¹i ®Çu ra cña m¹ch t¸ch sãng h×nh, ta thu ®îc tÝn hiÖu truyÒn h×nh mµu
hÖ NTSC trong ®ã cã chøa tæng céng 7 tin tøc. Bèn tin tøc gièng nh cña truyÒn
h×nh ®en tr¾ng lµ:
EY, FM TiÕng , ®ång bé däc, ®ång bé ngang. SÏ ®îc t¸ch ra dïng vµo çc môc
®Ých nh ë truyÒn h×nh ®en tr¾ng. Cßn l¹i ba tin tøc vÒ mµu gåm C1, C2, vµ
color Burst ®îc t¸ch ra dïng cho viÖc t¹o h×nh mµu.
Tõ tÇng t¸ch sãng h×nh, toµn bé gi¶i th«ng cña EY ®îc ®a tíi m¹ch Matirix khi
®· ®i qua mét d©y trÔ 0,7 s ®Ó råi cïng víi hai tÝn hiÖu S¾c E I vµ EQ trén
lÉn víi nhau t¹i matrix nµy.
Toµn bé gi¶i tÇn tõ 0 ®Õn 4,2 Mhz ®ång thêi còng ®îc ®a vµo tÇng Burst gate
hay ta cã thÓ gäi lµ Colour IF. §©y lµ mét tÇng khuyÕch ®¹i cã chän läc
(Tuned Amp), nã chØ khuyÕch ®¹i kho¶ng tÇn sè xung quanh sãng mang
3,58Mhz, lµ tÇn sè ®· bÞ ®iÒu biªn nÐn. KÕt qu¶ lµ ë ®Çu ra ta chØ nhËn
®îc çc tin tøc cña mµu s¾c mµ th«i (gi¶i tÇn tõ 2,38 ®Õn 4,2 Mhz).
Sãng mang phô ®· ®iÒu biªn nÐn sau ®ã rÏ lµm hai ®êng ®i vµo hai m¹ch t¸ch
sãng ®iÒu biªn nÐn riªng ®Ó lÊy l¹i hai tÝn hiÖu s¾c E I vµ EQ ®a vµo m¹ch
Matrix cïng víi tÝn hiÖu ®é chãi EY. M¹ch Matrix sÏ céng vµ trõ çc ®iÖn ¸p
theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh ®Ó ë ®Çu ra ta cã ®îc - R, -B, -G ®Ó khèng chÕ ba
Cathode ®Ìn CRT.
2.4.7 - KÕt luËn hÖ mµu NTSC

TruyÒn ®ång thêi c¶ hai tÝn hiÖu mµu lµ EI vµ EQ .
§iÒu biªn nÐn vu«ng gãc hai tÝn hiÖu mµu lµ EI vµ EQ vµo mét sãng mang phô
lµ FSC = 3,58 Mhz.
TÝn hiÖu mµu NTSC chøa tæng céng 7 tin tøc, bèn tin tøc ®Çu gièng nh ë
truyÒn h×nh ®en tr¾ng, ba tÝn hiÖu thªm vµo lµ EI, EQ, vµ loÐ mµu.
Tin tøc thý 7 lµ tin tøc vÒ loÐ mµu lµ tin tøc vÒ gèc pha cña sãng mang phô
FSC dïng cho viÖc t¸ch sãng ®iÒu biªn nÐn tÝn hiÖu mµu t¹i m¸y thu.
40
2-5. HÖ mµu SECAM (OIRT)
2.5.1 - Kh¸i niÖm

HÖ mµu SECAM (Sequential colour a Memory - lÇn lît cã nhí). Ra ®êi t¹i
Ph¸p, chÝnh thøc ph¸t sãng vµo n¾m 1965 (kªnh sãng 6,5 Mhz). Thùc hiÖn
®iÒu tÇn hai tÝn hiÖu mµu vµo mét sãng mang phô.
Hai tÝn hiÖu mµu ®îc gäi lµ DR vµ DB kh«ng ®îc truyÒn ®i cïng mét lóc c¶
hai mµ chØ truyÒn ®i mét trong hai, hoÆc DR hoÆc DB
HÖ mµu NTSC dïng ph¬ng ph¸p SAM vu«ng gãc, tuy r»ng cã thÓ truyÒn ®i
cïng mét lóc hai tÝn hiÖu mµu trong mét sãng mang phô nhng çc m¸y thu h×nh
mµu cña hÖ nµy ®Òu ph¶i sö dông mét nóm ®iÒu chØnh mµu ®îc gäi lµ
nóm “HUE”.
MÆt kh¸c ngêi ta còng nhËn thÊy r»ng kh¶ n¨ng nhËy c¶m ®èi víi mµu s¾c
cña m¾t lµ rÊt kÐm. H¬n n÷a sù kh¸c biÖt vÒ mµu s¾c cña hai dßng kÕ cËn
nhau lµ kh«ng ®¸ng kÓ.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng nhËn xÐt trªn Henry de France ®· ®a ra ph¬ng ph¸p
truyÒn lÇn lît (sequential) tõng dßng mét, mét trong hai tÝn hiÖu mµu cho mçi
dßng quÐt.
ë m¸y thu, t¹i mçi dßng quÐt ®Ó cã ®ñ hai tÝn hiÖu s¾c gióp t¸i lËp hai tin tøc
mµu ngêi ta cã thÓ mîn mét tÝn hiÖu s¾c cßn l¹i cña dßng võa quÐt, ®Ó dïng
chung cho dßng ®ang quÐt (vèn ®· cã s½n mét tÝn hiÖu s¾c) .
Cô thÓ lµ ë dßng thø N, truyÒn ®i R-Y ch¼ng h¹n th× dßng kÕ tiÕp, dßng
N+1 truyÒn ®i B-Y, dßng kÕ tiÕp n÷a l¹i truyÒn ®i R-Y .. råi l¹i B-Y. Dßng
thø N+1 ch¼ng h¹n tÝn hiÖu s¾c nhËn ®îc lµ B- Y muèn t¸i t¹o l¹i mµu, cã
thÓ mîn thªm R - Y cña dßng bªn trªn tøc lµ dßng N .
§iÒu nµy cã thÓ thùc hiÖn ®îc b»ng çch dïng mét d©y trÔ (Delay line), mµ
thêi gian gi÷ trÔ tÝn hiÖu lµ 1H = mét dßng quÐt tøc lµ b»ng 64 s.
Nh vËy t¹i mçi dßng quÐt lóc nµo còng vÉn cã ®ñ hai tÝn hiÖu s¾c ®Ó t¹o l¹i
h×nh ¶nh mµu. Mét cña chÝnh dßng ®ang ph¸t, mét cña dßng bªn trªn ®îc gi÷
l¹i.
Vµo mçi thêi ®iÓm, lóc nµo còng chØ cã mét tÝn hiÖu s¾c ®îc truyÒn ®i. Vµ
nh vËy cã thÓ sö dông ph¬ng ph¸p ®iÒu tÇn sãng mang phô thay cho ph¬ng
ph¸p ®iÒu biªn nÐn vu«ng gãc, vµ kh¾c phôc ®îc viÖc sai pha.
2.5.2 - M· ho¸ SECAM c¨n b¶n.
41
ER DL
E
Y SECAM
EG ER-EY + COLOR
S FM
VIDEO
EB
EB-EY
OSC
FSC= 443Mc
FH /
2
H×nh 2. 17
H×nh 2. 17 lµ s¬ ®å khèi mét m¹ch m· ho¸ SECAM c¬ b¶n.
Mét chuyÓn m¹ch S ®ãng më theo nhÞp F H/ 2, hay nãi kh¸c ®i cø mét dßng
®ãng lªn R-Y th× dßng tiÕp theo l¹i ®ãng xuèng B-Y trong 1H = 64 s. Nh vËy
ë m¹ch ®iÒu tÇn lóc nµo còng chØ cã hoÆc lµ R-Y hoÆc lµ B-Y lÇn lît cø
mét dßng thay ®æi 1 lÇn. TÇn sè sãng mang phô vÉn ®îc chä lµ béi sè lÎ cña
mét nöa tÇn sè ngang, ®Ó hy väng cã kh¶ n¨ng tù khö t¹p ©m.
Sãng FMR (®iÒu tÇn R-Y) hoÆc FMB (®iÒu tÇn cña B-Y) ®îc nhËp chung víi
tÝn hiÖu chãi (EY) ®Ó cã ®îc tÝn hiÖu h×nh mµu SECAM. VÒ ph¬ng diÖn
gi¶i tÇn, tÝn hiÖu nµy vÉn n»m trong kªnh sãng OIRT tøc lµ tõ 0 ®Õn 6,2
Mhz cho EY, t¹i 6,5 mhz lµ tin tøc cña ©m thanh ®· ®îc ®iÒu tÇn. TÇn sè sãng
mang phô lóc nghØ lµ 4,43 Mhz. Hai tin tøc vÒ mµu vµo mçi thêi ®iÓm lóc
nµo còng chØ xuÊt hiÖn hoÆc lµ FMB hoÆc lµ FMR n»m ë chung quanh 4,43
Mhz víi biªn ®é lµ +25% so víi 100% lµ biªn ®é cña tÝn hiÖu ®é chãi. ThÓ
hiÖn nh h×nh 2. 18 sau ®©y.
C max 125%
EY max 100%
Blanking 0%
(H + V) Sync
C Min -25% Sync – 40%
H×nh 2. 18
42
Cuèi cïng lµ gi¶i phæ cña tÝn hiÖu truyÒn h×nh mµu SECAM thÓ hiÖn nh
h×nh 2. 19 sau ®©y.
FM
EY FMR or Sound
25% FMB
4,43 6,2 MHz

6,5
H×nh 2. 19
2.5.3 - GiaØ m· SECAM c¨n b¶n

ViÖc gi¶i m· tÝn hiÖu mµu hÖ SECAM ®îc tiÕn hµnh nh h×nh vÏ 2. 20 sau
®©y:
Delay E
Y -E
SECAM 0,7s Y
color Video ER-EY E -E

DET
SW FBR
R Y
To
Color IF
E -E Cathode
Matri G Y colour Pix
EB-EY tube
Delay 1H
DET
FMB x E -E
B Y
FH/2
H×nh 2. 20
Toµn bé gi¶i tÇn cña tÝn hiÖu mµu SECAM ®îc chia lµm hai ®êng:
§êng tÝn hiÖu EY ®îc ®a th¼ng ®Õn m¹ch Matrix sau khi ®i qua d©y trÔ
0,7s
§êng thø hai ®i qua khuyÕch ®¹i trung tÇn mµu ®Ó läc ra kho¶ng tÇn sè cña
sãng mang phô ®· ®iÒu tÇn (FMR hoÆc FMB) sau ®ã sãng mang phô l¹i rÏ lµm
hai ®êng:
Mét ®êng ®i th¼ng ®Õn chuyÓn m¹ch, mét ®êng ®i qua d©y trÔ 64s råi míi
®Õn chuyÓn m¹ch. Nh vËy t¹i chuyÓnn m¹ch nÕu ®êng ®i th¼ng lµ FMR th×
®êng qua d©y trÔ lµ FMB vµ ngîc l¹i vµ chuyÓn m¹ch ®iÖn tö ®ãng më theo
43
nhÞp FH/ 2, sao cho FMR vµ FB ®i vµo ®óng vµo ®êng t¸ch sãng cña nã. ë ®Çu
vµo cña m¹ch Matrix ngoµi EY ra th× lóc nµo còng cã c¶ hai tÝn hiÖu E R – EY
vµ EB – EY . §Çu ra cña matrix cã çc tÝn hiÖu lµ - E Y, ER – EY, EB - EY, EG - EY
®cÓ ®a vµo Matrix chãi s¾c t¹i Cathode ®Ìn h×nh.
2.5.4 - Çc thiÕu sãt cña hÖ SECAM.

Ta kh«ng thÓ chän ®îc FSC = (2n + 1) FH / 2 ( béi sè lÎ cña F H) ®Ó lo¹i bá t¹p
©m bëi v× tÇn sè sãng mang phô b©y giê lu«n lu«n thay ®æi do bÞ ®iÒu tÇn.
MÆt kh¸c ta biÕt r»ng hÇu hÕt çc c¶nh trong thiªn nhiªn hÇu hÕt cã ®é b·o
hoµ mµu rÊt kÐm nªn  biªn ®é tÝn hiÖu mµu nhá ta l¹i còng cã víi hÖ NTSC
 biªn ®é sãng mang phô rÊt nhá (v× bÞ nÐn) vµ ë c¶nh tr¾ng th× biªn ®é
sãng mang phô = “0”. Do ®ã nhiÔu bÞ h¹n chÕ tèi ®a.
§èi víi hÖ SECAM ta kh«ng thÓ lµm thÕ ®îc v× biªn ®é cña sãng mang cña
hÖ lµ lu«n lu«n kh«ng thay ®æi trong chÕ ®é ®iÒu tÇn, bÊt chÊp tÝn hiÖu
s¾c lµ bao nhiªu.
Bëi vËy nÕu ta ®Ó biªn ®é cña FMR vµ FMB lín thÝ nã sÏ g©y nhiÔu cho EY,
cßn ngîc l¹i nÕu ta gi¶m nhá biªn ®é cña hai tÝn hiÖu mµu th× nã sÏ bÞ E Y g©y
nhiÔu. Cuèi cïng ngêi ta ®· chän biªn ®é cña F MR vµ FMB = 25% cña EY ®Ó
chÊp nhËn mét sù xuyªn nhiÔu võa ph¶i gi÷a hai tÝn hiÖu nµy.
2.5.5 - Tû sè tÝn hiÖu trªn nhiÔu

Sù xuyªn nhiÔu ë çc mµu ë hÖ SECAM b©y giê lµ kh«ng cßn ®ång ®Òu, v×
trong ®iÒu tÇn biªn ®é nhiÔu tû lÖ nghÞch víi qu·ng di tÇn tøc lµ tû lÖ
nghÞch víi víi biªn ®é cña tÝn hiÖu s¾c vèn ®· kh«ng ®ång ®Òu. Mét bøc ¶nh
cã nhiÒu mµu, mµ møc ®é nhiÔu ë mçi mµu lµ kh¸c nhau, sÏ g©y khã chÞu
h¬n cho ngêi xem h¬n lµ ®é nhiÔu cao ®ång ®Òu ë tÊt c¶ çc mµu.
2.5.6 - NhËn d¹ng mµu
ViÖc gi¶i m· mµu ë m¸y thu chØ ®¹t ®îc kÕt qu¶ khi mµ chuyÓn m¹ch ®iÖn
tö ë h×nh 2. 20 ®ãng ®óng vÞ trÝ ®Ó FMR vµ FMB ®i vµo ®óng ®êng t¸ch sãng
cña nã. §iÒu nµy cã nghÜa lµ hÖ SECAM sÏ ph¶i truyÒn ®i thªm çc tin tøc vÒ
nhËn d¹ng mµu (Identfication) ®Ó gióp cho chuyÓn m¹ch ®iÖn tö ®ãng më
®îc ®óng vÞ trÝ.
2.5.7 - HÖ SECAM IIB.
44
H×nh vÏ 2. 21 m« t¶ toµn bé m¹ch m· ho¸ SECAM IIIB.
+3
SECAM
Color
DL 0,7 s ViDEO
ALC
Compar
EY ation
ER 6,2Mc 1
SW1
EG DR
+ +1 180 2
-DR
0 LPF
1,5
Limi
ter S Be
EB 1,5Mc
+2
DB Mc C ll
DB 3 Invert
1,5Mc
FM
9 pulsse
V. Ident
S
1H
FOR W2 FOR
FH /
2 2. 21
H×nh
Ba th«ng tin c¬ b¶n vÒ mµu s¾c lµ E R, EB, EG ®îc mét m¹ch Matrix chuyÓn
®æi thµnh mét tÝn hiÖu chãi lµ EY cã gi¶i tÇn tõ 0 ®Õn 6,2 Mhz vµ hai tÝn
hiÖu mµu lµ -DR vµ DB cã gi¶i tÇn lµ 1,5 Mhz, sau ®ã ngêi ta cho tin tøc
nhËn d¹ng tõng b¸n ¶nh (vertical half identificatioln) nhËp chung vµo –D R vµ
DB. §ã lµ 9 xung ©m h×nh thang xuÊt hiÖn cø mçi b¸n ¶nh mét lÇn trong thêi
gian xo¸ däc. Sau khi ra khái m¹ch céng, tÝn hiÖu s¾c –DR ®îc ®¶o pha 1800
®Ó thµnh DR ®Ó ®i vµo m¹ch tiÒn nhÊn 2 vµ tin tøc nhËn d¹ng tõng b¸n ¶nh
sÏ trë thµnh xung d¬ng. Trong lóc ®ã DB ®i th¼ng vµo m¹ch tiÌn nhÊn 3 víi çc
xung nhËn d¹ng tõng b¸n ¶nh n»m trong nã lµ xung ©m.
Sau khi ra khái m¹ch tiÒn nhÊn tÇn sè cao D R vµ DB ®îc ®a vµo chuyÓn m¹ch
SW1 ®ãng më theo nhÞp FH/2 ®Ó chän hoÆc lµ DR hoÆc lµ DB lÇn lît cho
tõng dßng mét. TiÕp theo lµ mét m¹ch läc th«ng thÊp (LPF) ®Ó lo¹i bá çc
thµnh phÇn tÇn sè cao h¬n 1,5 Mhz lµ gi¶i tÇn cña D B vµ DR. Mét m¹ch h¹n
biªn tiÕp theo sau ®Ó giíi h¹n biªn ®é cña DR vµ DB kh«ng cho vît qu¸  1v gióp
cho sù giíi h¹n qu·ng di tÇn cña m¹ch ®iÒu tÇn (FM) n»m trong gi¶i tÇn sè ®·
®Þnh s½n.
TÇn sè sãng mang phô ®a vµo m¹ch ®iÒu tÇn lµ FOR = 4,40625 Mc, hoÆc FOB
= 4,2500Mc tuú theo tÝn hiÖu s¾c ®a vµo ®a vµo m¹ch ®iÒu tÇn lµ DR hay
45
DB. Nh vËy chuyÓn m¹ch SW2 còng ph¶i ®ãng më theo nhÞp FH/2 vµ ph¶i
®ång bé víi chuyÓn m¹ch SW1.
Ra khái m¹ch ®iÒu tÇn sãng ®iÒu tÇn F MR vµ FMB ®îc ®a vµo m¹ch ®¶o pha
sãng mang phô (SUB Carrier Invert) ®Ó khö t¹p ©m, sau ®ã ®îc ®a qua m¹ch
läc chu«ng (Bell filter) ®Ó ®Ì tÇn sè ë gi÷a gi¶i (4,286)Mhz xuèng. Cuèi cïng
m¹ch tù chØnh ALC (Auto Level Control), ®Ó tù ®éng gi÷ møc cña F MR vµ FMB
lµ 10% ë tÇn sè 4,286 so víi møc cùc ®¹i lµ 100% lµ møc cña E Y. §Ó thùc
hiÖn viÖc nµy, tõ tÝn hiÖu EY, ngêi ta läc ra biªn ®é cña EY t¹i tÇn sè 4,286Mc
C max 115% C max 112%

EY max EY max
100% 100%
Blanking
Burst Burst 0%
 
(H + V) 15% 12%
Sync
Sync
- 40%
C Min dßng R C Min dßng B
- 15% - 12%
H×nh 2. 22
vµ ®a vµo m¹ch so s¸nh.
(Comparator) víi biªn ®é cña FMR vµ biªn ®é cña FMB ra tõ sau läc chu«ng.
KÕt qu¶ so s¸nh lµ ¸p sai sè mét chiÒu ®a vµo ®iÒu khiÓn m¹ch ALC.
Sau khi ®· cã FMR vµ FMB ngêi ta nh¹p chung FMR vµ FMB víi tÝn hiÖu chãi.
D©y trÔ 0,7s lµ ®Ó t¹o thµnh mét Delay cho tÝn hiÖu ®é chãi E Y. Sau cïng ë
m¹ch ra cña bé céng 3 ta ®îc tÝn hiÖu h×nh mµu tæng hîp hÖ SECAM, cã d¹ng
nh h×nh vÏ 2. 22 .
2.5.8 - NhËn d¹ng hay ®ång bé mµu (Colour Identification á Colour sync)
TÝn hiÖu mµu SECAM truiyÒn ®i lÇn lît cø mét dßng FMR th× mét dßng lµ
FMB råi l¹i FMR .... t¹i m¸y thu sÏ ph¶i gi÷ trÔ l¹i tÝn hiÖu s¾c cña dßng bªn trªn
dïng cho dßng bªn díi. Hai m¹ch t¸ch sãng FM riªng biÖt, mét ho¹t ®éng ë tÇn sè
nghØ FOR = 4,4062Mc ®Ó t¸ch sãng FMR vµ mét ho¹t ®éng ë tÇn sè FMB =
4,2500Mc ®Ó t¸ch sãng FMB. ®Ó ®¶m b¶o chuyÓn m¹ch ®iÖn tö ho¹t ®éng
®óng pha víi tÝn hiÖu FMR vµ FMB ®· ph¸t ®i th× phÝa ®µi ph¸t ph¶i truyÒn
®i th«ng tin vÒ nhËn d¹ng mµu hay burst mµu.
46
Ta l¹i biÕt xung so¸ Ver (Vertical Blanking) cã thêi gian tæng céng lµ 20H (1H
= 64s), trong ®ã 5H lµ thuéc b¸n ¶nh tríc. (b¸n ¶nh ch½n ch¼ng h¹n) vµ 15 H
thuéc b¸n ¶nh sau (b¸n ¶nh lÎ ch¼ng h¹n). Xung ®ång bé däc gåm tæng céng
7,5H, trong ®ã 5H lµ thuéc b¸n ¶nh tríc cßn 2,5H lµ thuéc b¸n ¶nh sau. Nh vËy
cßn l¹i 20-7,5 = 12,5H , n»m trong thêi gian xo¸ däc lµ thêi gian cßn ®Ó trèng,
kh«ng t¹o h×nh.
Ngêi ta lîi dông thêi gian nµy ®Ó chÌn vµo 9 xung ©m h×nh thang nhËn
d¹ng däc cã chu kú mçi xung lµ 1H. ë b¸n ¶nh çc xung nµy n»m ë çc dßng
7,9,11 ....vµ dßng thø 23. T¬ng tù nh vËy ë b¸n ¶nh ch½n, çc xung nµy n»m ë
dßng thø 8,10,12.....®Õn dßng thø 24. H×nh b¾t ®Çu ®îc t¹o l¹i ë b¸n ¶nh lÎ lµ
dßng thø 31 vµ ë b¸n ¶nh ch½n lµ dßng thø 32. Nh vËy tû träng thêi gian xo¸
däc vÉn cßn thõa 3 dßng kh«ng cã t¹o h×nh. §ã lµ çc dßng 25, 27, 29 ë b¸n ¶nh
lÎ vµ dßng 26,28,30 ë b¸n ¶nh ch½n.
Ta l¹i biÕt tÝn hiÖu s¾c -D R = +1,9(ER-EY) vµ xung nhËn d¹ng däc ©m ®îc
nhËp chung víi -DR . Nh vËy ë pha ban ®Çu (pha cña ER-EY vµ EB-EY), tin tøc
nhËn d¹ng däc lu«n lu«n n»m díi møc Zero cïng víi çc tin tøc ®ång bé däc,
®ång bé ngang.
– DR sau ®ã ®îc ®¶o pha 1800 ; vµ trë thµnh DR trong ®ã xung nhËn d¹ng däc
trë thµnh d¬ng, cßn DB vÉn gi÷ nguyªn pha ban ®Çu víi xung nhËn d¹ng däc cã
pha ©m. TÊt c¶ ®îc ®a vµo m¹ch ®iÒu tÇn lÇn lît t¨ng dßng mét ®Ó cã FMR
vµ FMB . Trong FMR , nh vËy tin tøc nhËn d¹ng däc bÞ lÖch vÒ phÝa ph¶i (TÇn
sè FOR lín h¬n tÇn sè nghØ) vµ trong F MB tin tøc nhËn d¹ng däc bÞ lÖch vÒ
phÝa tr¸i (tÇn sè FMB nhá h¬n tÇn sè nghØ).
T¹i m¸y thu, sau khi t¸ch sãng, nÕu kh«ng cã g× sai sãt th× t¹i Cathode
®Ìn CRT ta ®îc -ER, -EG , -EB . Nh vËy çc xung nhËn d¹ng däc sÏ ph¶i lµ çc
xung d¬ng.
2.5.9 - NhËn d¹ng ngang hay nhËn d¹ng tõng dßng mét (H. Ident or Line
Ident)
ë mçi dßng khi ®a vµo ®iÒu tÇn víi sãng mang phô ngêi ta ®a c¶ thêi gian
thÒm sau cña xung ®ång bé ngang vµo. Møc cña thÒm sau lµ Zero Volt, do ®ã
ë dßng ®ang truyÒn ®i DR (dßng R), t¹i thêi gian thÒm sau nµy sãng F MR sÏ cã
tÇn sè chÝnh lµ tÇn sè nghØ FOR víi biªn ®é s¸c ®Þnh bëi läc chu«ng lµ 
15%. T¬ng tù nh vËy ë dßng B, trong thêi gian thÒm sau xung ®ång bé ngang
47
lµ FOB víi biªn ®é lµ  12%. Chóng ®îc gäi lµ loÐ mµu (Colour burst) vµ lµ tin
tøc nhËn d¹ng tõng dßng mét h×nh vÏ 2. 23.
FMR FMB
Blanking 0%
FOR FOR
(H + V)  
Sync
15% 12% dßng B
dßng R
- 40%
Thêi gian thÒm sau
H×nh 2. 23
T¹i m¸y thu mét tÇng gäi lµ cæng loÐ (Burst gate) sÏ chØ ®îc më ra trong thêi
gian thÒm sau ®Ó trÝch ra tin tøc loÐ mµu. Sau ®ã mét tÇng t¸ch sãng F M ho¹t
®éng ë tÇn sè nghØ lµ FOB vµ (hoÆc lµ FOR ) sÏ thùc hiÖn t¸ch sãng loÐ mµu
®Ó lÊy ra xung d¬ng (hoÆc ©m) cã tÇn sè lµ F H/2 víi pha ®îc x¸c ®Þnh bëi
chÝnh dßng ®ang truyÒn lµ dßng R hoÆc dßng B. Xung FH/2 nµy ®îc söa
d¹ng vµ trùc tiÕp ®a vµo ®iÒu khiÓn chuyÓn m¹ch ®iÖn tö gióp F MR vµ FMB
®i ®óng ®êng t¸ch sãng cña chóng.
2.5.10 - Gi¶i m· SECAM (SECAM Decode)
H×nh 2. 24 m« t¶ toµn bé qu¸ tr×nh gi¶i m· SECAM. B¾t ®Çu tõ ®Çu ra cña
tÇng t¸ch sãng h×nh, toµn bé gi¶i tÇn cña EY ®îc khuyÕch ®¹i h×nh (Video
amp) ®Ó ®a vµo mét m¹ch Matrix chãi s¾c víi pha lµ -E Y. Vai trß cña d©y trÔ
0,7 s lµ ®Ó t¹o ra sù ®ång pha gi÷a tÝn hiÖu chãi vµ tÝn hiÖu s¾c. Mét
nh¸nh rÏ ngang qua läc chu«ng xÊp ®Ó bï l¹i viÖc ®· nÐn FMR vµ FMB xuèng bëi
läc chu«ng ngöa trong qu¸ trr×nh m· ho¸. Sau ®ã tÇng khuyÕch ®¹i trung tÇn
mµu (Colour IF) sÏ läc ra kho¶ng tÇn sè cña F MR vµ FMB vµ lo¹i bá tÊt c¶ nh÷ng
tÇn sè kh«ng cÇn thiÕt kh¸c.
ë ®Çu ra cña tÇng Colour IF l¹i ®îc rÏ lµm hai nh¸nh (h×nh vÏ 2.24)
48
Secam Color Video Delay 0,7s -EY
Y Amp
+DR
Y
Bell limiter ER-EY +
-R
FMDET R-Y
filter AMP C -G
CRT
4,2 -DB G-Y EG - E Y M -B

86 IF
COLOR
AMP
A
FMDET
limiter
B-Y EB-EY T
AMP R
DELAY LH
I
X
L.Ident SWICHIN V.Ident

G
gen
H×nh 2. 24
Mét ®i th¼ng ®Õn chuyÓn m¹ch cßn gäi lµ kªnh th¼ng, mét ®i ngang qua
d©y trÔ 1H = 64s ®Ó gi÷ l¹i tin tøc cña dßng tríc, ®Ó ®i ®Õn vÕ cßn l¹i cña
chuyÓn m¹ch (kªnh trÔ).
ë hai ®Çu vµo cña chuyÓn m¹ch, nh vËy nÕu ë ®Çu trªn (kªnh th¼ng) lµ FMR
cña dßng ®ang ph¸t th× ®Çu díi (kªnh trÔ) lµ FMB cña dßng bªn trªn. Ngîc l¹i
nÕu ®Çu bªn trªn lµ FMB th× ®Çu díi lµ FMR. ChuyÓn m¹ch sÏ ®ãng më theo
nhÞp FH/2 . Vµ ta h·y gi¶ sö r»ng pha cña cña xung nhÞp lµ ®óng th× ®êng ra
bªn trªn sÏ lu«n lu«n lµ F MR cßn ®êng ra bªn díi sÏ lu«n lu«n lµ FMB. Mét lµ cña
dßng ®ang ph¸t, mét lµ cña dßng bªn trªn.
Hai tÝn hiÖu FMR vµ FMB sau ®ã ®îc h¹n biªn råi ®a vao hai m¹ch t¸ch sãng FM
riªng, mét ho¹t ®éng ë tÇn sè nghØ 4,2500Mc cho t¸ch sãng F MB vµ mét ë tÇn sè
nghØ lµ 4,40625 cho FMR . Ta ®Ó ý lµ hai m¹ch t¸ch sãng FM nµy h¹t ®éng ng-
îc pha víi nhau (biÓu diÔn b»ng hai DIODE ngîc nhau trªn h×nh vÏ). ë m¹ch t¸ch
sãng FMR, pha cña tÝn hiÖu s¾c ®îc gi÷ nguyªn, trong lóc ë mµ chØ t¸ch sãng
FMB, pha cña tÝn hiÖu s¾c bÞ ®¶o 1800. ë ®Çu ra cña hai m¹ch t¸ch sãng sÏ lµ
+DR vµ -DB, tiÕp tôc gi¶i nhÊn ®Ó nÐn biªn ®é ë tÇn sè cao cña D R vµ DB
xuèng, lÊy l¹i biªn ®é ban ®Çu ®· bÞ sai ®i do qu¸ tr×nh tiÒn nhÊn trong lóc
m· ho¸. Sau ®ã l¹i khuyÕch ®¹i c«ng xuÊt R-Y vµ B-Y ®Ó cã ®îc ER - EY vµ
EB - EY.
TiÕp theo ta cã ®îc hiÖu sè mµu EG - EY, b»ng çch lÊy 51% cña ER -EY nhËp
chung víi 18% (céng víi nhau) cña EB - EY.
49
Nh vËy ë ®Çu vµo cña m¹ch Matirix chãi s¾c lµ ba hiÖu sè mµu vµ -E Y, chóng
céng tuyÕn tÝnh víi nhau ®Ó ë ®Çu ra ta cã ®îc ba tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n víi
cùc tÝnh ©m lµ : -ER,, -EG, -EB , ®a vµo ®iÒu chÕ Cathode ®Ìn CRT ®Ó t¸i
t¹o l¹i h×nh ¶nh mµu.
LoÐ mµu cña tõng dßng ®îc trÝch ra tù t¸ch sãng FM ®Ó lÊy ra xung FH/2 cã
pha ®· chuÈn ®óng theo tõng dßng R hoÆc B (h×nh 2. 25) , ®Ó trùc tiÕp
®iÒu khiÓn m¹ch t¹o xung chuyÓn m¹ch cho lu«n lu«n ®óng (kh«ng chê cã sai
th× söa nh viÖc nhËn d¹ng tõng b¸n ¶nh mµ phÇn SECAM c¬ së ®· ®Ò cËp)
FOB FOB
FOR FOR
2H H H
SECAM Colour
Video Burst FM .FOR
Shapping
Gate (FOB )
FH/2
Xung më cæng
H×nh 2. 25
KÕt luËn vÒ hÖ SECAM

TruyÒn lÇn lît tõng dßng mét hai tÝn hiÖu s¾c D R vµ DB, cø mét dßng
truyÒn DR th× mét dßng truyÒn DB.
§iÒu tÇn DR vµ DB vµo hai sãng mang phô riªng biÖt víi FOR = 4,40625
vµ FOB = 4,2500Mc. Kho¶ng tÇn sè chøa tin tøc cña D R vµ DB lµ tõ 4,02 ®Õn
4,68Mc
TÝn hiÖu SECAM cã 8 tin tøc gåm 4 tin tøc cña ®en tr¾ng vµ F MR,FMB
(chØ xuÊt hiÖn hoÆc çi nµy hoÆc çi kia). Tin tøc thø 7 lµ nhËn d¹ng däc vµ
thø 8 lµ nhËn d¹ng ngang chØ ®îc sö dông mét trong hai t¹i m¸y thu.
Tin tøc thø 8 lµ loÐ mµu lµ tin tøc ®Ó nhËn d¹ng ngang hay nhËn d¹ng
tõng dßng mét.
2-6. HÖ mµu PAL (Phase Alternative Line)

PAL phase alternative line – Hay ta nãi pha thay ®æi theo tõng dßng. §©y lµ
hÖ truyÒn h×nh mµu ra ®êi t¹i t©y ®øc chÝnh thøc ph¸t sãng vµo n¨m 1966
trªn kªnh sãng CCIR (5,5 Mc). Ph¬ng ph¸p m· ho¸ cã thÓ xem nh lµ NTSC c¶i
tiÕn, hai tÝn hiÖu s¾c lµ U vµ V vÉn ®îc ®iÒu biªn nÐn vu«ng gãc vµo mét
sãng mang phô ®îc chän lµ béi sè lÎ cña FH/2 (FSC = 4,43Mc) nhng mét trong hai
tÝn hiÖu s¾c (tÝn hiÖu V) b©y giê ®îc ®¶o pha lÇn lît tõng dßng mét. B»ng
50
çch nµy, t¹i m¸y thu tÝn hiÖu s¾c ®îc tù ®éng söa sai pha nÕu nh cã sai, vµ
nh vËy ®· kh¾c phôc ®îc nhîc ®iÓm cña hÖ NTSC.
2.6.1 Çc kh¸i niÖm c¬ b¶n

Hai tÝn hiÖu s¾c ®îc ®Þnh nghÜa lµ
U = 0,493 (EB – EY)
V = 0,877 (ER – EY)
Hai hÖ sè nÐn 0,493 vµ 0,877 ta ®· thÊy ë hÖ mµu NTSC nhng ë PAL ngêi ta
kh«ng xoay hÖ trôc ®i 330, gi¶i tÇn cña U vµ V vÉn lµ tõ 0 ®Õn 1,5Mc. To¹
®é mµu cè ®Þnh nh h×nh 2. 26.
Burst
+ V
M
1350
-V
M’
Burst
-1350
H×nh 2. 26
2.6.2 M· ho¸ PAL c¨n b¶n

H×nh vÏ 2. 27 sau ®©y sÏ m« t¶ ®Çy ®ñ qu¸ tr×nh m· ho¸ çc th«ng tin
c¬ b¶n cña hÖ PAL.
Pal vÉn sö dông ph¬ng ph¸p ®iÒu biªn nÐn vu«ng gãc nh ë NTSC, chØ
thay ®æi vÒ gèc pha cña sãng mang phô.
Gèc pha 00 ®îc dïng ®Ó ®iÒu biªn nÐn tÝn hiÖu s¾c U, (ë NTSC lµ
330).
51
ER Delay 0,7s
EY
PALColor
EG C1 + Video
V SAM 1 +
Matrix
0-1,5Mc
EB +
U Burst gate
SAM 2 C2 FH
0-1,5Mc
Osc 00 +900 0
-
FSC=4,43 - +135
1350
S1 90 S2
0
H×nh 2. 27 FH / 2
Gãc pha -900 vµ +900 lÇn lît tõng dßng mét ®Ó ®iÒu biªn nÐn tÝn hiÖu s¾c V
thay v× lu«n lu«n lµ 1230 nh ë NTSC.
Pha cña loÐ mµu lµ -1350 vµ +1350 lÇn lît tõng dßng mét tuú theo dßng ®ang
truyÒn ®i cã pha cña V lµ -900 hay +900 (thay v× lu«n lu«n lµ -1800 nh ë
NTSC).
Gi¶i phæ vµ tÝn hiÖu Video tæng hîp cã d¹ng nh h×nh vÏ 2. 28 sau.
C MAX133% C1 vµ C2
LV
Eymax
FM
100 Sound
%
C1
C2
Burst E
Y
BLKG 0 2,93 4,43 6,5 MC

0%
CMIN -33%
H×nh 2. 28
52
2.6.3 Gi¶i m· PAL (Pal Decode)
H×nh 2.29 díi ®©y m« t¶ toµn bé ho¹t ®éng cña m¹ch gi¶i m· hÖ PAL. Toµn
bé gi¶i tÇn cña tÝn hiÖu chãi (tõ 0 ®Õn 6,2 Mc) ®i th¼ng ®Õn m¹ch Matrix
ngang qua mét d©y trÔ 0,7s. TÝn hiÖu s¾c n»m trong sãng mang phô
4,43Mc ®· ®îc ®iÒu biªn nÐn vu«ng gãc ®îc trÝch ra nhê tÇng Clour IF.
Delay
NTSC 0,7s
Video M
colour A A R-Y
1800  2V T -R
2V G-Y
Color IF +1 Det V R Y -G
Del.1h B I + -B
X B-Y
+2
+2U
Det u
2U C
C
fH Burst OSC
gate 4,43 +13
50 E..SW
-
1350
FH/2
Phas.comp Switching
-1350
H×nh 2. 29
Tíi ®©y sãng ®iÒu biªn nÐn vu«ng gãc rÏ lµm ba ®êng: ®êng mét ®îc ®¶o
pha 1800 ra ë ®iÓm A trªn h×nh vÏ, ®êng thø hai ®i ngang qua d©y trÔ 64s
vµ ra ë ®iÓm B, ®êng thø ba ®i trùc tiÕp ®Õn ®iÓm C.
Ta lÊy tÝn hiÖu ë çc ®iÓm Avµ B, B vµ C céng l¹i víi nhau ta cã kÕt qu¶ nh
b¶ng sau.
Dßng n Dßng n+1 Dßng n +2 Dßng n+3
Ph¸t U,V Ph¸t U,-V Ph¸t U,V Ph¸t U,-V
A -U, -V -U, +V -U, -V -U, +V
B U, V A + B = +2V U, -V A + B = -2V U, V A + B = +2V
53
U, V U, -V
C U, V U, -V
B + C = +2U B + C = +2U B+C = +2U
Quan s¸t b¶ng trªn ta thÊy t¹i ®Çu ra cña bé céng 1 (A + B) ta lu«n lu«n cã 
2V, tøc lµ cø mét dßng lµ + 2V th× mét dßng lµ -2V. T¬ng tù nh vËy t¹i ®Çu
ra cña bé céng 2 ta lu«n cã +2U. Hai m¹ch t¸ch sãng ®iÒu biªn nÐn víi çc pha
cña sãng h×nh sin lµ 4,43 Mc thÝch hîp sÏ gióp lÊy l¹i hai ®iÖn ¸p +2V vµ
+2U, ®Ó ®a vµo m¹ch Matrix gióp t¸i t¹o l¹i çc hiÖu sè mµu.
§Ó cã thÓ t¸ch sãng ®iÒu biªn nÐn, pha cña sãng mang phô ®a vµo m¹ch t¸ch
sãng V sÏ lÇn lît ph¶i cã pha lµ  900 tuú theo sãng ®iÒu biªn nÐn cã biªn ®é lµ
+2V hay -2V.
Pha cña sãng mang phô ®a vµo t¸ch sãng U sÏ lu«n lu«n ph¶i lµ 00. Muèn ®¹t
®îc ®iÒu nµy, ®Çu tiªn tÇng Burst gate trÝch ra tin tøc cña loÐ mµu víi pha
lÇn lît lµ 1350 cho mçi dßng (cø mét dßng + th× mét dßng -). TiÕp theo lµ hai
m¹ch lµm trÔ pha cña FSC ®i 1350 vµ sím pha cña FSC lªn 1350 ®Ó ®a vµo mét
chuyÓn m¹ch ®iÖn tö ho¹t ®éng víi nhÞp F H/ 2 t¬ng tù nh chuyÓn m¹ch ®iÖn
tö ®· cã ë SECAM.
Gi¶ sö dßng ®ang truyÒn ph¸t ®i lµ +V, th× pha cña loÐ mµu (hay pha cña
th¹ch anh t¹o FSC ) sÏ lµ +1350. Lóc nµy ë ®Çu vµo cña t¸ch sãng V sãng ®iÒu
biªn nÐn cã biªn ®é lµ -2V vµ pha lµ -900.
§ång thêi ®Çu vµo cña t¸ch sãng U sãng ®iÒu biªn nÐn sÏ cã biªn ®é lµ 2U vµ
pha lµ 00.
Nh vËy c¶ hai vÕ cña chuyÓn m¹ch ®iÖn tö sÏ ph¶i ®ãng lªn trªn, lóc nµy pha
cña ®êng t¸ch sãng U sÏ lµ +1350 vµ -1350 nh vËy tæng cña chóng lµ = 00, vµ
pha cña t¸ch sãng V sÏ lµ +1350 + 1350 = +2700 = -900.
T¬ng tù nh vËy, ®Õn dßng kÕ tiÕp, ®µi ph¸t truyÒn ®i U, -V, chuyÓn m¹ch
®iÑn tö sÏ ph¶i ®ãng xuèng díi vµ pha cña t¸ch sãng U sÏ lµ : -135 0 + 1350 = 00
vµ pha cña cña t¸ch sãng V sÏ lµ -1350 -1350 = -2700 =+900 .
§Ó chuyÓn m¹ch ®iÖn tö ho¹t ®éng ®óng víi nhÞp F H / 2 lu«n lu«n ®óng vÞ
trÝ nh yªu cÇu võa m« t¶. Ta thùc hiÖn viÖc so pha cña loÐ mµu (pha cña F SC
ph¸t ra tõ th¹ch anh 4,43) víi pha cña ®êng t¸ch sãng V sau khi ®· lµm chËm bít
®i -1350. NÕu chuyÓn m¹ch ®iÖn tö ®· ®ãng ®óng th× pha chËm l¹i –135 0
cña ®êng t¸ch sãng V sÏ trïng víi pha cña loÐ mµu, ®iÖn ¸p ra cña m¹ch so pha
sÏ lµ 0Vol ,vµ kh«ng cã g× s¶y ra.
54
Ngîc l¹i nÕu cã sai pha th× mét ®iÖn ¸p DC sÏ xuÊt hiÖn ®Ó söa sai pha nµy
b»ng çch söa laÞ tÇn sè cña m¹ch ®ãng c¾t (SWITCHING) cña s¬ ®å.
2.6.4 Tãm t¾t vÒ hÖ truyÒn h×nh mµu PAL
Võa truyÒn ®ång thêi võa võa truyÒn lÇn lît hai tÝn hiÖu s¾c lµ U vµ V,
®ång thêi vµ dßng nµo còng cã c¶ U vµ V ®îc truyÒn ®i. Lµn lît v× mét trong
hai tÝn hiÖu s¾c bÞ ®¶o pha lÇn lît theo tõng dßng mét.
Thùc hiÖn ®iÒu biªn nÐn vu«ng gãc hai tÝn hiÖu s¾c lµ U vµ V vµo mét sãng
mang phô, sãng mang phô vÉn ®îc chän lµ béi sè lÎ cña FH / 2 vµ b»ng 4,43 Mc.
M¸y thu tù ®éng hiÖu chØnh sai pha cña tÝn hiÖu s¾c, nÕu cã b»ng çch ®em
nhËp c¶ hai tÝn hiÖu s¾c cña dßng bªn trªn xuèng dïng chung cho dßng bªn díi.
TÝn hiÖu mµu PAL gåm tæng céng 7 tin tøc, 4 tin tøc ®Çu lµ cña truyÒn h×nh
®en tr¾ng, ba th«ng tin cßn l¹i lµ: tÝn hiªô s¾c U, V, vµ loÐ mµu. TÝn hiÖu
s¾c vµ loÐ mµu lµ tÝn hiÖu kÐp ( V) vµ (1350).
Tin tøc vÒ loÐ mµu cã pha lÇn lît lµ +1350 vµ -1350 cho mçi dßng ®îc dïng võa
®Ó nhËn d¹ng, võa ®Ó t¸ch sãng ®iÒu biªn nÐn.
2. 7 S¬ ®å khèi cña m¸y thu h×nh mµu (Colour TV)
AFT T¸ch sãng K§ TRUNG Det FM
Cuén l¸i tia
TÇN SIF K§ ©m tÇn
C¬ cÊu ®ång
quy
K§ trung T¸ch sãng K§ video Delay 0,7
Khèi chän tÇn h×nh h×nh tæng hîp +K§
kªnh VHF R
Ma
AGC trË G CRT
Khèi chän n
kªnh B
Vµ
UHF Khèi K§
mµu HV
FH
§ång bé
mµu
M¹ch khö
tõ T¸ch sãng Khèi quÐt T¹o dßng ChØnh lu
®iÖn ®ång
®èng bé dßng quy cao ¸p
Nguån DC
chØnh lu Out
Khèi quÐt M¹ch söa
mµnh mÐo gèi
AC
M¹ch xo¸ To vide.amp
IN
tia ngîc
55
H×nh 2.30
Gi¶i thÝch s¬ ®å khèi.
Khèi chän kªnh

Khèi chän kªnh cã nhiÖm vô chän läc lÊy kªnh cÇn thu vµ biÕn tÝn hiÖu thu
®îc thµnh tÝn hiÖu trung tÇn b»ng çch lÊy fNS - fTH = fTT = ( fIF )
- M¹ch AFT (automatic fine tuning - m¹ch tù ®éng tinh chØnh). Nh»m æn ®Þnh
tÇn sè dao ®éng ngo¹i sai fns ®Ó æn ®Þnh tÝn hiÖu thu cña kªnh tÝn hiÖu
chãi.
M¹ch t¸ch sãng ph¸ch: cã nhiÖm vô biÕn trung tÇn tiÕng 1 vÒ trung tÇn tiÕng
2
OIRT CCIR FCC

TT tiÕng 31,5 32,5 41,25
1
TT tiÕng 6,5 5,5 4,5
2
M¹ch khuyÕch ®¹i trung tÇn tiÕng SIF: (sound intermedium frequency) cã
nhiÖm vô khuyÕch ®¹i tÝn hiÖu ®iÖn ¸p trung tÇn tiÕng thø 2 lªn ®ñ lín.
M¹ch Det FM vµ khuyÕch ®¹i ©m tÇn: cã nhiÖm vô gi¶i ®iÒu tÇn tÝn hiÖu
tiÕng råi khuyÕch ®¹i lªn cã c«ng suÊt ®ñ lín ®Ó ®a ra loa.
M¹ch khuyÕch ®¹i trung tÇn h×nh (VIF) Video Intermedium frequency: cã
nhiÖm vô khuyÕch ®¹i tÝn hiÖu trung tÇn h×nh lªn ®ñ lín ®Ó ®a vµo m¹ch
t¸ch sãng h×nh.
M¹ch t¸ch sãng h×nh: (Det Video), Cã nhiÖm vô gi¶i ®iÒu biªn tÝn hiÖu VIF
trë thµnh tÝn hiÖu h×nh tæng hîp (Y, C, fV, fH, Burst)
56
M¹ch khuyÕch ®¹i Video tæng hîp (Video Amp), Cã nhiÖm vô khuyÕch ®¹i
®iÖn ¸p tÝn hiÖu h×nh tæng hîp lªn ®ñ lín ®Ó ®a ®Õn: chãi, s¾c, ®ång bé,
AGC.
M¹ch Delay 0,7s vµ khuyÕch ®¹i Y, Cã nhiÖm vô lµm trÔ tÝn hiÖu chãi ®Ó
cho h×nh ¶nh ®en tr¾ng (chãi) vµ h×nh ¶nh mµu (s¾c) trïng khíp víi nhau vµ
khuyÕch ®¹i ®iÖn ¸p tÝn hiÖu chãi lªn ®ñ lín ®Ó ®a vµo m¹ch ma trËn chãi
s¾c.
M¹ch AGC (Automatic gain control: m¹ch tù ®éng ®iÒu chØnh hÖ sè khuyÕch
®¹i), Cã nhiÖm vô nhËn tÝn hiÖu tõ sau t¸ch sãng h×nh ®Ó kiÓm tra xem ®é
lín cña tÝn hiÖu cã ®ñ lín kh«ng cã æn ®Þnh kh«ng ®Ó ®iÒu khiÓn cho khèi
chän kªnh vµ m¹ch khuyÕch ®¹i trung tÇn ®Ó æn ®Þnh tÝn hiÖu thu.
Khèi mµu: Lµ mét trong nh÷ng khèi quan träng vµo bËc nhÊt cña TV mµu, nã
¶nh hëng rÊt lín ®Õn chÊt lîng h×nh ¶nh cña truyÒn h×nh mµu. Nã cã nhiÖm
vô sau:
T¸ch lÊy tÝn hiÖu C tõ tÝn hiÖu h×nh tæng hîp. KhuyÕch ®¹i tÝn hiÖu s¾c C
®Õn gi¸ trÞ cÇn thiÕt.KÕt hîp víi xung ®ång bé mµu, sãng mang mµu ®Ó gi¶i
®iÒu chÕ vµ lÊy ra tÝn hiÖu mµu R-y vµ B-y ®Ó ®a vµo m¹ch ma trËn chãi
s¾c.M¹ch ma trËn vµ khuyÕch ®¹i tÝn hiÖu R-G-B, M¹ch ma trËn cã nhiÖm vô
lÊy tÝn hiÖu y, R-y,
B-y trén tØ lÖ nhÊt ®Þnh (céng hoÆc trõ) ®Ó ®îc 3 tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n
R,G, B sau ®ã 3 tÝn hiÖu nµy cã cùc tÝnh (-) ®îc khuyÕch ®¹i víi biªn ®é vµ
c«ng suÊt ®ñ lín ®Ó ®a ®Õn ®iÒu chÕ 3 Katèt ®Ìn h×nh.
- §Ìn h×nh mµu (CRT colour: Cathode ray tube colour), Cã nhiÖm vô biÕn tÝn
hiÖu ®iÖn thµnh tÝn hiÖu h×nh ¶nh.
- Khèi ®ång bé mµu: (Burst gate) cã nhiÖm vô t¸ch lÊy tÝn hiÖu ®ång bé mµu
®Ó thùc hiÖn ®ång bé, ®ång pha cìng bøc m¹ch t¹o sãng mang phô trong m¸y
thu h×nh hÖ NTSC vµ Pal, thùc hiÖn ®ång pha CM§T trong m¸y thu h×nh hÖ
Secam III B vµ Pal.Tù ®éng t¾t kªnh mµu lóc thu ch¬ng tr×nh ®en tr¾ng
hoÆc lóc thu ch¬ng tr×nh truyÒn h×nh kh¸c hÖ mµu.
Khèi t¸ch vµ ph©n chia xung ®ång bé: (sync sep) cã nhiÖm vô t¸ch lÊy xung
®ång bé dßng vµ mµnh ra khái tÝn hiÖu h×nh tæng hîp vµ ph©n chia tÝn
hiÖu ®iÒu khiÓn fH vµ fV vµo çc tÇng quÐt dßng vµ quÐt mµnh.
Khèi quÐt mµnh, T¹o ra tÝn hiÖu quÐt mµnh ®ång bé víi m¸y ph¸t vµ cã biªn
®é ®ñ lín ®Ó cung cÊp cho cuén l¸i mµnh.
57
Khèi quÐt dßng, So pha, OSC, khuyÕch ®¹i ®Ëm, khuyÕch ®¹i c«ng suÊt
dßng +FBT cã nhiÖm vô t¹o ra çc tÝn hiÖu quÐt dßng ®ång bé víi m¸y ph¸t
vµ khuyÕch ®¹i víi biªn ®é ®ñ lín ®Ó cung cÊp cho cuén l¸i dßng, t¹o ra ®iÖn
¸p cao ¸p HV cÊp cho Anèt ®Ìn h×nh vµ mét sè ®iÖn ¸p kh¸c ®Ó cÊp cho çc
líi ®Ìn h×nh vµ mét sè m¹ch kh¸c trong m¸y thu h×nh.
M¹ch t¹o dßng ®iÖn ®ång quy: cã nhiÖm vô t¹o dßng ®iÖn cã tÇn sè dßng vµ
dßng ®iÖn cã tÇn sè mµnh víi biªn ®é vµ h×nh d¹ng nhÊt ®Þnh cÊp cho c¬
cÊu héi tô ®îc ®Æt trªn cæ ®Ìn h×nh. C¬ cÊu héi tô cã t¸c dông héi tô 3 mµu
R,G,B trªn mçi phÇn tö cña ¶nh.
M¹ch söa mÐo gèi: Cã nhiÖm vô söa xung quÐt dßng vµ m¹ch ®Ó ®a tíi cuén
l¸i dßng vµ mµnh ®Ó sao cho h×nh ¶nh quÐt ®îc tr¶ l¹i nh ban ®Çu mµ kh«ng
bÞ mÐo h×nh häc.
M¹ch xo¸ tia quÐt ngîc ( Blanking): Cã nhiÖm vô xo¸ tia quÐt ngîc khi tia ®iÖn
tö thùc hiÖn qu¸ tr×nh quÐt ngîc kh«ng mang th«ng tin.
M¹ch chØnh lu nguån: Cã nhiÖm vô biÕn ®æi ®iÖn ¸p líi AC thµnh çc møc
®iÖn ¸p AC, DC mµ m¸y cÇn sö dông cho çc khèi.
M¹ch æn ¸p: æn ¸p ®iÖn ¸p cÊp cho çc khèi trong Tivi.
CPU: (Central Processor Unit), §iÒu khiÓn sù ho¹t ®éng cña toµn bé çc khèi
trong Tivi. Chó ý: Víi m¹ch nguån TV mµu ph¶i cã ®é æn ®Þnh cao, ®é gîn
ph¶i nhá, khi cã sù cè ®ét biÕn trong m¸y thu th× khèi nguån ph¶i ®îc c¾t dêi
ra khái çc khèi.Ph¶i cã m¹ch b¶o vÖ qu¸ ¸p, qu¸ dßng vµ qu¸ t¶i.....
PHÇN II
truyÒn h×nh sè
Ch¬ng I
sè ho¸ tÝn hiÖu truyÒn h×nh
1.1 - kh¸i niÖm truyÒn h×nh sè:
1- Kh¸i qu¸t chung
Sö dông ph¬ng ph¸p sè ®Ó t¹o, lu tr÷ vµ truyÒn tÝn hiÖu cña ch¬ng
tr×nh truyÒn h×nh trªn kªnh th«ng tin më ra mét kh¶ n¨ng ®Æc biÖt réng r·i cho
çc thiÕt bÞ truyÒn h×nh lµm viÖc theo çc hÖ truyÒn h×nh ®· ®îc nghiªn cøu
tríc. Trong mét sè øng dông, tÝn hiÖu sè ®îc thay thÕ hoµn toµn cho tÝn hiÖu
t¬ng tù v× nã cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®îc çc chøc n¨ng mµ tÝn hiÖu t¬ng tù
58
hÇu nh kh«ng thÓ lµm ®îc hoÆc rÊt khã thùc hiÖn, nhÊt lµ trong viÖc xö lý
tÝn hiÖu vµ lu tr÷.
So víi tÝn hiÖu t¬ng tù, tÝn hiÖu sè cho phÐp t¹o, lu tr÷, ghi ®äc
nhiÒu lÇn mµ kh«ng lµm gi¶m chÊt lîng ¶nh. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i trong tÊt
c¶ çc trêng hîp, tÝn hiÖu sè ®Òu ®¹t ®îc hiÖu qu¶ cao h¬n so víi tÝn hiÖu t-
¬ng tù (bé läc lµ mét vÝ dô cô thÓ). MÆc dï vËy, xu híng chung cho sù ph¸t
triÓn C«ng nghiÖp truyÒn h×nh trªn thÕ giíi nh»m ®¹t ®îc mét sù thèng nhÊt
chung, lµ mét hÖ thèng truyÒn h×nh hoµn toµn kü thuËt sè cã chÊt lîng cao vµ
dÔ dµng ph©n phèi trªn kªnh th«ng tin. HÖ truyÒn h×nh kü thuËt sè ®· vµ
®ang ®îc ph¸t triÓn trªn toµn thÕ giíi, t¹o nªn mét cuéc çch m¹ng thËt sù trong
C«ng nghiÖp truyÒn h×nh.
Nguyªn lý cÊu t¹o cña hÖ thèng vµ çc thiÕt bÞ truyÒn h×nh sè ®îc ®a
ra nh trªn h×nh 5.1 §Çu vµo cña thiÕt bÞ truyÒn h×nh sè sÏ tiÕp nhËn tÝn hiÖu
truyÒn h×nh t¬ng tù. Bé biÕn ®æi tÝn hiÖu t¬ng tù thµnh tÝn hiÖu sè (A/D)
sÏ biÕn ®æi tÝn hiÖu truyÒn h×nh t¬ng tù thµnh tÝn hiÖu truyÒn h×nh sè, çc
tham sè vµ ®Æc trng cña tÝn hiÖu nµy ®îc x¸c ®Þnh tõ hÖ thèng truyÒn h×nh
®îc lùa chän. TÝn hiÖu truyÒn h×nh sè t¹i ®Çu ra bé biÕn ®æi A/D ®îc ®a tíi
bé m· ho¸ nguån, t¹i ®©y tÝn hiÖu truyÒn h×nh sè cã tèc ®é dßng bÝt cao sÏ
®îc nÐn thµnh dßng bÝt cã tèc ®é thÊp h¬n phï hîp cho tõng øng dông. Dßng
bÝt t¹i ®Çu ra bé m· ho¸ nguån ®îc ®a tíi thiÕt bÞ ph¸t (m· ho¸ kªnh th«ng tin
vµ ®iÒu chÕ tÝn hiÖu) truyÒn tíi bªn thu qua kªnh th«ng tin.
ThiÕt bÞ ph¸t
TÝn hiÖu
truyÒn h×nh BiÕn M· ho¸ M· ho¸ §iÒu chÕ
®æi nguån kªnh sè
t¬ng tù
A/D
Kªnh
th«ng tin
TÝn hiÖu
truyÒn h×nh BiÕn Gi¶i m· Gi¶i m· Gi¶i
®æi ho¸ nguån ho¸ kªnh ®iÒu
t¬ng tù
D/A chÕ sè
ThiÕt bÞ thu
H×nh 5.1 S¬ ®å cÊu tróc tæng qu¸t cña hÖ thèng truyÒn h×nh sè.
Khi truyÒn h×nh qua kªnh th«ng tin, tÝn hiÖu truyÒn h×nh sè ®îc m·
ho¸ kªnh. M· ho¸ kªnh ®¶m b¶o chèng çc sai sãt cho tÝn hiÖu trong kªnh th«ng
59
tin. ThiÕt bÞ m· ho¸ kªnh phèi hîp ®Æc tÝnh cña tÝn hiÖu sè víi kªnh th«ng
tin. Khi tÝn hiÖu truyÒn h×nh sè ®îc truyÒn ®i theo kªnh th«ng tin, çc thiÕt
bÞ biÕn ®æi trªn ®îc gäi lµ bé ®iÒu chÕ vµ bé gi¶i ®iÒu chÕ.
Kh¸i niÖm m· ho¸ trong kªnh ®îc phæ biÕn kh«ng nh÷ng trong ®êng
th«ng tin mµ trong c¶ mét sè kh©u cña hÖ thèng truyÒn h×nh sè, vÝ dô nh m¸y
ghi h×nh sè, bé ®iÒu chØnh kho¶ng çch thêi gian sè, gia c«ng tÝn hiÖu
truyÒn h×nh sè v.v.
T¹i bªn thu, tÝn hiÖu truyÒn h×nh sè ®îc biÕn ®æi ngîc l¹i víi qu¸ tr×nh
xö lý t¹i phÝa ph¸t. Gi¶i m· tÝn hiÖu truyÒn h×nh thùc hiÖn biÕn ®æi tÝn
hiÖu truyÒn h×nh sè thµnh tÝn hiÖu truyÒn h×nh t¬ng tù. HÖ thèng truyÒn
h×nh sè sÏ trùc tiÕp x¸c ®Þnh cÊu tróc m· ho¸ vµ gi¶i m· tÝn hiÖu truyÒn
h×nh.
2- §Æc ®iÓm cña thiÕt bÞ truyÒn h×nh sè
ThiÕt bÞ truyÒn h×nh sè dïng trong truyÒn ch¬ng tr×nh truyÒn h×nh lµ
thiÕt bÞ nhiÒu kªnh. Ngoµi tÝn hiÖu truyÒn h×nh, cßn cã çc th«ng tin kÌm
theo gåm çc kªnh ©m thanh vµ çc th«ng tin phô, nh çc tÝn hiÖu ®iÖn b¸o,
thêi gian chuÈn, tÇn sè kiÓm tra, h×nh ¶nh tÜnh. TÊt c¶ çc tÝn hiÖu nµy ®îc
ghÐp vµo çc kho¶ng trèng cña ®êng truyÒn nhê bé ghÐp kªnh.
TruyÒn tÝn hiÖu truyÒn h×nh sè ®îc thùc hiÖn khi cã sù t¬ng quan
gi÷a çc kªnh tÝn hiÖu, th«ng tin ®ång bé sÏ ®îc truyÒn ®i ®Ó ®ång bé çc
tÝn hiÖu ®ã.
§Ó kiÓm tra t×nh tr¹ng cña thiÕt bÞ truyÒn h×nh sè, sö dông çc hÖ thèng ®o
kiÓm tra t¬ng tù nh ®èi víi hÖ thèng truyÒn h×nh t¬ng tù, th«ng qua ®o kiÓm
tra tÝn hiÖu chuÈn. Sau ®©y lµ mét sè ®Æc ®iÓm cña thiÕt bÞ truyÒn h×nh
sè so víi truyÒn h×nh t¬ng tù.
a) Yªu cÇu vÒ b¨ng tÇn
Yªu cÇu vÒ b¨ng tÇn lµ sù kh¸c nhau râ nhÊt gi÷a tÝn hiÖu truyÒn
h×nh sè vµ tÝn hiÖu truyÒn h×nh t¬ng tù. TÝn hiÖu truyÒn h×nh sè vèn g¾n
liÒn víi yªu cÇu b¨ng tÇn réng h¬n. VÝ dô, ®èi víi tÝn hiÖu video tæng hîp,
yªu cÇu tÇn sè lÊy mÉu b»ng bèn lÇn tÇn sè sãng mang phô - hÖ NTSC lµ 14,4
MHZ, nÕu thùc hiÖn m· ho¸ víi nh÷ng tõ m· dµi 8 bÝt, tèc ®é dßng bÝt sÏ lµ
115,2 MbÝt/s, khi ®ã ®é réng b¨ng tÇn kho¶ng 58MH Z. NÕu cã thªm çc bit
söa lçi, yªu cÇu b¨ng tÇn sÏ ph¶i t¨ng thªm n÷a. Trong khi ®ã tÝn hiÖu t¬ng tù
chØ cÇn mét b¨ng tÇn 4,25MHZ lµ ®ñ.
Tuy nhiªn víi d¹ng sè, kh¶ n¨ng cho phÐp gi¶m tèc ®é réng tÇn sè lµ rÊt
lín. Víi çc kü thuËt nÐn b¨ng tÇn, tØ lÖ ®¹t ®îc cã thÓ lªn tíi 100:1 hay h¬n
n÷a (tÊt nhiªn çc møc ®é nÐn nµy cã thÓ g©y ¶nh hëng xÊu cho chÊt lîng
60
h×nh ¶nh). Çc tÝnh chÊt ®Æc biÖt cña tÝn hiÖu h×nh ¶nh nh sù lÆp l¹i, kh¶
n¨ng dù b¸o còng lµm t¨ng thªm kh¶ n¨ng gi¶m b¨ng tÇn tÝn hiÖu.
b) Tû lÖ tÝn hiÖu/t¹p ©m (Signal/Noise)
Mét trong nh÷ng u ®iÓm lín nhÊt cña tÝn hiÖu sè lµ kh¶ n¨ng chèng
nhiÔu trong qu¸ tr×nh xö lý t¹i çc kh©u truyÒn dÉn vµ ghi.
NhiÔu t¹p ©m trong hÖ thèng t¬ng tù cã tÝnh chÊt céng, tû lÖ S/N cña
toµn bé hÖ thèng lµ do tæng céng çc nguån nhiÒu thµnh phÇn g©y ra, v× vËy
lu«n lu«n nhá h¬n tû lÖ S/N cña kh©u cã tØ lÖ thÊp nhÊt.
Víi tÝn hiÖu sè, nhiÔu lµ çc bit lçi - vÝ dô xung "on" chuyÓn thµnh
"off". NhiÔu trong tÝn hiÖu sè ®îc kh¾c phôc nhê çc m¹ch söa lçi. B»ng çc
m¹ch nµy cã thÓ kh«i phôc l¹i çc dßng bit nh ban ®Çu. Khi cã qu¸ nhiÒu bit
lçi, sù ¶nh hëng cña nhiÔu ®îc lµm gi¶m b»ng çch che lçi. TØ lÖ S/N cña hÖ
thèng sÏ gi¶m rÊt Ýt hoÆc kh«ng ®æi cho ®Õn khi tØ lÖ bit lçi BER (Bit error
Rate) qu¸ l¬ns, lµm cho çc m¹ch söa lçi vµ che lçi mÊt t¸c dông. Khi ®ã dßng
bit kh«ng cßn cã ý nghÜa tin tøc. Trong khi ®ã, ®èi víi çc hÖ thèng t¬ng tù khi
cã nguån nhiÔu lín tÝn hiÖu vÉn cã thÓ sö dông ®îc (tÊt nhiªn chÊt lîng kÐm
®i rÊt nhiÒu).
TÝnh chÊt nµy cña hÖ thèng sè ®Æc biÖt cã Ých cho viÖc s¶n xuÊt
ch¬ng tr×nh truyÒn h×nh víi çc chøc n¨ng biªn tËp phøc t¹p - cÇn nhiÒu lÇn
®äc vµ ghi. Ghi b¨ng b»ng tÝn hiÖu sè ®· ®îc sö dông réng r·i trong çc n¨m
gÇy ®©y. ViÖc truyÒn tÝn hiÖu qua nhiÒu chÆng còng ®îc thùc hiÖn rÊt
thuËn lîi víi tÝn hiÖu sè mµ kh«ng lµm suy gi¶m chÊt lîng tÝn hiÖu h×nh.
Tuy nhiªn, trong truyÒn h×nh qu¶ng b¸, tÝn hiÖu sè gÆp ph¶i vÊn ®Ò
khã kh¨n khi thùc hiÖn kiÓm tra chÊt lîng ë çc ®iÓm trªn kªnh truyÒn. T¹i
®©y cÇn ph¶i sö dông çc bé biÕn ®æi t¬ng tù - sè. §©y lµ mét c«ng viÖc cã
khèi lîng lín vµ phøc t¹p.
c) MÐo phi tuyÕn
TÝn hiÖu sè kh«ng bÞ ¶nh hëng bëi mÐo phi tuyÕn trong qu¸ tr×nh ghi
vµ truyÒn. Còng nh ®èi víi tØ lÖ S/N, tÝnh chÊt nµy rÊt quan träng trong viÖc
ghi - ®äc ch¬ng tr×nh nhiÒu lÇn, ®Æc biÖt ®èi víi çc hÖ thèng truyÒn h×nh
nh¹y c¶m víi çc mÐo khuyÕch ®¹i vi sai nh hÖ NTSC.
d) Chång phæ (Aliasing)
Mét tÝn hiÖu truyÒn h×nh sè ®îc lÊy mÉu theo c¶ chiÒu th¼ng ®øng
vµ chiÒu ngang, nªn cã kh¶ n¨ng x¶y ra chång phæ theo c¶ hai híng. Theo chiÒu
th¼ng ®øng, chång phæ trong hai hÖ thèng sè vµ t¬ng tù nh nhau. §é lín cña
mÐo chång phæ theo chiÒu ngang phô thuéc vµo çc thµnh phÇn tÇn sè vît qu¸
tÇn sè lÊy mÉu giíi h¹n Nyquist. §Ó ng¨n ngõa hiÖn tîng mÐo do chång phæ
theo chiÒu ngang, cã thÓ thùc hiÖn b»ng çch sö dông tÇn sè lÊy mÉu lín h¬n
hai lÇn thµnh phÇn tÇn sè cao nhÊt trong hÖ thèng t¬ng tù.
e) Gi¸ thµnh vµ ®é phøc t¹p
61
M¹ch sè lu«n cã cÊu tróc phøc t¹p h¬n çc m¹ch t¬ng tù, khi míi xuÊt
hiÖn, gi¸ thµnh çc thiÕt bÞ sè cao h¬n nhiÒu so víi çc thiÕt bÞ t¬ng tù. Thªm
n÷a viÖc thiÕt lËp, sö dông vµ duy tr× chóng cßn kh¸ bì ngì ®èi víi nh÷ng ngêi
lµm chuyªn m«n. Tuy nhiªn, çc vÊn ®Ò nµy ®· nhanh chãng ®îc thùc hiÖn dÔ
dµng nhê sù ph¸t triÓn cña C«ng nghiÖp truyÒn th«ng sè vµ C«ng nghiÖp m¸y
tÝnh. Çc ngµnh C«ng nghiÖp nµy ®· thóc ®Èy sù ph¸t triÓn çc lùc lîng nßng
cèt trong lÜnh vùc kü thuËt sè. Çc m¹ch sè tÝch hîp cì lín LSI (Large Scale
Integration) vµ rÊt lín VLST (Very Large Scale Integration) xuÊt hiÖn lµm
gi¶m gi¸ thµnh trang thiÕt bÞ sè. KÕt qu¶ lµ nhiÒu hÖ thèng sè nµy ®· cã gi¸
thµnh rÎ h¬n hÖ thèng t¬ng tù cïng chøc n¨ng.
f) Xö lý tÝn hiÖu
TÝn hiÖu sè cã thÓ ®îc chuyÓn ®æi vµ xö lý tèt çc chøc n¨ng mµ hÖ
thèng t¬ng tù kh«ng lµm ®îc hoÆc gÆp nhiÒu khã kh¨n. Sau khi biÕn ®æi
A/D, tÝn hiÖu cßn l¹i mét chuçi çc sè, bit "0" vµ "1", cã thÓ thao t¸c çc c«ng
viÖc phøc t¹p mµ kh«ng lµm gi¶m chÊt lîng h×nh ¶nh. Kh¶ n¨ng nµy ®îc t¨ng
lªn nhê viÖc lu tr÷ çc bit trong bé nhí vµ cã thÓ ®äc ra víi tèc ®é nhanh. Çc
c«ng viÖc tÝn hiÖu sè cã thÓ thùc hiÖn dÔ dµng lµ: Söa lçi thêi gian gèc,
chuyÓn ®æi tiªu chuÈn, dùng hËu kú, gi¶m ®é réng b¨ng tÇn v.v...
g) Kho¶ng çch gi÷a çc tr¹m truyÒn h×nh ®ång kªnh
TÝn hiÖu sè cho phÐp çc tr¹m truyÒn h×nh ®ång kªnh thùc hiÖn ë mét
kho¶ng çch gÇn nhau h¬n nhiÒu so víi hÖ thèng t¬ng tù mµ kh«ng bÞ nhiÔu.
Mét phÇn v× tÝn hiÖu sè Ýt chÞu ¶nh hëng cña nhiÔu ®ång kªnh, mét phÇn lµ
do kh¶ n¨ng thay thÕ xung xo¸ vµ xung ®ång bé b»ng çc tõ m· - n¬i mµ trong
hÖ thèng truyÒn dÉn t¬ng tù g©y ra nhiÔu lín nhÊt.
ViÖc gi¶m kho¶ng çch gi÷a çc tr¹m ®ång kªnh kÕt hîp víi viÖc gi¶m
b¨ng tÇn tÝn hiÖu, t¹o c¬ héi cho nhiÒu tr¹m ph¸t h×nh cã thÓ ph¸t çc ch¬ng
tr×nh víi ®é ph©n gi¶i cao HDTV nh çc hÖ truyÒn h×nh hiÖn nay.
h) HiÖu øng bãng ma (ghosts)
HiÖn tîng nµy x¶y ra trong hÖ thèng t¬ng tù do tÝn hiÖu truyÒn ®Õn
m¸y thu theo nhiÒu ®êng. ViÖc tr¸nh nhiÔu ®ång kªnh cña hÖ thèng sè còng
lµm gi¶m ®i hiÖn tîng nµy trong truyÒn h×nh qu¶ng b¸.
Víi çc u ®iªm cña m×nh, hÖ thèng truyÒn h×nh sè ®· ®îc thùc hiÖn ë
hÇu hÕt çc quèc gia trªn thÕ giíi. §©y lµ mét qu¸ tr×nh tÊt yÕu, TruyÒn h×nh
ViÖt Nam còng ®ang ë giai ®o¹n chuyÓn tiÕp. ViÖc nghiªn cøu truyÒn h×nh
sè vµ lùa chän çc tiªu chuÈn cho truyÒn h×nh ViÖt Nam ®ang ®îc tiÕn hµnh.
HiÖn nay qu¸ tr×nh sè ho¸ tÝn hiÖu truyÒn h×nh ë ViÖt Nam lµ sù thay
thÕ dÇn çc c«ng ®o¹n, trang thiÕt bÞ tõ t¬ng tù sang sè. §ã lµ qua tr×nh sè ho¸
tõng phÇn. Råi ®©y truyÒn h×nh sè sÏ thay thÕ hoµn toµn truyÒn h×nh t¬ng
tù, t¹o ®iÒu kiÖn cho ngµnh C«ng nghiÖp nµy ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n, kÕt
62
hîp víi çc m¹ng truyÒn th«ng kh¸c, t¹o thµnh mét thÕ giíi th«ng tin sè, phôc vô
cho con ngêi mét çch h÷u hiÖu.
5.2 - biÕn ®æi tÝn hiÖu t¬ng tù - sè (a/d) vµ tÝn hiÖu sè - t¬ng tù (d/a)
1- LÊy mÉu tÝn hiÖu video
a) LÊy mÉu
LÊy mÉu tÝn hiÖu t¬ng tù lµ qu¸ tr×nh gi¸n ®o¹n (rêi r¹c ho¸) theo thêi
gian b¨ng tÇn sè lÊy mÉu flm kÕt qu¶ cho ta mét chuçi çc mÉu. LÊy mÉu lµ bíc
®Çu tiªn thÓ hiÖn tÝn hiÖu t¬ng tù sang sè, v× çc thêi ®iÓm lÊy mÉu ®·
chän sÏ chØ ra to¹ ®é çc ®iÓm ®o. Qu¸ tr×nh biÕn ®æi nµy ph¶i t¬ng ®¬ng
vÒ mÆt tin tøc. Cã nghÜa lµ tÝn hiÖu sau khi lÊy mÉu ph¶i mang ®ñ th«ng
tin cña dßng tÝn hiÖu vµo. Biªn ®é tÝn hiÖu t¬ng tù ®îc lÊy mÉu víi chu kú
Tlm, thu ®îc mét chuçi çc xung hÑp víi tÇn sè lÊy mÉu ®îc tÝnh b»ng:
CuCv() () 7 7 (2i 1)u (2i 1)v
Fuv(, )    f (,i j) cos .cos
4 i  0 i  0 16 16 ;
Trong ®ã: fsa - TÇn sè lÊy mÉu

T - Chu kú lÊy mÉu
Qu¸ tr×nh lÊy mÉu t¬ng ®¬ng víi mét qu¸ tr×nh ®iÒu biªn tÝn hiÖu (f0)
trªn sãng mang cã tÇn sè b»ng tÇn sè lÊy mÉu (f lm). Qu¸ tr×nh ®iÒu biªn t¹o ra
çc biªn trªn vµ biªn díi. Sãng lÊy mÉu cã d¹ng h×nh ch÷ nhËt, phæ cña nã bao
gåm thµnh phÇn tÇn sè lÊy mÉu vµ çc hµi cña nã (h×nh 5.2)
A
fth - 2f +f - 3f +f - 4f +f f
lm th lm th lm th
fth fth fth
H×nh 5.2 Phæ cña tÝn hiÖu lÊy mÉu
- Thùc tÕ viÖc lÊy mÉu tÝn hiÖu dùa trªn c¬ së cña ®Þnh lý Nyquist -
Shannon: "tÝn hiÖu x(t) liªn tôc theo thêi gian cã phæ h¹n chÕ çt t¹i c hoµn
toµn ®îc x¸c ®Þnh b»ng mét d·y çc gi¸ trÞ tøc thêi lÊy çch nhau mét ®o¹n T =
Tlm  (1/2fe) víi fc = c/2".
Hµm x(t) x¸c ®Þnh trong kho¶ng (t0, t0 + ) sÏ hoµn toµn ®îc x¸c ®Þnh
tõ çc mÉu rêi r¹c x(kt) cña nã theo biÓu thøc:
63
 sin   t  kt 
x(t) =  x ( kt ) (5 - 2)
k     t  kt 
Trong ®ã: k = 0,  1,  2, v.v...
VÒ mÆt to¸n häc cã thÓ më réng vÒ phÝa tÇn sè ©m cho çc trÞ sè
©m cña k. Víi kho¶ng lÊy mÉu t nhá h¬n hoÆc b»ng /c; t  /c'; Trong
®ã c lµ tÇn sè cao nhÊt trong phæ cña hµm x(t).
TÝn hiÖu lÊy mÉu chøa trong nã toµn bé lîng th«ng tin mang trong tÝn
hiÖu gèc nÕu:
- TÝn hiÖu gèc cã b¨ng tÇn h÷u h¹n, tøc lµ nã kh«ng cã nh÷ng phÇn tö
cã tÇn sè n»m ngoµi mét tÇn sè fc nµo ®ã.
- TÇn sè lÊy mÉu ph¶i b»ng hoÆc lín h¬n hai lÇn fc' tøc lµ flm  2fc'
H×nh 5.3 minh ho¹ phæ tÇn sè lÊy mÉu lý tëng, khi tÝn hiÖu b¨ng c¬
b¶n cã d¶i th«ng fc vµ tÇn sè lÊy mÉu lµ 2f c'. Nh vËy, d¶i biªn trªn vµ biªn díi
®Òu cã dµi th«ng lµ fc' víi tÇn sè nµy, kh«ng xuÊt hiÖn nhiÔu gi÷a b¨ng c¬
b¶n vµ d¶i bªn díi.
Biªn ®é
Phæ b¨ng D¶i biªn D¶i biªn D¶i biªn D¶i biªn
c¬ b¶n díi trªn díi trªn
A
fc fsa = 2f TÇn sè
sa
2f
H×nh
D¶i biªn 5.3 cPhæ
D¶i tÇn
biªn sè lÊy mÉu lý tëng
díi trªn D¶i biªn D¶i biªn
Phæ
- b¨ng H×nh 5.4 minh ho¹ trêng hîp lÊydímÉu víi tÇn
c¬ b¶n i trªnsè nhá h¬n 2f c'.
Mét phÇn d¶i biªn díi cña tÝn hiÖu lÊy mÉu chång lªn phæ
cña tÝn hiÖu b¨ng c¬ b¶n (nguyªn nh©n g©y nªn hiÖn tîng
mÐo do chång phæ).
-
Trång phæ fc fsa < fsa + 2f f

sa 64
fsa - 2 fc 2f - fcfc
sa
fc H×nh 5.4 MÐo do chång phæ
TÝn hiÖu video, do cã çc ®Æc trng riªng, nªn ngoµi viÖc tháa m·n
®Þnh lý lÊy mÉu Nyquist, qu¸ tr×nh lÊy mÉu cßn ph¶i tho¶ m·n çc yªu cÇu
vÒ cÊu tróc lÊy mÉu, tÝnh t¬ng thÝch gi÷a çc hÖ thèng v.v ... Qu¸ tr×nh nµy
ph¶i x¸c ®Þnh ®îc tÇn sè lÊy mÉu, cÊu tróc lÊy mÉu nh»m ®¹t ®îc chØ tiªu
vÒ chÊt lîng ¶nh, tÝnh t¬ng thÝch gi÷a çc hÖ truyÒn h×nh, tèc ®é bit thÝch
hîp vµ m¹ch thùc hiÖn ®¬n gi¶n.
§èi víi tiªu chuÈn tÇn sè Nyquist, viÖc lÊy mÉu tÝn hiÖu video víi tÇn
sè flm < fNy lµ nguyªn nh©n cña mÐo chång phæ vµ lµm gi¶m ®é ph©n gi¶i theo
chiÒu ngang. Thµnh phÇn tÇn sè cao nhÊt ®èi víi çc hÖ truyÒn h×nh t¬ng tù lµ:
 HÖ PAL : fc = 5 MHz
 HÖ NTSC : fc = 4,2 MHz
Theo ®ã, tÇn sè giíi h¹n Nyquist:
 HÖ PAL : fNy = 10 MHz
 HÖ NTSC : fNy = 8,4 MHz
Çc gi¸ trÞ 10MHz vµ 8,4 MHz lµ çc gi¸ trÞ tÇn sè lÊy mÉu bÐ nhÊt cã
thÓ ®îc. Trong thùc tÕ, tÇn sè lÊy mÉu tÝn hiÖu video cho çc hÖ truyÒn
h×nh t¬ng øng sÏ cao h¬n.
Mét trong nh÷ng yªu cÇu lµm t¨ng tÇn sè tÝn hiÖu truyÒn h×nh lµ t¨ng
kho¶ng b¶o vÖ cho m¹ch läc th«ng thÊp tríc khi lÊy mÉu. M¹ch läc nµy lµ
thµnh phÇn ®Çu tiªn cña bé biÕn ®æi A/D.
§Ó kh«ng lµm xuÊt hiÖn mÐo tÝn hiÖu t¬ng tù, m¹ch läc th«ng thÊp
cña hÖ thèng lo¹i bá çc thµnh phÇn g©y chång phæ tÝn hiÖu. Do çc m¹ch läc
kh«ng cã ®îc ®Æc trng lý tëng, ®Æc tÝnh m¹ch läc ngoµi d¶i th«ng kh«ng
ph¶i lµ suy gi¶m hoµn toµn, nªn sö dông b¨ng tÇn b¶o vÖ cho phÐp sö dông çc
m¹ch läc mang tÝnh thùc tÕ (H×nh 5.5)
65
-fsa -fgh 0 fgh fsa f
H×nh 5.5 B¨ng tÇn b¶o vÖ
ViÖc chän tÇn sè lÊy mÉu tèi u sÏ kh¸c nhau víi çc thµnh phÇn tÝn
hiÖu kh¸c nhau: TÝn hiÖu chãi, tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n, tÝn hiÖu mµu vµ tÝn
hiÖu video mµu tæng hîp. TÇn sè lÊy mÉu còng phô thuéc vµo çc hÖ thèng
truyÒn h×nh mµu.
TÝn hiÖu video tæng hîp ®îc lÊy mÉu víi tÇn sè b»ng béi sè cña tÇn sè
sãng mang phô. Khi tÇn sè lÊy mÉu b»ng 3f sc', víi hÖ NTSC cã tÇn sè lÊy mÉu
lµ 10,7MHz, vµ hÖ PAL lµ 13,3MHz. Khi tÇn sè lÊy mÉu b»ng 4f sc', víi hÖ
NTSC t¬ng øng cã tÇn sè lÊy mÉu lµ 14,3MH z, vµ hÖ PAL lµ 17,7MHz. TÇn
sè lÊy mÉu cµng cao, cµng dÔ dµng cho viÖc sö dông çc bé läc tr¸nh chång
phæ vµ bé läc t¸i t¹o còng nh ®a l¹i mét ®Æc tuyÕn tÇn sè tèt h¬n. Kü thuËt
hiÖn nay cho phÐp gi¶m nhá çc khã kh¨n trong viÖc thiÕt kÕ çc bé biÕn ®æi
A/D b»ng viÖc sö dông thiÕt bÞ lÊy mÉu ë tÇn sè cao. §èi víi hÖ SECAM, do
sö dông ph¬ng ph¸p ®iÒu tÇn, nªn qu¸ tr×nh sè ho¸ tÝn hiÖu video kh«ng thùc
hiÖn lÊy mÉu tÝn hiÖu tæng hîp. TÝn hiÖu SECAM ®îc m· ho¸ thµnh tÝn
hiÖu thµnh phÇn, sau ®ã ®îc sè ho¸ riªng biÖt. Çc tÝn hiÖu video thµnh phÇn
t¬ng tù ®îc lÊy mÉu t¹i tÇn sè b»ng béi sè cña tÇn sè dßng quÐt.
b) CÊu tróc lÊy mÉu
TÝn hiÖu h×nh ¶nh tõ camera vµ tÝn hiÖu ®îc hiÓn thÞ trªn mµn h×nh
chøa th«ng tin vÒ ®ång bé theo mµnh vµ dßng, ®ã lµ çc ¶nh hai chiÒu. V×
vËy ®Ó kh«i phôc chÝnh x¸c h×nh ¶nh, tÇn sè lÊy mÉu cã liªn quan ®Õn tÇn
sè dßng. Çc kÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy tÇn sè lÊy mÉu ph¶i lµ béi cña tÇn sè
dßng. Víi quan hÖ nµy, ®iÓm lÊy mÉu trªn çc dßng quÐt kÒ nhau sÏ th¼ng
hµng víi nhau vµ tr¸nh ®îc çc hiÖu øng mÐo ®êng biªn g©y ra.
Nh vËy, viÖc lÊy mÉu kh«ng nh÷ng phô thuéc theo thêi gian mµ cßn
phô thuéc vµo to¹ ®é çc ®iÓm lÊy mÉu. VÞ trÝ çc ®iÓm lÊy mÉu hay cÊu
tróc lÊy mÉu ®îc x¸c ®Þnh theo thêi gian, trªn çc dßng vµ çc mµnh. Hµm lÊy
mÉu cã thÓ biÕn ®æi d¹ng xq(t,x,y). TÇn sè lÊy mÉu phï hîp víi cÊu tróc lÊy
mÉu sÏ cho phÐp kh«i phôc h×nh ¶nh tèt nhÊt. V× vËy tÇn sè lÊy mÉu ph¶i
thÝch hîp cho c¶ ba chiÒu t, x, y. Tuy nhiªn, trong çc cÊu tróc lÊy mÉu phæ
biÓn, ta chØ xÐt çc mÉu ®îc biÓu diÔn b»ng hai ®¹i lîng (x, y).
Cã ba d¹ng liªn kÕt vÞ trÝ çc ®iÓm lÊy mÉu ®îc sö dông phæ biÕn
cho cÊu tróc lÊy mÉu tÝn hiÖu video lµ cÊu trôc trùc giao, cÊu tróc
"quincunx" mµnh vµ "quincunx" dßng.
66
+ CÊu tróc trùc giao: Çc mÉu ®îc s¾p xÕp (trªn çc dßng kÒ nhau)
th¼ng hµng theo chiÒu ®øng. CÊu tróc nµy lµ cè ®Þnh theo mµnh vµ theo hai
¶nh (hai mµnh). H×nh 5.6
Dßng 1, mµnh 1
Dßng 1, mµnh 2
Dßng 2, mµnh 1
Dßng 2, mµnh 2
H×nh 5.6 CÊu tróc trùc giao

Trong trêng hîp nµy tÇn sè lÊy tho¶ m·n ®Þnh lý Nyquist vµ do ®ã cÇn
sö dông tèc ®é bit rÊt lín.
+ CÊu tróc "quincunx" mµnh: §èi víi cÊu tróc quincunx mµnh, çc
mÉu trªn çc dßng kÒ nhau thuéc mét mµnh xÕp th¼ng hµng theo chiÒu ®øng
(trùc giao), nhng çc mÉu thuéc mµnh mét l¹i dÞch ®i mét nöa chu kú lÊy mÉu
so víi çc mÉu cña mµnh thø hai (H×nh 5.7)
Dßng 1, mµnh 1
Dßng 1, mµnh 2
Dßng 2, mµnh 1
Dßng 2, mµnh 2
H×nh 5.7 CÊu tróc quincunx mµnh.
PhÇn bè phæ tÇn cña çc cÊu tróc quincunx mµnh rÊt cã ý nghÜa ®èi
víi mµnh mét, nã cho phÐp lµm gi¶m tÇn sè lÊy mÉu theo dßng. Phæ tÇn cÊu
tróc nãi trªn cña mµnh hai so víi phæ mµnh mét bÞ ®Þch vµ cã thÓ lång víi
phæ tÇn c¬ b¶n, g©y ra mÐo ë çc chi tiÕt ¶nh (khi h×nh ¶nh cã çc säc hoÆc
çc ®êng th¼ng ®øng).
+ CÊu tróc "quincunx" dßng
67
Çc mÉu trªn çc dßng kÒ nhau cña mét mµnh sÏ lÖch nhau nöa chu kú
lÊy mÉu, cßn çc mÉu trªn dßng mét mµnh so víi çc mÉu trªn dßng tiÕp sau
(cña mµnh sau) mét nöa chu kú lÊy mÉu (H×nh 5.8)
Dßng 1, mµnh 1
Dßng 1, mµnh 2
Dßng 2, mµnh 1
Dßng 2, mµnh 2
H×nh 5.8 CÊu tróc quincunx dßng
ë ®©y kh«ng x¶y ra trêng hîp lång çc phæ biªn víi phæ chÝnh vµ
kh«ng bÞ mÐo. §iÒu ®ã cho phÐp sö dông tÇn sè lÊy mÉu nhá h¬n 25% tÇn
sè Nyquist vµ tiÕt kiÖm ®îc ®é réng phæ cña tÝn hiÖu sè.
Tuú theo cÊu tróc lÊy mÉu, sÏ xuÊt hiÖn lo¹i mÐo ¶nh ®Æc trng. Víi
cÊu tróc trùc giao, ®é ph©n gi¶i ¶nh sÏ gi¶m. §èi víi cÊu tróc "quincunx" mµnh
sÏ xuÊt hiÖn nhÊp nh¸y çc ®iÓm ¶nh. Ngîc l¹i víi cÊu tróc "quincunx" dßng sÏ
xuÊt hiÖn çc vßng trßn theo chiÒu ngang (mÐo ®êng biªn). Tãm l¹i, cÊu tróc
trùc giao cho chÊt lîng ¶nh cao nhÊt v× ®èi víi m¾t ngêi, th× ®é ph©n gi¶i
gi¶m dÔ chÞu h¬n lµ hai lo¹i mÐo nªu trªn.
2- Lîng tö ho¸
Bíc tiÕp theo trong qu¸ tr×nh biÕn ®æi A/D lµ l¬ng tö ho¸. Trong qu¸
tr×nh nµy biªn ®é tÝn hiÖu ®îc chia thµnh çc møc - gäi lµ møc lîng tö.
Kho¶ng çch gi÷a hai møc kÒ nhau gäi lµ bíc lîng tö. Çc mÉu cã ®îc tõ qu¸
tr×nh lÊy mÉu sÏ cã biªn ®é b»ng çc møc lîng tö.
Gi¸ trÞ lîng tö Q ®îc x¸c ®Þnh theo biÓu thøc:
Q = 2N; (5.3)
Trong ®ã: N - sè bit biÓu diÔn mçi mÉu.
TÝn hiÖu sè nhËn ®îc lµ mét gi¸ trÞ xÊp xØ cña tÝn hiÖu ban ®Çu,
nguyªn nh©n do qu¸ tr×nh lîng tö ho¸ x¸c ®Þnh çc gi¸ trÞ sè rêi r¹c cho mçi
mÉu. H×nh 5.9 cho thÊy, tÊt c¶ çc gi¸ trÞ biªn ®é n»m trong ph¹m vÞ giíi h¹n
cña mét møc lîng tö ®Òu ®îc thiÕt lËp mét gi¸ trÞ nh nhau - ®ã chÝnh lµ møc
lîng tö Q. Cã hai ph¬ng ph¸p lîng tö ho¸ lµ: Lîng tù ho¸ tuyÕn tÝnh cã çc bíc l-
îng tö b»ng nhau vµ lîng tö ho¸ phi tuyÕn cã çc bíc l¬ngj tö kh¸c nhau.
68
Trong hÇu hÕt çc thiÕt bÞ video sè chÊt lîng studio, tÊt c¶ çc møc l-
îng tö ®Òu cã biªn ®é b»ng nhau vµ qu¸ tr×nh lîng tö ho¸ ®îc gäi lµ lîng tö ho¸
®ång ®Òu. §©y lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi tõ mét chuçi çc mÉu víi v« h¹n biªn ®é
sang çc gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh, v× vËy qu¸ tr×nh nµy g©y ra sai sè, gäi lµ sai sè l -
îng tö. Sai sè lîng tö lµ mét nguån nhiÔu kh«ng thÓ tr¸nh khái trong hÖ thèng
sè.
Biªn ®é Kho¶ng Møc
lîng tö lîng tö
Q n+5
Q n+4
Q n+3
Q n+2
Q n+1
Q n
Thêi gian
T T T T T T T T
Lçi lîng tö
Q
Kho¶ng lÊy mÉu

H×nh 5.9 Qu¸ tr×nh lîng tö ho¸ vµ sai sè lîng tö
Biªn ®é tÝn hiÖu video biÕn ®æi theo thêi gian. Çc gi¸ trÞ lîng tö cã
1
thÓ chøa sai sè trong ph¹m vi Q trong ®ã, Q lµ bíc lîng tö.
2
Trong çc hÖ thèng sè sö dông 8 bit (vµ lín h¬n 8 bit) ®Ó biÓu diÔn
mÉu, sai sè lîng tö cã thÓ ®îc coi nh lµ mét nguån tÝn hiÖu kh«ng mong muèn
(nhiÔu) céng thªm vµo tÝn hiÖu trong qu¸ tr×nh lîng tö.
Trong çc hÖ thèng sö dông Ýt h¬n 8 bit ®Ó biÓu diÔn mÉu, sai sè lîng
tö sÏ ¶nh hëng nghiªm träng ®Õn tÝn hiÖu ban ®Çu, lµm mÐo d¹ng sãng, t¨ng
hiÖu øng viÒn kh«ng mong muèn.
69
  t   x t   x '  t  (5.4)
Trong ®ã: (t) - Sai sè lîng tö
x(t) - Gi¸ trÞ çc mÉu tÝn hiÖu tríc khi lîng tö
x'(t) - Gi¸ trÞ çc mÉu tÝn hiÖu sau khi lîng tö
Sai sè (t) tuú thuéc vµo tÝnh thèng kª cña nguån tÝn hiÖu vµo vµ ®é
réng çc bíc lîng tö. Cã thÓ xem (t) lµ mét lo¹i nhiÔu do qu¸ tr×nh lîng tö ho¸
g©y ra - gäi lµ mÐo lîng tö.
Trong lîng tö ho¸ tuyÕn tÝnh vµ gi¶ sö r»ng çc lçi ®îc ph©n bè ®Òu,
c¨n b×nh ph¬ng cña çc sai sè lîng tö b»ng Q / 12 . Gi¸ trÞ ®Ønh - ®Ønh tÝn
hiÖu ®Çu ra cña bé biÕn ®æi D/A ®îc cho b»ng 2n Q. Gi¸ trÞ chÝnh x¸c cña
nã lµ (2n - 1). TØ sè gi÷a çc gi¸ trÞ biÕn ®æi ®Ønh - ®Ønh vµ c¨n b×nh ph-
¬ng sai sè lîng tö cña mét hÖ thèng quy ®Þnh chÊt lîng ¶nh kh«i phôc vµ ®îc
tÝnh theo biÓu thøc:
S  n Q x 12 
 dB 20 log10  2 
 6,02n 10,8 (5.5)
QRMS 

Q 

Trong biÓu thøc trªn, tÝn hiÖu t¬ng tù chiÕm toµn bé thang lîng tö. Víi
hÖ thèng sè sö dông 8 bit m· ho¸, theo lý thuyÕt.
S/Qrms = 58,96 dB
Gi¸ trÞ S/Qrms phô thuéc vµo mét sè çc tham sè sau:
- Giíi h¹n gi¶i th«ng cña phæ tÝn hiÖu so víi f c ¶nh hëng ®Õn S/Qrms
lµm t¨ng S/Qrms lªn víi hÖ sè 10log10(fsa/fc).
Thang lîng tö chiÕm bëi tÝn hiÖu video tÝch cùc (100IRE). Gi¸ trÞ
S/Qrms ®îc tÝnh theo biªn ®é ®Ønh -®Ønh tÝn hiÖu video (714 hay 700mV).
Mét tÝn hiÖu video tæng hîp víi säc mµu chuÈn 100% cã biªn ®é ®Ønh -
®Ønh lµ 1,22V vµ 1,2335V t¬ng øng ®èi víi çc hÖ NTSC vµ PAL. Gi¶ sö
r»ng tÊt c¶ tÝn hiÖu ®Òu ®îc lîng tö, phÇn chãi cña tÝn hiÖu (714 hay
700mV) theo ®ã chØ chiÕm mét phÇn cña toµn bé thang lîng tö. TØ lÖ t¬ng
øng sÏ lµ 0,714/1,22  0,57 ®èi víi hÖ NTSC vµ PAL. Khi ®ã gi¸ trÞ çc bíc l-
îng tö sÏ nhá h¬n vµ gi¸ trÞ S/Qrms còng gi¶m theo. NÕu trªn thang lîng tö, gi¸
trÞ kho¶ng b¶o vÖ ®îc x¸c ®Þnh chÝnh x¸c trong biªn ®é ®Ønh tÝn hiÖu
video, gi¸ trÞ S/Qrms còng gi¶m theo gi¸ trÞ kho¶ng b¶o vÖ.
Tõ ®ã ta cã c«ng thøc x¸c ®Þnh S/Qrms ®îc viÕt tæng qu¸t:
 f   Vq 
S  
 dB  6,02n  10,8  10log10  sa   20log10  
(5.6)
 V¦W  VB 
QRMS 2f  
 c
Trong ®ã: n - sè bit biÓu diÔn mÉu

fsa - tÇn sè lÊy mÉu
70
fc - tÇn sè cao nhÊt cña tÝn hiÖu video
Vq - møc ®iÖn ¸p toµn bé thang lîng tö
VW - møc tr¾ng
VB - møc ®en
VW - VB = 0,714 (NTSC) vµ 0,7 (PAL)
Bá qua gi¸ trÞ kho¶ng b¶o vÖ, tû sè S/Q rms ®èi víi hÖ NTSC víi d¶i th«ng
4,2 MHz tÇn sè lÊy mÉu 14,3 MHz, sö dông 8 bit ®Ó biÓu diÔn mÉu, ta ®îc:
S
 56,62dB
QRMS
Do h¹n chÕ d¶i th«ng 4,2MHz, tØ sè S/Qrms t¨ng (+ 2,31dB) lµ ®é sai

lÖch g©y ra bëi viÖc gi¶m sè çc bíc lîng tö (- 4,65dB). NÕu tÝnh ®Õn c¶
kho¶ng b¶o vÖ, tØ sè S/Qrms gi¶m kho¶ng 1dB.
Tõ (5.6) cã thÓ suy ra mÐo lîng tö phô thuéc vµo sè møc lîng tö. §èi víi
tÝn hiÖu video, mÐo lîng tö xuÊt hiÖn ë hai d¹ng chÝnh: HiÖu øng ®êng viÒn
vµ nhiÔu h¹t ngÉu nhiªn.
HiÖu øng ®êng viÒn xuÊt hiÖn ë nh÷ng vïng cã ®é s¸ng thay ®æi
chËm vµ ®Òu theo chiÒu ngang, khi ®ã cã nh÷ng säc víi ®é s¸ng cè ®Þnh chia
thµnh nhiÒu ®êng râ nÐt theo chiÒu ®øng nh ®êng biªn. NÕu t¨ng sè møc lîng
tö, hiÖu øng ®êng viÒn sÏ gi¶m. §èi víi ¶nh cã nhiÒu chi tiÕt - mÐo lîng tö
phÇn bè ngÉu nhiªn th× hiÖu øng ®êng viÒn xuÊt hiÖn Ýt. Khi sö dông tõ m·
8 bit biÓu diÔn mÉu, hiÖu øng ®êng viÒn sÏ gÇn nh kh«ng cßn nhËn biÕt ®îc
n÷a.
NhiÔu h¹t ngÉu nhiªn xuÊt hiÖn ë vïng ¶nh réng vµ cã ®é s¸ng ®ång
®Òu, lµ d¹ng nhiÔu çc h¹t gièng nh s¬ng mï - khã nhËn biÕt h¬n hiÖu øng ®-
êng viÒn. HiÖn tîng nµy cã thÓ ®îc sö dông ®Ó hiÖu chØnh chÊt lîng ¶nh qua
viÖc biÕn ®æi mÐo tõ d¹ng ngÉu nhiªn.
Qu¸ tr×nh hiÖu chØnh ®îc thùc hiÖn b»ng çch céng tÝn hiÖu cã d¹ng
®Æc biÖt - tÝn hiÖu "dither" - vµo tÝn hiÖu video (H×nh 5.10). §©y lµ qu¸
r×nh "dithering". TÝn hiÖu "dither" cã nhiÒu d¹ng kh¸c nhau, th«ng thêng ®ã
lµ d¹ng xungch÷ nhËt, tÇn sè b»ng 1/2 tÇn sè lÊy mÉu, biªn ®é b»ng 1/2 sãng l-
îng tö.
71
Møc lîng tö
a) TÝn hiÑu kh«ng söa
Møc lîng tö
b) TÝn hiÖu cã söa tríc läc th«ng

thÊp
Møc lîng tö
c) TÝn hiÖu cã söa sau läc th«ng

thÊp
H×nh 5.10 Céng tÝn hiÖu "dither"
TÝn hiÖu nµy t¨ng gÊp ®«i møc lîng tö ho¸ víi çc ¶nh cã diÖn réng nh-
ng kh«ng gi¶m chÊt lîng cña ¶nh cã nhiÒu chi tiÕt.
Ph¬ng ph¸p gi¶i quyÕt hiÖu øng ®êng viÒn cã hiÖu qu¶ nhÊt lµ céng
hai tÝn hiÖu "dither" tÝn hiÖu xung ch÷ nhËt biªn ®é Q/2 vµ tÝn hiÖu ngÉu
nhiªn biªn ®é hiÖu dông < Q/3, vµo tÝn hiÖu video. Víi ph¬ng ph¸p nµy, mÐo
lîng tö sÏ chØ cßn ë d¹ng ngÉu nhiªn.
Trong sè ho¸ tÝn hiÖu video, thêng nguån nhiÔu ngÉu nhiªn trong tÝn
hiÖu vµo t¬ng tù ®îc sö dông nh tÝn hiÖu "dither", nhê dã çc lo¹i nhiÔu liªn
kÕt ®îc lo¹i bá. Trong trêng hîp nµy, víi 8 bit m· ho¸, cã thÓ lo¹i bá ®îc hÇu
hÕt çc t¹p ©m nhiÔu cho tÝn hiÖu video.
Khi lîng tö ho¸ tÝn hiÖu video mµu hoµn chØnh, cã thÓ lÊy t¶i mµu
lµm nhiÔu ngÉu nhiªn. MÐo xuÊt hiÖn trong trêng hîp nµy lµ mÐo pha vi sai
sè vµ mÐo khuÕch ®¹i vi sai sè. MÐo nµy phôc thuéc tÝn hiÖu biªn ®é mµu.
MÐo vi sai sè ®îc lµm gi¶m b»ng çch gi¶m bíc lîng tö (t¬ng øng víi t¨ng sè
møc lîng tö).
X¸c ®Þnh kho¶ng lÊy mÉu trªn thang lîng tö ®ãng vai trß quan träng
trong viÖc ®¶m b¶o an toµn cña tÝn hiÖu. Do tÝn hiÖu vµo lµ kh«ng æn
®Þnh, céng víi çc nhiÔu trong qu¸ tr×nh söa, ®Æc trng cña çc m¹ch läc kh«ng
72
ph¶i lµ lý tëng, nªn qu¸ tr×nh lîng tö ho¸ tÝn hiÖu video cÇn sö dông biªn b¶o
hiÓm, çc møc cÊm nµy cho phÐp tÝn hiÖu video ®îc an toµn tríc çc nguån
nhiÔu. Chóng lµ çc kho¶ng trèng phÝa trªn gi¸ trÞ cùc ®¹i vµ phÝa díi gi¸ trÞ
cùc tiÓu cña tÝn hiÖu video. Do ¶nh hëng mÐo ë møc ®en nhá h¬n ¶nh hëng
mÐo ë møc tr¾ng, nªn biªn b¶o hiÓm cña møc tr¾ng lín h¬n ë møc ®en. Nh
chóng ta ®· biÕt, biªn ®é cña tÝn hiÖu t¬ng tù biÕn ®æi trong ph¹m vi nhÊt
®Þnh, ®ã lµ gi¸ trÞ ®Ønh - ®Ønh (U P - P). Gi¸ trÞ UP - P chuÈn víi tÝn hiÖu säc
mµu 100% cho hÖ NTSC lµ 1,22V vµ cho hÖ PAL lµ 1,2335V. Qu¸ tr×nh
chuyÓn ®æi A/D kh«ng ®îc lµm mÊt th«ng tin, ®Ó cã thÓ phôc håi l¹i tÝn
hiÖu ban ®Çu mét çch trung thùc.
Sè çc bíc lîng tö, theo ®ã, ®é lín cña sai sè lîng tö phô thuéc vµo sè bit
biÓu diÔn mÉu. Trong çc hÖ thèng sè ®Çu tiÒn, thêng sö dông 7 hoÆc 8 bit
®Ó biÓudiÔn mÉu, t¬ng øng cã 128 hay 256 møc lîng tö. Ngµy nay, çc thiÕt
bÞ sè tiªu chuÈn studio thêng sö dông 10 bit cho mét mÉu - hay 1024 møc lîng
tö.
3- M· ho¸
a) Kh¸i qu¸t chung
M· ho¸ lµ kh©u cuèi cïng cña bé biÕn ®æi A/D. M· ho¸, theo quan
®iÓm thèng kª, lµ mét qu¸ tr×nh biÕn ®æi cÊu tróc nguån mµ kh«ng lµm thay
®æi tin tøc, môc ®Ých lµ c¶i thiÖn çc chØ tiªu kü thuËt cho hÖ thèng truyÒn
tin. D÷ liÖu sau m· ho¸ cã u ®iÓm: TÝnh chèng nhiÔu cao h¬n, tèc ®é h×nh
thµnh t¬ng ®¬ng kh¶ n¨ng th«ng qua cña kªnh.
Qu¸ tr×nh nµy biÕn ®æi çc møc tÝn hiÖu ®· lîng tö ho¸ thµnh chuçi
çc bit "0", "1". §é dµi cña d·y tÝn hiÖu nhÞ ph©n nµy, thuËt ng÷ chuyªn m«n
gäi lµ tõ m· nhÞ ph©n ®îc tÝnh b»ng sè lîng çc con sè "0" vµ "1", lµ mét trong
nh÷ng chØ tiªu chÊt lîng cña kü thuËt sè ho¸ tÝn hiÖu. Nã ph¶n ¸nh sè lîng møc
s¸ng, tèi, mµu s¾c cña h×nh ¶nh ®îc ghi nhËn vµ biÕn ®æi. VÒ nguyªn t¾c ®é
dµi cña tõ m· nhÞ ph©n cµng lín th× qu¸ tr×nh biÕn ®æi cµng chÊt lîng,
nghÜa lµ nã ®îc xem nh lµ "®é ph©n gi¶i" cña qu¸ tr×nh sè ho¸. Tuy nhiªn ®é
ph©n gi¶i ®ã còng chØ ®Õn mét giíi h¹n nhÊt ®Þnh lµ ®ñ tho¶ m·n kh¶ n¨ng
cña hÖ thèng kü thuËt hiÖn nay, còng nh kh¶ n¨ng ph©n biÖt cña m¾t ngêi
xem. §é ph©n gi¶i tiªu chuÈn hiÖn nay lµ 8bit/mÉu.
Çc m· ®îc sö dông trong truyÒn h×nh sè cã thÓ ®îc ph©n chia mét
çch quy íc thµnh 4 nhãm, ®ã lµ:
+ Çc m· ®Ó m· ho¸ tÝn hiÖu truyÒn h×nh
+ Çc m· ®Ó truyÒn cã hiÖu qu¶ cao theo kªnh th«ng tin
+ Çc m· thuËn tiÖn cho viÖc viÖc gi¶i m· vµ ®ång bé bªn thu
+ Çc m· ®Ó xö lý sè tÝn hiÖu trong çc bé phËn kh¸c nhau cña hÖ
thèng truyÒn h×nh sè.
Çc qu¸ tr×nh m· ho¸ tÝn hiÖu truyÒn h×nh truyÒn tin tøc theo kªnh
th«ng tin, vµ qu¸ tr×nh gi¶i m· tÝn hiÖu bªn thu lµ ®éc lËp, thËm chÝ kh«ng
phèi hîp víi nhau. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ çc m· thÝch nghi cho viÖc biÓu diÔn
sè cña tÝn hiÖu truyÒn h×nh cã thÓ kh«ng thÝch hîp cho viÖc truyÒn theo
kªnh th«ng tin, cßn çc m· thÝch hîp cho viÖc m· ho¸ tÝn hiÖu truyÒn h×nh vµ
73
truyÒn chèng nhiÔu theo kªnh th«ng tin cã thÓ ®îc gi¶i m· theo ph¬ng ph¸p rÊt
phøc t¹p. V× vËy trong truyÒn h×nh sè thêng dÉn tíi viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
biÓu diÔn m·.
§Ó ®¸p øng m· ho¸ tÝn hiÖu truyÒn h×nh vµ sau ®ã t¹o l¹i nã ë bªn thu,
ngêi ta thêng dïng mét lo¹i m·, cßn ®èi víi viÖc truyÒn chèng nhiÔu theo kªnh
th«ng tin th× dïng lo¹i m· kh¸c. Trong çc trêng hîp riªng ®«i khi sö dông ®êng
th«ng tin víi viÖc truyÒn cã tÝnh chÊt x¸c thùc cao nh èng dÉn sãng vµ çp
quang häc, chóng cã thÓ kh«ng tiÕp nhËn çc sè ®o ®Æc biÖt ®Ó chèng sai sè
vµ dÉn ®Õn viÖc truyÒn chÝnh lo¹i m· mµ ®· ®îc sö dông ®Ó m· ho¸ tÝn
hiÖu truyÒn h×nh. Khi chän çc m· cho çc tÝn hiÖu cña thiÕt bÞ truyÒn h×nh
sè cÇn thiÕt r»ng: Thø nhÊt lµ sù lËp m· (cÊu tróc to¸n häc) gåm çc sè cÇn
cho viÖc gi¶i quyÕt çc bµi to¸n ®· ®Æt ra, thø hai lµ çc ph¬ng ph¸p m· ho¸
vµ gi¶i m· çc m· ®îc chän mµ cã thÓ thùc hiÖn ®îc trong çc thiÕt bÞ. VÒ
cÊu tróc to¸n häc, çc m· ®îc chia thµnh m· kh«ng chÝnh x¸c s¬ cÊp vµ m·
hiÖu chØnh, nghÜa lµ söa ch÷a sai sè khi truyÒn. Trong çc kh©u truyÒn h×nh
sè, m· s¬ cÊp ®îc sö dông chñ yÕu ®Ó m· ho¸ tÝn hiÖu truyÒn h×nh, ghi
h×nh tõ tÝnh, biÓu diÔn tÝn hiÖu th«ng tin phô vµ çc môc ®Ých bæ xung
kh¸c. Çc m· hiÖu chØnh sai sè ®îc sö dông trong trêng hîp khi tÝn hiÖu sè bÞ
mÐo sau khi ®îc truyÒn trªn kªnh th«ng tin.
ViÖc truyÒn tÝn hiÖu truyÒn h×nh sè cÇn ph¶i ®îc thùc hiÖn víi tèc
®é x¸c ®Þnh cao. Theo nguyªn nh©n nµy th× viÖc chän m· hiÖu chØnh cã
hiÖu qu¶ rÊt ®îc chó ý ®Õn. HiÖn nay lý thuyÕt vµ thùc tiÔn ®· ph¸t triÓn cã
kÕt qu¶ tèt cho phÐp sö dông çc lo¹i m· mµ chóng söa ch÷a ®îc sai sè vµ çc
m· vßng cã mét sè u ®iÓm. Trong phÇn riªng còng ph©n ra çc m· truyÒn h×nh
t¬ng øng víi çc tÝn hiÖu ®îc sö dông ®Ó truyÒn dßng sè theo çp th«ng tin.
Chóng ta còng kh¶o s¸t riªng mµ çc m· gi¶ ngÉu nhiªn, sö dông çc tÝnh chÊt
vµ çc ®Æc ®iÓm cña nã trong truyÒn h×nh sè ®Ó biÕn ®æi cÊu tróc thèng
kª cña tÝn hiÖu sè, ®o ®é x¸c thùc cña viÖc truyÒn vµ çc nhiÖm vô kh¸c.
b) Çc ®Æc tÝnh c¬ b¶n cña m·
Qu¸ tr×nh biÕn ®æi rÊt nhiÒu çc ®iÓm ®Õm lîng tö ho¸ cña tÝn hiÖu
(trong ®ã cã tÝn hiÖu truyÒn h×nh) thµnh tæ hîp çc ký hiÖu kh¸c nhau gäi lµ
sù m· ho¸, cßn çc nhãm ký hiÖu th«ng tin çch ®iÓm m· ho¸ gäi lµ m·.
Çc thuËt ng÷ "m· ho¸" vµ "m·" ®Æc trng cho quy tr×nh cña viÖc ®èi
chiÕu tÝn hiÖu truyÒn h×nh ®· ®îc lîng tö ho¸ ®Ó x¸c ®Þnh çc nhãm ký
hiÖu m·. §ång thêi trong hÖ thèng truyÒn h×nh sè, viÖc gia c«ng vµ truyÒn
th«ng tin ®îc thùc hiÖn víi sù gióp ®ì cña çc tÝn hiÖu mµ mét hoÆc mét
vµitham sè cña nã ®îc ®iÒu chÕ phï hîp víi m· th«ng tin. §«i khi thêng ®Ó
®¬n gi¶n ho¸, hÖ thèng thuËt ng÷ çc ký hiÖu cña hÖ thèng sè ®îc gäi lµ m·,
mµ trong trêng hîp ®Æc biÖt ®«i khi çc ký hiÖu m· lµ çc xung video.
Çc m· mµ çc tæ hîp cña nã bao gåm mét sè çc ký hiÖu nh nhau ®îc
gäi lµ çc m· ®Òu ®Æn, cßn çc m· mµ çc tæ hîp cña nã bao gåm mét sè çc
ký hiÖu kh¸c nhau gäi lµ m· kh«ng ®Òu ®Æn.
74
Lý thuyÕt m· ho¸ cã hai híng nghiªn cøu: Thø nhÊt lµ nghiªn cøu çc
cÊu tróc m· mµ nã n©ng cao ®é chÝnh x¸c cña viÖc truyÒn theo kªnh th«ng tin
cã nhiÔu (nh çc m· chèng sai sè, çc m· hiÖu chØnh) vµ thø hai lµ nghiªn cøu
cÊu tróc m· triÖt tiªu ®é d cña tÝn hiÖu ®· m· ho¸ trong kªnh kh«ng nhiÔu.
Hai híng nµy ®ãng vai trß ®Æc biÖt trong truyÒn h×nh sè, v× viÖc phèi hîp víi
çc ph¬ng ph¸p kh¸c cho phÐp gi¶m vÒ c¨n b¶n ®é d cña tÝn hiÖu truyÒn
h×nh (Xem ch¬ng 6).
Sù kh¶o s¸t mét çch chi tiÕt çc cÊu tróc vµ çc tÝnh chÊt cña m· sö
dông trong hÖ thèng truyÒn h×nh sè, ®a ra phÇn d÷ liÖu mµ nã mang l¹i
nh÷ng ®Æc tÝnh øng dông c¬ b¶n. Nhng hiÖn nay ®Ó duy tr× hÖ tèng thuËt
ng÷ ®· ®îc sö dông trong lý thuyÕt m· ho¸ th× chÝnh ph¬ng tiÖn ®· ®îc tr×nh
bµy mét çch hîp lý tiÕp sau cho ta mét vµi ®Þnh nghÜa tõ lý thuyÕt ®¹i sè
trong trêng hîp h÷u h¹n.
HÖ thèng ®¹i sã lµ mét tËp hîp mµ trong ®ã x¸c ®Þnh mét hay mét vµi
phÐp to¸n nh phÐp nh©n vµ phÐp céng.
Trêng lµ mét hÖ thèng ®¹i sè mµ trong ®ã x¸c ®Þnh hai phÐp to¸n c¬
b¶n (phÐp nh©n vµ phÐp céng) vµ hai phÐp to¸n ngîc cña chóng (phÐp chia
vµ phÐp trõ).
Trêng m· trong ®ã chøa ®ùng mét sè h÷u h¹n çc phÇn tö q ®îc gäi lµ
trêng Ga - lua vµ ký hiÖu lµ GF(q).
NÕu çc phÇn tö cña trêng lµ çc sè nguyªn theo modun cña çc sè tù
nhiªn p  0,1,2...., p  1 th× gäi lµ trêng ®¬n gi¶n. VÝ dô GF(2) trêng nhÞ
ph©n gåm 2 phÇn tö  0, 1  . PhÐp céng trong trêng nhÞ ph©n ®îc thùc hiÖn
theo modun 2 (phÐp céng modun 2) vµ ký hiÖu b»ng dÊu .
Sè phÇn tö cña trêng Ga - lua x¸c ®Þnh m· c¬ së. M· víi c¬ sè q = 2 gäi
lµ m· c¬ sè 2, nã ®îc sö dông réng r·i trong çc hÖ thèng truyÒn h×nh sè. Çc
m· víi c¬ sè lín h¬n 2 thêng ®îc sö dông chØ ®èi víi viÖc tryÒn theo ®êng
th«ng tin. Trong truyÒn h×nh sè dïng phæ biÕn nhÊt lµ çc m· víi c¬ sè 2, 3, 4
vµ 8. Khi t¹o nªn çc m· bëi çc thiÕt bÞ m· ho¸ dïng çc bé ghi dÞch c¬ b¶n, çc
tæ hîp m· ®îc biÓu diÔn mét çch thuËn tiÖn díi d¹ng ®a thøc f(x) tõ mét biÕn
x víi çc hÖ sè x¸c ®Þnh tõ trêng GF(q) nµo ®Êy:
f(x) = a0 + a1x2 + a2x2 + .... + anxn (5.7)
§èi víi trêng nhÞ ph©n, hÖ sè ai b»ng 0 hoÆc b»ng 1. Nh vËy bËc cña
®a thøc t¬ng øng víi bËc lín nhÊt cña x trong sè çc h¹ng thøc víi hÖ sè kh¸c
kh«ng. §a thøc mµ nã kh«ng thÓ ph©n chia thµnh ®a thøc kh¸c cÊp thÊp h¬n
víi çc hÖ sè thuéc cïng mét trêng ®îc gäi lµ ®a thøc bÊt kh¶ quy. Trong lý
thuyÕt m· ho¸, çc ®· thøc bÊt kh¶ quy ®ãng vai trß lµm çc hµm ph¸t v× nhê
gèc (c¬ së) cña nã cã thÓ quy ®Þnh çc tham sè líp réng cña m· nhiÒu møc, bao
gåm çc m· tuÇn hoµn vµ çc d¹ng gi¶ ngÉu nhiªn. Sè bËc trong mét tæ hîp m·
®îc gäi lµ träng sè, cßn tæ hîp toµn bé çc tæ hîp m· cã thÓ cã gäi lµ b¶ng tõ
m·. §èi víi m· ®Òu ®Æn th× ®é dµi b¶ng tõ m· b»ng  A  = qn, trong ®ã q lµ
c¬ sè m·, cßn n lµ träng sè cña nã.
75
Khi m· ho¸ hiÖu chØnh, b¶ng m· xuÊt xø nhá h¬n b¶ng m· kªnh, do vËy
®Ó truyÒn th«ng tin ®ßi hái ph¶i cã phÇn tæ hîp toµn bé çc tõ m· cña kªnh.
Çc tæ hîp m· ®îc sö dông nµy ®îc gäi lµ ®îc cho phÐp, cßn phÇn cßn l¹i gäi
lµ tæ hîp m· bÞ cÊm. NÕu biÕn ®æi sai sè sai tæ hîp m· cho phÐp sang tæ hîp
cÊm th× chÝnh nh÷ng sai sè nµy ®îc ph¸t hiÖn khi gi¶i m·, cßn khi cÊu tróc m·
®îc x¸c ®Þnh th× nã ®· ®îc söa ch÷a. Kh¶ n¨ng sö dông m· ®Ó ph¸t hiÖn vµ
söa ch÷a sai sè truyÒn ®îc ®Æc trng bëi kho¶ng çch m·, nã b»ng sè bËc m·
trong ®ã çc tæ hîp nµy ®îc ph©n biÖt víi tæ hîp m· kh¸c.
§é d cña m· ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
Rk = 1 - log2NP/log2N0
Trong ®ã: Rk - ®é d cña m·
Np - sè tæ hîp m· cho phÐp
No - sè tæ hîp m· cã thÓ cã
§èi víi çc ®a sè çc m·, phÇn k cña tæ hîp ký hiÖu ®îc x¸c ®Þnh tõ n
ký hiÖu tõ çc ®êng th«ng tin, cßn phÇn r cßn l¹i lµ ®Ó hiÖu chuÈn. Do vËy
khi cã sè m· lµ 2 th×:
Rk = 1 - log22k/log22" = 1 - k/n = r/n (5.9)
Trong lý thuyÕt m· ho¸, phÇn ký hiÖu th«ng tin trong tõ ma ®îc gäi lµ
tèc ®é truyÒn th«ng tin:
R = k/n = (n - r)/n = 1 - r/n (5.10)
Khi sö dông çc m· chèng sai sè, lu«n lu«n ph¶i chó ý r»ng sù t¨ng cña
tÝch chèng nhiÔu ®¹t ®îc nhê sù gi¶m tèc ®é truyÒn tin (nÕu nh kh«ng
chuyÓn thµnh c¬ sè m· cao h¬n) vµ tån t¹i x¸c suÊt sai sè tíi h¹n (nhá nhÊt). Khi
vît qua x¸c suÊt tíi h¹n th× m· lµm mÊt tÝnh chÊt hiÖu chØnh cña m×nh. Çc
tham sè lµ träng sè. Träng sè cña m· ®îc gäi lµ sè sè mét (sè ®¬n vÞ - trong tr-
êng hîp chung lµ çc ký hiÖu kh¸c 0) trong tæ hîp m· ®îc gäi lµ ®é vît qu¸.
NghÜa lµ ®é sai kh¸c sè sè 1 vµ sè 0 trong tæ hîp m·. Träng sè ®Æc trng cho
thµnh phÇn phæ cña tÝn hiÖu t¬ng øng víi m· th«ng tin vµ kh¶ n¨ng ®ång bé
cña mçi tÝn hiÖu ®îc truyÒn. Çc m· víi träng sè kh«ng ®æi, nghÜa lµ víi sè
sè 1 nh nhau trong mçi tæ hîp cho phÐp, còng ®îc sö dông ®Ó ph¸t hiÖn sai sè.
Nh vËy, ®Ó phôc vô yªu cÇu vÒ ghi, truyÒn tÝn hiÖu video, m· ho¸ ®-
îc sö dông trong çc trêng hîp:
+ M· ho¸ s¬ cÊp: Dïng ®Ó t¹o tÝn hiÖu sè ë studio.
+ M· b¶o vÖ vµ söa sai: T¨ng kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña tÝn hiÖu trong
kªnh cã nhiÔu.
+ M· truyÒn tuyÕn tÝnh: T¨ng kh¶ n¨ng truyÒn dÉn.
§Çu tiªn tÊt c¶ çc tÝn hiÖu video sè ®îc m· ho¸ s¬ cÊp, sau ®ã m· ho¸
chuyÓn ®æi (transcode). M· s¬ cÊp lµ m· c¬ së mµ tõ ®ã h×nh thµnh m· b¶o
vÖ. M· s¬ cÊp cã d¹ng tÝn hiÖu nhÞ ph©n liªn tôc, çc bit "0", "1" cã thÓ biÓu
76
diÔn b»ng nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau, ®îc ph©n biÖt b»ng thêi gian tån t¹i,
cùc tÝnh, møc ph¸. BiÓu diÔn çc bit cã thÓ lµ tuyÖt ®èi hoÆc t¬ng ®èi.
M· cã cÊu tróc tuyÖt ®èi: Sù biÕn ®æi çc bit kÌm theo sù biÕn ®æi
çch biÓu diÔn. Trong çc m· d¹ng tuyÖt ®èi, sù thay ®æi cña çc tham sè biÓu
diÔn trong d·y tÝn hiÖu (møc pha cña xung vµ çc tham sè kh¸c) x¶y ra ®ång
thêi víi sù thay ®æi cña çc ký hiÖu m·, nghÜa lµ trong d¹ng tuyÖt ®èi, mçi ký
hiÖu cña m· ®îc ký hiÖu t¬ng øng víi tÝn hiÖu ®iÖn ®· ®îc x¸c ®Þnh.
M· cã cÊu tróc t¬ng ®èi: Sù biÕn ®æi çc bit t¬ng øng cã thÓ biÕn ®æi
hoÆc kh«ng biÕn ®æi çch biÓu diÔn. Trong çc m· d¹ng t¬ng ®èi, sù thay
®æi cña çc tham sè biÓu diÔn d·y tÝn hiÖu x¶y ra chØ khi xuÊt hiÖn ký hiÖu
1 (hay ký hiªô 0) trong d·y th«ng tin. VÝ dô, nÕu ®»ng sau ký hiÖu 1 ë s¸t ký
hÖu 0 th× sÏ kh«ng thÓ kh«ng x¶y ra sù thay ®æi trong tÝn hiÖu ®îc truyÒn.
c) Çc m· s¬ cÊp
Çc m· s¬ cÊp chñ yÕu ®îc sö dông ®Ó m· ho¸ tÝn hiÖu truyÒn h×nh,
xö lý sè, trong çc thiÕt bÞ tæ hîp studio cña trung t©m truyÒn h×nh sè v.v...
+ NRZ (Non Return to Zero): Kh«ng trë l¹i møc kh«ng
+ RZ (Return to Zero) : Trë l¹i møc kh«ng
+ BiPh (Bi Phase) : Hai pha
B¶ng tõ m· cña m· s¬ cÊp cÇn ph¶i tho¶ m·n ®iÒu kiÖn q n - 1 < N  qn,
trong ®ã N lµ sè møc lîng tö cña tÝn hiÖu truyÒn h×nh ®îc m· ho¸.
§iÒu kiÖn nµy dÉn ®Õn trêng hîp thø nhÊt lµ m· s¬ cÊp cã thÓ cã ®é
d nµo ®Êy, thø hai lµ phÇn d cña tæ hîp m· lu«n lu«n nhá h¬n mét nöa tæng sè
møc m· ho¸. §iÒu ®ã liªn hÖ víi toµn bé sè møc lîng tö cña bé A/D cã thÓ kh¸c
víi gi¸ trÞ møc ®é béi cña c¬ sè m·. §«i khi cã chç ®é d kh«ng thuéc tÝnh chÊt
®Æc trng cña m· s¬ cÊp vµ thùc tÕ kh«ng ®îc sö dông. Thêng trong truyÒn
h×nh sè, c¬ sè cña m· s¬ cÊp b»ng 2, nghÜa lµ m· nµy lµ m· nhÞ ph©n.
Çc m· s¬ cÊp ®îc ph©n thµnh lo¹i cã träng sè vµ lo¹i kh«ng cã träng sè.
Lo¹i cã träng sè bao gåm çc m· mµ bªn c¹nh mçi bËc cña tæ hîp m· cña nã ®îc nhËn
biÕt mét hÖ sè träng sè nµo ®ã. Khi ®ã m· sè bÊt kú cã d¹ng ®a thøc.
N 1
F ( q)  C0 C1q .....  CN  1q N  1   Ci q i (5.11)
i0
Trong ®ã: i - c¬ së cña hÖ thèng ®Õm vµ sè bËc theo thø tù cña tæ hîp
m·.
qi - träng sè cña ®a thøc
Ci - hÖ sè t¬ng øng víi bËc cña ®a thøc nh÷ng sè nguyªn
theo modun q.
77
N i
M· träng sè F(2) =  C 2 1 , Ci lµ 2 sè tù nhiªn (Ci = 0 hoÆc 1), trong
i
i  0
hÖ thãng truyÒn h×nh sè nã ®îc sö dông rÊt réng r·i. Thuéc vÒ çc m· kh«ng
träng sè lµ m· ph¶n x¹, trong sè ®ã cã m· Gray. Trong çc m· kh«ng cã träng sè,
çc bËc cña çc tæ hîp m· kh«ng cã träng sè x¸c ®Þnh. TÝnh chÊt c¬ b¶n cña
m· ph¶n x¹ lµ hai tæ hîp bÊt kú kÒ nhau chØ ®îc ph©n biÖt b»ng 1 bËc. V×
vËy khi bÞ sai sè, sù t¹o l¹i cña tæ hîp m· sÏ gi÷ lµm sai 1 bËc. Mµ Gray cã
kho¶ng çch b»ng 1, Ýt lµm sai sè thiÕt bÞ, kÕt hîp víi viÖc ph¸t hiÖn sai sè
çc khèi th«ng tin cã bËc kÒ nhau.
V× vËy m· Gray ®îc sö dông réng r·i trong viÖc m· ho¸ ma trËn cña
tÝn hiÖu truyÒn h×nh dïng èng tia ®iÖn còng nh khi truyÒn tÝn hiÖu truyÒn
h×nh sè b»ng ph¬ng ph¸p ®iÒu pha nhiÒu vÞ trÝ t¬ng ®èi.
78
Khi truyÒn çc tæ hîp m· liªn Tõ m·: 1 0 1 0 0 1 0 0
tiÕp cña tÝn hiÖu nµy ®Õn tÝn M· NRZ
hiÖu kh¸c cã d¹ng mét d·y hai sè
ngÉu nhiªn, çc ký hiÖu cña nãM· NRZ - M
cÇn ph¶i ®îc ®a ra b»ng çc ph-
¬ng ph¸p kh¸c nhau: Lu ý träng sèM· NRZ - S
vµ ph¹m vÞ cña chóng, ph©n biÖt
sù phô thuéc nhau vÒ cùc tÝnh,M· NRZ - P
møc hay lµ pha v.v...
M· RZ
D¹ng biÓu diÔn cña cïng mét
m· s¬ cÊp nµo ®ã ®îc x¸c ®ÞnhM· RZ - P
bëi d¹ng cña tÝn hiÖu gäi lµ d¹ng
m·. H×nh 5.11 ®a ra çc ®å thÞM· RZ - U
thêi gian cña cña d·y nhÞ ph©n
10110100, trong ®ã m· nhÞ ph©n
®· ®îc biÓu diÔn theo çc d¹ng M· BiPh
kh¸c nhau. Th«ng thêng çc m· ®îc
biÓu diÔn díi d¹ng tuyÖt ®èi c¬M· BiPh - M
b¶n x¸c ®Þnh nh sau.
Çc d¹ng m· NRZ lµ mét d·y
xung cã ®é réng mçi xung b»ng M· BiPh - 5
thêi gian chu kú ®ång hå:
U(t) = U(t) - U(t - T) (5.12) H×nh 5.11 M· s¬ cÊp
Trong ®ã: T - thêi gian chu kú
®ång hå
Møc logic 0 øng víi møc
®iÖn ¸p thÊp nhÊt, cßn møc
logic1
øng víi møc ®iÖn ¸p cao nhÊt. Phæ tÝn hiÖu sè trong NRZ bao gåm phæ tÇn
réng (tõ thµnh phÇn mét chiÒu ®Õn thµnh phÇn lÆp l¹i symbol), trong ®ã
n¨ng lîng lín nhÊt cña phæ n»m ë vïng tÇn sè thÊp (H×nh 5.12). Ngêi ta chia m·
NRZ thµnh hai lo¹i: NRZ gi¸n ®o¹n tÝch cùc vµ NRZ gi¸n ®o¹n thô ®éng (Phô
thuéc vµo møc ®iÖn ¸p øng víi møc tÝn hiÖu thÊp nhÊt). NRZ gi¸n ®o¹n thô
®éng: Møc symbol 0 øng víi møc ®iÖn ¸p 0, cßn NRZ gi¸n ®o¹n tÝch cùc
(NRZ - P): Nã øng víi ®iÖn ¸p ©m (cïng gi¸ trÞk), ®iÖn ¸p ©m øng víi sumbol 1
79
MËt ®é phæ
NRZ fcl = TÇn sè chu«ng
BiPh
RZ
fcl 2fcl 3fcl
H×nh 5.12 Ph©n bè n¨ng lîng phæ tÇn sè

cña çc m· s¬ cÊp.
Çc biÕn thÓ cña NRZ lµ m· NRZ - M (NRZ - Mark) hoÆc cßn gäi lµ
NRZ - 1 vµ m· NRZ - S (NRZ - Space) hoÆc cßn gäi lµ NRZ - 0. Trong m·
NRZ - M, mçi sù thay ®æi vÒ biªn ®é tÝn hiÖu øng víi møc logic 0 øng víi tr -
êng hîp kh«ng cã sù thay ®æi vÒ biªn ®é. Phæ tÝn hiÖu sè cña m· NRZ - M t -
¬ng tù nh trongm· NRZ. M· NRZ - S lµ m· bæ sung cho m· NRZ - M, m· NRZ
- S cã møc logic 0 øng víi trêng hîp cã sù thay ®æi biªn ®é tÝn hiÖu vµ møc
logic 1, nÕu biªn ®é tÝn hiÖu cè ®Þnh. §Æc ®iÓm cña NRZ - S gièng nh m·
NRZ - M.
Çc m· d¹ng RZ kh¸c víi m· NRZ lµ xung ®iÖn ¸p chiÕu 1 nöa hay c¶
phÇn ph¹m vÞ nhÞp T.
U(t) = U(t) - U(t - 0,5T) (5.13)
Cã xung: øng víi møc logic 1, cßn kh«ng cã xung: øng víi møc logic 0.
Trong trêng hîp logic 1, biªn ®é tÝn hiÖu thay ®æi hai lÇn, cßn møc logic 0 th×
biªn ®é tÝn hiÖu kh«ng ®æi. Phæ tÝn hiÖu sè trong m· RZ bao gåm b¨ng tÇn
sè réng tõ thµnh phÇn mét chiÒu ®Õn tÇn sè b»ng hai lÇn tÇn sè xung ®ång
hå (réng h¬n nhiÒu so víi phæ tÝn hiÖu NRZ), trong ®ã n¨ng lîng cùc ®¹i cña
phæ còng gièng nh NRZ ë vïng tÇn sè thÊp. ë ®©y, ngêi ta còng ph©n biÖt
thµnh hai lo¹i m· RZ gi¸n ®o¹n tÝch cùc (RZ - P) xung ©m cã ®é réng b»ng 1/2
hoÆc mét phÇn thêi gian xung ®ång hå vµ biªn ®é b»ng biªn ®é xung d¬ng
øng víi møc logic 1. Mét biÕn thÓ cña RZ gi¸n ®o¹n tÝch cùc (RZ -U) lµ lo¹i
m· mµ trong ®ã møc logic 0 øng víi xung d¬ng cã biªn ®é nhá h¬n xung øng víi
møc logic1. §èi víi m· RZ cã kh¶ n¨ng t¹o l¹i tÝn hiÖu ®ång hå tõ chuçi tÝn
hiÖu m· thu ®îc.
Çc m· d¹ng PiPh ®îc t¹o thµnh nhê çc cÆp xung phô RZ trong mçi
ph¹m vi nhÞp:
U(t) = U(t) - 2U(t - 0,5T) + U(t - T) (5.14)
80
Çc lo¹i m· xuÊt ph¸t tõ BiPh bao gåm: BiPh - M (Bi - phase Mark)
hoÆc BiPh - 1 vµ BiPh - S (Bi - phase - space) hoÆc BiPh 0. Trong m· BiPh -
M (Cßn gäi lµ m· dïng ®iÒu tÇn xung hoÆc m· Manchester I), mçi biÕn ®æi
møc ë trªn t©m chu kú ®ång hå øng víi møc logic1 vµ nÕu kh«ng cã sù thay
®æi møc, th× øng víi logic 0. M· BiPh - S bæ sung cho m· BiPh - M. Trong
BiPh - S, mçi sù thay ®æi møc ë t©m chu kú ®ång hå øng víi møc logic0, ngîc
l¹i kh«ng cã sù thay ®æi, th× ta cã møc logic 1. TÝn hiÖu sè trong çc m· BiPh
(hai pha) ®îc biÓu diÔn b»ng chuçi xung lÆp l¹i víi tÇn sè tÝn hiÖu ®ång hå.
ë phÝa thu dÔ dµng t¹o l¹i tÝn hiÖu ®ång hå víi chuçi m· lÇn lît. Phæ
tÝn hiÖu trong m· BiPh gièng nh phæ tÝn hiÖu ®iÒu tÇn cã 2 tÇn sè c¬ b¶n
1 1
f1  vµ f 2  2 f (trong ®ã fdh - tÇn sè ®ång hå) kh«ng cã thµnh phÇn mét
f dh dh
chiÒu vµ çc thµnh phÇn tÇn sè thÊp. Phæ cña nã réng h¬n nhiÒu so víi phæ
trong NRZ vµ n¨ng lîng phæ c¬ b¶n n»m trong vïng tÇn sè cao.
Trong truyÒn h×nh sè, m· NRZ thêng ®îc dïng cho çc thiÕt bÞ studio
vµ thiÕt bÞ truyÒn çc th«ng tin phô trong tÝn hiÖu truyÒn h×nh. M· RZ ®îc
dïng trong mét sè trêng hîp truyÒn tÝn hiÖu h×nh sè ë kho¶ng çch xa. M· BiPh
dïng trong qu¸ tr×nh ghi tÝn hiÖu sè trªn b¨ng tõ.
4- ChuyÓn ®æi D/A
Video t
Video sè > ¬ng tù
M¹ch D/A LÊy Läc th«ng
logic mÉu thÊp
Xung lÊy
mÉu
H×nh 5.13 S¬ ®å khèi m¹ch biÕn ®æi sè - t¬ng tù
ChuyÓn ®æi sè - t¬ng tù (D/A) lµ qu¸ tr×nh t×m l¹i tÝn hiÖu t¬ng tù tõ N sè
h¹ng (N bit) ®· biÕt tÝn hiÖu sè víi ®é chÝnh x¸c lµ mét møc lîng tö (1 LSB).
§Ó lÊy ®îc tÝn hiÖu t¬ng tù tõ tÝn hiÖu sè, dïng s¬ ®å nguyªn t¾c nh h×nh
5.13. ChuyÓn ®æi sè - t¬ng tù kh«ng ph¶i lµ phÐp nghÞch ®¶o cña chuyÓn
®æi t¬ng tù - sè, v× kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc phÐp nghÞch ®¶o cña qu¸ tr×nh
lîng tö ho¸.
Theo s¬ ®å nµy th× qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sè - t¬ng tù lµ qu¸ tr×nh t×m
l¹i tÝn hiÖu t¬ng tù ®· ®îc lÊy mÉu. M¹ch c¬ b¶n cña D/A bao gåm:
- M¹ch sè (®a hµi lo¹i D) víi nhiÖm vô t¹o l¹i tÝn hiÖu sè ®Çu vµo.
- M¹ch gi¶i m· sè - t¬ng tù víi nhiÖm vô biÕn tÝn hiÖu sè thµnh tÝn
hiÖu rêi r¹c t¬ng øng díi d¹ng çc xung cã biªn ®é thay ®æi, h×nh 5.14.
81
- M¹ch t¹o xung lÊy mÉu vµ xung ®ång hå (cã nhiÖm vô t¹o çc xung
lÊy mÉu vµ ®ång bé çc qu¸ tr×nh cßn l¹i trong D/A, ®ång bé víi m¹ch t¹o çc
xung gièng nhau).
82
Biªn ®é Kho¶ng Møc
lîng tö lîng tö
Q n+5
Q n+4
Q n+3
Q n+2
Q n+1
Q n
Thêi gian
T T T T T T T T
Lçi lîng tö
Q
Kho¶ng lÊy mÉu

H×nh 5.14 TÝn hiÖu t¹i ®Çu ra bé biÕn ®æi D/A
- M¹ch lÊy mÉu thø cÊp, cã nhiÖm vô khö nhiÔu (xuÊt hiÖn do
chuyÓn m¹ch nhanh ë ®Çu ra cña m¹ch D/A).
- M¹ch läc th«ng thÊp ®Ó t¸ch b¨ng tÇn c¬ b¶n cña tÝn hiÖu lÊy mÉu
(rêi r¹c). Bé läc th«ng thÊp ®ãng vai trß nh mét bé néi suy, ë ®©y tÝn hiÖu t-
¬ng tù biÕn thiªn liªn tôc theo thêi gian lµ tÝn hiÖu néi suy cña tÝn hiÖu rêi r¹c
theo thêi gian Um.
- KhuyÕch ®¹i tÝn hiÖu video ra. Trong thùc tÕ, m¹ch gi¶i m· sè - t-
¬ngtù thêng lµm viÖc b»ng çch céng ®iÖn ¸p (®«i khi céng dßng). M¹ch gi¶i
m· ®Æc trng bao gåm:
- Nguån ®iÖn ¸p hoÆc dßng chuÈn.
- M¹ng ®iÖn trë thÝch hîp.
83
ChuyÓn m¹ch, chuyÓn ®æi trong çc thêi kh¾c thÝch hîp víi ®é chÝnh
x¸c cao vÒ ®iÖn ¸p (hoÆc dßng) chuÈn ë ®Çu vµo m¹ng ®iÖn trë. Tèc ®é
ho¹t ®éng cña nã ph¶i gièng nh tèc ®é lµm viÖc cña m¹ch m· ho¸.
H×nh 5.14 vÏ d¹ng tÝn hiÖu ®Çu ra cña mét bé biÕn ®æi D/A, lµ mét
chuçi çc xung ch÷ nhËt cã biªn ®é b»ng biªn ®é çc tÝn hiÖu sè, ®é réng çc
xung lµ T = 1/f. Phæ cña mét xung ch÷ nhËt cã ®é réng T ®îc cho bëi hµm sè:
 sinx 
A(dB) = 20log10   (5.15)
 x 
Trong ®ã: A - phæ cña xung ch÷ nhËt

x = fv/flm
fv - tÇn sè tÝn hiÖu video
flm - lµ tÇn sè lÊy mÉu.
Phæ cña mét xung ch÷ nhËt víi ®é räng T 1/f s vµ phæ cña tÝn hiÖu t¹i
®Çu ra cña bé biÕn ®æi D/A ®îc vÏ nh trªn h×nh 5.15 vµ 5.16
Biªn ®é Biªn ®é
B¨ng c¬
b¶n Biªn díi Biªn trªn
Sin(x)/x
fsa 2f 3f 4f Thêi gian fgh fsa TÇn sè

sa sa sa
H×nh 5.15 TÝn hiÖu t¹i ®Çu ra bé biÕn H×nh 5.16 Phæ tÝn hiÖu t¹i ®Çu ra bé
®æi D/A biÕn ®æi D/A
5.3 - tÝn hiÖu video sè tæng hîp tiªu chuÈn 4fscNTSC

1- Giíi thiÖu chung
TÝn hiÖu vi deo sè tæng hîp thùc chÊt lµ sù chuyÓn ®æi tÝn hiÖu
video t¬ng tù tæng hîp sang video sè. Trong trêng hîp lÊy mÉu tÝn hiÖu video
mµu tæng hîp, ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn lµ ph¶i chó ý ®Õn t¶i tÇn mµu (sãng mang
mµu) fsc', khi chän tÇn sè lÊy mÉu (flm) cã thÓ xuÊt hiÖn çc trêng hîp sau:
a) flm gÊp nhiÒu lÇn fsc', vÝ dôc flm = 2fsc'; flm = 3fsc hoÆc flm = 4fsc dïng
cho hÖ NTSC vµ PAL v× hai hÖ nµy chØ dïng mét tÇn sè f sc. HÖ SECAM
dïng hai t¶i tÇn mµu, nªn kh«ng dïng ®îc mét tÇn sè flm cho çc tÝn hiÖu hiÖu sè
mµu.
84
b) flm kh«ng cã quan quan hÖ trùc tiÕp víi f sc. Trong trêng hîp nµy, sÏ xuÊt
hiÖn (ngoµi çc thµnh phÇn tÝn hiÖu cã Ých) thªm çc thµnh phÇn tÝn hiÖu phô do
liªn hîp gi÷a flm vµ fsc hoÆc hµi cña fsc trong phæ tÝn hiÖu lÊy mÉu. §Æc biÖt thµnh
phÇn tÝn hiÖu (flm - 2fsc) sÏ g©y mÐo tÝn hiÖu video (t¬ng tù) ®îc kh«i phôc l¹i.
Lo¹i mÐo nµy cã tªn gäi lµ mÐo ®iÒu chÕ chÐo (Intermodulation).
Çc thµnh phÇn tÝn hiÖu ®iÒu chÕ chÐo cã tÇn sè n»m trong kªnh
mµu sÏ t¹o trªn mµn h×nh çc "h×nh ®ång mµu", thÓ hiÖn rÊt râ trong çc h×nh
¶nh cã nÒn ®ång mµu vµ ®é b·o hoµ mµu cè ®Þnh( VÝ dô ¶nh kiÓm tra çc
säc mµu).§é æn ®Þnh çc h×nh ®ång mµu trªn mµn h×nh phô thuéc vµo quan
hÖ gi÷a fsa vµ çc tÇn sè quÐt dßng vµ mµnh. MÐo ®iÒu chÕ chÐo sÏ kh«ng
xuÊt hiÖn trong trêng hîp lÊy mÉu vµ m· ho¸ riªng tÝn hiÖu chãi vµ çc tÝn
hiÖu hiÖu sè mµu.
Nh vËy, ®Ó tr¸nh mÐo g©y ra do çc hµi cña f sc trong phæ cña tÝn
hiÖu lÊy mÉu - gäi lµ mÐo ®iÒu chÕ chÐo - th«ng thêng chän tÇn sè lÊy mÉu
b»ng béi sè cña tÇn sè sãng mang mµu. §iÒu nµy, ë hÖ NTSC, PAL do sö dông
sãng mang mµu, nªn viÖc chän gi¸ trÞ tÇn sè f lm tèi u sÏ ®¬n gi¶n. Thêng th× flm
®îc chän b»ng hµi bËc ba tÇn sè t¶i mµu fsc
+ flm/PAL = 13,3085625MHz > 2fc/PAL; fc/PAL = 5 hoÆc 5,5 MHz.
+ flm/NTSC = 10,738635 MHz > 2fc/NTSC; fc/NTSC = 4,2MHz
NÕu chän flm = 4fsc th× sÏ cho chÊt lîng h×nh ¶nh kh«i phôc rÊt tèt. Tuy
nhiªn nã sÏ lµm t¨ng tèc ®é bit tÝn hiÖu sè, dÉn ®Õn l·ng phÝ d¶i th«ng (W 
(3/4C).
§èi víi hÖ SECAM, tÇn sè lÊy mÉu f lm kh«ng thÓ chän b»ng hai bËc
cao cña t¶i mµu fsc', bëi v× hÖ SECAM sö dông ®iÒu tÇn. ViÖc chän flm ë ®©y
cã nhiÒu khã kh¨n h¬n.
KÕt qu¶ nghiªn cøu cña çc chuyªn gia trong lÜnh vùc truyÒn h×nh cho
thÊy; khi tÇn sè lÊy mÉu tiÕn ®Õn gÇn ph¹m vi 13MH z, chÊt lîng ¶nh kh«i
phôc sÏ rÊt tèt. NÕu tÇn sè mÉu nhá h¬n 13MH z, chÊt lîng ¶nh gi¶m râ rÖt ®èi
víi lÊy mÉu tÝn hiÖu video mµu tæng hîp.
Trong mét thêi gian dµi, rÊt nhiÒu çc kh¸i niÖm, s¶n phÈm vµ çc
thiÕt bÞ ®iÖn tö ®îc ph¸t triÓn cho çc øng dông sè. Çc thiÕt bÞ nµy lµm
viÖc ë çc tÇn sè lÊy mÉu kh¸c nhau, sè bit biÓu diÔn mÉu kh¸c nhau, sè møc
lîng tö kh¸c nhau. Chóng ®îc ph¸t triÓn phôc vô yªu cÇu s¶n xuÊt vµ ®îc thiÕt
kÕ phï hîp víi studio s¶n xuÊt ch¬ng tr×nh víi tÝn hiÖu video tæng hîp t¬ng tù.
Xu híng ph¸t triÓn çc studio hoµn toµn kü thuËt sè yªu cÇu chuÈn ho¸
c«ng nghiÖp cho çc thiÕt bÞ video sè. Çc tiªu chuÈn video sè tæng hîp ®îc
x©y dùng ®Ó híng tíi môc tiªu ®ã. Phï hîp víi yªu cÇu c«ng nghÖ, hai hÖ thãng
tiªu chuÈn sè ho¸ tÝn hiÖu video tæng hîp ®· ®îc ph¸t triÓn réng r·i. §ã lµ:
+ Tiªu chuÈn 4fsc NTSC.
+ Tiªu chuÈn 4fsc PAL
TÝn hiÖu video tæng hîp t¬ng tù ®îc lÊy mÉu t¹i tÇn sè b»ng bèn lÇn
tÇn sè sãng mang phô (4fsc). Sè bit biÓu diÔn mÉu ®ãng vai trß quan träng
85
trong viÖc x¸c ®Þnh chÊt lîng ¶nh vµ tÝnh kinh tÕ cña thiÕt bÞ. Th«ng thêng
çc thiÕt bÞ sö dông 8 hoÆc 10bit.
Çc thiÕt bÞ truyÒn h×nh sè t¹i çc níc B¾c Mü thêng sö dông cã tÇn sè
lÊy mÉu lµ 4fsc', nhÊt lµ ®èi víi thiÕt bÞ ghi h×nh sè tæng hîp. Çc thiÕt bÞ ghi
h×nh t¬ng tù tæng hîp ®îc thay thÕ b»ng thiÕt bÞ ghi h×nh sè, cã çc ®Çu vµo
vµ ®Çu ra lµ tÝn hiÖu t¬ng tù. Mét sè çc nhµ s¶n xuÊt ph¸t triÓn lo¹i thiÕt
bÞ trªn tiªu chuÈn nµy cã tªn lµ D2 vµ D3. RÊt nhiÒu chñng lo¹i thiÕt bÞ chÊt l-
îng studio 4fsc ®· xuÊt hiÖn. T¹i Ch©u ¢u, thiÕt bÞ theo tiªu chuÈn 4f sc kh«ng
ph¶i lóc nµo còng ®îc sö dông. Lý do lµ hÖ SECAM kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc
kü thuËt nµy. Trong khi ®ã, xu híng sè ho¸ tÝn hiÖu thµnh phÇn ngµy cµng
thÊy râ trong tÊt c¶ çc hÖ truyÒn h×nh. ThiÕt bÞ sè thµnh phÇn dÇn dÇn
chiÕm u thÕ theo thêi gian.
2- Çc tham sè c¬ b¶n cña tiªu chuÈn 4fsc NTSC
Tiªu chuÈn 4fscNTSC ®îc x¸c ®Þnh trong SMPTE 244M gåm çc tham
sè cña tÝn hiÖu video tæng hîp theo hÖ NTSC còng nh tÝnh chÊt kÕt nèi song
song cña hÖ thèng. ChuÈn SMPTE ®îc m« t¶ trong b¶ng 5.1
B¶ng 5.1 Tiªu chuÈn 4fscNTSC
TÝn hiÖu vµo NTSC
Sè mÉu trªn mét dßng 910
Sè mÉu trªn mét dßng tÝch cùc 768
TÇn sè lÊy mÉu 4fsc = 14,32818MHz
CÊu tróc lÊy mÉu Trùc giao
Kho¶ng çch lÊy mÉu + 330, + 1230, + 2130, + 3030
M· ho¸ Lîng tö ho¸ ®Òu
Thang lîng tö 8 hoÆc 10 bit
TÇn sè lÊy mÉu tÝn hiÖu b»ng bèn lÇn tÇn sè sãng mang phô: f lm =
14,3181 MHz (thêng viÕt 14,3MHz). §ång bé qu¸ tr×nh lÊy mÉu ®îc lÊy tõ tÝn
hiÖu ®ång bé mµu cña tÝn hiÖu video tæng hîp. H×nh 5.17 minh ho¹ phæ tÝn
hiÖu NTSC lÊy mÉu t¹i tÇn sè b»ng bèn lÇn tÇn sè mang phô 4fsc.
Trong phæ tÝn hiÖu trªn, cã mét kho¶ng çch hë gi÷a çc tÇn sè 4,2
MHz - tÇn sè lín nhÊt cña NTSC c¬ b¶n vµ tÇn sè 7,16 MH z (tÇn sè Nyquist).
Víi kho¶ng hë nµy, çc bé läc chèng nhiÔu vµ bé läc t¸i t¹o cã ®Æc tuyÕn
kh«ng lý tëng ®îc phÐp sö dông. Tiªu chuÈn kh«ng x¸c ®Þnh tÝnh chÊt cña çc
86
bé läc chèng nhiÔu vµ bé läc t¸i t¹o, v× vËy çc nhµ s¶n xuÊt cã thÓ tù do lùa
chän çc bé läc, phôc vô cho môc ®Ých kinh tÕ vµ kü thuËt.
87
Biªn ®é
D¶i th«ng møc D¶i th«ng cao TÇn sè

danh ®Þnh cã thÓ chÊp lÊy mÉu
nhËn
fsc 2f 3f 4f 5f TÇn sè
sc sc sc sc
3,58MHz 7,16MHz 10,7MHz 14,3MHz
TÇn sè
Nyquist
H×nh 5.17 Phæ cña tÝn hiÖu lÊy mÉu chuÈn 4f NTSC sc
3- CÊu tróc lÊy mÉu:

Tiªu chuÈn SMPTE phï hîp víi çc tham sè NTSC c¬ b¶n, tøc lµ m· ho¸
tÝn hiÖu Ul/UQ thay v× çc tÝn tiÖu UR - Y/UB - Y. TÝn hiÖu NTSC c¬ b¶n çc
tÝn hiÖu Ul vµ UQ cã d¶i th«ng kh¸c nhau t¬ng øng lµ 1,2 MHz vµ 0,5MHz.
Trªn h×nh 5.18 minh ho¹ qu¸ tr×nh lÊy mÉu theo tiªu chuÈn 4f scNTSC,
theo ®ã, kho¶ng lÊy mÉu cÇn trïng víi ®Ønh ©m vµ d¬ng cña çc thµnh phÇn
sãng mang phô Ul vµ UQ. PhÇn trªn cña h×nh cã vÏ çc th«ng tin t¬ng øng vÒ
tÝn hiÖu UR - Y vµ UB - Y. R - Y B-Y
Kho¸
mµu
1800 900 00
l Q
1800
l Q -l -Q l Q -l -Q
+ 123 + 33 + 303 + 213 + 123 + 33 + 303 + 213
H×nh 5.18 Çc kho¶ng lÊy mÉu t¹i tÇn sè 4fsc cña88
tÝn hiÖu t¬ng tù NTSC
Víi tÇn sè lÊy mÉu lµ f lm = 14,3181 MHz, tÇn sè quÐt dßng lµ f H =
15734,25Hz, tæng sè mÉu thu ®îc trªn mét dßng lµ: flm/fH = 910 mÉu.
Trong ®ã: Dßng video tÝch cùc chiÕm 768 mÉu. 142 mÉu cßn l¹i dµnh
cho ®ång bé dßng tÝn hiÖu sè.
H×nh 5.19 vÏ sè mÉu cho tÝn hiÖu NTSC c¬ b¶n. §iÓm gi÷a cña sêng
xung ®ång bé dßng cña tÝn hiÖu video t¬ng tù n»m gi÷a hai mÉu sè 784 vµ
785. MÉu ®Çu tiªn trong 910 mÉu t¬ng øng víi mÉu ®Çu tiªn cña dßng tÝch
cùc sè vµ ®îc ký hiÖu lµ mÉu sè 0. Nh vËy çc mÉu t¬ng øng sÏ ®îc ®¸nh sè tõ
0 ®Õn 909. Dßng video sè tÝch cùc bao gåm çc mÉu tõ 0 ®Õn 767.
25,6ns 42,2ns
Sên xung ®ång bé

50%
782 783 785 787 Sè mÉu
TÝn hiÖu xo¸ dßng Dßng tÝch cùc

sè mÉu
142 768 mÉu
768 - 909 0 ®Õn 767
910 mÉu trªn dßng tÝn hiÖu

sè
H×nh 5.19 Çc kho¶ng lÊy mÉu t¹i tÇn sè 4fsc cña tÝn hiÖu t¬ng tù
NTSC
4- Thang lîng tö vµ biÓu diÔn thang lîng tö

B¶ng 5.2 liÖt kª çc møc cã ý nghÜa cña tÝn hiÖu NTSC t¬ng tù tæng
hîp víi säc mµu chuÈn 100/7,5/100/7,5 t¬ng øng víi gi¸ trÞ tÝn hiÖu video sè
89
4fsc biÓu diÔn díi d¹ng sè HEX cho trêng hîp sö dông 8 bit vµ 10 bit ®Ó m·
ho¸.
H×nh 5.20 vÏ mèi quan hÖ cña tÝn hiÖu video t¬ng tù tæng hîp víi çc
gi¸ trÞ mÉu 10bit ®èi víi tÝn hiÖu chuÈn 100/7,5/100/7,5.
Víi bit 10 biÓu diÔn mÉu ta cã ®îc 1024 møc lîng tö tõ 0 ®Õn 1023
(hay tõ 000 ®Õn 3FF hÖ HEX). Çc møc 000, 001, 002, 003 vµ 3FC, 3FD,
3FE, 3FF dïng ®Ó b¶o vÖ vµ kh«ng ®îc phÐp xuÊt hiÖn trong dßng sè. Cßn l¹i
1016 møc lîng tö t¬ng øng tõ sè 4 ®Õn 1019 ®Ó biÓu diÔn tÝn hiÖu video.
§Ønh ®ång bé ®îc thiÕt lËp ë møc 16 (010 HEX). Møc tÝn hiÖu lín nhÊt, t¬ng
øng víi mµu vµng vµ mµu xanh l¬, ®îc thiÕt lËp ë gi¸ trÞ 972 (3CC HEX). Çc
kho¶ng b¶o vÖ bao gåm tõ møc 4 ®Õn 16 (004  010) vµ tõ møc 972 ®Õn
1019 (3CC  3FB). Çc kho¶ng b¶o vÖ chiÕm kho¶ng 1dB, cho phÐp tÝn
hiÖu vµo t¬ng tù biÕn ®éng trong mét kho¶ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh.
B¶ng 5.1 Tiªu chuÈn 4fscNTSC
M· ho¸ 8 bit M· ho¸ 10 bit
Çc møc b¶o vÖ FF 3CF, 3FD, 3FE, 3FF
Møc lîng tö ho¸ cao nhÊt FE 3FB
Møc ®Ønh tÝn hiÖu mµu F3 3CC
Møc tr¾ng C8 320
Møc ®en 46 11A
Møc xo¸ 3C 0F0
§Ønh ®ång bé 04 010
Møc lîng tö MøcMøc
lîngsètö ho¸ thÊp nhÊt 01 004
mV DEC HEX
Çc møc b¶o vÖ Biªn
00 000,001,002,003
998,1 1023 3FF b¶o vÖ
994,2 1020 3FC Møc lîng tö
992,9 1019 3FB cùc ®¹i
Kho¶ng trèng dù phßng
934,3 972 3CC 100% møc
tÝn hiÖu mµu
14,3 800 320
53,57 11A Møc thiÕt lËp

282 Møc xo¸
0 240 0F0
Møc ®Ønh
- 16 010 xung ®ång bé
205,7 Kho¶ng trèng dù phßng
4 004 Møc lîng tö
- 3 003 thÊp nhÊt
300,7 0 000 Biªn 90
- b¶o vÖ
302,3 H×nh 5.20 Quan hÖ gi÷a çc møc tÝn hiÖu t¬ng tù
- vµ tÝn hiÖu sè m· ho¸ 10 bit, hÖ NTSC
306,1
Kho¶ng b¶o vÖ lµm gi¶m gi¸ trÞ tû sè S/Q RMS. Theo lý thuyÕt, hÖ sè S/QRMS ®-
îc tÝnh:
 
S  f lm   Vq 
 dB  6,02n  10,8  10 log10    20 log10  
QRMS  2 fgh   V
  VB  

  ¦W 

Cho n = 10 bit biÓu diÔn mÉu:

flm = 14,32MHz
fgh = 4,2MHz
Vq = 1,3042 V
VW - VB = 0,7143 V
Gi¸ trÞ S/QRMS tÝnh ®îc b»ng:
S/QRMS = 68,10dB
Trong hÖ thèng 8 bÝt, 254 trong 256 møc (01 ®Õn FE) ®îc sö dông
®Ó biÓu diÔn gi¸ trÞ lîng tö. Møc 00 vµ FF dïng cho b¶o vÖ vµ kh«ng ®îc
phÐp cã trong dßng sè. Gi¸ trÞ S/QRMS cho hÖ thèng 8 bit tÝnh ®îc b»ng:
S/QRMS = 56,06 dB
Dßng 1 Dßng 1
Kho¶ng xo¸
Kho¶ng xo¸ mµnh sè
Dßng 9
mµnh t¬ng tù
Dßng 1
Mµn tÝch cùc t¬ng tù I

242.5 dßng
Dßng 263 Dßng

262
Kho¶ng xo¸
mµnh sè
Kho¶ng xo¸ Dßng
mµnh t¬ng tù 272
Dßng 283 Dßng 282

Dßng 284
Mµn tÝch cùc t¬ng tù II
242.5 dßng
91
H×nh 5.21 Quan hÖ gi÷a mµnh t¬ng tù vµ
mµnh sè chuÈn 4fscNTSC
5- CÊu tróc mµnh sè
Kho¶ng thêi gian tÝch cùc cña mµnh sè vît qu¸ thêi gian tÝch cùc cña
mµnh t¬ng tù. Mét chu kú tÝch cùc cña mµnh sè b¾t ®Çu tríc vµ kÕt thóc sau
chu kú tÝch cùc cña mµnh t¬ng tù. Trong mét chu kú quýet NTSC gåm 4 mµnh,
çc kho¶ng xo¸ mµnh cña mµnh I vµ III ®îc tÝnh tõ dßng 525, mÉu 768 ®Õn
dßng 9 mÉu 767 vµ çc kho¶ng xo¸ mµnh cña mµnh II vµ IV ®îc tÝnh tõ dßng
263, mÉu 313 ®Õn dßng 272 vµ mÉu 767. H×nh 5.12 biÓu thÞ mçi quan hÖ
gi÷a kho¶ng xo¸ mµnh tÝn hiÖu video tæng hîp NTSC sè vµ t¬ng tù.
Theo h×nh 5.12, dßng tÝch cùc sè vît qu¸ dßng tÝch cùc t¬ng tù. Dßng
tÝch cùc sè b¾t ®Çu tríc vµ kÕt thóc sau dßng tÝch cùc t¬ng tù. Nh vËy,
kho¶ng xo¸ dßng t¬ng tù sÏ n»m trong dßng sè tÝch cùc. §iÒu nµy lµm gi¶m çc
t¹o bãng vµ viÒn cña tÝn hiÖu t¬ng tù do ¶nh hëng cña tÝn hiÖu ë tÇn sè cao
®èi víi çc bé läc t¸i t¹o, ®ång thêi còng phï hîp víi sêng xung sã cã thêi gian
nhá. Kho¶ng xo¸ dßng sè b¾t ®Çu tõ mÉu 768 ®Õn mÉu 909 trªn tÊt c¶ çc
dßng kh«ng thuéc kho¶ng xo¸ mµnh.
H×nh 5.22 minh ho¹ vÞ trÝ mét sè mÉu ®Æc trng trong kho¶ng
xo¸ dßng
Cuèi dßng sè tÝch B¾t ®Çu dßng sè

cùc tÝch cùc
§êng bé dßng
000
767 782 900 909
854 857
768 KÕt thóc
B¾t ®Çu xo¸ dßng
xo¸ dßng 787 849 864 893
H×nh 5.22 Quan hÖ gi÷a dßng t¬ng tù vµ dßng sè chuÈn 4fscNTSC
Pha sãng mang phô vµ chuÈn thêi gian ®ång bé dßng trïng nhau. Trong
tÝn hiÖu t¬ng tù NTSC, thêi gian ®ång bé dßng b¾t ®Çu x¸c ®Þnh (møc 0) t¹i
92
®iÓm c¾t 0 cña burst mµu. Quan hÖ gi÷a sãng mang phô vµ tÇn sè quÐt dßng
trong hÖ NTSC t¹o ra híng cña ®iÓm c¾t 0 thay ®æi sau mçi dßng.
XÐt hai khung mµu liªn tiÕp A vµ B. Khung mµu A gåm hai mµnh I vµ
II, khung mµu B gåm hai mµnh 3 vµ mµnh 4. Mµnh I x¸c ®Þnh ®iÓm c¾t 0
®Çu tiªn trªn dßng 10 cã vÞ trÝ  d¬ng. §iÓm c¾t 0 ®Çu tiªn cña burst trªn
dßng 10 mµnh III cã vÞ trÝ  ©m. Nh vËy, cø sau mét lît quÐt 4 mµnh theo
thø tù, ®iÓm c¾t 0 ®Çu tiªn trªn dßng 10 sÏ trë l¹i cã vÞ trÝ  d¬ng.
H×nh 5.23 minh ho¹ chi tiÕt cÊu tróc xo¸ mµnh vµ quan hÖ gi÷a 4
mµnh NTSC vµ híng c¾t 0 cña sãng mang phô.
Khung A, mµnh I vµ II
10 11 12 13
burst mµu
mµnh 1
27 27 27 27
2 3 4 5
Khung B, mµnh III vµ IV
burst mµu
mµnh 2
10 11 12 13
burst mµu
mµnh 3
27 27 27 27
2 3 4 5
burst mµu
mµnh 4
Burst mµu b¾t ®Çu b»ng nöa chu kú d
¬ng
Burst mµu b¾t ®Çu b»ng nöa chu kú ©m
5.4 - tÝn hiÖu video sè tæng hîp tiªu chuÈn 4fsc pal
H×nh 5.23 Chi tiÕt cÊu tróc kho¶ng xo¸ mµnh vµ pha cña burst mµu
1- Çc tham sè c¬ b¶n
hÖ NTSC
93
TÝn hiÖu t¬ng tù PAL vµ NTSC cã nhiÒu ®iÓu t¬ng ®ång, song tÝn
hiÖu sè theo chuÈn 4fsc cña hai hÖ thèng nµy rÊt kh¸c nhau. B¶ng 5.3 tæng kÕt
®Æc ®iÓm cña tÝn hiÖu sè hÖ 4fsc PAL.
TÇn sè lÊy mÉu b»ng 4 lÇn tÇn sè sãng mang phô hay 17,734475MHz (th-
êng viÕt 17,73MHz). TÝn hiÖu xung clock ®îc lÊy tõ xung ®ång bé mµu cña
tÝn hiÖu video tæng hîp.
B¶ng 5.3 Tiªu chuÈn 4fscPAL
TÝn hiÖu vµo PAL

Sè mÉu trªn mét dßng 1135
Sè mÉu trªn mét dßng tÝch cùc 948
TÇn sè lÊy mÉu 4fsc = 17,734475MHz
Kho¶ng çch lÊy mÉu + 450, + 1350, + 2250, + 3150
M· ho¸ Lîng tö ho¸ ®Òu
Thang lîng tö 8 hoÆc 10 bit
Biªn ®é
D¶i th«ng møc D¶i th«ng cao TÇn sè

danh ®Þnh cã thÓ chÊp lÊy mÉu
nhËn
fsc 2f 3f 4f 5f TÇn sè
sc sc sc sc
4,43MHz 8,86MHz 13,29MHz 17,7MHz
TÇn sè
Nyquist
H×nh 5.24 Phæ cña tÝn hiÖu lÊy mÉu chuÈn 4fsc PAL
H×nh 5.24 minh ho¹ phæ lÊy mÉu hÖ 4f scPAL. ë ®©y cã mét kho¶ng
çch gi÷a çc tÇn sè 5 MHz, tÇn sè cao nhÊt cña hÖ PAL c¬ b¶n, vµ tÇn sè
8,86MHz (tÇn sè Nyquist). Tiªu chuÈn kh«ng x¸c ®Þnh tÝnh chÊt cña çc bé
läc chèng nhiÔu vµ bé läc t¸i t¹o, song çc nhµ s¶n xuÊt thêng sö dông t¹i tÇn sè
cao. Còng nh víi tÝn hiÖu 4fscNTSC, cÇn chó ý ®Õn vÊn ®Ò vît qu¸ møc tÝn
hiÖu trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang tÝn hiÖu sè khi ®a trùc tiÕp vµo çc
thiÕt bÞ sè 4fsc, theo ®ã t¹o çc yªu cÇu nghiªm ngÆt vÒ giíi h¹n d¶i th«ng cña
94
bé läc t¸i t¹o. §Ó kh¾c phôc, r×a vµ sên tríc xung xo¸ cña tÝn hiÖu sè cÇn phï
hîp víi tÝn hiÖu t¬ng tù.
2- CÊu tróc lÊy mÉu
H×nh 5.25 minh ho¹ chi tiÕt cÊu tróc kho¶ng lÊy mµnh cña hÖ PAL.
Pha tÝn hiÖu ®ång bé mµu (burst mµu) liªn tôc thay ®æi gi÷a hai gi¸ trÞ + 135 0
vµ + 2250.
Sãng mang phô hÖ PAL ®îc x¸c ®Þnh theo biÓu thøc:
fsc = 285,75fH + 25Hz = 4.433.618,75Hz
Sè chu kú sãng mang phô trªn mét khung h×nh (hai mµnh) lµ:
f lm 17734475
  1135,0064
fH 15625
Tæng sè çc mÉu trªn mét khung lµ:

1135,0064 x 625 = 709.379 mÉu
Kho¶ng lÊy mÉu

U+V -U + V U+V U+V
. .
Sãng mang
+ 225 0 0 phô chuÈn
+ 315
. .
00
+ 135 0
+ 450
0.934V
.
0.886V
Møc chãi
0,62V
Sãng mang
phô chuÈn
H×nh 5.26 Kho¶ng lÊy mÉu 4fSC tÝn hiÖu tæng hîp hÖ PAL
Qu¸ tr×nh xö lý tÝn hiÖu yªu cÇu mét sè nguyªn çc mÉu trªn mçi dßng
quÐt. Sè mÉu ®îc chän lµ 1135 mÉu trªn mét dßng. KÕt qu¶ lµ cã 709.375
mÉu trªn mét khung h×nh.
§Ó phï hîp chÝnh x¸c víi sè mÉu cÇn ph¶i cã, trªn çc dßng 313 vµ dßng
625 ®îc céng thªm mçi dßng mét mÉu. Nh vËy trªn mçi dßng quÐt trong mµnh
tÝch cùc cã 1125 mÉu dßng 313 vµ dßng 625 thuéc kho¶ng xo¸ mµnh), trong
®ã dßng tÝch cùc chiÕm 918 mÉu. Kho¶ng xo¸ dßng chiÕm 187 mÉu cßn l¹i.
95
3- Thang lîng tö vµ biÓu diÔn thang lîng tö
B¶ng 5.4 liÖt kª çc møc cã ý nghÜa cña tÝn hiÖu PAL t¬ng tù tæng hîp
víi tÝn hiÖu säc mµu chuÈn 100/0/100/0 t¬ng øng víi gi¸ trÞ tÝn hiÖu video sè
4fsc biÓu diÔn díi d¹ng sè HEX cho trêng hîp lîng tö ho¸ 8 bit vµ 10 bit.
H×nh 5.27 vÏ mèi quan hÖ cña tÝn hiÖu video t¬ng tù tæng hîp PAL víi
çc gi¸ trÞ mÉu 10 bit ®èi víi tÝn hiÖu chuÈn 100/0/100/0.
96
B¶ng 5.4 Gi¸ trÞ çc møc cã ý nghÜa cña tÝn hiÖu PAL, m· ho¸ 8 vµ 10 bit
tÝn hiÖu säc mµu 100/0/100/0

Çc møc b¶o vÖ FF 3CF, 3FD, 3FE, 3FF
Møc ®Ønh tÝn hiÖu mµu >>FE >>FB
Møc tr¾ng D3 34C
Møc xo¸ 3C 100
§Ønh ®ång bé 04 016
Møc lîng tö ho¸ thÊp nhÊt 01 004
Çc møc b¶o vÖ 00 000,001,002,003
Møc lîng tö Møc sè

mV DEC HEX Kho¶ng trèng an toµn
100% møc
933,5 mµu
Møc lîng tö
908,3 1019 3FB
cùc ®¹i
14,3 800 320
Møc xo¸
0 256 100
Møc ®Ønh
- 300 4 004 xung ®ång bé
- 301.2 3 003
Biªn
- 304.8 0 000 b¶o vÖ
H×nh 5.27 Mèi quan hÖ gi÷a cña tÝn hiÖu video t¬ng tù tæng
hîp PAL víi çc gi¸ trÞ mÉu 10 bit ®èi víi tÝn hiÖu chuÈn
H×nh 5.27 biÓu diÔn mèi quan hÖ 100/0/100/0
cña tÝn hiÖu video t¬ng tù tæng hîp
PAL víi çc gi¸ trÞ mÉu 10 bit ®èi víi tÝn hiÖu chuÈn 100/0/100/0. Víi lîng tö
ho¸ 10 bit ta cã 1024 møc lîng tö (210), tõ 0 ®Õn 1023 hay theo hÖ Hex tõ 000
97
®Õn 3FF. Çc møc 000, 001, 002, 003 vµ 3FC, 3FD, 3FE, 3FF ®îc dïng ®Ó
b¶o vÖ vµ kh«ng ®îc phÐp xuÊt hiÖn trong dßng sè.
Cßn l¹i 1016 møc lîng tö t¬ng øng tõ sè 4 ®Õn 1019 (004 ®Õn 3FB
Hex) ®Ó biÓu diÔn tÝn hiÖu video. §Ønh ®ång bé ®îc thiÕt lËp ë møc 4 (004
Hex). Kh«ng nh trong hÖ NTSC 4fsc, kh«ng cã kho¶ng phßng vÖ phÝa díi, vµ
®Ønh xung ®ång bé lµ møc lîng tö thÊp nhÊt cña tÝn hiÖu.
Møc cao nhÊt cña tÝn hiÖu t¬ng tù ®îc lîng tö ho¸ lµ 908,3mV, t¬ng
øng víi møc lîng tö 1019 hay 3FB (Hex). Møc tÝn hiÖu nµy thÊp h¬n tÝn hiÖu
vµng vµ xanh l¬ trong thang säc mµu 100/0/100/0, t¬ng ®¬ng 933,5mV. Nh
vËy sÏ cã mét kho¶ng b¶o vÖ ©m t¹i ®Ønh cña tÝn hiÖu.
H×nh 5.27 chØ ra r»ng tÊt c¶ çc mÉu ®îc lùa chän sao cho mÉu cña
tÝn hiÖu t¬ng øng víi mµu vµng xuÊt hiÖn t¹i gi¸ trÞ biªn ®é lín nhÊt. Biªn ®é
tÝn hiÖu mµu vµng ®îc lÊy mÉu lµ 886mV, tøc lµ n»m díi møc lîng tö ho¸ cao
nhÊt 908,3mV. Bé biÕn ®æi D/A theo ®ã còng cã kh¶ n¨ng t¸i t¹o l¹i tÝn hiÖu
ban ®Çu chÝnh x¸c. KÕt qu¶ lµ thu ®îc mét gi¸ trÞ cã lîi cña tØ sè S/Q RMS vµo
kho¶ng 0,5dB, mµ kh«ng g©y mÐo cho tÝn hiÖu. Theo lý thuyÕt S/Q RMS cã
thÓ ®îc tÝnh bëi c«ng thøc:
 
S  f lm   Vq 
 dB  6,02n  10,8  10 log10   20 log10  
QRMS  2 fc  
V  VB  
 
 ¦W 
Cho çc gi¸ trÞ cña çc biÕn trong biÓu thøc trªn lµ:
n = 10bit/mÉu
flm = 17,72MHz
fc = 5MHz
Vq = 1,2131V
VW - VB = 0,7V
Ta tÝnh ®îc gi¸ trÞ S/QRMS:
S/QRMS = 68,71dB
4- CÊu tróc mµnh sè
Kho¶ng thêi gian tÝch cùc cña mµnh sè vît qu¸ thêi gian tÝch cùc cña
mµnh t¬ng tù. Mét chu kú tÝch cña mµnh sè b¾t ®Çu tríc vµ kÕt thóc sau chu
kú tÝch cùc cña mµnh t¬ng tù. Trong mét chu kú quÐt PAL gåm 4 mµnh, çc
kho¶ng xo¸ mµnh cña mµnh I vµ III ®îc tÝnh tõ dßng 623, mÉu 382 ®Õn dßng
5 mÉu 947 vµ çc kho¶ng xo¸ mµnh cña mµnh II vµ IV ®îc tÝnh tõ dßng 310,
mÉu 948 ®Õn dßng 317 mÉu 947. H×nh 5.28 biÓu thÞ mèi quan hÖ gi÷a
98
kho¶ng xo¸ mµnh tÝn hiÖu video PAL tæng hîp t¬ng tù vµ tÝn hiÖu video hÖ
4fscPAL.
Dßng 623
Dßng Dßng 1
625 Dßng 5
Kho¶ng xo¸ Kho¶ng xo¸
mµnh t¬ng tù mµnh sè
Dßng 23 Dßng 24
Mµn tÝch cùc I
287.5 dßng
Dßng 310 Dßng
311 xo¸
Kho¶ng
mµnh sè
Dßng
Kho¶ng xo¸ 311
mµnh t¬ng tù
Dßng
Dßng 336
335
Mµn tÝch cùc t¬ng tù II

2287.5 dßng
Dßng Dßng
623 622
H×nh 5.28 Quan hÖ gi÷a mµnh t¬ng tù vµ

mµnh sè chuÈn 4fscPAL
Dßng tÝch cùc sè vît qu¸ dßng tÝch cùc t¬ng tù, dßng tÝch cùc sè b¾t
®Êu tríc vµ kÕt thóc sau dßng tÝch cùc t¬ng tù. Nh vËy, kho¶ng xo¸ dßng t¬ng
tù sÏ n»m trong dßng sè tÝch cùc. §iÒu nµy lµm gi¶m çc t¹o bãng vµ viÒn cña
tÝn hiÖu tîng tù do ¶nh hëng cña tÝn hiÖu ë tÇn sè cao ®èi víi çc bé läc t¸i t¹o,
®ång thêi còng phï hîp víi sên xung sè cã thêi gian nhá. Kho¶ng xo¸ dßng sè b¾t
®Çu tõ mÉu 948 ®Õn mÉu 1134 trªn tÊt c¶ çc dßng kh«ng thuéc kho¶ng xo¸
mµnh. H×nh 5.29 minh ho¹ vÞ trÝ mét sè mÉu ®Æc trng trong kho¶ng xo¸
dßng.
99
Cuèi dßng sè tÝch B¾t ®Çu dßng sè
cùc tÝch cùc
§êng bé dßng
953 000
947 957 1045 1025 11021134
948 958 KÕt thóc

B¾t ®Çu xo¸ dßng
xo¸ dßng 962 1036 1067 1090
H×nh 5.29 Quan hÖ gi÷a dßng t¬ng tù vµ dßng sè chuÈn 4fscPAL
5.5- tÝn hiÖu video sè thµnh phÇn:

1- Giíi thiÖu chung
Trong hÖ thèng thµnh phÇn t¬ng tù, th«ng tin ®îc biÕn ®æi thµnh çc
tÝn hiÖu UR, UG, hoÆc UY, UR - Y, UB -Y cã biªn ®é liªn tôc, trong mét giíi h¹n
nhÊt ®Þnh. Suy gi¶m trong hÖ thèng t¬ng tù t¹i ®Çu ra cña hÖ thèng bao gßm
tæng tÊt c¶ çc suy gi¶m cña tÝn hiÖu t¹i mçi thµnh phÇn cña hÖ thèng mµ tÝn
hiÖu ®i qua. §iÒu nµylµm giíi h¹n sè çc tÇng cã thÓ cã trong hÖ thèng truyÒn
h×nh, sao cho tÝn hiÖu t¹i ®Çu thu chÊp nhËn ®îc. Çc yÕu tè chÝnh lµm ¶nh
hëng ®Õn tÝn hiÖu tîng tù lµ mÐo tuyÕn tÝnh, mÐo phi tuyÕn v.v... Çc suy
hao nµy cã thÓ lµm gi¶m nhá b»ng çc ph¬ng ph¸p kü thuËt song kh«ng thÓ
lo¹i trõ hoµn toµn ®îc. ViÖc sö dông tÝn hiÖu thµnh phÇn t¹i studio cho phÐp
lo¹i bá ®îc nh÷ng hiÖu øng kh«ng mong muèn nh trong tÝn hiÖu tæng hîp. Ng-
îc l¹i, thiÕt bÞ thµnh phÇn cã gi¸ thµnh cao, phøc t¹p.
Trong hÖ thèng sè, çc suy hao nµy cã thÓ ®îc gi¶m nhá, nhê qu¸ tr×nh
biÕn ®æi tÝn hiÖu A/D vµ D/A, tÝn hiÖu ®îc gia c«ng, xö lý vµ ph©n phèi
theo d¹ng sè, tÝn hiÖu chØ ®îc chuyÓn ®æi sang t¬ng tù ®óng mét lÇn vµo tr-
íc khi truyÒn ®i trong kh«ng trung b»ng sãng VHF vµ UHF th«ng thêng. MÆc
dï tÝn hiÖu tæng hîp ®· cã ®îc nh÷ng thuËn lîi, nhÊt lµ vÒ b¨ng tÇn, song xu
100
híng chung trong s¶n xuÊt ch¬ng tr×nh t¹i studio, trªn çc ®êng truyÒn vµ ph©n
phèi tÝn hiÖu qua vÖ tinh cho çc studio lu ®éng, lµ sö dông tÝn hiÖu thµnh
phÇn ®Çy ®ñ hoÆc cã nÐn dßng bit.
Nç lùc chuÈn ho¸ cña B¾c Mü vµ Ch©u ¢u mµ kÕt qu¶ lµ sù ra ®êi
cña tiªu chuÈn CCIR - 601, tiªu chuÈn m· ho¸ truyÒn h×nh sè t¹i studio. Tiªu
chuÈn nµy phï hîp víi c¶ hai hÖ truyÒn h×nh cã 525 vµ 625 dßng quÐt, vµ lµ
cë cho viÖc t¹o ra çc tiªu chuÈn con. Ban ®Çu, chuÈn nµy x¸c ®Þnh 8 bit cho
m· ho¸ tÝn hiÖu video, tuy nhiªn, ngµy nay, sè bit x¸c ®Þnh cho m· ho¸ lµ 10
bit. C¬ së cña tÝn hiÖu m· ho¸ lµ çc tÝn hiÖu chãi vµ hai tÝn hiÖu hiÖu mµu,
hoÆc lµ çc tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n (UR, UG, UB).
2- Çc chuÈn lÊy mÉu
Cã nhiÒu tiªu chuÈn lÊy mÉu tÝn hiÖu video sè thµnh phÇn, ®iÓm
kh¸c nhau chñ yÕu ë tØ lÖ gi÷a tÇn sè lÊy mÉu vµ ph¬ng ph¸p lÊy mÉu tÝn
hiÖu chãi vµ çc tÝn hiÖu mµu, trong ®ã bao gåm: Tiªu chuÈn 4: 4: 4; 4: 2: 2;
4: 2: 0; 4: 1: 1. Çc ®Þnh d¹ng sè video cã nÐn chØ lÊy mÉu cho çc dßng
tÝch cùc cña video. §Ó n¾m ®îc ý nghÜa cña çc chuÈn lÊy mÉu ta ®i t×m
hiÓu çc ph¬ng thøc cña tõng chuÈn.
a) Tiªu chuÈn 4: 4: 4
MÉu tÝn hiÖu chØ ®îc lÊy ®èi víi çc phÇn tö tÝch cùc cña tÝn hiÖu
video. Víi hÖ PAL, mµn h×nh ®îc chia lµm 625 x 720 ®iÓm (pixel).
Çc tÝn hiÖu chãi (UY), tÝn hiÖu hiÖu mµu (CR, CB) ®îc lÊy mÉu t¹i
tÊt c¶ çc ®iÓm lÊy mÉu trªn dßng tÝch cùc cña tÝn hiÖu video. CÊu tróc lÊy
mÉu lµ cÊu tróc trùc giao, vÞ trÝ lÊy mÉu nh h×nh 5.30
§iÓm lÊy mÉu tÝn hiÖu chãi

UY
§iÓm lÊy mÉu mµu ®á CR
§iÓm lÊy mÉu mµu lam CB
H×nh 530. Tiªu chuÈn 4: 4: 4
Theo tiªu chuÈn 4: 4: 4 cã kh¶ n¨ng kh«i chÊt phôc lîng h×nh ¶nh tèt,
thuËn tiÖn cho viÖc xö lý tÝn hiÖu. Çc tæ chøc tiªu chuÈn quèc tÕ ®· thèng
101
nhÊt vÒ chØ tiªu tÇn sè lÊy mÉu cho truyÒn h×nh sè theo tiªu chuÈn nµy - víi
tªn gäi lµ CCIR - 601.
Víi chuÈn 4: 4: 4 tèc ®é dßng d÷ liÖu (vÝ dô cho hÖ PAL) ®îc tÝnh
nh sau:
+ Khi lÊy mÉu 8 bit : (720 + 720 + 720) x 576 x 8 x 25 = 249 Mbit/s.
+ Khi lÊy mÉu 10 bit: (720 + 720 + 720) x 576 x 10 x 25 = 311Mbit/s
b) Tiªu chuÈn 4: 2: 2
Theo h×nh 5.31 trªn mét dßng tÝch cùc:
+ §iÓm ®Çu lÊy mÉu toµn bé ba tÝn hiÖu: Chãi (U Y) vµ hiÖu mµu
(CR,CB).
+ §iÓm kÕ tiÕp chØ lÊy mÉu tÝn hiÖu U Y, cßn hai tÝn hiÖu hiÖu
mµu kh«ng lÊy mÉu. Khi gi¶i m· mµu suy ra tõ mµu cña ®iÓm ¶nh tríc.
+ §iÓm sau n÷a l¹i lÊy mÉu ®ñ c¶ ba tÝn hiÖu UY, CR,CB.

UY
TuÇn tù nh thÕ, cø bãn lÇn lÊy mÉu U Y th× cã hai lÇn lÊy mÉu U R, hai
lÇn lÊy mÉu CB t¹o nªn c¬ cÊu 4:2:2.
§èi víi hÖ PAL tèc ®é dßng d÷ liÖu theo chuÈn nµy ®îc tÝnh nh sau:
+ Khi lÊy mÉu 8 bit: (720 + 360 + 360) x 576 x 8 x 25 = 166 Mbit/s
+ Khi lÊy mÉu 10 bit: (720 + 360 + 360) x 576 x 10 x 25 = 207 Mbit/s
c) Tiªu chuÈn 4: 2: 0
Theo h×nh 5.32 lÊy mÉu tÝn hiÖu UY t¹i tÊt c¶ çc ®iÓm ¶nh cña dßng,
cßn tÝn hiÖu mµu th× cø çch mét ®iÓm sÏ lÊy mÉu cho tÝn hiÖu mµu. TÝn
102
hiÖu mµu ®îc lÊy xen kÏ, nÕu hµng ch½n lÊy mÉu cho tÝn hiÖu mµu C R th×
hµng lÎ lÊy mÉu cho tÝn hiÖu CB.
+ Khi lÊy mÉu 8 bit : (720 + 360) x 576 x 8 x 25 = 124,4 Mbit/s
+ Khi lÊy mÉu 10 bit: (720 + 360) x 576 x 10 x 25 = 155,5 Mbit/s

UY
d) Tiªu chuÈn 4: 1: 1
ChuÈn 4: 1: 1 tr×nh tù lÊy mÉu nh h×nh 5.33
- Trong ®iÓm ¶nh ®Çu mÉu ®ñ U Y, CR, CB ba ®iÓm ¶nh tiÕp sau chØ
lÊy mÉu UY kh«ng lÊy mÉu cña tÝn hiÖu C R, CB. Khi gi¶i m·, mµu cña ba
®iÓm ¶nh sau ph¶i suy tõ ®iÓm ¶nh ®Çu.
- TuÇn tù nh thÕ, cø bèn lÇn lÊy mÉu UY, cã mét lÇn lÊy mÉu CR, mét
lÇn lÊy mÉu CB ®©y lµ c¬ cÊu 4: 1: 1.
+ Khi lÊy mÉu 8 bit : (720 + 180 + 180) x 576 x§iÓm
8 x 25
lÊy=mÉu
124,4
tÝnMbit/s
hiÖu chãi
U Y
+ Khi lÊy mÉu 10 bit: (720 + 180 + 180) x 576 x 10 x 25 = 155,5 Mbit/s
103

Sè "4" ë ®Çu mâi chuÈn biÓu thÞ tÇn sè lÊy mÉu tÝn hiÖu chãi
(flm = 13,5MHz), tuy kh«ng cßn b»ng bèn lÇn tÇn sè sãng mang nh tríc (4fsc).
Çc con sè kh¸c biÓu thÞ tØ lÖ gi÷a tÇn sè lÊy mÉu tÝn hiÖu hiÖu mµu so víi
tÝn hiÖu chãi. 13,5MHz lµ tÇn sè duy nhÊt trong kho¶ng tõ 12MHz ®Õn
14MHz cã gi¸ trÞ b»ng mét sè nguyªn lÇn tÇn sè dßng cho c¶ hai tiªu chuÈn
(525 vµ 625) vµ do vËy cho mét sè nguyªn lÇn sè mÉu ®èi víi c¶ hai.
Víi tÇn sè lÊy mÉu 13,5 MHz tÝn hiÖu video sè ®· kh«ng cßn bÞ phô
thuéc vµo çc tiªu chuÈn kh¸c nhau cña video t¬ng tù. ThiÕt bÞ trong çc trung
t©m truyÒn h×nh sè sÏ hoµn toµn gièng nhau cho c¶ hai hÖ thèng, ®iÒu nµy sÏ
t¹o thuËn lîi cho viÖc hîp t¸c s¶n xuÊt, trao ®æi ch¬ng tr×nh gi÷a çc tæ chøc
truyÒn h×nh.
3- Çc
Biªn ®é tÝn hiÖu m· ho¸ vµ tÇn sè lÊy mÉu
TÝn hiÖu ®îc m· ho¸ bao gåm tÝn hiÖu chãi vµ hai tÝn hiÖu hiÖu
mµu. §ã lµ çc tÝn hiÖu ®îc biÓu diÔn U 'Y, C'B, C'R. Çc tÝn hiÖu hiÖu mµu
®îc x¸c ®Þnh trªn tiªu chuÈn cña CCIR 601.
0 5 6.75 10 13.5 15 20 TÇn sè

Biªn ®é (MHz)
a)
0 3375 5 6.75 10 TÇn sè

(MHz) 104
b)
H×nh 5.34 Phæ a) tÝn hiÖu chãi lÊy mÉu t¹i tÇn sè 13,5MHz vµ
b) tÝn hiÖu mµu lÊy mÉu t¹i tÇn sè 6,75MHz
TÇn sè lÊy mÉu tÝn hiÖu chãi ®îc chän lµ 13,5MHz, theo ®ã sè chu kú
lÊy mÉu trªn mét dßng lµ sè nguyªn trong c¶ hai hÖ thãng 525 vµ 625 dßng.
TÇn sè nµy cã ®îc tõ tÝn hiÖu video vµo b»ng çch sö dông dao ®éng ®iÒu
khiÓn b»ng vßng kho¸ pha t¹i tÇn sè 858xfH ®èi víi tiªu chuÈn 525/60 vµ tÇn sè
864xfH ®èi víi tiªu chuÈn 625/50.
H×nh 5.34 a vÏ phæ lÊy mÉu 13,5MHz cña tÝn hiÖu choi. Trªn h×nh vÏ
cã mét kho¶ng hë gi÷a tÇn sè 5,75MHz vµ tÇn sè Nyquist (6,75MHz) dïng ®Ó
h¹n chÕ møc cña çc bé läc tr¸nh chång phæ vµ bé läc t¸i t¹o. TÝn hiÖu chãi trªn
lµ tÝn hiÖu ®· qua bé läc tr¸nh chång phæ vµ bé läc t¸i t¹o.
TÇn sè lÊy mÉu tÝn hiÖu hiÖu mµu ®îc lÊy tõ tÇn sè lÊy mÉu tÝn
hiÖu chãi qua bé chia hai. H×nh 5.34B vÏ phæ lÊy mÉu 6,75MHz cña tÝn hiÖu
hiÖu mµu. Trªn h×nh vÏ cã mét kho¶ng hë gi÷a tÇn sè 2,75MHz vµ tÇn sè
Nyquist (3,375MHz) dïng ®Ó h¹n chÕ møc cña çc bé läc tr¸nh chång phæ vµ
bé läc t¸i t¹o.
D¶i th«ng cña çc kªnh tÝn hiÖu chãi vµ tÝn hiÖu hiÖu mµu ®· ®îc x¸c
®Þnh b»ng tÇn sè lÊy mÉu vµ bé läc th«ng thÊp, chØ cho qua mét tÝn hiÖu.
Khi cho qua nhiÒu tÝn hiÖu, trêng hîp nhiÒu thiÕt bÞ sè thµnh phÇn ®îc kÕt
nèi sö dông cæng vµo ra t¬ng tù, sÏ xuÊt hiÖn mÐo tuyÕn tÝnh lµm gi¶m biªn
®é cña ®Æc tuyÕn tÇn sè vµ ®Æc tuyÕn trÔ nhãm.
4- Thang lîng tö vµ çc møc lîng tö
Çc møc tÝn hiÖu cña thµnh phÇn tÝn hiÖu chãi U'Y theo chuÈn säc
mµu 100/0/100/0 vµ çc gi¸ trÞ t¬ng øng cña tÝn hiÖu sè UY biÓu diÔn b»ng
hÖ HEX ®îc cho trong b¶ng 5.5
B¶ng 5.5 Gi¸ trÞ çc møc cã ý nghÜa cña tÝn hiÖu t¬ng tù thµnh phÇn
chãi vµ tÝn hiÖu sè thµnh phÇn chãi, m· ho¸ 8 vµ 10 bit tÝn hiÖu säc mµu
100/0/100/0
Çc møc b¶o vÖ FF 3FC, 3FD, 3FE, 3FF
105
Møc tr¾ng EB 3AC
Møc xo¸ 10 040
Çc møc b¶o vÖ 00 000,001,002,003
H×nh 5.35 biÓu diÔn çc møc tÝn hiÖu chãi vµ çc gi¸ trÞ mÉu biÓu
diÔn b»ng 8 bit vµ 10 bit trong chuÈn mµu 100/0/100/0. Víi 10 bit biÓu diÔn
mÉu ta cã ®îc 1024 møc lîng tö tõ 0 ®Õn 1023 (hay tõ 000 ®Õn 3FF hÖ HEX).
Çc møc 000, 001, 002, 003 vµ 3FC, 3FD, 3FE, 3FF ®îc dµnh cho tÝn hiÖu
chuÈn thêi gian. Cßn l¹i 1016 møc lîng tö t¬ng øng tõ sè 4 ®Õn 1019 ®Ó biÓu
diÔn tÝn hiÖu chãi.
Xung xo¸ ®îc thiÕt lËp ë møc 64 (040 HEX). §Ønh tr¾ng ®îc thiÕt lËp
t¹i møc 940 (hay 3AC hÖ HEX). Çc kho¶ng phßng vÖ phÝa trªn vµ phÝa díi
bao gåm tõ møc 4 ®Õn møc 64 (004 vµ 040) vµ tõ møc 940 ®Õn 1019 (3AC
®Õn 3FB). PhÇn ®ång bé cña tÝn hiÖu chãi kh«ng ®îc lÊy mÉu. Kho¶ng
phßng vÖ cho phÐp møc tÝn hiÖu t¬ng tù cã thÓ thay ®æi.

mV 8 bit 10
bit DEC HEX DEC HEX
766.3 255 FF 1023 3FF

Dù tr÷ Kho¶ng b¶o vÖ
763.9 1020 3FC Møc lîng tö cao nhÊt
763.13 254 FE 1019 3FB
700 235 EB 940 3A
C §Ønh tr¾ng
040 Møc xo¸

0 16 10 -64
-47.9 1 01 4 004
Kho¶ng Møc lîng tö thÊp nhÊt
-48.7 3 003 b¶o vÖ
-51.1 0 00 0 000
Dù tr÷
H×nh 5.35 Quan hÖ gi÷a çc møc tÝn hiÖu t¬ng tù thµnh phÇn
chãi vµ tÝn hiÖu sè thµnh phÇn chãi, m· ho¸ 8 vµ 10 bit
Theo lý thuyÕt, S/QRMS cã thÓ ®îc tÝnh b»ng
106
 
S  f lm   Vq 
 dB  6,02n  10,8  10 log10    20 log10  
QRMS  2 fgh   V
  VB  

  ¦W 


flm = 13,5MHz
fgh = 5,75MHz
Vq = 0,8174 V
VW - VB = 0,7 V
S/QRMS = 70,35dB
Trong trêng hîp dïng m· tuyÕn tÝnh 8 bit, thang lîng tö chøa 28 = 256
(tõ 0 256) møc vµ cã çc kho¶ng çch ®Òu nhau. §èi víi tÝn hiÖu chãi ngêi ta
chØ sö dông 220 møc. Çc møc cßn l¹i: 36 møc ®îc dµnh cho kho¶ng b¶o vÖ
vµ tÝn hiÖu ®ång bé.
S/QRMS = 58,3dB
B¶ng 5.6 Gi¸ trÞ çc møc cã ý nghÜa cña tÝn hiÖu t¬ng tù vµ tÝn hiÖu sè
thµnh phÇn mµu CB vµ CR m· ho¸ 8 vµ 10 bit tÝn hiÖu säc mµu
100/0/100/0
Çc møc b¶o vÖ FF 3FC, 3FD, 3FE, 3FF
Møc d¬ng cao nhÊt F0 3C0
Møc xo¸ 80 200
Møc ©m cao nhÊt 10 040
Çc møc b¶o vÖ 00 000,001,002,003
Çc møc tÝn hiÖu cña çc thµnh phÇn tÝn hiÖu mµu C' B vµ C'R theo
chuÈn säc mµu 100/0/100/0 vµ çc gi¸ trÞ t¬ng øng cña tÝn hiÖu sè C'B vµ C'R
biÓu diÔn b»ng hÖ HEX ®îc biÓu diÔn trªn b¶ng 5.6 cho hÖ thèng 8 vµ 10 bit.
Çc tÝn hiÖu hiÖu mµu lµ lìng cùc vµ nh vËy chóng cÇn ph¶i dÞch chuyÓn
0,350mV ®Ó phï hîp víi bé chuyÓn ®æi A/D, vèn dÜ yªu cÇu tÝn hiÖu ®¬n
cùc.
H×nh 5.36 biÓu diÔn çc møc tÝn hiÖu hiÖu mµu vµ çc gi¸ trÞ mÉu
biÓu diÔn b»ng 8 bit vµ 10 bit trong chuÈn mµu 100/0/100/0.
Trong hÖ thèng sö dông 10 bit biÓu diÔn mÉu, cã 1016 møc lîng tö tõ 4
®Õn 1019 (hay tõ 004 ®Õn 3FB hÖ HEX) ®Ó biÓu diÔn tÝn hiÖu mµu C B vµ
107
CR. Xung xo¸ ®îc thiÕt lËp t¹i møc 512 (hay 200 hÖ HEX). Møc d¬ng cùc ®¹i
cña tÝn hiÖu t¬ng tù ®îc x¸c ®Þnh t¹i møc 960 hay 3C0 hÖ HEX. Çc kho¶ng
phßng vÖ phÝa trªn vµ phÝa díi bao gåm tõ møc 4 ®Õn møc 64 (004 ®Õn 040)
vµ tõ møc 940 ®Õn 1019 (3AC ®Õn 3FB). PhÇn ®ång bé cña tÝn hiÖu chãi
kh«ng ®îc lÊy mÉu. Kho¶ng phßng vÖ cho phÐp møc tÝn hiÖu t¬ng tù cã thÓ
thay ®æi.
flm = 6,75MHz
fgh = 2,75MHz
Vq = 0,7992 V
VW - VB = 0,7 V
S/QRMS = 70,74dB
Trong hÖ thèng 8 bit gi¸ trÞ S/QRMS tÝnh ®îc b»ng:
S/QRMS = 58,7dB
108
mV 8 bit 10
bit DEC HEX DEC HEX
+399.2 255 FF 1023 3FF

Dù tr÷
+396.9 1020 3FC Møc lîng tö cao nhÊt
Kho¶ng b¶o vÖ
+396.1 254 FE 1019 3FB
+350. 240 F0 960 3C0
0 Møc d¬ng nhÊt
00 128 80 512 200
Kho¶ng
b¶o vÖ Møc ©m nhÊt
16 10 -64 040
-350.0
-396.9 1 01 4 004
Møc lîng tö thÊp nhÊt
-397.7 3 003
-400.0 0 00 0 000
Dù tr÷ a)
mV 8 bit 10
bit DEC HEX DEC HEX
+399.2 255 FF 1023 3FF

Dù tr÷
+396.9 1020 3FC Møc lîng tö cao nhÊt
Kho¶ng b¶o vÖ
+396.1 254 FE 1019 3FB
+350. 240 F0 960 3C0
0 Møc d¬ng nhÊt
Møc xo¸
00 128 80 512 200
Kho¶ng
b¶o vÖ Møc ©m nhÊt
16 10 -64 040
-350.0
-396.9 1 01 4 004
Møc lîng tö thÊp nhÊt
-397.7 3 003
-400.0 0 00 0 000
b)
Dù tr÷
H×nh 5.36 Quan hÖ gi÷a çc møc tÝn hiÖu t¬ng tù thµnh phÇn
109
CR, CB vµ tÝn hiÖu sã thµnh phÇn CR, CB m· ho¸ 8 vµ 10 bit
110
5- CÊu tróc lÊy mÉu
Trong tiªu chuÈn sè ho¸ tÝn hiÖu thµnh phÇn sö dông cÊu tróc lÊy mÉu
trùc giao. TÝn hiÖu video t¬ng tù ®îc lÊy mÉu t¹i tÇn sè b»ng béi sè cña tÇn sè
quÐt dßng, t¹o ra mét cÊu tróc çc mÉu ®îc xÕp lÇn lît theo çc dßng vµ theo
çc mµnh. Do tÇn sè lÊy mÉu tÝn hiÖu chãi b»ng hai lÇn tÇn sè lÊy mÉu tÝn
hiÖu hiÖu mµu, cho nªn sè mÉu cña tÝn hiÖu chãi còng nhiÒu h¬n hai lÇn sè
mÉu cña mçi tÝn hiÖu hiÖu mµu.
Sè çc mÉu tÝn hiÖu chãi trªn mét dßng ®îc tÝnh b»ng flm/fH, trong ®ã
flm = 13,5MHz vµ fH lµ tÇn sè quÐt dßng. Sè çc mÉu cña tÝn hiÖu chãi trªn
mét dßng theo tiªu chuÈn 525/60 ®îc tÝnh b»ng 858, ®¸nh sè tõ 0 ®Õn 857 vµ
theo tiªu chuÈn 625/50 lµ 864, ®¸nh sè tõ 0 ®Õn 863.
KÕt thóc B¾t ®Çu

dßng video dßng video
sè tÝch ChuÈn sè tÝch
cùc dßng sè cùc
OH
Dßng sè n Dßng sè n +
1 sè
Xo¸ Dßng sè tÝch cùc
(144T) (720T)
12T 132T
LÊy mÉu tÝn

hiÖu chãi
720
718
719
735
734
736
737
856
857
718
§ång bé mÉu
... ..... .......
2
3
4
0
1
tÝn hiÖu chãi
LÊy mÉu tÝn

hiÖu hiÖu
. .
mµu
§ång bé mÉu
. . . . . . .
359
360
428
368
367
369
2
1
tÝn hiÖu hiÖu mµu
H×nh 5.37 Mèi quan hÖ gi÷a çc mÉu tÝn hiÖu video vµ xung ®ångbé
dßng trong hÖ thèng 525/60
111
KÕt thóc B¾t ®Çu
dßng video dßng video
sè tÝch ChuÈn sè tÝch
cùc dßng sè cùc
OH
Dßng sè n Dßng sè n +
1 xo¸
Xung Dßng sè tÝch cùc
(144T) (720T)
12T 132T
LÊy mÉu tÝn

hiÖu chãi
720
718
719
731
730
732
733
862
863
734
§ång bé mÉu
... ..... .......
2
3
4
0
1
tÝn hiÖu chãi
LÊy mÉu tÝn

hiÖu hiÖu
mµu
H×nh 5.38 Mèi quan hÖ gi÷a çc mÉu tÝn hiÖu video vµ xung ®ångbé
dßng trong hÖ thèng 625/50
Xo¸ mµnh sè (9 dßng) D÷ liÖu

D÷ liÖu
video sè video sè V=0
B¾t ®Çu
mµnh t¬ng B¾t ®Çu V=0
tù 1 mµnh sè 1 (Video)
V=1 F=0 V=1

(D÷ liÖu
phô)
525 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 20
D÷ liÖu Xo¸ mµnh sè (9 dßng) D÷ liÖu
video sè B¾t ®Çu video sè
mµnh t¬ng B¾t ®Çu V=0
V=0
tù 2 mµnh sè 2 (Video)
V=1
F=1 V=1
(D÷ liÖu
phô)
262 263 264 265 266 267 268 169 170 271 272 2731 112
282
H×nh 5.39 Mèi quan hÖ gi÷a çc mµnh sè vµ t¬ng tù hÖ 525/60

video sè video sè
F = 1 b¾t ®Çu mµnh sè 1 V=0
V=1 B¾t ®Çu mµnh t¬ng

tù 1
622 623 624 625 1 2 3 4 5 22 23

video sè video sè
F = 1 b¾t ®Çu mµnh sè 2 V=0
V=1
B¾t ®Çu mµnh t¬ng
tù 2
309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 335 336
+ C¶ hai mµnh sè cã 288 dßng tÝch cùc.

+ Xung xo¸ mµnh sè 1 gåm 24 dßng liªn tiÕp trªn phÇn mµnh tÝch
cùc 1
+ Xung xo¸ mµnh sè 2 gåm 25 dßng liªn tiÕp trªn phÇn mµnh tÝch
H×nhcøc
5.40
1 Mèi quan hÖ gi÷a çc mµnh sè vµ mµnh t¬ng tù hÖ
625/50
Víi tÇn sè lÊy mÉu tÝn hiÖu mµu flm = 6,75MHz, sè çc mÉu cña tÝn
hiÖu hiÖu mµu trªn mét dßng theo tiªu chuÈn 525/60 ®îc tÝnh b»ng 429, ®¸nh
sè tõ 0 ®Õn 428 vµ theo tiªu chuÈn 625/50 lµ 4324, ®¸nh sè tõ 0 ®Õn 359 cña
mçi tÝn hiÖu hiÖu mµu CR vµ CB trªn mét dßng tÝch cùc cho c¶ hai tiªu chuÈn.
Kho¶ng xo¸ dßng gåm 138 mÉu, tõ mÉu sè 720 ®Õn mÉu sè 857 (tiªu chuÈn
525/60) vµ 144 mÉu tõ mÉu sè 729 ®Õn mÉu sè 863 (tiªu chuÈn 625/50).
H×nh 5.37 vµ 5.38 biÓu diÔn mèi quan hÖ gi÷a çc mÉu tÝn hiÖu
video vµ xung ®ång bé dßng trong c¶ hai hÖ thèng.
H×nh 5.39 biÓu diÔn mèi quan hÖ gi÷a çc mµnh sè vµ t¬ng tù trong
tiªu chuÈn 525/60. VÞ trÝ cña dßng tÝch cùc trong mµnh sè ®îc s¾p xÕp sao
cho qu¸ tr×nh xö lý tÝn hiÖu sè kh«ng thùc hiÖn theo tõng nöa dßng. Theo ®ã,
mµnh 1 cã 262 dßng vµ mµnh 2 cã 263 dßng. Kho¶ng xo¸ mµnh bao gåm 9
dßng ë c¶ hai mµnh.
H×nh 5.40 biÓu diÔn mçi quan hÖ gi÷a çc mµnh sè t¬ng tù trong tiªu
chuÈn 625/50. VÞ trÝ cña dßng tÝch cùc trong mµnh sè ®îc s¾p xÕp sao cho
qu¸ tr×nh xö lý tÝn hiÖu sè kh«ng thùc hiÖn theo tõng nöa dßng. Theo ®ã,
113
mµnh 1 cã 288 dßng vµ mµnh 2 cã 263 dßng. Kho¶ng xo¸ mµnh cña mµnh 1
gåm 24 dßng vµ ë mµnh 2 lµ 25 dßng.
114
5.6- ghÐp kªnh tÝn hiÖu video sè thµnh phÇn:
1- GhÐp dßng tÝn hiÖu sè theo thêi gian
Tuú thuéc vµo çc øng dông, çc mÉu cña tÝn hiÖu chãi vµ tÝn hiÖu
hiÖu mµu cã thÓ ®îc xö lý riªng biÖt hoÆc ®îc ghÐp theo thêi gian. Sè mÉu
tæng céng sau khi ghÐp trªn mét dßng lµ 1716 mÉu, ®¸nh sè tõ 0 ®Õn 1715
(theo tiªu chuÈn 525/60) vµ 1728 mÉu (theo tiªu chuÈn 625/50), ®¸nh sè tõ 0
®Õn 1727.
Dßng sè tÝch cùc bao gåm 720 mÉu tÝn hiÖu UY vµ 360 mÉu tÝn hiÖu
CR, 360 mÉu tÝn hiÖu CB ®èi víi c¶ hai tiªu chuÈn. Nh vËy, dßng sè tÝch cùc
sÏ bao gåm 1440 mÉu, ®îc ®¸nh sè tõ 0 ®Õn 1439. Sè çc tõ trong kho¶ng thêi
gian xo¸ sÏ lµ 276, ®¸nh sè tõ 1140 ®Õn 1715 (®èi víi chuÈn 525/60) vµ 288,
®¸nh sè tõ 1440 ®Õn 1727 (®èi víi chuÈn 625/50).
H×nh 5.41 minh ho¹ s¬ ®å khèi ®¬n gi¶n cña mét bé m· ho¸ ghÐp thêi
gian cã tèc ®é dßng bit song song ®Çu ra lµ 27 Mword/s. TÝn hiÖu sè UY cã
tèc ®é 13,5 Mword/s (thêi gian cña mét mÉu lµ 74ns) vµ tÝn hiÖu CR, CB cã tèc
®é lµ 6,75 Mword/s (t¬ng øng thêi gian cña mét mÉu lµ 148ns). Çc tÝn hiÖu
nµy ®îc ®a vµo bé trén, ®äc d÷ liÖu vµo tuÇn tù theo tèc ®é 27 Mword/s. Trªn
h×nh vÏ, sè mÉu ®îc b¾t ®Çu b»ng 1 thay v× 0 ®Ó cho çc mÉu tÝn hiÖu C R,
CB lµ vÞ trÝ lÎ so víi mÉu UY 1, 3, 5......
115
MÉu Y
Y Y Y Y
Y
1 2 3 4
74
5
ns
Bit 9
U'Y ADC
5,75MHz
x x x
Bit 10
Clock
13,5Mw
CB1
CR1
CB3
CR3
CB5
CR5
MÉu
/s CB
Y1
Y2
Y3
Y4
Y5
Clock CB1 CB2
37ns
CB3
148 ns
Bit 9 Bit 9
U'CB ADC
275MHz
Bit 10 Bit 0
Clock Clock
6,75Mw 27Mw/s
MÉu
/s CR GhÐp
CR1 CR2
CR3
148 ns
Bit 9
ADC
U'CR
5275MHz
Bit 10
Clock
6,75Mw
/s
H×nh 5.41 s¬ ®åkhèi bé m· ho¸4:2:2 ghÐp kªnh theo
thêi gian dßng ra cã tèc ®é 27 Word/s
Mét tõ d÷ liÖu video ®îc chuyÓn lªn dßng sè 27Mword/s theo thø tù ®îc
truyÒn ®i lµ: CB, UY, CR, UY, CB....
Trong ®ã, bé ba ®Çu tiªn (CB, UY, CR) t¬ng øng víi ®iÓm cïng lÊy mÉu
çc tÝn hiÖu Uy vµ tÝn hiÖu CR, CB tõ tiÕp theo chØ bao gåm mÉu U Y mµ
th«i. D÷ liÖu ®Çu tiªn cña mçi dßng video tÝch cùc lµ CB.
2- TÝn hiÖu chuÈn thêi gian
116
Tiªu chuÈn sè ho¸ tÝn hiÖu thµnh phÇn kh«ng lÊy mÉu çc xung ®ång
bé. §Ó ®ång bé dßng tÝn hiÖu video, t¹i ®Çu vµ cuèi mçi dßng sè tÝch cùc,
mét tÝn hiÖu chuÈn thêi gian ®îc ghÐp vµo cïng víi dßng sè tæng hîp. Trong
mçi kho¶ng xo¸ dßng cã 8 tõ m· dïng lµm chuÈn thêi gian.
VÞ trÝ cña chóng trªn dßng tÝn hiÖu ghÐp ®îc minh ho¹ trªn h×nh 5.42
vµ 5.43 cho hai tiªu chuÈn quÐt. Nh trªn h×nh 5.42, theo tiªu chuÈn 525/60, çc
tõ m· ®¸nh sè tõ 1440 ®Õn 1443 ®îc dïng ®Ó truyÒn tÝn hiÖu chuÈn thêi
gian EAV. Çc tõ m· ®¸nh sè tõ 1712 ®Õn 1715 ®îc dïng ®Ó truyÒn tÝn hiÖu
chuÈn thêi gian SAV.
Trªn h×nh 5.43 theo tiªu chuÈn 625/50, çc tõ m· ®¸nh sè tõ 1440 ®Õn
1443 ®îc dïng ®Ó truyÒn tÝn hiÖu chuÈn thêi gian EAV, çc tõ m· ®¸nh sè tõ
1724 ®Õn 1727 ®îc dïng ®Ó truyÒn tÝn hiÖu chuÈn thêi gian SAV. Çc tõ m·
chuÈn thêi gian kh«ng thay ®æi trong kho¶ng xo¸ mµnh.
Mét tÝn hiÖu chuÈn thêi gian bao gåm 4 tõ m· ®îc xÕp theo thø tù,
biÓu diÔn trong hÖ HEX nh sau:
3FF 000 000 XYZ
Ba tõ m· ®Çu tiªn lµ çc tõ cè ®Þnh. Gi¸ trÞ çc tõ 3FF vµ 000 dïng ®Ó
x¸c ®Þnh thêi gian b¾t ®Çu cho çc tÝn hiÖu EAV vµ SAV. XYZ lµ çc gi¸
trÞ biÕn ®æi. Chóng mang çc th«ng tin vÒ: sè mµnh; vÞ trÞ kho¶ng xo¸ dßng
vµ vÞ trÝ kho¶ng xo¸ mµnh.
B¶ng 5.7 liÖt kª çc gi¸ trÞ nhÞ ph©n cña 4 tõ m· t¹o nªn EAV vµ SAV.
Gi¸ trÞ nhÞ ph©n cña tõ m· ®Çu tiªn t¬ng øng víi 3FF trong hÖ Hex. Gi¸ trÞ
nhÞ ph©n cña tõ m· thø hai vµ thø ba t¬ng øng víi 000 trong hÖ Hex.
Tõ m· thø 4 cã bit sè 0 lµ 0, bit sè 9 lµ 1. Çc bit 6, 7, 8 t¬ng øng cho çc
gi¸ trÞ F, V vµ H. Chóng ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
F: Thø tù mµnh:
+F=0 Thuéc mµnh 1
+F=1 Thuéc mµnh 2
V: VÞ trÝ kho¶ng çch xo¸ mµnh
+V=0 Thuéc mµnh tÝch cùc
+V=1 Thuéc kho¶ng xo¸ mµnh
H: X¸c ®Þnh kho¶ng xo¸ dßng
117
+H=0 X¸c ®Þh SAV
+H=1 X¸c ®Þnh EAV
Çc bit thø 2, 3, 4, 5 dïng ®Ó söa lçi (02 bit) vµ b¶o vÖ (02 bit), tíng
øng nhËn çc gi¸ trÞ P0, P1, P2, P3 tuú theo t×nh tr¹ng cña F, V.
118
MÉu tÝn hiÖu chãi cuèi Çc mÉu trong kho¶ng Çc mÉu ®Çu tiªn trong
Çc mÉu cuèi cïng trong cïng dßng video tÝch cùc xo¸ dßng mét dßng video tÝch cùc
mét dßng video tÝch cùc
TÝn hiÖu chãi y 718 719 720 736 857 0 1

721 2
TÝn hiÖu mµu 359 360 368 0 1

CB
TÝn hiÖu mµu 359 360 368 0 1

CR
Dßng sè liÖu
CB35
CR35
CB36
CR36
CB36
CR36
CB42
CR42
CB 0
CR 0
718
719
720
721
736
855
856
857
Y0
Y1
Y
Y
9
8
ghÐp kªnh
Thay thÕ Thay thÕ

b»ng TRS b»ng TRS
Dßng sè liÖu
1472 CB36
CR36
1436 CB35
C 35
1443 C 36
CR36
CB42
CR42
736
CB 0
CR 0
718
1442 719
720
721
855
856
857
Y0
Y1
Y
8
8
1438 Y
Y
1437 9
8
ghÐp kªnh
1440 R
vµ tÝn hiÖu
1712
1713
1714
1715
1711
1439
1441
1473
1474
chuÈn thêi gian
0
1
2
EAV TÝn hiÖu chuÈn thêi gian SAV
119
H×nh 5.42 Chi tiÕt kho¶ng xo¸ dßng theo tiªu chuÈn 525/60 trong dßng tÝn
hiÖu ghÐp kªnh 4: 2: 2 vµ vÞ trÝ tÝn hiÖu chÈn thêi gian
MÉu tÝn hiÖu chãi cuèi Çc mÉu trong kho¶ng Çc mÉu ®Çu tiªn trong
Çc mÉu cuèi cïng trong cïng dßng video tÝch cùc xo¸ dßng mét dßng video tÝch cùc
mét dßng video tÝch cùc
TÝn hiÖu chãi y - 719 720 732 863 0 1

721 2
TÝn hiÖu mµu 359 360 366 0 1

CB
TÝn hiÖu mµu 359 360 366 0 1

CR
Dßng sè liÖu
Y732
CB35
CR35
CB36
CR36
CB36
CR36
CB43
CB 0
CR 0
CR43
718
719
720
721
861
862
863
Y0
Y1
Y
Y
9
1
ghÐp kªnh
1
Thay thÕ Thay thÕ
b»ng TRS b»ng TRS
Dßng sè liÖu
1436 CB35
C 35
1443 C 36
CR36
1472 CB36
CR36
CB43
CR43
CB 0
718
1442 719
720
721
732
CR0
861
862
857
Y0
Y1
Y
Y
9
1
ghÐp kªnh
1440 R
vµ tÝn hiÖu
1723
1724
1725
1726
1727
1437
1438
1439
1441
1473
1474
chuÈn thêi gian
0
1
2
EAV TÝn hiÖu chuÈ thêi gian SAV
120
H×nh 5.43 Chi tiÕt kho¶ng xo¸ dßng theo tiªu chuÈn 625/50 trong dßng tÝn hiÖu ghÐp kªnh 4:2:2 vµ vÞ trÝ tÝn hiÖu chuÈn
thêi gian
H×nh 5.43 Chi tiÕt kho¶ng xo¸ dßng theo tiªu chuÈn 625/50 trong dßng tÝn
hiÖu ghÐp kªnh 4: 2: 2 vµ vÞ trÝ tÝn hiÖu chÈn thêi gian
Kho¶ng thêi gian b¾t ®Çu tõ EAV vµ kÕt thóc t¹i SAVlµ kho¶ng
xo¸ dßng (h×nh 5.42 vµ 5.43). Nh vËy, mét khèi d÷ liÖu nhá h¬n 268 tõ
trong chuÈn 525/60 (hoÆc 280 tõ trong chuÈn 625/50) cã thÓ ®îc di
truyÒn trong kho¶ng thêi gian xo¸ dßng sè.
B¶ng 5.7 tÝn hiÖu chuÈn thêi gian theo tiªu chuÈn quÐt 525/60 vµ
625/50
(gi¸ trÞ trong ngoÆc chØ tÝn hiÖu TRS cho tiªu chuÈn 625/50)
Tõ m· 1440 vµ Tõ m· 1441 vµ Tõ m· 1442 vµ Tõ m· 1443 vµ

Bit
1712 (1724) 1713 (1725) 1714 (1726) 1715 (1727)
9 1 0 0 1
8 1 0 0 F
7 1 0 0 V
6 1 0 0 H
5 1 0 0 P3
4 1 0 0 P2
3 1 0 0 P1
2 1 0 0 P0
1 1 0 0 0
0 1 0 0 0
T¹i kho¶ng xo¸ mµnh cã thÓ truyÒn ®i mét khèi d÷ liÖu lín h¬n,
®Õn 1440 tõ trong ph¹m vi b¾t ®Çu tõ SAV vµ kÕt thóc t¹i EAV cña mçi
dßng.
Trong thêi gian xo¸ mµnh, chØ cho phÐp sö dông tõ m· 8bit. Trong
chuÈn 525/60 çc d÷ liÖu phô chØ cã thÓ ®îc truyÒn ®i trªn çc dßng sè
tÝch cùc tõ 1 ®Õn 19 vµ çc dßng tõ 264 ®Õn 282, trªn ®ã kh«ng truyÒn
tÝn hiÖu video tÝch cùc.
121
Tuy nhiªn, tÝn hiÖu video tÝch cùc còng cã thÓ ®îc truyÒn ®i trªn
çc dßng 10 ®Õn 19 hay 273 ®Õn 282, khi ®ã sÏ kh«ng thÓ truyÒn ®îc
dßng tÝn iÖu phô trªn çc dßng nµy n÷a. Trong chuÈn 625/50, çc dßng 20
vµ 333 ®îc sö dông cho môc ®Ých tù kiÓm tra cña thiÕt bÞ. Çc tõ m·
thuéc kho¶ng xo¸ dßng vµ xo¸ mµnh mµ kh«ng truyÒn d÷ liÖu phô ph¶i cã
çc ®Æc ®iÓm:
- Tõ m· t¬ng øng víi mÉu Y cã gi¸ trÞ 040 Hex.
- Tõ m· t¬ng øng víi mÉu CR, CB cã gÝa trÞ 200 Hex.
3- D÷ liÖu phô
Cã hai d¹ng d÷ liÖu phô lµ d÷ liÖu phô theo dßng vµ d÷ liÖu phô
theo mµnh. Kh«ng nh tiªu chuÈn sè ho¸ tÝn hiÖu tæng hîp 4f SC, d÷ liÖu phô
chØ ®îc truyÒn trªn dßng bÝt nèi tiÕp, trong sè ho¸ tÝn hiÖu thµnh phÇn
d÷ liÖu phô cã thÓ ®îc truyÒn ®i trªn bÊt kú ®©u trong dßng sè song song
4:2:2 n¬i kh«ng truyÒn tÝn hiÖu chuÈn thêi gian hoÆc tÝn hiÖu video
tÝch cùc.
a) D÷ liÖu phô theo dßng (HANC)
Trong kho¶ng thêi gian xo¸ dßng cho phÐp truyÒn d÷ liÖu phô gåm
10 bit. Mçi khèi d÷ liÖu nµy cã chøa 3 tõ m· mang th«ng tin ®Çu (header):
000 3FF 3FF
§Ó phï hîp víi thiÕt bÞ sö dông 8 bit m· ho¸, çc møc gi¸ trÞ cÇn ®îc
chuyÓn ®æi trong ph¹m vi 000 vµ 3FF mµ th«i.
b) D÷ liÖu phô theo mµnh (VANC)
Trong tiªu chuÈn quÐt 525/60, d÷ liÖu phô theo mµnh chØ ®îc
truyÒn ®i trong kho¶ng tÝch cùc cña çc dßng tõ 1 ®Õn 13, 15 ®Õn 19,
264 ®Õn 276, 278 ®Õn 282. Dßng 14 vµ 277 ®îc dïng cho m· thêi gian
mµnh sè vµ chØ môc video. D÷ liÖu phô theo mµnh cã d¹ng 8 bit. Mçi khèi
d÷ liÖu nµy cã chøa 3 tõ m· header:
000 3FF 3FF
§Ó phï hîp víi thiÕt bÞ sö dông 8 bit vµ 10 bit m· ho¸, çc møc gi¸
trÞ cÇn ®îc chuyÓn ®æi trong ph¹m vi 000 vµ 3FF.
122
5.7- ccir 601 - tiªu chuÈn truyÒn h×nh sè c¬ b¶n
ViÖc lùa chän çc th«ng sè c¬ b¶n cña truyÒn h×nh sè ®îc ®Æt ra
tõ n¨m 1972 th«ng qua çc tæ chøc EBU, OIRT trªn c¬ së xem xÐt çc yÕu
tè:
+ ThuËn tiÖn cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, trao ®æi ch¬ng tr×nh.
+ TÝnh t¬ng thÝch cña çc thiÕt bÞ video sè
+ DÔ dµng trong viÖc xö lý tÝn hiÖu
Çc nguyªn t¾c ®îc quan t©m khi lùa chän çc th«ng sè lµ:
- Ph¬ng ph¸p biÕn ®æi d¹ng tÝn hiÖu video truyÒn h×nh: §ã lµ
viÖc sö dông tÝn hiÖu video mµu hoµn chØnh; tÝn hiÖu video mµu thµnh
phÇn; tÝn hiÖu chãi vµ thµh phÇn tÝn hiÖu hiÖu mµu; tÝn hiÖu video
mµu c¬ b¶n. Thùc tÕ nghiªn cøu cho thÊy ph¬ng ph¸p biÕn ®æi çc tÝn
hiÖu video thµnh phÇn cho chÊt lîng ¶nh thu cao h¬n t¹i cïng mét tÇn sè
lÊy mÉu vµ cïng sè bit biÓu diÔn mÉu.
Chän çc th«ng sè lÊy mÉu tÝn hiÖu video: CÊu tróc lÊy mÉu vµ
tÇn sè lÊy mÉu. Nh ®· ph©n tÝch so víi çc cÊu tróc lÊy mÉu kh¸c, cÊu
tróc trùc giao cho chÊt lîng ¶nh cao nhÊt v× vËy chóng thêng ®îc sö dông.
§èi víi tÇn sè lÊy mÉu, ®Ó ®¹t ®îc çc yªu cÇu vÒ tÇn sè Nyquist, sù
thuËn tiÖn trong trao ®æi ch¬ng tr×nh, tÇn sè lÊy mÉu tÝn hiÖu chãi lµ
13,5MHz. TÇn sè lÊy mÉu tÝn hiÖu hiÖu mµu lµ 6,7MHz cho ¶nh kh«i
phôc víi chÊt lîng cao. ViÖc lÊy mÉu quan t©m ®Õn viÖc chän sè mÉu
trªn mét dßng tÝch cùc - thêi gian mang th«ng tin h×nh ¶nh cña dßng ®ã.
Tiªu chuÈn truyÒn h×nh sö dông 720 mÉu cho tÝn hiÖu chãi vµ 360 mÉu
cho tÝn hiÖu hiÖu sè mµu.
B¶ng 5.8 ChØ tiªu truyÒn h×nh sè c¬ b¶n
ST
Th«ng sè HÖ 525/60 HÖ 625/50
T
1 + TÝn hiÖu ®îc sè ho¸ Y, (R - Y) , (B - Y)
2 + Tæn sè mÉu mèi
dßng 858 864
- TÝn hiÖu chãi:
123
- Mçi tÝn hiÖu hiÖu 429 432
mµu:
CÊu tróc lÊy mÉu trùc giao, cè ®Þnh, lÆp l¹i theo
3 + CÊu tróc lÊy mÉu dßng, mµnh
vµ ¶nh
+ VÞ trÝ çc mÉu çc MÉu cña (R - Y), (B - Y) ®îc lÊy t¹i cïng mét
4
tÝn hiÖu thµnh phÇn ®iÓm víi çc mÉu Y lÎ (1, 3, 5...) trªn mçi dßng
+ TÇn sè lÊy mÉu.
5 - TÝn hiÖu chãi: 13,5MHz
- TÝn hiÖu hiÖu mµu: 6,75 MHz
Lîng tö ho¸ ®ång ®Òu ®èi víi tÊt c¶ çc møc 8
6 + Ph¬ng thøc m· ho·
bit/mÉu
+ Sè mÉu trªn dßng
tÝch cùc: 720
7
- TÝn hiÖu chãi: 360
- TÝn hiÖu hiÖu mµu:
+ Kho¶ng çch tõ
®iÓm cuèi cña dßng sã
8 (thêi gian tÝch cùc) 16 chï kú nhÞp 12 chu kú nhÞp
®Õn ®iÓm b¾t ®Çu
cña mét dßng sè míi
+ Tæng sè møc: 0  255 møc
+ TÝn hiÖu chãi: 220 møc
9 - Møc ®en: Møc 16
- Møc tr¾ng: Møc 235
+ TÝn hiÖu mµu: 225 møc, ®èi xøng qua trôc t¹i møc 128
Tõ m· t¬ng øng víi çc møc 0 vµ 255 tuyÖt ®èi
10 + TÝn hiÖu ®ång bé chØ dïng cho tÝn hiÖu ®ång bé. Tõ møc 1  254
cã thÓ ®îc sö dông cho tÝn hiÖu video
- Lùa chän lo¹i ®iÒu chÕ PCM. Lo¹i PCM tuyÕn tÝnh cho chÊt lîg
¶nh cao nhÊt. Qua nghiªn cøu, sö dông 8 bit tho¶ m·n chÊt lîng ¶nh kh«i
124
phôc. Sè møc lîng tö cµng lín, viÖc biÕn ®æi tÝn hiÖu t¬ng tù sang d¹ng sè
cµng chÝnh x¸c vµ cµng Ýt mÐo lîng tö.
TiÓu chuÈn truyÒn h×nh sè c¬ b¶n ®· ®îc çc tæ chøc EBU, OIRT
nghiªn cøu, trao ®æi vµ ®i ®Õn thèng nhÊt víi tªn gäi CCIR - 601. Tiªu
chuÈn nµy phï hîp cho c¶ 2 hÖ truyÒn h×nh 525 vµ 625 cßn ®îc gäi lµ tiªu
chuÈn 4: 2: 2. Çc th«ng sè tiªu chuÈn truyÒn h×nh sè c¬ b¶n ®îc chØ ra
trong b¶ng 5.8
5.8 - tÝn hiÖu audio sè
1- Kh¸i qu¸t vÒ audio sè
Sö dông çc thiÕt bÞ sè ®Ó xö ý, ghi vµ truyÒn tÝn hiÖu audio

còng nh phèi hîp trong çc hÖ thèng video t¬ng tù cÇn ph¶i cã çc bé biÕn
®æi A/D vµ D/A. Xö lý tÝn hiÖu audio sè cã hiÖu qu¶ cao khi bé biÕn
®æi A/D kh«ng lµm suy gi¶m chÊt lîng tÝn hiÖu, thiÕt bÞ kh«ng phøc t¹p
vµ tÝn hiÖu cã thÓ ®îc truyÒn ®i díi çc ®Þnh d¹ng phï hîp.
HiÖn nay, çc thiÕt bÞ audio tiªu chuÈn nh thiÕt bÞ biÕn ®æi,
micro, loa vµ çc thiÕt bÞ t¬ng tù. Nh vËy çc tÝn hiÖu liªn tôc theo thêi
gian cÇn ®îc biÕn ®æi sang tÝn hiÖu rêi r¹c phôc vô cho qóa tr×nh xö lý sè
tÝn hiÖu audio.
Biªn ®éBiÕn ®æi A/D tÝn hiÖu audio còng bao gåm çc giai ®o¹n lÊy mÉu
(rêi r¹c ho¸ theo thêi gian), lîng tö (rêi r¹c ho¸ theo biªn ®é) vµ m· ho¸.
TÝn hiÖu audio ban

®Çu
Biªn ®é
TÝn hiÖu audio ban
Thêi gian
®Çu
§iÒu biªn
Çc xung lÊy mÉu
Thêi gian
125
Thêi gian
H×nh 5.44 BiÓu diÔn tÝn hiÖu ®iÒubiªn xung trong
miÒn thêi gian
Qu¸ tr×nh lÊy mÉu t¬ng øng víi qu¸ tr×nh ®iÒu biªn tÝn hiÖu víi
tÝn hiÖu ®iÒu chÕ lµ çc xung cã tÇn sè xuÊt hiÖn b»ng tÇn sè lÊy mÉu.
§iÒu biªn xung (PAM) lµ mét ph¬ng ph¸p ®îc sö dông nhiÒu trong biÕn
®æi A/D tÝn hiÖu audio. Ph¬ng ph¸p nµy ®îc biÓu diÔn trong miÒn thêi
gian trªn h×nh 5.44 trong miÒn tÇn sè trªn h×nh 5.45.
Biªn sè
Phæ tÝn hiÖu

audio ban ®Çu
Biªn sè
Phæ tÝn hiÖu
audio lÊy mÉu
fgh TÇn sè
§iÒu biªn
Phæ tÇn sè xung lÊy
mÉu fgh flm 2flm 3flm TÇn sè
flm - flm -
fgh 2flm 3flm TÇn sè fgh fgh
H×nh 5.45 BiÓu diÔn tÝn hiÖu ®iÒu biªn xung trong miÒn tÇn sè
2- BiÓu diÔn tÝn hiÖu

Çc mÉu thu ®îc sÏ ®îc biÓu diÔn b»ng mét m· nhÞ ph©n sau qu¸
tr×nh lîng tö ho¸ biÓu diÔn mÉu. Trong hÖ thèng tuyÕn tÝnh 4 bit, cã thÓ
cã 16 gi¸ trÞ ®Ó m· ho¸ møc biªn ®é tÝn hiÖu cho mçi mÉu.
Trong vÝ dô trªn h×nh 5.46 mét sãng d¹ng h×nh sin ban ®Çu ®îc
x¸c ®Þnh b»ng çc mÉu t¹i vÞ trÝ lÊy mÉu. Çc mÉu ®îc lµm trßn tíi møc
126
gÇn nhÊt t¬ng øng. Sai sè gi÷a tÝn hiÖu ban ®Çu vµ çc mÉu sau khi lîng
tö ho¸ gäi lµ sai sè lîng tö.
Biªn ®é Biªn ®é
1111
1110
1100
1011
1010
1001
1000
0111 1/flm Thêi 1/flm Thêi
0110
0101
0100
gian gian
0011
0010
0001
0000
a) Thêi gian lÊy mÉu vµ çc b) Çc mÉu thu ®îc

gi¸ trÞ lîng tö
H×nh 5.46 BiÓu diÔn tÝn hiÖu víi 4 bit lîng tö ho¸.
Tuy nhiªn trong thùc tÕ, çc gi¸ trÞ nhÞ ph©n kh«ng biÓu diÔn mét
çch trùc tiÕp nh trªn h×nh 5.46. Gi¸ trÞ cña ©m thanh ®îc biÓu diÔn b»ng
d¹ng sè bï hai. Sè nhÞ ph©n bªn tr¸i (MSB) chØ dÊu cña biªn ®é tÝn hiÖu.
VÝ dô mét biÓu diÔn tÝn hiÖu díi d¹ng nhÞ ph©n trong hÖ thèng 20 bit,
d¶i biªn ®é tÝn hiÖu ®îc biÓu thÞ tõ 7FFF ®Õn 8000.
Víi tÝn hiÖu cã biªn ®é nhá, sè bÝt biÓu diÔn t¬ng øng sÏ Ýt vµ v×
vËy sai sè lîng tö sÏ ¶nh hëng cµng nhiÒu ®Õn tÝn hiÖu. Sai sè lîng tö cã
127
thÓ ®îc gi¶m nhá b»ng çch t¨ng sè møc lîng tö. Çc hÖ thèng biÕn ®æi
A/D cã thÓ sö dông 16 hoÆc 20 bit biÓu diÔn mÉu.
Mçi gi¸ trÞ mÉu sau khi lîng tö ®îc m· ho¸ b»ng çc d¹ng tÝn hiÖu
kh¸c nhau phô thuéc vµo yªu cÇu truyÒn vµ ghi tÝn hiÖu. Çc hÖ thèng m·
ho¸ hay sö dông lµ ®iÒu chÕ xung m· (PCM), ®iÒu chÕ ®é réng xung
(PWM), ®iÒu xung m· vi sai (DPCM)....
S¬ ®å khèi tæng qu¸t bé m· ho¸ vµ gi¶i m· PCM ®îc vÏ trªn h×nh

5.47. TÇn sè lÊy mÉu tÝn hiÖu audio theo tiªu chuÈn hiÖn nay thêng ®îc
lÊy theo ba gi¸ trÞ: TÇn sè 32 kHz: cho çc øng dông truyÒn dÉn; TÇn sè
44,1 kHz: ¸p dông cho çc hÖ ghi b¨ng PAL vµNTSC sö dông bé phèi hîp
PCM ®Ó nghi vµ ph¸t tÝn hiÖu audio sè, tÇn sè nµy còng dïng cho c¶ tÝn
hiÖu audio ghi trong ®Üa quang hay b¨ng ghi sè (DAT); Vµ tÇn sè 48kHz
lµ tÝn hiªu chuÈn cho truyÒn thanh audio qu¶ng b¸.
TÝn hiÖu audio Läc th«ng LÊy mÉu Lîng tö M· ho¸ TÝn hiÖu PCM
t¬ng tù thÊp
TÝn hiÖu PCM Gi¶i m· Kh«i phôc Läc, söa, TÝn hiÖu audio
mµu mÐo t¬ng tù
H×nh 5.47 S¬ ®å khèi bé m· ho¸ vµ gi¶i m· PCM
3- §Æc ®iÓm bé biÕn ®æi A/D vµ D/A

C¶ hai qu¸ tr×nh biÕn ®æi A/D vµ D/A ®Òu t¹o ra sai sè cho tÝn
hiÖu audio. Çc sai sè nµy kh«ng qu¸ lín khi xÐt chóng mét çch ®éc lËp,
song viÖc sö dông nhiÒu çc chuyÓn ®æi A/D vµ D/A sÏ t¹o nªn çc sai sè
128
tæng theo møc t¬ng tù hay çc nhãm tÇn sè, kÕt qu¶ lµ ¶nh hëng nghiªm
träng ®Õn tÝn hiªu audio. Çc sai sè nµy cã thÓ ®îc chia ra lµm hai lo¹i:
- Sai sè do läc th«ng thÊp: TrÔ nhãm xuÊt hiÖn khi mét nhãm çc
tÇn sè xuÊt hiÖn trÔ h¬n mét nhãm çc tÇn sè kh¸c trong phæ tÝn hiÖu.
TrÔ nhãm lµm mÐo tÝn hiÖu t¸i t¹o. Ngoµi ra çc gîn sãng trong bé läc
tr¸nh chång phæ vµ bé läc t¸i t¹o cã thÓ ®îc tÝch luü vµ t¹o ra çc sai sè biªn
®é g©y ¶nh hëng ®Õn tÝn hiÖu t¬ng tù ®îc t¹o l¹i.
- Sai sè do biÕn ®æi: Çc gi¸ trÞ lîng tö xuÊt hiÖn sai sè khi tÇn sè
xung lÊy mÉu biÕn ®æi, kÕt qu¶ lµ vÞ trÝ lÊy mÉu kh«ng thùc sù chÝnh
x¸c, çc bé biÕn ®æi phi tuyÕn AD vµ DA còng cã çc sai sè d¹ng nµy.
4- M· ho¸ kªnh truyÒn
Nh»m tr¸nh çc sai sè cã thÓ x¶y ra, cã thÓ sö dông çc bé läc cã
tÝnh n¨ng cao víi ®êng ®Æc tuyÕn b»ng ph¼ng vµ sö dông lÊy mÉu víi
t©nhiÒu sè cao. Mét ph¬ng ph¸p kh¸c lµ sö dông çc m· cã tÝnh chÊt ®Æc
biÖt, ®ã lµ m· NRZ (None Return to Zezo) vµ m· BPM (BiPhase - Mark)
trong kªnh truyÒn.
M· ho¸ kªnh ®îc sö dông trong çc hÖ thèng ghi vµ truyÒn tÝn hiÖu
sè ®Ó phèi hîp çc tÝnh chÊt cña m· vµ tÝnh chÊt cña qu¸ tr×nh ghi, cña
®êng truyÒn.
M· ho¸ kªnh biÕn ®æi tÝn hiÖu ban ®Çu thµnh d¹ng dßng bit cã
mËt dé cao trong ph¹m vi cña kªnh truyÒn. Çc thµnh phÇn mét chiÒu vµ
thµnh phÇn tÇn sè thÊp kh«ng ®îc truyÒn ®i.
§Ó truyÒn tÝn hiÖu sè kh«ng cã lçi trong kªnh truyÒn th× yªu cÇu
mét tèc ®é truyÒn tÝn hiÖu nhá h¬n giíi h¹n ®êng truyÒn cña kªnh th«ng
tin. Kh¶ n¨ng bÞ mÊt th«ng tin sÏ gi¶m khi thêi gian truyÒn hoÆc d¶i th«ng
kªnh truyÒn t¨ng lªn. V× vËy m· ho¸ kªnh lµ cÇn thiÕt ®Ó ®¹t ®îc hiÖu
qu¶ truyÒn cao nhÊt.
Çc kªnh truyÒn cã çc ®Æc tÝnh truyÒn ®¹t kh¸c nhau t¹i vïng tÇn
sè cao vµ tÇn sè thÊp. M· ho¸ kªnh ®Þnh d¹ng l¹i phæ cña tÝn hiÖu ®îc
truyÒn sao cho sai sè xuÊt hiÖn lµ nhá nhÊt.
129
NhiÒu çc d¹ng m· ho¸ th«ng tin ®îc dïng ®Ó m· ho¸ th«ng tin sè
trong çc øng dông kh¸c nhau, tuy nhiªn yªu cÇu cña d¹ng m· truyÒn lµ cã
tÓ kh«i phôc ®îc tÝn hiÖu ®ång bé tèt.
Çc tiªu chuÈn AES/EBU x¸c ®Þnh m«i trêng truyÒn lµ çc d©y
dÉn, cho dung lîng ®êng truyÒn cao theo tÝn hiÖu nèi tiÕp (tÝn hiÖu thu
®îc tõ bé A/D lµ tÝn hiÖu song song, sÏ ®îc chuyÓn thµnh tÝn hiÖu nèi
tiÕp b»ng bé chuyÓn ®æi song song - nèi tiÕp). TÝn hiÖu clock ®îc x¸c
®Þnh t¹i ®iÓm b¾t ®Çu trong qu¸ tr×nh gi¶i m·. Dßng bit theo tiªu chuÈn
®îc m· ho¸ BPM. S¬ ®å khèi bé biÕn ®æi m· truyÒn ®îc vÏ trªn h×nh 5.48.
§Æc ®iÓm cña çc m· kªnh truyÒn:
- M· NRZ: çc gi¸ trÞ 0 vµ 1 ®îc truyÒn ®i theo møc ©m vµ d¬ng,

theo ®ã sù truyÒn tÝn hiÖu chØ xuÊt hiÖn khi bit sè liÖu thay ®æi. Trong
mét chuçi bit gièng nhau, møc cña tÝn hiÖu kh«ng trë vÒ møc 0 gi÷a çc
bit.
130
Bit ®ång bé vµ
flm = 14kHz bit chøc n¨ng
TÝn hiÖu PCM
TÝn hiÖu audio AD 16 bit Bé chuyÓn §Þnh d¹ng M· BPM TÝn hiÖu BPM
t¬ng tù nèi tiÕp tõ m·
Tlm =
20,83s
MSB 1 1 LSB MSB

0 1 1 0 1. . . 1 0 1 1 0 1 1 1. . . 0 0 1 0 1
1 0 1 1
1 1
0 0 1,30s
1 0
Tlm =
. .
. . 20,83s
. . Tõ nèi tiÕp 16 bit
1 1
0 1
LSB 1 1
Tõ song song16 bit
H×nh 5.48 S¬ ®å khèi bé m· ho¸ AES/EBU vµ chuyÓn ®æi song song nèi
tiÕp
M· BPM: Sù thay ®æi lu«n xuÊt hiÖn khi truyÒn bit 1 vµ khi b¾t ®Çu
truyÒn bit míi. Theo ®ã, sù thay ®æi hoÆc kh«ng thay ®æi møc tÝn hiÖu
khi truyÒn 1 bit x¸c ®Þnh bit ®îc truyÒn lµ bit 0 hay 1, h×nh 5.49
§Æc tÝnh phæ cña tÝn hiÖu NRZ vµ BPM ®îc vÏ trªn h×nh 5.50. M· NRZ
cã n¨ng lîng chñ yÕu tËp trung ë vïng tÇn sè thÊp. M· BPM cã n¨ng lîng
thÊp h¬n, song yªu cÇu d¶i th«ng kªnh truyÒn lín h¬n. M· BPM cã n¨ng lîng
phæ tËp trung t¹i tÇn sè tèc ®éc truyÒn bit. Biªn ®é phæ b»ng 0 t¹i tÇn sè
DC.
131
TÝn hiÖu
Clock
NRZ
BPM
H×nh 5.49 D¹ng sãng tÝn hiÖu NRZ vµ

BPM
MËt ®é phæ
1 NRZ
0.5
BPM
0
0.5/T 1/T 1.5/T 2/T
H×nh 5.50 D¹ng sãng tÝn hiÖu NRZ vµ BPM
5.9 - ghÐp dßng tÝn hiÖu audio sè

1- CÊu tróc dßng audio sè theo chuÈn giao tiÕp AES/EBU
- Tiªu chuÈn audio sè AES/EBU lµ çc giao thøc cho phÐp çc thiÕt
bÞ sè truyÒn vµ nhËn tÝn hiÖu audio sè.
132
CÊu tróc dßng tÝn hiÖu audio sè theo tiªu chuÈn ®îc vÏ nh trong
h×nh 5.51. Çc khung sè liÖu ®îc t¹o thµnh tõ hai khung con A vµ B, çc
khung con phèi hîp sè liÖu tõ çc nguån hay kªnh tÝn hiÖu audio, d÷ liÖu
phô vµ tÝn hiÖu kh¸c.
Çc khung audio ®îc nhãm thµnh çc khèi, mçi khèi bao gåm192
khung. Mçi mét khèi ®îc b¾t ®Çu b»ng mét cê b¸o hiÖu (Z). Víi tÇn sè lÊy
mÉu 48KHz, mét khung audio cã thêi gian lµ 20,38s. Nh vËy, mét khèi sè
liÖu audio theo chuÈn AES/EBU chiÕm kho¶ng thêi gian b»ng:
20,38s x 192 = 4000s
Tõ ®ång bé, bao gåm 4 bit ®Ó x¸c ®Þnh mét mÉu míi vµ mét khèi
míi. Cã ba tõ ®ång bé kh¸c nhau ®îc sö dông ®ã lµ:
- Tõ ®ång bé Z: Thø tù bit nµy ®Ó chØ b¾t ®Çu khung cña mét
khèi m¬Ý. Tõ m· nµy t¹o ra cê Z.
- Tõ m· X: ChØ b¾t ®Çu cña tÊt c¶ çc khung cßn l¹i.
- Tõ m· Y: ChØ vÞ trÝ b¾t ®Çu cña tÊt c¶ çc khung con B.
Mét chu kú mÉu = 1
Khung con A khung Khung con B
4 4 20 4
LS MSB
Sync si phu
B sè liÖu audio V U C P Sync si phu sè liÖu audio
V U C P
Tõ "Z"
Tõ "X"
Tõ "Y"
Z Kªnh A Y Kªnh B X Kªnh A Y Kªnh
B X
khung 0 khung 1 khung 190 khung 191

1 khèi
audio
H×nh 5.51 CÊu tróc khung audio sè theo chuÈn AES/EBU

133
Çc tõ m· 4 bit nµy kh«ng ®îc m· ho¸ gièng nh çc bit cßn l¹i trong khung.
Thø tù çc bit ®îc m· ho¸ biÓu diÔn nh trªn h×nh 5.51. CÊu tróc m· ho¸ cho
phÐp lµ gi¶m thµnh phÇn mét chiÒu trªn ®êng truyÒn, phôc håi l¹i tÝn
hiÖu clock vµ x¸c ®Þnh khung con trong dßng tÝn hiÖu.
Mçi khung audio chøa hai khung con, mçi khung con cã 32 bit. MÉu
tÝn hiÖu audio cã thÓ ®îc biÓu diÔn b»ng 16, 20 hay 24 bit trong trêng
hùp 4 bit d÷ liÖu phô còng ®îc m· ho¸ biÓu diÔn mÉu. X¸c lËp bit tr¹ng
th¸i phô ®îc chØ ra trong çc bit tr¹ng th¸i kªnh. Çc bit sè liÖu phô còng thÓ
mang th«ng tin cña çc t¬ng tù phô. Trong thêi gian 4 ms hay 192 khung cã
4 x 192 = 768 cã thÓ t¹o thµnh 64 tõ m· audio víi ®é chÝnh x¸c 12 bit, dßng
sè nµy t¬ng ®¬ng tÇn sè lÊy mÉu 16kHz. Mçi mét khung audio cã kh¶ n¨ng
mang mét kªnh sè liÖu phô riªng.
Mçi khung con mang 4 bit chøc n¨ng:
- Bit V (Validity): Bit V ®îc thiÕt lËp møc 0 nÕu sè liÖu tõ mÉu
audio lµ ®óng vµ phï hîp víi bé biÕn ®æi D/A.
Mét khung audio
Sync si phu sè liÖu audio V U C P Sync si phu sè liÖu audio
V U C P
M¶ng bit U (ser) M¶ng bit C (hannel

(192 bit) status (192 bit)
bit 0 bit 7 bit 0 (192 bit) bit 7
Byte 0
d÷ liÖu kªnh ban ®Çu
d÷ liÖu kªnh ®Õn

§Þnh d¹ng kªnh sè liÖu
U (ser) trong tr¹ng th¸i m· ®Þa chØ mÉu
kªnh
m· thêi gian
Byte Byte
23 23 134
H×nh 5.52 D¹ng m¶nh nhí sè liÖu bit U vµ bit C

- Bit U (ser): Bit U trong mçi khung con ®îc truyÒn ®Õn mét m¶ng
nhí gåm 28 hµng nh trong h×nh 5.52. M¶ng nµy sÏ chøa 192 bit U tõ cïng
mét nguån hay lo¹i khung con audio bao gåm trong mét khèi sè liÖu. §Þnh
d¹ng sè liÖu cã thÓ sö dông ®îc chØ ra trong tr¹ng th¸i kªnh, byte 1 tõ bit 4
®Õn bit 7.
- Bit C (Channel): T¬ng tù nh bit U, bit C trong mçi khung con ®îc
®a ®Õn m¶ng gåm 28 hµng. Sè liÖu trong m¶ng nµy x¸c ®Þnh néi dung tõ
m· audio.
- Bit B (Parity): X¸c ®Þnh tr¹ng th¸i ch½n lÎ cho phÐp kiÓm tra lçi
trong dßng bit. M¶ng tr¹ng th¸i kªnh x¸c ®Þnh ý nghÜa trong th«ng tin sè
liÖu theo chuÈn AES/EBU.
Chän sè liÖu trong giao tiÕp tÝn hiÖu audio sè ®îc minh ho¹ trªn
h×nh 5.53. Çc kªnh tÝn hiÖu audio t¬ng tù vµo ®îc xö lý vµ chuyÓn thµnh
sè liÖu 16 ®Õn 20bit víi tÇn sè lÊy mÉu lµ 48 kHz ®Ó phï hîp víi tiªu
chuÈn AES/EBU. Çc mÉu ®îc m· ho¸ PCM tuyÕn tÝnh sö dông sè bï hai.
Gi¶i m· Gi¶i m·
AES/EBU AES/EBU
TÝn hiÖu vµoO
AES/EBU Bé chän
O ®Çu
Läc sè vµo
A/D
O 20 bit
O
TÝn hiÖu vµo
t¬ng tù O H×nh 5.53 M¹ch giao tiÕp tÝn hiÖu audio vµo víi 4 kªnh xö
lý sè
O
135
Kh«i
Clock
phôc
clock Clock
§Öm Kªnh 1
kªnh 1
TÝn hiÖu sè liÖu A/D
Bé Läc Gi¶i
AES/EBU 20 bit
chuyÓ BPM ®ång bé
n §Öm Kªnh 2
kªnh 2
Çc bit chøc

n¨ng
H×nh 5.54 Bé m· hoa vµ t¸ch kªnh tÝn hiÖu audio
H×nh 5.54 minh ho¹ bé gi¶i m· vµ t¸ch kªnh tÝn hiÖu audio. Mét bé
gi¶i m· BPM ®îc dïng ®Ó biÕn ®æi dßng tÝn hiÖu nèi tiÕp BPM thµnh
dßng sè liÖu. Sau dã çc sè liÖu audio tõ dßng sè ghÐp kªnh ®îc t¸ch riªng
thµnh hai dßng sè audio. Çc bit chøc n¨ng V, C, U, P còng ®îc lÊy ra tõ çc
khung con ®Ó ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh xö lý, ®ång bé khung, t¹o ra 192 bit
tr¹ng th¸i kªnh vµ khèi.
2- §ång bé tÝn hiÖu audio sè trong tÝn hiÖu truyÒn h×nh
Trong tÝn hiÖu truyÒn h×nh, tÝn hiÖu chuÈn audio sè cÇn ®îc
®ång bé víi tÝn hiÖu chuÈn video sè ®Ó ®¶m b¶o ®îc çc t¬ng quan gi÷a
tÝn hiÖu audio vµ video còng nh cho phÐp sö dông çc tÝn hiÖu nµy mét
çch riªng theo yªu cÇu xö lý tÝn hiÖu.
136
Trong hÖ thèng 625/50, sè çc mÉu tÝn hiÖu audio trong mét khung
video lµ x¸c ®Þnh (víi tÇn sè lÊy mÉu 48kHz th× sè lÊy mÉu ®ã lµ 1920
mÉu). Pha gi÷a tÝn hiÖu audio vµ video ®îc duy tr× theo nh trªn h×nh 5.55.
TÝn hiÖu audio cã thÓ ®îc ®ång bé víi tÝn hiÖu video b»ng çch lÊy ra
tÝn hiÖu chuÈn 48 kHz tõ tÝn hiÖu chuÈn video 625/50.
ChuÈn tÝn
hiÖu
video Dßng 1 çc khung video
Pha giíi h¹n 5% qu¸ Khung audio

tr×nh ph¸t vµ 25%
cho qu¸ tr×nh thu
A 1920 B 1920 A1 B1 A2 B2 A3 B3 A4
B4
Tõ ®ång bé X hoÆc Z
H×nh 5.55 Quan hÖ ®ång bé tÝn hiÖu audio vµ video sè
Quan hÖ gi÷a sè çc mÉu audio trªn mét khung video vµ tÇn sè
khung h×nh theo tiªu chuÈn lÊy mÉu audio kh¸c nhau ®îc minh ho¹ trong
b¶ng 5.10
B¶ng 5.10 Çc tÇn sè lÊy mÉu vµ sè mÉu audio trªn mét khung h×nh
trong çc tiªu chuÈn
ChuÈn quÐt ChuÈn quet 25 ChuÈn quÐt 30

TÇn sè lÊy mÉu
29.97 khung
(KHz) khung h×nh/'gi©y khung h×nh/gi©y
h×nh/gi©y
48 8008/5 1920/1 1600

137
44,1 147147/100 1764/1 1470
32 16016/15 1280/1 3200/3
Trong hÖ thèng 525/60, sè çc mÉu audio trªn mét khung video
kh«ng ph¶i lµ mét sè nguyªn (b»ng 8008/5) ®îc tÝnh nh sau:
33.366,67 s
 1601,6 mÉu
20,8333s
Trong ®ã 33.366,67 s lµ thêi gian cña mét khung video vµ 20,8333 s lµ
th¬i gian cña mét khung audio. Theo ®ã cø 05 khung video ta l¹i thu ®îc
mét sè nguyªn çc mÉu audio. Thø tù sè çc mÉu t¬ng øng trong 5 khung
video liªn tiÕp ®îc biÕn ®æi lÇn lît gi÷a çc sè 1602 vµ 1601 sao cho trong
5 khung video nµy sè mÉu audio ®óng b»ng 8008.
138
PhÇn iii
kü thuËt nÐn video sè
6.1 - kh¸i niÖm vÒ nÐn tèc ®é dßng bit
1- Kh¸i qu¸t chung
Trong tÊt c¶ çc d¹ng tÝn hiÖu th× tÝn hiÖu truyÒn h×nh chiÕm
d¶i tÇn lín nhÊt cho mét kªnh th«ng tin. TÝn hiÖu video sè thµnh phÇn (sè
ho¸ 8 bit) cã tèc ®é bit b»ng 216 Mbit/s. D¶i phæ cÇn thiÕt ®Ó truyÒn tÝn
hiÖu nµy ph¶i cã bÒ réng kh«ng díi (43/4) x 216 = 162 MHz. Trong studio,
truyÒn tÝn hiÖu b»ng çp, j¾c nèi chÊt lîng cao vµ víi kho¶ng çch ng¾n
viÖc nÐn d¶i tÇn chØ mang tÝnh kinh tÕ, viÖc truyÒn tÝn hiÖu cã thÓ
thùc hiÖn mµ kh«ng cÇn nÐn. Song sÏ rÊt khã kh¨n, thËm chÝ kh«ng thÓ
thùc hiÖn ®îc viÖc truyÒn tÝn hiÖu video sè qua vÖ tinh víi ®é réng d¶i
tÇn mét kªnh 27 MHz hoÆc qua hÖ thèng truyÒn h×nh qu¶ng b¸ trªn mÆt
®Êt víi tiªu chuÈn 7 -8 MHz cho mét kªnh truyÒn h×nh tiªu chuÈn. Do vËy,
nÐn tÝn hiÖu video lµ c«ng ®o¹n kh«ng thÓ thiÕu ®Ó kh¾c phôc ®îc
nh÷ng khã kh¨n trªn.
NÐn vÒ c¬ b¶n lµ mét qu¸ tr×nh trong ®ã lîng sè liÖu (data) biÓu
diÔn th«ng tin cña mét ¶nh hoÆc nhiÒu ¶nh ®îc gi¶m bít b»ng çch lo¹i bá
nh÷ng sè liÖu d thõa trong tÝn hiÖu video. Çc chuçi ¶nh truyÒn h×nh cã
nhiÒu phÇn ¶nh gièng nhau. VËy tÝn hiÖu truyÒn h×nh cã chøa d÷ liÖu d
139
thõa, ta cã thÓ bá qua mµ kh«ng lµm mÊt th«ng tin h×nh ¶nh. §ã lµ çc
phÇn xo¸ dßng, xo¸ mµnh, vïng ¶nh tÜnh hoÆc chuyÓn ®éng rÊt chËm,
vïng ¶nh nÒn gièng nhau, mµ ë ®ã çc phÇn tö liªn tiÕp gièng nhau hoÆc
kh¸c nhau rÊt Ýt. Thêng th× chuyÓn ®éng trong ¶nh truyÒn h×nh cã thÓ
®îc dù b¸o, do ®ã chØ cÇn truyÒn çc th«ng tin vÒ chuyÓn ®éng. Çc
phÇn tö l©n cËn trong ¶nh thêng gièng nhau, do ®ã chØ cÇn truyÒn çc
th«ng tin biÕn ®æi. Çc hÖ thèng nÐn sö dông ®Æc tÝnh nµy cña tÝn
hiÖu video vµ çc ®Æc trng cña m¾t ngêi (lµ kÐm nhËy víi sai sè trong
h×nh ¶nh cã nhiÒu chi tiÕt vµ çc phÇn tö chuyÓn ®éng). Qu¸ tr×nh sau
nÐn ¶nh lµ d·n ¶nh ®Ó t¹o l¹i ¶nh gèc hoÆc mét xÊp xØ ¶nh gèc.
Sù ph¸t triÓn cña kü thuËt sè vµ viÖc sö dông c«ng nghÖ sè vµo

kü thuËt truyÒn h×nh lµm cho kh¸i niÖm "nÐn video" trë thµnh ®Ò tµi
nãng hæi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. ThËt ra kh¸i niÖm nÐn video ®· cã tõ
nh÷ng n¨m 1950 cïng víi sù ra ®êi cña çc hÖ truyÒn h×nh mµu. §ã lµ nÐn
®é réng b¨ng tÇn b»ng kü thuËt t¬ng tù. ë ®©y ba tÝn hiÖu thµnh phÇn
mµu (R, G, B) víi tæng bÒ réng d¶i th«ng 15 MHz ®· ®îc nÐn trong mét
tÝn hiÖu video mµu tæng hîp duy nhÊt víi bÒ réng d¶i th«ng b»ng 5 MHz.
D¶i th«ng tÇn ®îc gi¶m ba lÇn, hay nãi mét çch kh¸c, hÖ sè nÐn b»ng 3: 1.
NÐn video trong nh÷ng n¨m 1950 ®îc thùc hiÖn b»ng c«ng nghÖ t-
¬ng tù víi tØ sè nÐn thÊp. Ngµy nay, c«ng nghÖ nÐn ®· ®¹t ®îc nh÷ng
thµnh tùu cao h¬n b»ng viÖc chuyÓn ®æi tÝn hiÖu video tõ t¬ng tù sang
sè. C«ng nghÖ nÐn sè ®ßi hái n¨ng lùc tÝnh to¸n nhanh, song víi sù ph¸t
triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tin, nhÊt lµ tõ khi Shannon tr×nh bµy quan
niÖm x¸c suÊt vÒ th«ng tin vµ çch biÓu diÔn truyÒn vµ nÐn chóng, th×
®iÒu nµy ®· kh«ng cßn lµ trë ng¹i vµ nÐn ¶nh cµng trë nªn quan träng.
140
Tõ nh÷ng n¨m 1980, çc nhµ khoa häc ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu
quan träng trong viÖc nÐn tÝn hiÖu video vµ audio. Cã rÊt nhiÒu h·ng s¶n
xuÊt thiÕt bÞ nÐn, nhng ®Òu dùa trªn hai ®Þnh d¹ng nÐn rÊt phæ iÕn lµ
JPEG vµ MPEG.
2- M« h×nh nÐn ¶nh
Nguån BiÓu Lîng G¸n Xö Gi¶i Gi¶i BiÓu Video

diÔn tö ho¸ tõ m· lý tõ L.T.H diÔn kh«i phôc
thuËn lîi kªnh m· thuËn lîi
M· ho¸ video Gi¶i m· video
H×nh 6.1 M« h×nh hÖ thèng nÐn video
ë ®Çu tiªn cña bé m· ho¸ video, tÝn hiÖu video ®îc tr×nh bµy díi
d¹ng thuËn tiÖn ®Ó nÐn cã hiÖu qu¶ nhÊt. §iÓm cèt yÕu lµ ph¶i x¸c ®Þnh
çi g× ®îc m· ho¸. Sù biÓu diÔn cã thÓ chøa nhiÒu mÈu th«ng tin ®Ó m«
t¶ tÝn hiÖu h¬n lµ chÝnh tÝn hiÖu, nhng hÇu hÕt çc th«ng tin quan träng
chØ tËp trung mét phÇn nhá vµo sù m« t¶ nµy. Trong çch biÓu diÔn cã
hiÖu qu¶, chØ cã phÇn nhá d÷ liÖu lµ cÇn thiÕt ®Ó truyÒn cho viÖc t¸i
t¹o l¹i tÝn hiÖu video.
Ho¹t ®éng thø hai cña m· ho¸ lµ lîng tö ho¸, gióp rêi r¹c ho¸ th«ng tin
®îc biÓu diÔn. §Ó truyÒn tÝn hiÖu video qua mét kªnh sè, nh÷ng th«ng tin
biÓudiÔn ®îc lîng tö ho¸ thµnh mét sè h÷u h¹n çc møc.
141
Ho¹t ®éng thø ba lµ g¸n çc tõ m·. Çc tõ m· nµy lµ mét chuçi bit
dïng ®Ó biÓu diÔn çc møc lîng tö ho¸. Çc qu¸ tr×nh sÏ ngîc l¹i trong bé
gi¶i m· video.
Mçi ho¹t ®éng cè g¾ng lo¹i bá phÇn d thõa trong tÝn hiÖu video vµ
tËn dông sù giíi h¹n cña hÖ thèng nh×n cña m¾t ngêi. Nhê bá ®i çc phÇn
tö d thõa, çc th«ng tin gièng nhau hoÆc cã liªn quan ®Õn nhau sÏ kh«ng ®-
îc truyÒn ®i. Nh÷ng th«ng tin bá ®i mµ kh«ng ¶nh hëng ®Õn viÖc nh×n,
còng sÏ kh«ng ®îc truyÒn di
3- D thõa th«ng tin trong tÝn hiÖu video
NÐn sè liÖu lµ qu¸ tr×nh gi¶m lîng sè liÖu cÇn thiÕt ®Ó biÓu diÔn
cïng mét lîng th«ng tin cho tríc. CÇn p¶i ph©n biÖt gi÷a sè liÖu vµ th«ng
tin. Thùc tÕ sè liÖu vµ th«ng tin kh«ng ®ång nghÜa víi nhau. Sè liÖu (vµ
do ®ã tÝn hiÖu) chØ lµ ph¬ng tiÖn dïng ®Ó truyÒn t¶i th«ng tin. Cïng mét
lîng th«ng tin cho tríc cã thÓ biÓu diÔn b»ng çc lîng sè liÖu kh¸c nhau.
VÝ dô, nÕu hai ngêi kh¸c nhau dïng sè tõ kh¸c nhau ®Ó kÓ cïng mét c©u
truyÖn, sÏ cã hai version kh¸c nhau cña c©u truyÖn vµ mét cã chøa sè liÖu
kh«ng chñ yÕu; nã bao gåm sè liÖu hoÆc tõ kh«ng cã th«ng tin thÝch hîp
lÉn x¸c ®Þnh ®· biÕt. §ã lµ do nã ®· chøa ®é d thõa sè liÖu.
§é d thõa sè liÖu lµ vÊn ®Ò trung t©m trong nÐn ¶nh sè. §¸nh gi¸
cho qu¸ tr×nh thùc hiÖn gi¶i thuËt nÐn lµ tØ lÖ nÐn (C N) ®îc x¸c ®Þnh nh
sau: NÕu N1 vµ N2 lµ lîng sè liÖu trong hai tËp hîp sè liÖu cïng ®îc dïng
®Ó biÓu diÔn mét lîng th«ng tin cho tríc th× ®é d sè liÖu t¬ng ®èi RD cña
tËp hîp sè liÖu thø nhÊt so víi tËp hîp sè liÖu thø hai cã thÓ ®îc ®Þnh
nghÜa nh sau:
RD = 1 - l/CN (6.1)
142
Trong ®ã:
CN = N1/N2 (6.2)
Trong trêng hîp N1 = N2 th× CN = vµ RD = 0, cã nghÜa lµ so víi tËp

sè liÖu thø hai th× tËp sè liÖu thø nhÊt kh«ng chøa sè liÖu d thõa. Khi N2
<< N1 th× CV tiÕn tíi v« cïng vµ R D tiÕn tíi mét, cã nghÜa lµ ®é d thõa sè
liÖu t¬ng ®èi cña tËp sè liÖu thø nhÊt lµ kh¸ lín hay tËp sè liÖu thø hai ®îc
nÐn kh¸ nhá.
ë ®©y cã sù kÕt hîp gi÷a tØ lÖ nÐn vµ chÊt lîng h×nh ¶nh. TØ lÖ

nÐn cµng cao sÏ lµm gi¶m chÊt lîng h×nh ¶nh vµ ngîc l¹i. ChÊt lîng vµ qu¸
tr×nh nÐn cã thÓ thay ®æi tuú theo ®Æc ®iÓm cña h×nh ¶nh nguån vµ néi
dung ¶nh. §¸nh gi¸ chÊt lîng ¶nh ®îc ®Ò nghÞ tÝnh sè bit cho mét ®iÓm
trong ¶nh nÐn (Nb). Nã ®îc x¸c ®Þnh lµ tæng sè bit ë ¶nh nÐn chia cho
tæng sè ®iÓm:
Nb = Sè bit nÐn/Sè ®iÓm (6.3)
Ta t×m hiÓu hai lo¹i d thõa trong ¶nh sè lµ d thõa th«ng kª vµ d thõa
do c¶m nhËn sinh lý cña m¾t ngêi.
a) D thõa thèng kª
HÇu nh tÊt c¶ çc ¶nh ®Òu chøa çc th«ng tin trïng lÆp. Trong çc
hÖ thèng kh«ng sö dông kü thuËt nÐn, çc th«ng tin trïng lÆp nµy ®îc lÆp
®i lÆp l¹i trong dßng tÝn hiÖu ®Ó t¹o l¹i nh÷ng vïng h×nh ¶nh trïng nhau
trong toµn bé bøc ¶nh, vµ t¹o ra sù d thõa th«ng tin. Sù d thõa th«ng tin nµy
kh«ng chØ tån t¹i trong ph¹m vi mét bøc ¶nh (gäi lµ d thõa theo kh«ng gian),
mµ cßn cã ë trong çc bøc ¶nh liÒn nhau trong chuçi çc bøc ¶nh t¹o thµnh
khung c¶nh truyÒn h×nh (gäi lµ d thõa theo thêi gian). VÝ dô, khung c¶nh
mét bÇu trêi xanh sÏ t¹o ra rÊt nhiÒu ®iÓm ¶nh mang th«ng tin nh nhau, vµ
143
chóng chØ ®îc m· ho¸ mét lÇn t¹i bé m· ho¸, råi sau ®ã ®îc gi¶i m· t¹i
nh÷ng vÞ trÝ cÇn thiÕt t¹i ®Çu thu ®Ó t¹o l¹i khung c¶nh nµy. Qu¸ tr×nh
x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ®iÓm ¶nh trïng hîp trong mét khung h×nh ®îc gäi lµ qu¸
tr×nh gi¶i t¬ng quan d÷ liÖu. BiÕn ®æi cosin rêi r¹c lµ mét qu¸ tr×nh nh
thÕ, trong biÕn ®æi nµy, hÇu hÕt n¨ng lîng cã mét khèi çc ®iÓm ¶nh ®îc
tËp trung vµo çc phÇn tö cã hÖ sè biÕn ®æi thÊp nhÊt (§ 6.4)
b) D thõa do c¶m nhËn sinh lý cña m¾t ngêi
Çc gi¸ trÞ mÉu ®îc sè ho¸ trong mét bøc ¶nh kh«ng hoµn toµn
®ång nhÊt víi hÖ thèng c¶m nhËn cña m¾t ngêi. Khi hÖ thèng c¶m nhËn
¸nh s¸ng kh«ng nh×n thÊy mét lçi nµo ®ã, lçi nµy sÏ kh«ng lµm ¶nh hëng
®Õn chÊt lîng ¶nh t¸i t¹o. Nhê vËy, cã thÓ c¾t bít hoÆc thËm chÝ lo¹i bá
mét sè mÉu mµ kh«ng lµm gi¶m kh¶ n¨ng thu ®îc ¶nh trung thùc cña ngêi
xem. Thùc nghiÖm cho thÊy r»ng trong ¶nh truyÒn h×nh chøa nhiÒu çc
th«ng tin cã thÓ lo¹i bá ®i nh thÕ.
4- Sai lÖch b×nh ph¬ng trung b×nh
Mét ®¸nh gi¸ thèng kª kh¸c cã thÓ ®¸nh gi¸ cho nhiÒu gi¶i thuËt
nÐn lµ sai lÖch b×nh ph¬ng trung b×nh so víi ¶nh gèc RMS (Root Mean
Square) ®îc tÝnh bëi biÓu thøc:
1 n  2
RMS    X  X ' 
n i 1 i i
Trong ®ã: RMS - sai lÖch b×nh ph¬ng trung b×nh;
Xi - gi¸ trÞ ®iÓm ¶nh ban ®Çu
X'i - gi¸ trÞ ®iÓm ¶nh sau khi gi¶i nÐn
n - tæng sè ®iÓm ¶nh trong mét ¶nh
144
RMS chØ ra sù kh¸c nhau thèng kª gi÷a ¶nh ban ®Çu vµ ¶nh sau khi
nÐn. §a sè trêng hîp khi nÐn chÊt lîng cña ¶nh nÐn lµ tèt víi RMS thÊp.
Tuy nhiªn, trong mét sè trêng hîp cã thÓ x¶y ra lµ chÊt lîng ¶nh nÐn víi
RMS cao tèt h¬n ¶nh nÐn víi RMS thÊp h¬n.
6.2 - lý thuyÕt th«ng tin - entropy
Lîng th«ng tin chøa ®ùng trong mét chi tiÕt h×nh ¶nh tØ lÖ nghÞch
víi kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn cña nã. Nãi mét çch kh¸c, mét sù kiÖn Ýt x¶y ra sÏ
chøa ®ùng nhiÒu th«ng tin h¬n mét sù kiÖn cã nhiÒu kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn.
§èi víi h×nh ¶nh, lîng th«ng tin cña mét h×nh ¶nh b»ng tæng sè lîng th«ng
tin cña tõng phÇn tö (pixel) ¶nh.
entropy ®o gi¸ trÞ th«ng tin trung b×nh chøa ®ùng trong mét bøc
¶nh vµ theo ®ã, entropy còng x¸c ®Þnh lîng th«ng tin trung b×nh nhá nhÊt
biÓu diÔn bëi mçi gi¸ trÞ nhÞ ph©n qua qu¸ tr×nh m· ho¸, ®Ó b¶o toµn ®îc
kh¶ n¨ng kh«i phôc ¶nh tèt. Theo lý thuyÕt, ®é dµi trung b×nh cña mét tõ
m· (còng t¬ng ®¬ng víi tèc ®é bit thu ®îc) qua mét ph¬ng ph¸p nÐn kh«ng
thÓ nµo nhá h¬n entropy cña bøc ¶nh, mét sè th«ng tin cña bøc ¶nh sÏ bÞ
mÊt.
Theo quan ®iÓm cña lý thuyÕt th«ng tin, lîng th«ng tin cña tõng
phÇn tö ¶nh ®îc ®Þnh nghÜa lµ logarit c¬ sè hai cña nghÞch ®¶o x¸c suÊt
xuÊt hiÖn cña phÇn tö ¶nh ®ã:
1
l ( xi )  log  log 2 P xi 
2 P x   
 i 
Trong ®ã: l(xi) - lîng th«ng tin cña phÇn tö ¶nh xi (®îc tÝnh b»ng bit).
P(xi ) - x¸c suÊt xuÊt hiÖn cña phÇn tö ¶nh xi.
145
NÕu mét h×nh ¶nh ®îc biÓu thÞ b»ng çc phÇn tö x1, x2, x3.... X¸c
suÊt xuÊt hiÖn cña tõng phÇn tö t¬ng øng sÏ lµ P(x1), P(x2), P(x3)....
BiÕt ®îc lîng tin tøc cña tõng phÇn tö ¶nh cha ®ñ, cßn cÇn ph¶i
biÕt ®îc lîng tin tøc b×nh qu©n cña c¶ tËp hîp çc phÇn tö ¶nh cña h×nh
¶nh. Lîng tin tøc b×nh qu©n Êy ngêi ta gäi lµ entropy, ®îc biÓu diÔn b»ng
biÓu thøc b×nh qu©n thèng kª sau: Gäi lîng th«ng tin trung b×nh cña h×nh
¶nh H(x) (entropy cña h×nh ¶nh), ta cã.
N N
H  x   P x  l x    P x  log2 P xi  (6.6)
i i i
il il
§é dµi trung b×nh cña mét tõ m· lµ gi¸ trÞ trung b×nh thèng kª cña
tÊt c¶ çc tõ m· trong bé m·. C.E. Shannon ®· chØ ra r»ng "§é dµi trung
b×nh cña mét tõ m· kh«ng thÓ nµo nhá h¬n entropy cña nguån sè liÖu ®îc
m· ho¸". Do vËy, entropy cña h×nh ¶nh lµ mét gi¸ trÞ cã ý nghÜa quan
träng, bëi nã x¸c ®Þnh sè lîng bit trung b×nh tèi thiÓu cÇn thiÕt ®Ó biÓu
diÔn mét phÇn tö ¶nh.
Trong c«ng nghÖ nÐn kh«ng tæn hao, entropy lµ giíi h¹n díi cña tØ
sè bit/pixel. NÕu tÝn hiÖu video ®îc nÐn víi tØ sè bit/phÇn tö nhá h¬n
entropy, h×nh ¶nh sÏ bÞ mÊt th«ng tin vµ qu¸ tr×nh nÐn sÏ cã tæn hao.
VÝ dô: XÐt hai block ¶nh trªn h×nh 6.1, mçi block cã 8 x8 = 64
phÇn tö ¶nh. Block ¶nh 1 bao gåm 63 phÇn tö cã gi¸ trÞ "0" vµ mét phÇn tö
cã gi¸ trÞ "1". Block ¶nh 2 bao gåm 32 phÇn tö cã gi¸ trÞ "0" vµ 32 phÇn tö
cã gi¸ trÞ "1".
Theo (6.6) ta cã entropy cña block ¶nh 1 b»ng:
146
63 63 1 1
H1 x    log 2  log 2  0,116 bit/phÇn tö
64 64 64 64
Entropy cña block ¶nh 2 b»ng:
32 32 32 32
H2  x    log2  log2  1,0 bit/phÇn tö.
64 64 64 64
0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 1 0 1
0 0
0 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 1 0 0
1 1
0 0 0 0 0 0 0 1 1 0 1 0 1 1
0 0
0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 1 0
0 0
0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 1
0 1
0 0 0 0 H×nh 0 0 6.20 Lîng th«ng0 tin0trong
1 ¶nh
0 1 1 1
0 1
0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1 1 1 0
1
Nh 0vËy, sè lîng bit trung b×nh tèi thiÓu cÇn thiÕt ®Ó truyÒn mét
0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0
phÇn tö ¶nh0 ®èi víi block ¶nh 1 b»ng 0,116bit/phÇn
0 tö vµ ®èi víi block ¶nh
2 b»ng 1 bit/phÇn tö, tøc lµ bock ¶nh 2 chøa lîng th«ng tin nhiÒu h¬n bock
¶nh 1.
147
6.3 - çc ph¬ng ph¸p nÐn video
Çc hÖ thèng nÐn sè liÖu lµ sù phèi hîp cña rÊt nhiÒu çc kü thuËt
xö lý nh»m gi¶m tèc ®é bit cña tÝn hiÖu sè mµ vÉn ®¶m b¶o chÊt lîng ¶nh
phï hîp víi mét øng dông nhÊt ®Þnh.
NhiÒu çc kü thuËt nÐn mÊt vµ kh«ng mÊt th«ng tin (loss/lossless
data reduction techniques) ®· ®îc ph¸t triÓn trong nhiÒu n¨m qua. ChØ cã
mét sè Ýt trong chóng cã thÓ ¸p dông cho nÐn video sè.
1- NÐn kh«ng mÊt th«ng tin
NÐn kh«ng mÊt th«ng tin cho phÐp phôc håi l¹i ®óng tÝn hiÖu ban
®Çu sau khi gi¶i nÐn. §©y lµ mét qu¸ tr×nh m· ho¸ cã tÝnh thuËn nghÞch.
HÖ sè nÐn phô thuéc vµo chi tiÕt ¶nh ®îc nÐn. HÖ sè nÐn cña ph¬ng ph¸p
nÐn kh«ng mÊt th«ng tin nhá h¬n 2:1. Çc kü thuËt nÐn kh«ng mÊt th«ng tin
nh díi ®©y.
a) M· ho¸ víi ®é dµi (cña tõ m·) thay ®æi (VLC)
Ph¬ng ph¸p nµy cßn ®îc gäi lµ m· ho¸ Huffman vµ m· ho¸ entropy,
dùa trªn kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn cña çc gi¸ trÞ biªn ®é trïng hîp trong mét bøc
¶nh vµ thiÕt lËp mét tõ m· ng¾n cho çc gi¸ trÞ cã tÇn suÊt xuÊt hiÖn cao
nhÊt vµ tõ m· dµi cho çc gi¸ trÞ cßn l¹i. Khi thùc hiÖn gi¶i nÐn, çc thiÕt
lËp cao nhÊt vµ tõ m· dµi cho çc gi¸ trÞ cßn l¹i. Khi thùc hiÖn gi¶i nÐn,
çc thiÕt lËp m· trïng hîp sÏ ®îc sö dông ®Ó t¹o l¹i gi¸ trÞ tÝn hiÖu ban
®Çu. M· ho¸ vµ gi¶i m· Huffman cã thÓ ®îc thùc hiÖn mét çch dÔ dµng
b»ng çch sö dông çc b¶ng t×m kiÕm.
b) M· ho¸ víi ®é dµi (cña tõ m·) ®éng (RLC)
Ph¬ng ph¸p nµy dùa trªn sù lÆp l¹i cña cïng gi¸ trÞ mÉu ®Ó t¹o ra
çc m· ®Æc biÖt biÓu diÔn sù b¾t ®Çu vµ kÕt thóc cña gi¸ trÞ ®îc l¾p
l¹i. ChØ çc mÉu cã gi¸ trÞ kh¸c kh«ng míi ®îc m· ho¸. Sè mÉu cã gi¸ trÞ
b»ng kh«ng sÏ ®îc truyÒn di däc theo cïng dßng quÐt. Cuèi cïng, çc chuçi
0 ®îc t¹o ra b»ng qu¸ tr×nh gi¶i t¬ng quan nh ph¬ng ph¸p DCT hay DPCM.
148
c) Sö dông kho¶ng xo¸ dßng vµ mµnh
Vïng th«ng tin xo¸ ®îc lo¹i bá khái dßng tÝn hiÖu ®Ó truyÒn ®i
vïng th«ng tin tÝch cùc cña ¶nh. Theo ph¬ng ph¸p ®ã, th«ng tin xo¸ dßng
vµ xo¸ mµnh sÏ kh«ng ®îc ghi gi÷ vµ truyÒn ®i. Chóng ®îc thay b»ng çc
d÷ liÖu ®ång bé ng¨n h¬n tuú theo çc øng dông.
d) BiÕn ®æi cosin rêi r¹c (DCT)
Qu¸ tr×nh DCT thuËn vµ nghÞch ®îc coi lµ kh«ng mÊt th«ng tin
nÕu ®é dµi tõ m· hÖ sè lµ 13 hoÆc 14 b¨ng tÇn ®èi víi dßng video sè sö
dông 8 bit biÓu diÔn mÉu. NÕu ®é dµi tõ m· hÖ sè cña phÐp biÕn ®æi
DCT nhá h¬n, qu¸ tr×nh nµy trë nªn cã mÊt th«ng tin.
2- NÐn cã mÊt th«ng tin
NÐn cã mÊt th«ng tin sö dông hai hoÆc nhiÒu h¬n çc kü thuËt xö
lý nh»m ®¹t ®îc mét sù biÓu diÔn m· ho¸ thuËn lîi tÝn hiÖu h×nh ¶nh.
NÐn cã mÊt th«ng tin ®¹t ®îc hÖ sè nÐn cao h¬n so víi ph¬ng ph¸p nÐn
kh«ng mÊt th«ng tin, vµo cì 2:1 ®Õn 100: 1. Sau khi nÐn, mét sè th«ng tin
sÏ bÞ mÊt vµ chÊt lîng ¶nh bÞ suy hao do qu¸ tr×nh lµm trßn vµ lo¹i bá gi¸
trÞ trong ph¹m vi khung h×nh hay gi÷a çc khung h×nh. Suy hao chÊt lîng
¶nh sÏ kh«ng trÇm träng, khi kü thuËt nÐn n»m trong giíi h¹n cña sù c¶m
nhËn, cña m¾t ngêi. HÖ sè nÐn cã thÓ thay ®æi theo chi tiÕt ¶nh vµ cho
phÐp t¹o ra dßng bit cã tèc ®é kh«ng ®æi, phôc vô cho çc øng dông lu tr÷
vµ truyÒn dÉn. Tèc ®é dßng sè liÖu ®¹t ®îc trong hÖ thèng nÐn cã mÊt
th«ng tin phô thuéc vµo yªu cÇu chÊt lîng ¶nh cÇn cã.
Çc kü thuËt nÐn cã mÊt th«ng tin nh díi ®©y.
a) LÊy mÉu con (Subsampling)
§©y lµ mét ph¬ng ph¸p nÐn rÊt cã hiÖu qu¶, song ®é ph©n gi¶i cña
¶nh sau khi gi¶i nÐn gi¶m so víi ¶nh ban ®Çu. V× vËy, kü thuËt lÊy mÉu
149
con kh«ng ¸p dông cho tÝn hiÖu chãi. Ph¬ng ph¸p lÊy mÉu con tÝn hiÖu
mµu, ch¼ng h¹n nh cÊu róc lÊy mÉu 4: 2 : 0 hay 4 : 1 : 1 ®îc dïng trong
øng dông ghi, trong khi cÊu tróc 4 : 2 : 0 ®îc sö dông trong çc døng dông
s¶n xuÊt vµ truyÒn dÉn ch¬ng tr×nh MPEG.
b) §iÒu xung m· vi sai (DPCM)
Lµ mét ph¬ng ph¸p m· ho¸ dù ®o¸n, thay v× truyÒn ®i toµn bé çc

mÉu, kü thuËt nµy chØ m· ho¸ vµ truyÒn ®i sù kh¸c nhau gi÷a çc gi¸ trÞ
mÉu. Gi¸ trÞ sai lÖch ®îc céng vµo gi¸ trÞ mÉu ®· ®îc gi¶i m· trong qu¸
tr×nh gi¶i nÐn ®Ó t¹o l¹i gi¸ trÞ mÉu cÇn thiÕt.
Qu¸ tr×nh DPCM lµm gi¶m lîng entropy cña tÝn hiÖu ban ®Çu.
TÊt c¶ çc gi¸ trÞ sai lÖch gi÷a çc mÉu tËp trung quanh gi¸ trÞ 0 v× trong
çc ¶nh sù xuÊt hiÖn çc vïng ®Òu cã kh¶ n¨ng cao. Víi çc ¶nh cã ®é chi
tiÕt cao, çc gi¸ trÞ sai lÖch lín gi÷a çc mÉu cã thÓ ®îc lîng tö ho¸ th«
(b»ng lîng tö ho¸ tuyÕn tÝnh), do c¶m nhËn cña m¾t ngêi gi¶m theo ®é chi
tiÕt cña ¶nh. Çc ph¬ng ph¸p nÐn kÕt hîp sö dông lîng tö ho¸ th« çc gi¸ trÞ
sai lÖch vµ kü thuËt m· ho¸ VLC cho çc tÝn hiÖu thu ®îc.
Nh»m tr¸nh çc lçi çc thÓ xuÊt hiÖn trong khi truyÒn, mét mÉu
®Çy ®ñ ®îc göi ®i theo chu kú nhÊt ®Þnh, cho phÐp cËp nhËt ®îc çc gi¸
trÞ chÝnh x¸c. M· ho¸ DPCM còng sö dông thªm çc kü thuËt dù ®o¸n vµ l-
îng tö ho¸ thÝch nghi ®Ó hoµn thiÖn thªm kü thuËt nÐn nµy.
c) Lîng tö ho¸ vµ m· ho¸ VLC çc hÖ sè DCT
Phèi hîp ba kü thuËt nµy cho phÐp biÓu diÔn mét khèi çc ®iÓm
¶nh b»ng mét sè Ýt çc bit, do ®ã t¹o ®îc mét hiÖu qu¶ nÐn rÊt cao.
6.4 - qu¸ tr×nh biÕn ®æi cosin rêi r¹c
BiÕn ®æi cosin rêi r¹c (DCT) xö lý çc gi¸ trÞ d÷ liÖu cña khèi çc
®iÓm ¶nh díi mét khèi çc hÖ sè trong miÒn tÇn sè. H×nh 6.3 minh ho¹ qu¸
tr×nh m· ho¸ DCT mét chiÒu gåm 8 ®iÓm ¶nh biÓu diÔn tÝn hiÖu chãi
trong tiªu chuÈn lÊy mÉu 4 : 2 : 2.
150
H×nh 6.3 a minh ho¹ biªn ®é biÓu diÔn cña 8 ®iÓm ¶nh t¬ng øng.
Møc trung b×nh thµnh phÇn mét chiÒu vµ sù biÕn ®æi ®iÓm chãi cho trªn
h×nh 6.3 b vµ c. Phæ tÇn trong h×nh 6.3d minh ho¹ sù thay ®æi biªn ®é däc
theo 8 bit nµy vµ trong ph¹m vi d¶i tÇn sè tõ 0 ®Õn f lm/2 = 6,75. M· ho¸
DCT thùc hiÖn chia d¶i phæ nµy thµnh 8 dµi b¨ng nhá h¬n, t¬ng øng víi
mçi d¶i b¨ng tÇn cã mét hÖ sè ®Æc trng cho n¨ng lîng cña tÝn hiÖu trong
d¶i b¨ng tÇn ®ã. H×nh 6.3e, vµ f minh ho¹ çc b¨ng tÇn chãi riªng rÏ vµ gi¸
trÞ hÖ sè t¬ng øng cña chóng.
Gi¸ trÞ ®Çu tiªn bªn tr¸i ®Æc trng cho møc gi¸ trÞ thµnh phÇn mét
chiÒu cña tÝn hiÖu - gäi lµ hÖ sè DC. Tõ trai sang p¶i, çc hÖ sè lÇn lît
biÓu diÔn d¸c thµnh phÇn tÇn sè cao h¬n trong tÝn hiÖu ban ®Çu. Çc hÖ
sè nµy ®îc gäi lµ hÖ sè AC. Trong mét bøc ¶nh, kho¶ng trèng d tha rÊt lín,
v× vËy rÊt nhiÒu trong hÇu hÕt çc hÖ sè AC nhËn gi¸ trÞ 0 hoÆc gÇn 0.
§Ó ®¹t ®îc møc gi¶i t¬ng quan néi dung bøc ¶nh cao h¬n, cã thÓ sö
dông phÐp biÕn ®æi DCT hai chiÒu cho khèi 8 x 8 gi¸ trÞ çc ®iÓm chãi.
Çc khèi 8 x 8 hÖ sè DCT ®îc t¹o thµnh víi hÖ sè trªn cïng bªn tr¸i lµ hÖ sè
Dc biÓu diÔn møc trung b×nh mét chiÒu cña tÝn hiÖu trong khèi 8 x 8
®iÓm chãi t¬ng øng. Mét vÝ dô m· ho¸ DCt hai chiÒu cho khèi 8 x 8
®iÓm chãi ®îc minh ho¹ trong h×nh 6.4.
Qu¸ tr×nh m· ho¸ DCT thuËn cho khèi 8 x 8 ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
C(u)C(v) 7 7 (2i  1)u (2i  1)v

F (u, v)    f (i , j ) cos . cos
4 i0 i0 16 16
(6.7)
Trong ®ã f(i,j) - çc mÉu ban ®Çu trong khèi 8 x 8 ®iÓm chãi
F (u, v) - çc hÖ sè biÕn ®æi DCT khèi 8 x 8

151
u - tÇn sè chuÈn ho¸ theo chiÒu ngan (0 < u < 7)
v - tÇn sè chuÈn ho¸ theo chiÒu ®øng (0 < u < 7)
C(u), C(v) nhËn gi¸ trÞ 1/ 2 víi u, v = 0
C(u), C(v) = 1 nhËn gi¸ trÞ u, v = 1, 2,....... 7
152
8 ®iÓm chãi liÒn nhau trªn 1
dßng
98 92 95 80 75 82 68
Biªn ®é 50 Møc trung
®iÓm chãi b×nh DC
98
0 0 Thêi
Thêi
a) Biªn ®é chãi cña 8 ®iÓm ¶nh liªn b) Møc trung b×nh DC cña khèigian
8
gian
tiÕp trªn mét dßng ®iÓm ¶nh
N¨ng lîng
BiÕn ®èi gi¸
trÞ ®iÓm chãi
0 0 FS/2 TÇn sè
Thêi
gian
c) BiÕn ®æi biªn ®é so víi møc d) Phæ khèi 8 x 8 ®iÓm chãi
trung b×nh
N¨ng lîng
N¨ng lîng
TÇn sè 0 TÇn sè
591 106 - 18 28 - 34 14 18
0 FS/2
HÖ sè DC
3
 Çc hÖ sè AC
e) Ph©n chi çc dµi phæ f) Gi¸ trÞ hÖ sè DCT
H×nh 6.3 Minh ho¹ qu¸ tr×nh m· ho¸ DCT mét chiÒu
153
Biªn ®é
®iÓm chãi
98
Gi¸ trÞ çc ®iÓm ¶nh cña khèi 8

x8 Dßng 1
98 92 95 80 75 82 68 0 Thêi
50 Biªn ®é gian
®iÓm chãi
97 91 94 79 74 81 67
49
95 89 92 77 72 79 65 85
47
93 87 90 75 70 77 63
45
Dßng 8
91 85 88 73 68 75 31
®iÓm chãi
®iÓm chãi
Dßng 8
Dßng 1
Biªn ®é
Biªn ®é
43 0 Thêi
89 83 86 71 66 73 59
gian
98
85
0
41
87 81 84 69 64 71 57
39
85 79 82 67 62 69 55
37
N¨ng lîng
Thêi gian híng
Thêi gian h
th¼ng ®øng
íng th¼ng
®øng
u
N¨ng lîng
0 TÇn sè
u
0
591 106 -18 28 - 34 14 18

3
35 0 0 0 0 0 0
0
v
-1 0 0 0 0 0 0
0
3 0 0 0 0 0 0
0
-1 0 0 0 0 0 0
0
0 0 0 0 0 0 0
TÇn sè
0 Gi¸ trÞ çc hÖ sè sau biÕn ®æi 154

DCT
-1 0 0 0 0 0 0
v
0
0 0 0 0 0 0 0
H×nh 6.4 Minh ho¹ qu¸ tr×nh m· ho¸ 0DCT hai chiÒu
Víi hÖ sè ®Çu tiªn, çc tÇn sè chuÈn ho¸ u vµ v ®Òu b»ng 0. Do
®ã, hÖ sè DC nµy ®îc tÝnh b»ng:
1 7 7
F ( 0,0)    f ( j ,k ) (6.8)
8 j  0k  0
BiÓu thø nµy x¸c ®Þnh tæng tÊt c¶ çc gi¸ trÞ ®iÓm ¶nh trong khèi
8 x 8 vµ chia cho 8. KÕt qu¶ cña biÓu thøc t¬ng ®¬ng 8 lÇn gi¸ trÞ trung
b×nh çc ®iÓm ¶nh trong khèi ®îc biÕn ®æi.
Khi biÕn ®æi DCT ¸p dông cho çc tÝn hiÖu video sè thµnh phÇn
UY, CR, CB, çc tÝn hiÖu mµu CR, CB cã biªn ®é cùc ®¹i lµ  128 (gi¸ trÞ
nhÞ ph©n) trong hÖ thèng sö dông 8 bit biÓu diÔn mÉu vµ tÝn hiÖu chãi
U0Y cã biªn
j ®é tõ 0 ®Õn 255. 0 u
7 7
98 92 95 80 75 82 68 591 106 -18 28 - 34 14 18
v v 3
50
97 91 94 79 74 81 67 35 0 0 0 0 0 0
49 0
7 7
95 89 92 77 72 79 65 -1 0 0 0 0 0 0
47 0
BiÕn ®æi DCT 3 0 0 0 0 0 0
93 87 90 75 70 77 63
45 0
91 85 88 73 68 75 31 -1 0 0 0 0 0 0
0
43
a) Khèi 8 x 8 çc ®iÓm chãi f(j,k) 0 Khèi
b) 0 çc0hÖ sè0 DCT0 t¬0ng øng
0
89 83 86 71 66 73 59 0 F(u,v)
0 41
0 -1 0 0 0 0 0 0
87 81 847 69 64 71 57 0
7
40
39 10 - 2 2 -1 0 0 16 11 10 16 24 40 51
v v 0 0 0 0 0 0 0
0
85 79 82 67 62 69 55 61
0
337 0 0 0 0 0 0 12 12 14 19 26 58 60
0
7 7 55
0 0 0 0 0 0 0 14 13 16 24 40 57 69
0 56
0 0 0 0 0 0 0 14 17 22 29 51 87 80
0 62
0 0 0 0 0 0 0 18 22 37 56 68 109 103
0 77
155
c) Çc hÖ sè DCT lîng tö ho¸ vµ 24 d)35B¶ng55 träng
64 sè81Q(u,v)
104 113
0 0 0 0 0 0 0
0 chuÈn ho¸ Fq(u,v) 92
0 0 0 0 H×nh
0 0 6.50 T¹o khèi DCT 8 x49 64 dô
8 ( vÝ 781) 87 103 121 120
0 101
0 99
§Ó ®¬n gi¶n cho viÖc thiÕt kÕ çc bé m· ho¸ DCT, tÝn hiÖu chãi
UY ®îc dÞch xuèng møc ngang b»ng víi møc tÝn hiÖu C R, CB. Khi gi¶i m¸c,
møc 128 sÏ ®îc céng vµo ®Ó thu ®îc tÝn hiÖu chãi UY ban ®Çu.
Nh vËy, mét bé biÕn ®æi A/D 8 bit sÏ ®îc sö dông ®Ó t¹o ra çc
khèi tÝn hiÖu chãi UY, víi gi¸ trÞ møc nhÞ ph©n tõ - 128 ®Õn + 127. Do
®ã, gi¸ rÞ çc hÖ sè DC cña khèi biÕn ®æi DCT t¬ng øng tõ - 1024 ®Õn +
1016.
Víi çc hÖ sè AC, u vµ v thay ®æi tõ 1 ®Õn 7, C(u), C(v) = 1, cã gi¸

trÞ cùc ®¹i trong ph¹m vi  1020, phô thuéc vµo biÓu thøc biÕn ®æi DCT
thuËn.
Ma trËn 8 x 8 çc hÖ sè DCT thu ®îc cã hÖ sè DC lín, ®Æc trng

cho gi¸ trÞ trung b×nh cña thµnh phÇn 1 chiÒu cña khèi 8 x 8 (trong vÝ dô
trªn h×nh 6.4, gi¸ trÞ DC b»ng 591) vµ rÊt nhiÒu çc hÖ sè AC cã gi¸ trÞ
nhá, biÓu diÔn cho çc thµnh phÇn tÇn sè cao theo híng ngang vµ híng
th¼ng ®øng. Çc hÖ sè AC theo chiÒu ngang thêng lín h¬n çc hÖ sè AC
theo chiÒu th¼ng ®øng.
H×nh 6.5 minh ho¹ qu¸ tr×nh biÕn ®æi DCt ®Çu tiªn cho mét khèi
çc ®iÓm ¶nh chãi. Çc gi¸ trÞ ®îc ®Þnh møc - 128 ®Ó phï hîp víi møc tÝn
hiÖu mµu.
Theo nguyªn lý chung, sù biÕn ®æi chi tiÕt gi÷a çc ®iÓm ¶nh theo
mét híng nµo ®ã trong khèi çc ®iÓm ¶nh - hoÆc lµ híng ngang, th¼ng
156
®øng hay theo ®êng chÐo - cµng lín th× t¬ng øng theo híng nµy, çc hÖ sè
biÕn ®æi DCT còng lín.
H×nh 6.6 minh ho¹ mét vÝ dô kh¸c cña biÕn ®æi DCT mét khèi
gåm çc ®iÓm ¶nh ®en vµ tr¾ng xen kÏ t¬ng øng cã gi¸ trÞ nhÞ ph©n lµ 0
va 255. Sau khi dÞch chuyÓn møc - 128 thu ®îc gi¸ trÞ lµ çc ®iÓm lÇn lît
thay ®æi gi÷a - 128 vµ + 127. Khèi çc ®iÓm ¶nh nµy lµ khèi cã sù biÕn
®æi lín nhÊt gi÷a çc ®iÓm ¶nh vµ còng cã hÖ sè DCT lín nhÊt. MÆc dï
cã nhiÒu hÖ sè tÇn sè b»ng 0, gi¸ trÞ cña çc hÖ sè tÇn sè cao ®ãng vai trß
quan träng trong viÖc t¹o l¹i h×nh ¶nh khi biÕn ®æi ngîc DCT.
Trong vÝ dô trªn h×nh 6.6, nÕu lo¹i bá tÊt c¶ çc hÖ sè AC vµ chØ

gi÷ l¹i hÖ sè DC th× sau khi biÕn ®æi ngîc DCT, khèi ®iÓm ¶nh thu ®îc lµ
mét m¶ng mµu x¸m cã gi¸ trÞ trung b×nh biÓu diÔn bëi hÖ sè DC. Thùc tÕ
th× mét m¶ng gåm çc « tr¾ng ®¬n xen kÏ (d¹ng bµn cê) còng sÏ cho ta c¶m
gi¸c nh mét m¶ng mµu x¸m khi kÝch thíc çc « vµ gãc nh×n n»m ë mét giíi
h¹n nhÊt ®Þnh.
Theo nguyªn lý ®ã, ta cã thÓ sö dông bé läc th«ng thÊp b»ng çch
lo¹i bá çc hÖ sè thµnh phÇn tÇn sè cao t¬ng øng tríc khi biÕn ®æi ngîc
DCT. H×nh 6.7 vµ 6.8 minh ho¹ çc biÓu diÔn ba chiÒu cña çc khèi ®iÓm
chãi ban ®Çu vµ çc hÖ sè DCT sau khi biÕn ®æi trong hai vÝ dô trªn.
Qu¸ tr×nh biÕn ®æi DCT thùc hiÖn trªn ®©y ®îc gi¶i m· thiÕt
trong ®iÒu kiÖn møc gi¸ trÞ nhÞ ph©n biÓu diÔn tÝn hiÖu chãi U Y tõ 0
®Õn 255 sau bé biÕn ®æi A/D víi tÝn hiÖu chãi cã møc biªn ®é tõ 0 ®Õn
700mV. Tuy nhiªn, tiªu chuÈn sè ho¸ tÝn hiÖu video thµnh phÇn x¸c ®Þnh
møc gi¸ trÞ nhÞ ph©n tÝn hiÖu chãi tõ 16 ®Õn 235 t¬ng øng biÓu diÔn
cho tÝn hiÖu víi biªn ®é tõ 0 ®Õn 700mV. §iÒu nµy cho phÐp sö dông çc
gi¸ trÞ cßn l¹i ë hai ®Çu nh kho¶ng b¶o vÖ.
157
0 j 0 u
7 7
127 -128 127 -128 127 -128 127 - -5 0 0 0 0 0 0
k 128 v
0
-128 127 - 128 127 -128 127 -128
127 0 33 0 39 0 58 0
7 7 166
127 -128 127 -128 127 -128 127 -
128 0 0 0 0 0 0 0
-128 127 - 128 127 -128 127 -128 BiÕn ®æi DCT 0
127 0 39 0 46 0 69 0
127 -128 127 -128 127 -128 127 - 196
128 0 0 0 0 0 0 0
-128 127 - 128 127 -128 127 -128 0
a) Khèi 8 x 8 çc ®iÓm chãi f(j,k)
127 b)
0 Khèi58çc0hÖ 69
sè DCT
0 t¬103
ng øng
0
294 F(u,v)
127 -128 127 -128 127 -128 127 -
0 0
128 7 0 0 0 70 0 0 0
0-128 127
0 - 0128 127
0 -128
0 1270 -128
0 0
16 11 10 16 24 40 51
v v
0127 61
0 166 0 196 0 294 0
0 3 0 2 0 1 0 837 12 14 19 26 58 60
12
3
7 7 55
0 0 0 0 0 0 0 14 13 16 24 40 57 69
0 56
0 2 0 2 0 1 0 14 17 22 29 51 87 80
3 62
0 0 0 0 0 0 0 18 22 37 56 68 109 103
0 77
c) Çc hÖ sè DCT lîng tö ho¸ vµ d) B¶ng träng sè Q(u,v)
0 1 0 1 0 1 0 24 35 55 64 81 104 113
3 chuÈn ho¸ Fq(u,v)
92
0 0 H×nh
0 0 6.60 T¹o0 khèi
0 DCT 8 x 8 ( vÝ dô
492 ¶nh
64 d¹ng
78 87 bµn103
cê)121 120
0 101
0 3 0 3 0 3 0 72 92 95 98 112 100 103
8 Qu¸ tr×nh biÕn ®æi DCT kh«ng gi¶m 99 tèc ®é dßng sè liÖu vµ cã
tÝnh chÊt ®¶o ngîc. NghÞch ®¶o cña phÐp biÕn ®æi cosin rêi r¹c lµ phÐp
158
biÕn ®æi ngîc DCT (Inverse DCT), t¸i t¹o l¹i chÝnh x¸c çc gi¸ trÞ ®iÓm
¶nh ban ®Çu, nÕu çc hÖ sè DCT ®îc gi÷a nguyªn.
Kh¶ n¨ng nÐn dßng sè liÖu ®¹t ®îc khi phèi hîp viÖc lîng tö ho¸ vµ
çc ký thuËt m· ho¸ hiÖu qu¶, vÝ dô nh VLC. BiÕn ®æi DCT ®îc sö dông
®Ó gi¶i t¬ng quan sè liÖu ban ®Çu, tËp trung lîng n¨ng lîng lín, rêi r¹c,
chøa trong mét khèi çc ®iÓm ¶nh - vµo trong mét sè Ýt çc thµnh phÇn
tÇn sè ®îc truyÒn vµ t¹o ra çc gi¸ trÞ 0 hoÆc gÇn 0 mµ çc gi¸ trÞ nµy sÏ
kh«ng ®îc lu tr÷ hay truyÒn ®i. KÝch thíc khèi ®iÓm ¶nh sö dông ®Ó m·
ho¸ DCT ®îc lùa chän gi÷a kh¶ n¨ng nÐn n¨ng lîng hiÖu qu¶ - yªu cÇu vïng
®iÓm ¶nh lín, vµ sè çc phÐp tÝnh thêi gian thùc cÇn thiÕt sö dông trong
phÐp biÕn ®æi DCT - yªu cÇu mét vïng ®iÓm ¶nh nhá. KÝch thíc khèi ®iÓm
¶nh ®îc lùa chän lµ 8 x 8.
6-5 - mét sè m· dïng trong kü thuËt nÐn
1- M· RLC
Sù liªn tiÕp lÆp ®i lÆp l¹i çc ®iÓm ¶nh trong ¶nh sè xuÊt hiÖn lµ
do sù t¬ng quan gi÷a çc ®iÓm ¶nh, ®Æc biÖt ®èi víi ¶nh 2 møc (bi - level
images). Tõ sù lÆp ®i lÆp l¹i nµy, mét ph¬ng ph¸p nÐn ®· ®îc x©y dùng
trªn c¬ së sö dông sè lÇn lÆp cña çc ®iÓm ¶nh vµ ph¬ng ph¸p nµy ®îc goi
lµ RLC - Run Length Coding. RLC t¸ch chuçi çc gi¸ trÞ gièng nhau vµ
biÓu diÔn nh lµ mét tæng. Khi gi·n gi¸ trÞ nµy t¹o l¹i sè lÇn biÓu diÔn
tæng. Kü thuËt nµy chØ cã thÓ ¸p dông cho çc chuçi symbols tuyÕn tÝnh.
Do ®ã, khi ¸p dông cho sè liÖu ¶nh hai chiÒu, h×nh ¶nh ®îc t¸ch thµnh mét
chuçi çc dßng quÐt.
Ta cã hai çch ®Ó m· ho¸ RLC:
159
a) T¹o ra nh÷ng tõ m· cho mçi ®é dµi ch¹y vµ kÕt hîp víi symbol
nguån.
b) Sö dông mét sè ®é dµi ch¹y vµ 1 symbol nguån nÕu nh symbol

nguån kh«ng ph¶i lµ mét sè hay mét ký tù ®Æc biÖt ®Ó chi ra cho mçi
symbol nguån.
Digital image RLC
$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ 30$
$$ 14$2*14$
$$$$$$$$$$$$$**$$$$$$$$$$$$ 12$2*22*12$
$$ 10$2*62*10$
$$$$$$$$$$$$$**$$$$$$$$$$ 10$2*62*10
$$ 10$2*62*10
$$$$$$$$$****$$$$$$$ 10$2*62*10
$$$ 12$2*22*12$
$$$$$$$$$****$$$$$$$ 14$2*14$
$$$ 30$
$$$$$$$$$**
a) **$$$$$$$
$$$
$$$$$$$$$****$$$$$$$
$$$ Digital image RLC
000001111100000000000000000
$$$$$$$$$$$$$**$$$$$$$$$$ 4w5b17
000
$$ 5w5b16
000000111110000000000000000
$$$$$$$$$$$$$**$$$$$$$$$$$$ 6w5b15
000
$$ 7w5b14
000000011111000000000000000
$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ 8w5b13
000
$$ 9w5b12
000000001111100000000000000 10w5b11
000 11w5b10
b)
000000000111110000000000000
000
000000000011111000000000000
000
H×nh 6.9 Çc vÝ dô m· RLC
000000000001111100000000000
Kü000
thuËt RLC ®îc dung cho çc hÖ sè lîng tö ho¸ tèt h¬n lµ dïng
trùc tiÕp 000000000000111110000000000
cho sè liÖu ¶nh. Hai vÝ dô vÒ ¶nh sè vµ kÕtqu¶ m· ho¸ RLC cña
000
nã ®îc thÓ hiÖn trªn h×nh 6.9a vµ 6.9b.
160
Mét lo¹i c¶i biªn cña m· RLC lµ m· cã ®é dµi thay ®æi VLC
(Variable Length Code), dïng ®Ó biÓu diÔn çc gi¸ trÞ symbols còng nh ®é
dµi ch¹y. Çch thùc hiÖn lµ tÝnh ph©n bè x¸c xuÊt cña çc ®é dµi ch¹y vµ
çc gi¸ rÞ symbols. §©y lµ sù kÕt hîp cña RLC víi m· ho¸ thèng kª.
RLC kh«ng thÝch hîp trùc tiÕp cho çc ¶nh tù nhiªn cã t«ng ¶nh liªn
tôc ®îc m· ho¸ b»ng mét qu¸ tr×nh sè ho¸ tuyÕn tÝnh, lý do lµ v× RLC ph¶i
nÐn tËp sè liÖu cã çc bíc ch¹y t¬ng ®èi lín gièng nhau. ¶nh cã t«ng ¶nh liªn
tôc chøa th«ng tin cã tÇn sè kh«ng gian thÊp, viÖc thay ®æi çc vïng réng
®îc lµm ®Çy b»ng çc gi¸ trÞ pixel gièng nhau lµ t¬ng ®èi nhá.
NÕu ¸nh x¹ çc gi¸ trÞ pixel lªn b¶ng m· Gray vµ dïng RLC theo bit
trªn c¬ së mÆt ph¼ng - mÆt ph¼ng, ta cã thÓ ®¹t ®îc çc tØ sè nÐn. RLC
tù nã kh«ng cho çc møc nÐn cã ý nghÜa.
RLC ®îc dïng kÕt hîp víi çc kü thuËt kh¸c nh çc chuÈn nÐn JPEG,
MPEG sÏ cho kÕt qu¶ nÐn tèt. RLC ®îc dïng cho çc hÖ sè lîng tö ho¸ tèt
h¬n lµ dïng trùc tiÕp cho sè liÖu ¶nh.
2- M· Shannon - Fano
Theo lý thuyÕt th«ng tin cña Shannon th× tØ lÖ nÐn tèt nhÊt mµ
chóng ta cã thÓ ®¹t ®îc chÝnh lµ entropy nguån. Vµo cuèi nh÷ng n¨m 40,
Shannon vµ Fano ®· t×m ra mét ph¬ng ph¸p nÐn míi mµ dùa trªn x¸c suÊt
xuÊt hiÖn cña nh÷ng symbol nguån bªn trong mét lîng th«ng tin. VÒ c¬
b¶n th× ph¬ng ph¸p nµy sö dông nh÷ng tõ m· cã ®é dµi thay ®æi ®Ó m·
ho¸ çc symbol nguån th«ng qua x¸c suÊt cña chóng. Víi nh÷ng symbol cã
x¸c suÊt xuÊt hiÖn cµng lín th× tõ m· dïng ®Ó m· ho¸ chóng cµng ng¾n.
Çc bíc m· Shannon - Fano:

161
a) Bíc 1: S¾p xÕp çc symbol nguån víi x¸c suÊt xuÊt hiÖn cña
chóng theo thø tù gi¶m dÇn.
b) Bíc 2: Chia tËp ®· s¾p xÕp ®ã thµnh hai phÇn sao cho tæng x¸c
suÊt xuÊt hiÖn cña çc symbol ë mçi phÇn xÊp xØ nhau.
c) Bíc 3: M· sö dông bit 0 ®Ó m· ho¸ cho çc symbol trong phÇn 1

vµ bit 1 m· ho¸ cho çc symbol trong phÇn 2.
d) Bíc 4: Quay trë l¹i bíc 2 vµ tiÕp tôc lµm cho tíi khi mçi phÇn chia
chØ cßn l¹i 1 symbol.
VÝ dô: Ta cã mét ¶nh sè cã 8 symbol (S 0 S1 S2.... S7) víi x¸c suÊt

xuÊt hiÖn lÇn lît lµ (0,1; 0,19; 0,21; 0,3; 0,05; 0,07; 0,03). Çc symbol nµy
®îc s¾p xÕp theo thø tù x¸c suÊt gi¶m dÇn vµ ®îc chia, m· ho¸ theo h×nh
6.10
S3 0,3 0,51 0,3 00

0,21 0 0,21 1 01
S2
0,19 0,19 0 100
S1
0,1 0,29 0,1 1 101
S0
0,07 0,49 0 0,12 0,07 0 1100
S6
0,05 1 0 0,05 1 1101
S5
0,05 0,2 0.08 0,05 0 1110
S4
0,03 1 0,03 1 1111
S7 1
H×nh 6.10 VÝ dô m· Shannon - Fano
Ph¬ng ph¸p Shannon - Fano lµ ph¬ng ph¸p nÐn thµnh c«ng ®Çu tiªn
víi ®é dµi trung b×nh cña tõ m· C l cã thÓ ®¹t ®îc trong kho¶ng H < Cl< H
+ l (Trong ®ã H lµ lîng entropy cña nguån tin).
162
3- M· Huffman
Còng theo lý thuyÕt th«ng tin cña Shannon, chóng ta biÕt r»ng víi
mçi nguån tin ®îc ®a ra, tån t¹i mét çch m· ho¸ mµ cã thÓ m· ho¸ víi ®é
dµi trung b×nh cña tõ m· gÇn víi lîng entropy cña nguån tin nh mong muèn.
Víi ph¬ng ph¸p m· ho¸ Shannon - Fano ë trªn th× chóng ta ®· ®îc ®é dµi
trung b×nh cña tõ m· giíi h¹n trªn bëi H + 1. Tuy nhiªn ®«i khi ph¬ng ph¸p
m· ho¸ Shannon - Fano còng t¹o ra nh÷ng tõ m· cã ®é dµi h¬n m· symbol
nguån cã thÓ cã vµ ®iÒu nµy dÉn tíi ®é dµi trung b×nh cña tõ m· t¨ng lªn.
Vµo n¨m 1952 D.A. Huffman ®· ph¸t triÓn mét kü thuËt m· ho¸ míi mµ cã
thÓ t¹o ra ®é dµi trung b×nh cña tõ m· ng¾n nhÊt ®èi víi tËp symbol nguån
vµ kÕt hîp víi x¸c suÊt cña chóng.
M· Huffman thuéc lo¹i m· entropy hoÆc m· thèng kª. T tëng chÝnh

lµ dïng VLC (Variable Length Coding), sö dông Ýt bit ®Ó m· çc gi¸ trÞ
hay x¶y ra (x¸c suÊt xuÊt hiÖn cao) vµ nhiÒu bit ®Ó m· çc gi¸ trÞ Ýt x¶y
ra (x¸c suÊt xuÊt hiÖn thÊp). Tõ ®ã tèc ®é bit sÏ gi¶m mét çch ®¸ng kÓ.
§é dµi trung b×nh ng¾n nhÊt mµ ph¬ng ph¸p m· Huffman ®¹t ®îc
cho tÊt c¶ çc symbol nguån chÝnh x¸c tíi luü thõa cña 1/2. Nãi tãm l¹i, nã
cã thÓ cho ®é dµi trung b×nh cña tõ m· Huffman giíi h¹n trªn bëi
 log e 
H + P + log  2  = H + P + 0,086.
 e 
Trong ®ã H lµ lîng entropy nguån, P lµ x¸c suÊt cña tÊt c¶ çc

symbol nh nguån.
Çc bíc m· ho¸ Huffman:
163
a) Bíc 1: LiÖt kª çc x¸c suÊt cña çc symbol nguån, vµ t¹o ra çc tËp
mót b»ng çch cho nh÷ng x¸c suÊt nµy thµnh çc nh¸nh cña c©y nhÞ ph©n.
b) Bíc 2: LÊy 2 nót víi x¸c suÊt nhá nhÊt tõ tËp nót vµ tr¹o ra 1 x¸c
suÊt míi b»ng tæng x¸c suÊt cña x¸c suÊt ®ã.
c) Bíc 3: T¹o ra mät nót mÑ víi çc x¸c suÊt míi, vµ ®¸nh dÊu 1 cho
nót con ë trªn vµ 0 cho nót con ë díi.
d) Bíc 4: T¹o tiÕp tËp nót b»ng çch thay thÕ 2 nót víi x¸c suÊt nhá
nhÊt cho nót míi. NÕu tËp nót chØ chøa 1 nót th× kÕt thóc, ngîc l¹i th× ta
quay l¹i bíc 2.
Tõ ®ã ta cã bé m· sÏ ®îc thiÕt lËp b»ng çch dïng mét tËp hîp data
vµ ®¸nh gi¸ x¸c suÊt cña mçi sù kiÖn. Sù tèi u cã thÓ ®¹t ®îc b»ng çch
thiÕt kÕ mét b¶ng m· riªng biÖt cho mçi phÇn tö ®îc m· ho¸. Nhng ®iÒu
nµy sÏ lµm t¨ng sè b¶ng m·.
Muèn lËp ®îc b¶ng m· cÇn tÝnh x¸c suÊt xuÊt hiÖn mçi phÇn tö
¶nh trong tËp m·. Dùa vµo ®ã x©y dùng mét c©y kh«ng c©n b»ng (tøc
gåm mét sè nh¸nh kh«ng dµi b»ng nhau). Møc ®é kh«ng c©n b»ng cña c©y
phô thuéc vµo x¸c suÊt xuÊt hiÖn cña çc phÇn tö. Mét c©y ®îc x©y dùng
.
nh vËy gäi lµ c©y m· Huffman.
Nót gèc (8)
Nót nh¸nh (4) . 0 1

. Nót l¸
. .
a (4)
0 1
Nót nh¸nh (2)
Nót l¸
. 0
Nót l¸
1
. Nót l¸
b (2)
d (1) c (1) 164
H×nh 6.11 C©y m· Huffman

C©y m· Huffman lµ mét c©y nhÞ ph©n cã çc nh¸nh ®îc g¸n cho
gi¸ trÞ 0 hoÆc 1. Gèc cña c©y ®îc gäi lµ nót mèc, cßn çc ®iÓm rÏ nh¸nh
®îc gäi lµ çc nót nh¸nh. §iÓm kÕt thóc cña mét nh¸nh ®îc gäi lµ nót l¸.
Mçi nót l¸ ®îc g¸n t¬ng øng víi mét phÇn tö cÇn m· ho¸. H×nh 6.11 lµ vÝ
dô vÒ mét c©y m· Hunffman ®îc x©y dùng cho mét chuçi d÷ liÖu cÇn ph¸t
®i aaaabbcd.
Tõ mét nót nh¸nh, khi rÏ thµnh hai nh¸nh míi th× nh¸nh bªn tr¸i ®îc
g¸n cho gi¸ trÞ 0 vµ nh¸nh bªn ph¶i ®îc g¸n cho gi¸ trÞ 1 (viÖc g¸n nµy cã
thÓ lµm ngîc l¹i). Tõ m· cña mét symbol ®îc x¸c ®Þnh b»ng çch ®i tõ gèc
®Õn nót l¸ t¬ng øng víi symbol ®ã. Çc bit cña çc tõ m· ®îc tËp hîp tõ çc
gi¸ trÞ t¬ng øng cña nh¸nh phai ®i qua.
Tõ m· t¬ngøng víi çc symbol a, b, c, d lÇn lît ®îc cho trong b¶ng
6.1. Theo b¶ng 6.1 ta thÊy ®Ó ph¸t ®i chuçi d÷ liÖu aaaabbcd chØcÇn:
4 x 1 + 2 x 2 + 1 x 3 + 1 x 3 = 14 bit
B¶ng 6.1 M· ho¸ víi ®é dµi tõ m· thay ®æi
PhÇn tö Sè lÇn xuÊt X¸c suÊt Tõ m· ChiÒu dµi tõ

hiÖn m·
a 4 0,5 1 1
b 2 0,25 01 2
c 1 0,125 001 3
d 1 0,125 000 3
Hay sè bit trung b×nh/phÇn tö = 14/8 = 17,5 bit/phÇn tö.

165
§Ó thÊy ®îc hiÖu qu¶ cña m· Huffman, ta tÝnh sè lîng bit trung
b×nh cÇn thiÕt ®Ó biÓu thÞ mçi phÇn tö ¶nh ®èi víi m· ho¸ nhÞ ph©n
th«ng thêng, b¶ng 6.2. Theo b¶ng 6.2 sè lîng bit cÇn ph¸t ®i lµ 8 x2 = 16
bit, hay sè bit trung b×nh/phÇn tö = 16/8 = 2 bit.
B¶ng 6.2 M· ho¸ víi ®é dµi tõ m· cè ®Þnh
PhÇn tö Sè lÇn xuÊt X¸c suÊt Tõ m· ChiÒu dµi tõ

hiÖn m·
a 4 0,5 00 2
b 2 0,25 01 2
c 1 0,125 10 2
d 1 0,125 11 2
Nh vËy, trong vÝ dô ®¬n gi¶n nµy, m· ho¸ víi ®é dµi tõ m· ho¸ thay
®æi tiÕt kiÖm ®îc: (1 - 1,75/2) x 100% = 12,5% dung lîng bit cÇn thiÕt
®Ó biÓu thÞ vµ truyÒn t¶i th«ng tin mµ kh«ng hÒ bÞ tæn hao.
Nãi chung, m· ho¸ Huffman ®¹t hiÖu suÊt thÊp khi x¸c suÊt xuÊt
hiÖn çc phÇn tö gÇn nhau. Ngîc l¹i, nã ®¹t hiÖu suÊt cao khi x¸c suÊt xuÊt
hiÖn çc phÇn tö chªnh lÖch nhau lín. Trªn thùc tÕ m· Huffman ®îc ph¸t
triÓn trªn mét tËp ¶nh, nhng sau ®ã ®îc ¸p dông lªn çc ¶nh kh¸c, mçi ¶nh
cã ph©n bè x¸c suÊt symbol riªng cña nã. Do ®ã, m· Huffman kh«ng cÇn
thiÕt cho tèi u bÊt cø ¶nh ®Æc biÖt nµo. MÆc dï vËy m· Huffman lµ mét
trong nh÷ng kü thuËt nÐn quan träng mµ chóng ta sÏ gÆp ë mét sè øng
dông trong JPEG vµ çc chuÈn nÐn kh¸c.
a) VÝ dô vÒ ph¬ng ph¸p x©y dùng c©y m· Huffman
166
§Ó x©y dùng c©y m· Huffman, cÇn th«ng tin liªn quan ®Õn tÇn sè
xuÊt hiÖn cña tõng phÇn tö. Ch¼ng h¹n vÝ dô trªn, chóng ta ®· xuÊt ph¸t
tõ çc th«ng tin vÒ tÇn sè xuÊt hiÖn sau: a xuÊt hiÖn 4 lÇn, b xuÊt hiÖn 2
lÇn, c vµ d xuÊt hiÖn 1 lÇn.
Çc phÇn tö ®îc s¾p xÕp thµnh mét cét theo trËt tù gi¶m dÇn cña
tÇn sè xuÊt hiÖn nh h×nh 6.12. Mçi phÇn tö sÏ ®îc g¸n mét nót l¸. TÇn sè
xuÊt hiÖn cña ký tù ta gäi lµ träng lîng cña nót l¸ t¬ng øng. Hai nót l¸ ë cuèi
danh s¸ch ta gäi lµ c(1) vµ d(1) hîp thµnh mét nót nh¸nh b»ng mét nh¸nh 0
vµ mét nh¸nh 1. Nót nh¸nh ®ã sÏ cã träng lîng b»ng tæng träng lîng cña hai
nót l¸ thµnh phÇn (2). Mét cét míi ®îc t¹o ra gåm nót nh¸nh míi vµ çc nót l¸
cßn l¹i trong cét thø nhÊt còng ®îc s¾p xÕp theo trËt tù gi¶m dÇn cña träng
. . . .
lîng. Thñ tôc ®ã ®îc lÆp l¹i cho ®Õn khi chØ cßn mét nót chÝnh lµ nót
gèc. a (4) a (4) a (4) 1 Nót gèc
b (2) . . .
b (2) 1
(8)
§Ó ®a ra tõ m· cña mét phÇn tö,0chóng ta xuÊt ph¸t tõ nót l¸ t¬ng
øng víi phÇn tö ®ã vµ ®i ngîc lªn theo çc nh¸nh ®Ó ®Õn ®îc nót gèc. Khi
. .
(4)
0
®i qua mét nh¸nh cÇn tÝch luü l¹i gi¸ trÞ cña nh¸nh ®ã (0 hoÆc 1). §¶o ng-
c (1) 1
îc trËt tù cña çc bit tÝch luü ®îc
(2)chÝnh lµ tõ m· cÇn t×m. Ch¼ng h¹n víi
. 0
phÇn tö a, tõ nót l¸ ®Õn nót gèc chØ ®i qua mét nh¸nh 1, do ®ã tõ m· cña
nã lµ 1. §èi víi phÇn dtö(1)
c, tõ nót l¸ ®Õn gèc ph¶i ®i qua ba nh¸nh: nh¸nh 1,
nh¸nh 0 vµ nh¸nh 0, do ®ã tõ m· cña nã sÏ lµ 001.
H×nh 6.12 Thñ tôc x©y dùng c©y m· Huffman
b) Gi¶i m· theo c©y m· Huffman
Bëi v× çc tõ m· cã ®é dµi kh¸c nhau, cho nªn bªn thu ph¶i gi¶i m· luång bit
nhËn ®îc tõng bit mét. Çc tõ m· Huffman cã mét tÝnh chÊt gäi lµ tÝnh
"prefix", nghÜa lµ kh«ng cã mét tõ m· ng¾n h¬n nµo trung víi phÇn ®Çu
cña mét tõ m· dµi h¬n. Ch¼ng h¹n, ë vÝ dô trªn, a cã tõ m· lµ 1 vµ çc tõ m·
cña b, c, d kh«ng cã tõ m· nµo b¾t ®Çu b»ng 1.
167
Nhê vµo tÝnh chÊt prefix, viÖc gi¶i m· ë bªn thu trë nªn ®¬n gi¶n, lµ xuÊt
ph¸t tõ nót gèc vµ lÇn lît ®i theo çc nh¸nh t¬ng øng víi bit nhËn ®îc cho
®Õn khi ®Õn ®îc mét nót l¸ (nghÜa lµ ®· nhËn ®îc ®ñ mét tõ m· hîp lÖ).
Gi¶ sö, víi c©y m· trªn mµ luång bit nhËn ®îc lµ: 1000001011001 th× nã sÏ
®îc gi¶i m· nh trªn h×nh 6.13 Thêi gian
1 0 0 0 0 0 1 0 1 1 0 0 1
a d c b a c
H×nh 6.13 VÝ dô gi¶i m· theo c©y m·

Huffman
6.6 - nÐn trong ¶nh
1- Nguyªn lý nÐn trong ¶nh
NÐn trong ¶nh lµ lo¹i nÐn nh»m gi¶m bít th«ng tin d thõa trong miÒn
kh«ng gian. NÐn trong ¶nh sö dông c¶ hai qu¸ tr×nh cã tæn hao vµ kh«ng
tæn hao ®Ó gi¶m bít d÷ liÖu trong mét ¶nh. Qu¸ tr×nh nµy kh«ng sö dông
th«ng tin cña ¶nh tríc vµ sau ¶nh ®ang xÐt.
ThuËt ng÷ "¶nh" ë ®©y cÇn hiÖu mét çch chÝnh x¸c, bëi l÷ trong kü
thuËt nÐn ¶nh cho phÐp sö dông ho¹c mµnh (field) hoÆc ¶nh (frame) nh
mét ¶nh gèc. NÕu kü thuËt nÐn dïng mµnh th× nÐn trong ¶nh sÏ t¹o ra hai
¶nh trong mçi ¶nh. V× vËy, khi bµn vÒ nÐn thuËt ng÷ "¶nh" kh«ng lu«n
lu«n ®ång nghÜa víi thuËt ng÷ ¶nh trong lÜnh vùc truyÒn h×nh. H×nh
6.14 lµ s¬ ®å nguyªn lý qu¸ tr×nh nÐn trong ¶nh.
§iÒu khiÓn tèc ®é bit
B¶ng lîng tö
Nguån TiÒn DCT Lîng tö M· ho¸ M¹ch KhuyÕ TÝn

ch 168
¶nh xö lý thuËt ho¶ entrop trén hiÖu
y ®¹i ¶nh
®Öm nÐn
H×nh 6.14 NÐn trong ¶nh (intra Frame Compression)
Trong s¬ ®å nguyªn lý ta thÊy sö dông ph¬ng ph¸p biÕn ®æi DCT. Ph¬ng
ph¸p chuyÓn ®æi tèi u cho m· chuyÓn vÞ lµ ph¬ng ph¸p mµ ®¹t ®îc b×nh
ph¬ng cña lçi trong qu¸ tr×nh x©y dùng l¹i ¶nh víi mét sè bit ®· cho lµ nhá
nhÊt. Ngêi ta ®· nghiªn cøu vµ thÊy r»ng ph¬ng ph¸p chuyÓn ®æi tèi u lµ
chuyÓn ®æi KL (Karhunen - Loeve), chuyÓn ®æi nµy th«ng qua mét ma
trËn chuyÓn ®æi lµm gi¶m trËt tù t¬ng quan cña mét qu¸ tr×nh xö lý ngÉu
nhiªn liªn tiÕp díi d¹ng ®êng chÐo. Nhng khi sö dông ph¬ng ph¸p chuyÓn
®æi KL sÏ gÆp vÊn ®Ò lµ chuyÓn ®æi KL kh«ng cã mét thuËt to¸n biÕn
®æi nhanh tæng qu¸t, hay nãi çch kh¸c lµ nã kh«ng th«ng dông cho tÊt c¶
çc øng dông cña viÖc nÐn ¶nh sè.
Do ph¬ng ph¸p chuyÓn ®æi tèi u kh«ng th«ng dung, ngêi ta ®·
nghiªn cøu vµ ®a ra ph¬ng ph¸p chuyÓn ®æi gÇn tèi u ®Ó thay thÕ.
Nh÷ng ph¬ng ph¸p chuyÓn ®æi nh vËy ®· ®îc sö dông cho viÖc nÐn ¶nh
sè, nhng ph¬ng ph¸p th«ng dông nhÊt lµ biÕn ®æi DCT (Discrete Cosine
Transfrom). BiÕn ®æi DCT ®· ®îc ®a vµo n¨m 1974 vµ tõ ®ã tíi nay ®·
cã rÊt nhiÒu thuËt to¸n biÕn ®æi nhanh cho viÖc tÝnh to¸n DCT vµ ta sÏ
xem xÐt díi ®©y.
2- TiÒn xö lý
Tríc khi thùc hiÖn biÕn ®æi DCT, c¶ ¶nh ®îc chia thµnh çc khèi
lín riªng biÖt kh«ng chång nhau (MB - Macro Block). Mçi MB bao gåm 4
block çc mÉu tÝn hiÖu chãi (UY) vµ 2; 4 hoÆc 8 block çc mÉu tÝn hiÖu
hiÖu sè mµu (CR, CB), h×nh 6.15. Sè çc block cña tÝn hiÖu hiÖu mµu phô
thuéc vµo tiªu chuÈn cña tÝn hiÖu video. TÊt c¶ çc block cã cïng kÝch thíc
vµ mçi block lµ mét ma trËn ®iÓm ¶nh 8 x8 ®îc lÊy tõ mét ¶nh mµn h×nh
169
theo chiÒu tõ tr¸i sang ph¶i, tõ trªn xuèng díi. KÝch thíc block lµ 8 x 8 ®îc
chän bëi hai lý do sau:
0 1 0 1 4 5 0 1 4 8 5 9
4 5
2 3 2 3 6 7 2 3 6 7
10 11
a) 4: 2 : 0 (4: 1 : b) 4: 2 : 2 c) 4: 4 : 4
1)
H×nh 6.15 CÊu t¹o cña Macro Block
a) Thø nhÊt, lµ viÖc nghiªn cøu ®· chØ ra r»ng hµm hiÖp ph¬ng sai
(Covariance) suy gi¶m rÊt nhanh khi kho¶ng çch tõ pixel mµ ë ®ã hµm
hiÖp ph¬ng sai ®îc ®Þnh nghÜa vît qu¸ 8. ChÝnh v× vËy mµ ph¬ng ph¸p
nÐn sö dông lo¹i bá çc th«ng tin d thõa vÒ kh«ng gian kh«ng cÇn quan
t©m tíi çc khèi pixel cã kÝch thíc lín h¬n 8 x 8.
b) Thø hai, lµ sù tiÖn lîi cho viÖc tÝnh to¸n vµ thiÕt kÕ m¹ch
cøng. Nãi chung, c¶ møc nÐn lÉn ®é phøc t¹p vÒ tÝnh to¸n sÏ t¨ng nÕu
kÝch thíc block t¨ng.
VÝ dô vÒ viÖc chia thµnh çc block cña h×nh ¶nh ®èi víi hÖ PAL. PhÇn
tÝch cùc cña tÝn hiÖu video víi ®é ph©n gi¶i 576 x 720 sÏ ®îc chia lµm 72
x 90 block. Vµ nh vËy sÏ cã 36 x 45 MB nÕu tiªu chuÈn lÊy mÉu lµ 4: 2: 0
hoÆc 4: 1 : 1.
H×nh 6.16 CÊu tróc çc block tÝn hiÖu chãi (quÐt liªn
tôc)
170
H×nh 6.17 CÊu tróc çc block tÝn hiÖu chãi (quÐt
xen kÏ)
CÊu tróc cña MB còng phô thuéc vµo lo¹i quÐt ¶nh. NÕu quÐt liªn
tôc th× çc block bao gåm çc mÉu tõ çc dßng liªn tôc (lóc nµy lµ nÐn theo
¶nh - frame), h×nh 6.16. Ngîc l¹i, trong trêng hîp quÐt xen kÏ, trong mét
block chØ cã çc mÉu cña mét nöa ¶nh (nÐn theo m×nh - fied), h×nh 6.17.
Tãm l¹i viÖc chia h×nh ¶nh thµnh çc ¶nh con (block MB) sÏ thùc sù
cã ý nghÜa cho bíc chuyÓn vÞ tiÕp theo.
3- Lîng tö ho¸ khèi DCT
Qu¸ tr×nh lîng tö ho¸ khèi DCT ®ãng vai trß quan träng trong thiÕt
kÕ hÖ thèng nÐn video v× nã ¶nh hëng trùc tiÕp ®Õn viÖc cho l¹i chÊt l-
îng ¶nh kh«i phôc tèt hay xÊu. Çc m· biÕn ®æi sao cho chÊt lîng h×nh ¶nh
do m¾t ngêi c¶m nhËn tèt, phô thuéc vµo çc thµnh phÇn tÇn sè vµ sù biÕn
®æi chi tiÕt ¶nh tõng vïng trong miÒn kh«ng gian. Ph¬ng ph¸p lîng tö ho¸
thÝch nghi sö dông çc träng sè lîng tö thu ®îc, ®îc x¸c ®Þnh b»ng ba yÕu
tè bao gåm: Çc träng sè tÇn sè, çc tham sè chuyÓn ®éng cã thÓ nhËn biÕt
vµ çc tham sè tr¹ng th¸i ®Öm (h×nh 6.18)
171
Khèi 8 x 8 çc ®iÓm Çc hÖ sè biÕn ®æi Khèi DCT ®îc lîng tö
98 92 95 chãi
80 75 82 68 591 106 -18 DCT
28 - 34 14 18 40 10 - 2 2 -1 0 0 25 1110
50 3 0 11001
0. 10
97 91 94 79 74 81 67 35 0 0 0 0 0 0 3 0 0 0 0 0 0 1011
49 0 0 0. 3 1010
95 89 92 77 72 79 65 -1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 01
2. 2
47 0 0 11
93 87 90 75 70 77 63 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0. 2
45 0 0 11111000
7. -1 01
91 85 88 73 68 75 31 -1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
43 0 0 EOB 01
89 83 86 71 66 73 59 0 0 0 0 0 0 0 01
41 0 0 0 0 0 0 0 0
0 11111001 0
87 81 84 69 64 71 57 -1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 101
39 0 B¶ng 0 0
träng sè
85 79 82 67 62 69 55 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
37 0 B¶ng
0 Lùa chän tèc
Ph©n líp n¨ng Huffman
lîng khèi ®é dßng bit ra
§Þnh d¹ng khèi vµ
cÊu tróc khèi
Y DCT Lîng QuÐt RLC VLC Bé ®Öm Dßng tÝn
CR tö ho¸ zic - z¾c hiÖu nÐn
CB

X¸c ®Þnh khèi HÖ sè
 cÇn b»ng
M· DPCM
§iÒu khiÓn
hÖ sè DC ®Öm
H×nh 6.18 Qu¸ tr×nh nÐn ¶nh b»ng ph¬ng ph¸p DCT
Chøc n¨ng c¬ b¶n cña bé lîng tö ho¸ lµ thùc hiÖn chia mçi hÖ sè
DCT cho mét sè lín h¬n 1 ®Ó t¹o ra çc sè cã gi¸ trÞ 0 hoÆc gÇn b»ng 0 sao
cho cã thÓ ®îc lµm trßn bá qua trong qu¸ tr×nh m· ho¸ tiÕp theo. Çc hÖ sè
cã n¨ng lîng thÊp, ®Æc trng cho sù biÕn ®æi Ýt gi÷a çc ®iÓm ¶nh cã thÓ
172
lo¹i bá mµ kh«ng g©y ¶nh hëng ®Õn sù c¶m thô chÊt lîng ¶nh t¸i t¹o l¹i
mÆt ngêi.
Lîng tö ho¸ lµ qu¸ tr×nh lµm mÊt th«ng tin vµ t¹o ra çc hiÖu øng
gi¶. Nh»m ®¹t ®îc mét hÖ thèng nÐn kh«ng ¶nh hëng nhiÒu ®Õn chÊt lîng
¶nh, rÊt nhiÒu çc yÕu tè sÏ cÇn ®îc tÝnh ®Õn trong mét thiÕt kÕ, phô
thuéc vµo çc øng dông, tÝnh hiÖu qu¶, ®é phøc t¹p vµ gi¸ thµnh v.v....
YÕu tè ®Çu tiªn tÝnh ®Õn ®Æc tÝnh c¶m thô cña m¾t ngêi ®îc
tæng qu¸t trong mét b¶ng (ch¼ng h¹n nh b¶ng çc khèi DCT cho tÝn hiÖu Y
vµ CR, CB dïng trong chuÈn nÐn JPEG). Thµnh phÇn C vµ çc thµnh phÇn
tÇn sè thÊp lµ çc th«ng sè cã ý nghÜa nhÊt cña khèi ®iÓm ¶nh ban ®Çu.
HÖ sè DC sÏ ®îc lîng tö víi ®é chÝnh x¸c 12 bit nh»m tr¸nh çc nhiÔu xuÊt
hiÖn gi÷a çc khèi ®iÓm ¶nh. Trong khi çc hÖ sè t¬ng øng víi thµnh phÇn
tÇn sè cao chØ ®îc lîng tö víi ®é chÝnh x¸c 2 bit - do kh¶ n¨ng c¶m nhËn
cña m¾t ngêi gi¶m ë tÇn sè cao. Theo ®ã, çc hÖ sè chia trong b¶ng lîng tö
cã gi¸ trÞ nhá ®èi víi hÖ sè DC vµ çc thµnh phÇn tÇn sè thÊp; gi¸ trÞ cao
h¬n cho çc hÖ sè t¬ng øng thµnh phÇn tÇn sè cao.
Trong h×nh 6.18 hÖ sè b¶ng lëng tö ho¸ thuËn ®îc x¸c ®Þnh theo
biÓu thøc:
 F ( u ,v ) 
Fq (u,v) =   = gi¸ trÝ nguyªn gÇn nhÊt
 Q( u , v ) 
 

 F ( u , v )  Q( u , v ) / 2

 
(6.9)
 Q( u , v ) 
 
Trong h×nh 6.19 gi¸ trÞ khèi x¸c ®Þnh cho phÐp çc gi¸ trÞ tÝn
hiÖu chãi vµ tÝn hiÖu mµu ®îc lîng tö kh¸c nhau. NhiÔu lîng tö ®èi víi
173
tÝn hiÖu mµu khã nh×n thÊy h¬n ®èi víi tÝn hiÖu chãi, cho nªn cã thÓ
thùc hiÖn lîng tö ho¸ th« tÝn hiÖu mµu.
0 j 0 i
7 7
16 11 10 16 24 40 51 17 18 24 47 99 99 99
k k
61 99
12 12 14 19 26 58 60 18 21 26 66 99 99 99
99
7 55 7
14 13 16 24 40 57 69 24 26 66 99 99 99 99
56 99
B¶ng lîng tö ®îc
14 17 22 29 51 87 80 ®a vµo bé lîng tö víi çc gi¸ trÞ
47 66 träng
99 99 sè phô
99 thuéc
99 99
62trÝ hÖ sè trong khèi DCT.
vµo vÞ 99
18 22 37 56 68 109 103 99 99 99 99 99 99 99
77 99
B¶ng träng sè (theo chuÈn JPEG cho B¶ng träng sè (theo chuÈn JPEG cho
24 35 99 99 99 99 99 99 99
mÉu55tÝn 64
hiÖu81mµu)
104 113 mÉu tÝn hiÖu chãi )
92 99
49 64 78 H×nh 6.19121
87 103 Çc120
b¶ng lîng tö cho tÝn99 hiÖu
99 99chãi99 vµ tÝn
99 hiÖu
99 99
101 mµu theo chuÈn 99JPEG
99 99 99 99 99 99 99
72 92 95 98 112 100 103
99
99Çc ¶nh cµng chi tiÕt th× hÖ sè thµnh phÇn tÇn sè cao cµng lín, vµ
cã thÓ dÉn ®Õn trµn bé ®Öm nÕu çc hÖ sè trong b¶ng lîng tö t¬ng øng
qu¸ thÊp. Mét th«ng tin håi tiÕp vÒ tr¹ng th¸i bé ®Öm cho phÐp ®iÒu
khiÓn mét hÖ sè cÇn b»ng qua ®ã tèi u tr¹ng th¸i cña bé ®Öm. HÖ sè c©n
b»ng nµy chØ ®a vµo çc thµnh phÇn AC mµ th«i. HÖ sè c©n b»ng lµ mét
h»ng sè trong mét cÊu tróc khèi c¬ b¶n chøa ®ùng hai khèi mµu vµ mét sè
thay ®æi çc khèi phô thuéc vµo cÊu tróc lÊy mÉu cña ¶nh ban ®Çu.
174
Víi mét cÊu tróc khèi gåm 4 khèi ®iÓm chãi, çc chi tiÕt ¶nh cã thÓ
®îc tËp trung n¨ng lîng cao vµo mét trong 4 khèi, sÏ t¹o ra lîng tö ho¸ th«
còng nh xuÊt hiÖn lçi lîng tö lín vµ çc hiÖn tîng nhiÔu kh«ng mong muèn
trong çc khèi cßn l¹i. §Ó tr¸nh hiÖn tîng nµy, n¨ng lîng chøa trong khèi cã
thÓ ®îc ®¸nh gi¸ b»ng çch xem xÐt hÖ sè AC cã ý nghÜa trong tÊt c¶ çc
khèi vµ chia thµnh çc møc ®iÒu khiÓn bé lîng tö.
4- M· ho¸ entropy
Lîng tö ho¸ biÓu diÔn rêi r¹c d÷ liÖu ®îc truyÒn. G¸n tõ m· lµ lÊy
nh÷ng gi¸ trÞ lîng tö ho¸ vµ t¹o ra mét luång bit truyÒn. ThËt ra lîng tö ho¸
vµ g¸n tõ m· cã sù t¬ng quan gÇn gòi vµ kh«ng cÇn t¸ch biÖt râ rµng.
Nãi mét çch kh¸c, liªn kÕt tèi u cña lîng tö ho¸ vµ g¸n tõ m· lµ xö lý
cã ®é phi tuyÕn cao. Mét bé lîng tö ho¸ tuyÕn tÝnh víi mét bíc nh¶y thÝch
hîp ®îc chän riªng cho mçi phÇn tö ®îc m· ho¸, tiÕp theo lµ mét bé m· ho¸
entropy phï hîp cã thÓ cho kÕt qu¶ gÇn tèi u.
Gi¸ trÞ çc lîng tö ho¸ cã thÓ chØ biÓu diÔn nhê çc tõ m· cã ®é dµi
cè ®Þnh hay ®ång ®Òu, tøc lµ çc gi¸ trÞ lîng tö ho¸ biÓu diÔn b»ng cïng
mét sè bit. Tuy nhiªn hiÖu qu¶ cña viÖc m· ho¸ kh«ng cao. §Ó c¶i tiÕn hiÖu
qu¶ ngêi ta dïng m· ho¸ entropy. M· ho¸ entropy dïng nh÷ng ®Æc tÝnh
thèng kª cña tÝn hiÖu ®îc m· ho¸. Mét tÝn hiÖu, ë ®©y lµ gi¸ trÞ pixel
hoÆc çc hÖ sè chuyÓn vÞ, cã chøa mét lîng th«ng tin (entropy) tuú theo
nh÷ng x¸c suÊt cña nh÷ng gi¸ trÞ hay sù kiÖn kh¸c nhau xuÊt hiÖn. VÝ dô
nh÷ng tõ m· nµo Ýt x¶y ra h¬n sÏ cã nhiÒu th«ng tin h¬n tõ m· hay x¶y ra.
Khi dïng m· ho¸ entropy cã hai vÊn ®Ò ®Æt ra: Thø nhÊt, m· ho¸
entropy lµm t¨ng ®é phøc t¹p vµ yªu cÇu bé nhí h¬n so víi m· ®é dµi cè
®Þnh. Thø hai, m· ho¸ entropy g¾n liÒn víi tÝnh kh«ng æn ®Þnh cña tÝn
hiÖu video sÏ lµm tèc ®é bit thay ®æi theo thêi gian. Do ®ã, cÇn mét c¬
cÊu ®iÒu khiÓn bé ®Öm khi m· ho¸ nguån tèc ®é bit biÕn ®æi ®îc ghÐp
víi kªnh tèc ®é bit h»ng.
Bé m· ho¸ entropy ®îc thùc hiÖn cho ®é d thõa thèng kª cè h÷u
trong çc phÇn tö ®îc m· ho¸ ®Ó truyÒn. Sù d thõa chÝnh lµ ph©n bè x¸c
suÊt kh«ng ®ång ®Òu trªn gi¸ trÞ cña mçi phÇn tö. Ph©n bè x¸c suÊt cµng
lÖch l¹c khái ph©n ph©n bè ®Òu th× hiÖu suÊt cµng t¨ng nhê m· ho¸
175
entropy. M· Huffman lµ mét trong nh÷ng s¬ ®å ®îc sö dông phæ biÕn.
Ngoµi ra trong m· ho¸ entropy cßn sö dông m· RLC (Run Length Code) sÏ
cho hiÖu suÊt nÐn rÊt cao.
§Ó m· ho¸ entropy çc hÖ sè ®îc lîng tö ho¸ C'(u, v), tríc hÕt cÇn
biÕn ®æi m¶ng hai chiÒu cña çc hÖ sè C'(u, v) thµnh chuèi sè mét chiÒu
b»ng çch quÐt zig - zag.
H×nh 6.20 QuÐt zig -zag çc hÖ sè lîng tö ho¸

DCT
Lóc ®Çu, chuçi sÏ lµ çc hÖ sè kh¸c 0, sau ®ã sÏ lµ mét chuçi çc sè
0 liªn tiÕp. Viªc xö lý 64 hÖ sã cña khèi 8 x 8 pixel b»ng çch quÐt zig -zag
(h×nh 6.20) lµm t¨ng tèi ®a chuçi çc gi¸ trÞ 0 vµ do vËy lµm t¨ng hiÖu qu¶
nÐn khi dïng RLC.
Kü thuËt RLC ®îc dïng cho çc hÖ sè lîng tö ho¸ tèt h¬n lµ dïng trùc
tiÕp cho sè liÖu ¶nh. Trong qu¸ tr×nh quÐt zig - zag ë trªn, RLC sÏ ®îc thùc
176
thi. Cô thÓ ë ®©y, RLC thùc chÊt lµ viÖc thay thÔ çc hÖ sè cã gi¸ trÞ 0
b»ng sè lîng çc ch÷ sè 0 xuÊt hiÖn.
Ta lÊy mét vÝ dô vÒ RLC, h×nh 6.21. Trong vÝ dô nµy, chuçi mét

chiÒu çc hÖ sè DCT sau khi quÐt zig - zag víi çc gi¸ trÞ gièng nhau sÏ ®îc
gom l¹i víi nhau b»ng RLC. Lóc nµy, chuçi mét chiÒu cã çc ®o¹n chuçi dµi
cã dïng gi¸ trÞ lµ cacsymbol cã d¹ng: < chiÒu dµi chuçi 0, gi¸ trÞ>.
ë ®©y gi¸ trÞ 10 kh«ng cã gi¸ trÞ 0 nµo tríc ®ã ®îc biÓu diÔn b»ng
<0, 10>: Gi¸ trÞ - 2 cã hai gi¸ trÞ 0 ®øng tríc ®îc biÓu diÔn b»ng <2, -2>
v.v.... Riªng mét dÊu ®Æc biÖt lµ End of Block (EOB) ®îc dïng ®Ó ®¸nh
dÊu vÞ trÝ b¾t ®Çu cña chuçi çc sè 0 liªn tiÕp.
Trong vÝ dô nµy, ta cã mét chuçi 49 tõ m· víi gÝa trÞ 0. Nh vËy

chØ xÐt riªng + 49 tõ m· gi¸ trÞ 0 ®îc nÐn xuèng chØ cßn 3 tõ m·. §iÒu
nµy chøng tá hiÖu suÊt nÐn rÊt cao cña tõ m· RLC. TÊt nhiªn ®©y lµ qu¸
tr×nh nÐn kh«ng tæn hao.
Çc tõ m· víi ®é dµi thay ®æi RLC cã tÇn suÊt xuÊt hiÖn cao sau
®ã ®îc m· ho¸b»ng çc m· ng¾n, vµ çc tõ m· RLC cã tÇn xuÊt xuÊt hiÖn
thÊp t¬ng øng ®îc m· ho¸ b»ng çc tõ m· dµi. Qu¸ tr×nh nµy ®îc gäi lµ qu¸
tr×nh m· ho¸ víi ®é dµi tõ m· thay ®æi (VLC).
B¶ng 6-5 minh ho¹ çc ph©n nhãm çc hÖ sè AC, vµ b¶ng 6-6 lµ
mét vÝ dô vÒ b¶ng m· Huffman t¬ng øng cho çc nhãm nµy. Tõ m· ng¾n
b¸o hiÖu kÕt thóc khèi (EOB) cho biÕt tÊt c¶ çc hÖ sè cßn l¹i trong khèi
mang gi¸ trÞ 0.
177
Tµi liÖu tham kh¶o
TIẾNG VIỆT
1. NguyÔn Kim S¸ch(2001), TruyÒn h×nh sè vµ multimedia, NXB Khoa häc
kü thuËt
2. Ng« Th¸I TrÞ (2005), DVB-T vµ øng dông trong truyÒn h×nh sè mÆt ®Êt,
NXB Bu ®iÖn.
3. V÷ §øc Lý, §ç Hoµng TiÕn , Nguyªn lý truyÒn h×nh, NXB Khoa häc kü
thuËt.
TIẾNG ANH
4. ATSC (1999), Modulation and Coding Requirements for Digital TV (DTV)

Application Over satellite, ATSC document A/80.
5. DVB (1997), Framing structure, channel coding and modulation for 12/12
GHz satelleta services, DVB - EN 300 421
6. DVB (1999), Framing structure, channel coding and modulation for
Digital Satellite News Gathering (DSNG) and other contribution
applications by satellite, DVB, EN 301 210.
7. Maral G.,Bousquet M. (1993), Satellite Communications System, John
Wiley & Sons Ltd, England
8. Michael Robin, Michel Poulin (1998), Digital Television Fundamentals, Mc
Graw Hill
10. ITU-T Reports S series
178
11. ITU-T Reports P series
12. Stephen G. Wilson (1996), Digital Modulation and coding, Department
of Electrical engineering university of Virginia.
13. Websites of ITU, DVB, Satellite Companies.
179

Giao Trinh TH

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giao Trinh TH

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Lêi më ®Çu xung khÝa

1.1.1 - ¸nh s¸ng vµ sãng ®iÖn tõ

F(hz) 105 1014 1016

Sãng radio Hång ngo¹i Cùc tÝm Tia X Tia 

§Æc tÝnh cña m¾t ngêi

1.1.2 - Mµu s¾c

Xanh d­¬ng (Blue) Xanh l¸

1-2. Nguyªn lý truyÒn h×nh ¶nh trong truyÒn h×nh mµu.

1.2.1 - Nguyªn lý truyÒn h×nh ¶nh

1.2.2 - Nguyªn lý quÐt liªn tôc.

QuÐt thuËn(cã data)

QuÐt ng­îc(kh«ng data)

Quy luËt ®äc s¸ch Quy luËt quÐt liªn tôc

1.2.3 - Ph¬ng ph¸p quÐt xen dßng

Mµnh ch½n Mµnh lÎ

1.2.4 - X¸c ®Þnh sè dßng quÐt, sè phÇn tö ¶nh

 - gãc tr«ng lín nhÊt

Cã  lµ gãc tr«ng lín nhÊt

Theo tiªu chuÈn OIRT  chän fvideo max = 6 (Mhz)

1-3. TÝn hiÖu thÞ tÇn

1.3.1 - Sù h×nh thµnh tÝn hiÖu thÞ tÇn

Tr¾ng X¸m §en

Utr¾ng : ®iÖn ¸p øng víi møc tr¾ng

Møc ®ång bé Møc tr¾ng

Xung t¾t mµnh (23 -30)TH

Xung ®ång bé Xung c©n

H×nh 1. 14 cho ta:

1-4. Ph¸t sãng tÝn hiÖu truyÒn h×nh

1.4.1 - S¬ ®å khèi hÖ thèng ph¸t tÝn hiÖu truyÒn h×nh.

1.4.2 - §iÒu chÕ tÝn hiÖu h×nh, tiÕng.

fov -fvideo min fov +fvideo min

§iÒu chÕ tÝn hiÖu tiÕng

1.4.3 - D¶i th«ng vµ cÊu tróc kªnh truyÒn h×nh

B¨ng VHF (very hight frequency) 48300MHz (h×nh 1. 18)

Kªnh sãng TÇn sè mang h×nh D¶i tÇn

Kªnh sãngTÇn sè mang h×nh D¶i tÇn(MHz)

1.4.4 - C¸c th«ng sè cña c¸c hÖ thèng truyÒn h×nh

C¸c tiªu chuÈn c¬ b¶n cña c¸c hÖ thèng truyÒn h×nh

TT C¸c tiªu chuÈn kü thuËt OIRT CCIR FCC

1-6. S¬ ®å khèi m¸y thu h×nh ®en tr¾ng

M¹ch K§ cao Trén K§ trung VIDEO K§ thÞ

Dao ®éng mµnh: V.OSC – Vertical oscilate

1.6.2 - NhiÖm vô c¸c khèi

1.6.3 - Nguyªn lý lµm viÖc.

2.1.1 - HÖ thèng phæ tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n

KhuyÕch ®¹i B KhuyÕch ®¹i G KhuyÕch ®¹i R

§iÒu chÕ f §iÒu chÕ f §iÒu chÕ f

2.1.2 - HÖ thèng thu tÝn hiÖu truyÒn h×nh mµu

2.2.3 - M· ho¸ vµ gi¶i m· tÝn hiÖu truyÒn h×nh mµu

Osc fs c (3,58 hoÆc 4,43)

2.4.1 - Kh¸i niÖm më ®Çu

f0 f0+fmax f0-fmax f0 f0+fmax f0 f0+fmax

TÝn hiÖu ®ång bé mµu.

Burst (8- 12)T

M¹ch ®iÒu biªn c©n b»ng dïng TZT.

2.4.3 - Gi¶i ®iÒu biªn SAM.

SAM Wave Carrier Wave AM Wave

2.4.4 - §iÒu chÕ vu«ng gãc (Quadrature)

2.4.5 - M· ho¸ hÖ mµu NTSC

2.4.6 - Gi¶i m· mµu hÖ NTSC

2.4.7 - KÕt luËn hÖ mµu NTSC

2.5.1 - Kh¸i niÖm

2.5.2 - M· ho¸ SECAM c¨n b¶n.

Xanh d¬ng (Blue) Xanh l¸

QuÐt ngîc(kh«ng data)

b) TÝn hiÖu cã söa tríc läc th«ng

H×nh 5.12 Ph©n bè n¨ng lîng phæ tÇn sè

H×nh 5.13 S¬ ®å khèi m¹ch biÕn ®æi sè - t¬ng tù

Sên xung ®ång bé

Mµn tÝch cùc t¬ng tù I

H×nh 5.22 Quan hÖ gi÷a dßng t¬ng tù vµ dßng sè chuÈn 4fscNTSC

Møc lîng tö Møc sè

Mµn tÝch cùc t¬ng tù II

H×nh 5.28 Quan hÖ gi÷a mµnh t¬ng tù vµ