Enflasyon

Enflasyon Nedir?

Enflasyonun Kayna ı Nedir?

Enflasyonun Maliyeti Nedir?

Para Politikası Nedir - Nasıl Çalı ır?

TCMB Para Politikasının Çerçevesi

Para Politikasının Öncelikleri

Türkiye’de Enflasyon

Enflasyon Sorun Olmaktan Çıkınca...

TÜRK YE CUMHUR YET MERKEZ BANKASI 2004

 E N F L A S YO N

Tü r kiye Cu m h u r iyet M er ke z B an k ası

2004

w w w . t c m b . g o v. t r iletisimbilgi@tcmb.gov.tr
 B u y a y ın , l e t i i m G en e l Mü d ü rl ü ü ’ n ü n
( 0 3 1 2 ) 3 2 4 0 9 9 3 n u m a r a l ı t e l e f o n u n u a r a m a n ız ve y a
i l e t i s i m b i l g i @ t c mb .g o v. t r a d r e s i n e e l e k t r o n i k p o s t a g ön d e r m e n i z
h al ind e ad resin ize ü cretsiz ol arak g önd eril ecektir.
 Enfl asyon

E N F LA S Y O N N E D R ?
Enflasyonun dü mesi; fiyatların
Enflasyon deyince akla ilk gelen dü mesi, insanların alım gücünün
artması, gelirlerinin yükselmesi demek
günlük hayatta çokça kullandı ımız mal
de ildir. Enflasyonun dü mesi,
ve hizmetlerin fiyatlarının artmasıdır. fiyatların daha az artması, insanların
Ancak mal ve hizmetlerin fiyatları alım güçlerinin daha az azalması ve
zaman içinde artabilir veya azalabilir. neticesinde istikrar ve refah demektir.
Enflasyon sadece belli bir malın veya
hizmetin fiyatının tek ba ına artması
de il, fiyatların genel düzeyinin sürekli
bir artı göstermesidir. Di er bir
deyi le, sadece bazı malları n
fiyatlarının sürekli artması ya da tüm
malların fiyatlarının bir sefer artması
enflasyon de ildir. Örne in aylık
enflasyon oranının yüzde 1 olması, o
ay içinde fiyatlar genel seviyesinin bir
önceki aya göre yüzde 1 oranında
arttı ını gösterir. Yıllık enflasyonun
yüzde 30 olması da, fiyatların bir Yüksek enflasyon paranın alım

önceki yıla göre ortalama yüzde 30 gücünü azaltır ve aynı zamanda fiyat

oranında arttı ını, örne in geçen yıl 20 de i imlerini anlamayı zo rla tırır.

milyon TL’ye alınan bir mal sepetinin Örne in, Türkiye’de 1960’lı yıllarda 50-

bu yıl ancak 26 milyon TL’ye 100 bin TL ile ortalama bir ev

alınabilece ini ifade eder. alınabilirken bugün bu para ile bir ekmek
dahi alınamaması, enflasyonun alım
gücünü zaman içinde ne denli azalttı ının
net bir göstergesidir.

ENFLASYON: Fiyatlar genel seviyesinin

sürekli olarak artmasıdır.

TÜFE (tüketici fiyat endeksi): Tüketici

tarafından satın alı nan mal ve hizmetlerin
fiyatlarındaki de i ik likleri ölçer.
Fiyatlar, 1968 yılından beri TÜFE bazında
TEFE (toptan e ya fiyat endeksi): yakla ık 876 bin kat artmı tır.
Ekonomide üretim faaliy etinde yer alan
maddelerin fiyatlarındak i de i iklik leri
toptancı a amasında ölçer.

3
 Enfl asyonun Ka yna ı
ENFLASYONUN KAYNA I NED R? gerçekle en bir süreç de ildir. Para
arzının artmasıyla artan talebi kar ılamak
Talep Enflasyonu: Talep enflasyonu için firmalar ilk a amada kapasitelerini
genellikle para arzının artmasının tüketimi artırma yoluna giderler; bu amaçla
a r tı r ma sı so nuc u o r ta ya ç ı ka r. fazladan i çi alınması, fazla mesai
Ekonomideki toplam arzın toplam talebi yapılması, yeni makineler alınması
(kutu 1) kar ılayamaması sonucu fiyatlar firmaların maliyetlerini artırır.
y üks elir.

Para arzı Tüketiciler daha fazla Tüketim daha Enflasyon

Bankaların
artar. borç alır, ellerindeki fazla artar. artar.
borç
para miktarı artar. Üretim bu artı a
verebilecekleri
miktar artar. ayak uyduramaz.

Artan maliyeti kar ılamak için

H ar ca dı ı mız pa ra m i kt ar ı ,
firmalar fiyatlarını artırırlarsa, enflasyona
enflasyonu etkiler. Bir malın fiyatının
sebep olurlar. Ekonomist Paul Krugman
artması, aynı mal için daha fazla para
bu durumu öyle ifade etmektedir: “Para
harcamamızı gerektirir. Bu da ancak, ya
arzını artırmak çok fazla tatlı yemek
daha az tasarruf yapmamızla ya da
gibidir; yerken kendinizi iyi hissedersiniz...
g e li r i m i z i n a r t m a sı y la
Bunun faturası ise sonradan
mümkün olabilir. Fiyatlarla
çıkar” (Fortune Dergisi, 2 ubat
beraber gelirler ve harcamalar
1998). Para arzının artmasıyla
da artarsa, enflasyon artar.
ba langıçta azalan i sizlik ve
Çünkü ellerinde daha fazla
a rt a n kâ r la r la e ko no mid e
para olunca tüketicilerin mal
canlanma ba lar, ancak bu olumlu etkiler
ve hizmetlere olan talebi artar ve satın
kısa süre sonra yerini artan enflasyona ve
almak istedikleri mal için daha fazla fiyat
getirdi i olumsuzluklara bırakır.
verebilirler. Bu noktada, para arzının
(kutu 1) paraya olan talepten daha fazla
artmasının enf lasyo na yo l açtı ı Kutu 1
Arz: Ekonomide üretilen ve piyasaya
unutulmamalıdır.
sunulan mal ve hizmetlerdir.
Talep: Ekonomik birimlerce mal ve hizmetleri
Kar ılıksız para basılması yoluyla
satın alma iste idir.
piyasadaki para arzının ve bireylerin
Para arzı: Belli bir dönemde ekonomide
ellerindeki para miktarının artması tüketim
i lem ve yatırımlarda kullanılmaya hazır para
talebini artırırken, üretimin aynı oranda miktarının tümüdür.
artması o kadar kolay ve çabuk
4
 Enfl asyonun Ka yna ı
Yüzde de i im
120
Türkiye’de
100 1950’lerden
günümüze de il
80
para arzı para arzı ve
60 enflasyon.

40

enflas yon
20

0
1953 1958 1963 1968 1973 1978 1983 1988 1993 1998 2003
Kaynak: D E, TCMB. Yıllar
Para arzı: M2, Enflasyon: TEFE, 5 yıllık hareketli ortalamalar

Maliyet E nflasyonu: E nf lasyo nu Bekleyi lerin E nflasyona E tkisi:

sadece talep de il, aynı zamanda arz E nf lasyo na dair bekleyi ler de
da etkiler. Üretimde kullanılan her enf lasyonu etkileyen önemli bir
türlü maddenin ve i gücünün unsurdur. Beklentiler enflasyonun
maliyetinin artması so nuc unda artmayaca ı yönünde oldu u sürece
fiyatların artı a geçmesi enflasyon talep ve maliyet enflasyonu artı ı
yaratır. devam etmez. Bunun aksine bir
beklenti olu tu u sürece davranı lar
çi ü c r e t le r i n d e ki
buna göre ekillenir ve enflasyon artar.
s ü re kli ar tı lar ı n,
E er e nf la s y o n u n art aca ı
firmaların vergi yükünün
bekleniyorsa, çalı anlar alım güçlerinin
artmasının, hammadde
azalmaması için ücretlerinin artmasını
fiyatlarındaki artı ların
talep ederler, bu da firmaların
ü retim m a liyet leri ni
maliyetlerinin artmasına yol açar. Bu
artırarak fiyatlar genel
maliyet artı ı tüketicilere daha yüksek
seviyesini yükseltmesi
fiyatlar olarak yansıtılırsa enflasyon
maliyet enf lasyo nuna yo l açan
artar. Benzer ekilde, ekonomideki
etkenlerdendir.
sözle melerin enflasyonun artaca ı
beklentisine göre düzenlenmesi ve
geçmi teki yüksek enflasyonun devam
edece i beklentisi de enflasyonun
kendi kendini besleyerek yükselmesine
sebep olur.

çi ücretleri, Maliyetler Artan maliyetler

hammadde artar. fiyatlara yansır,
Mal ve hizmetlere olan talebin
fiyatları artar. enflasyon artar. üretilenden fazla olması, girdi
maliyetlerinin arması ve enflasyonun
artaca ı beklentisi enflasyon yaratır.

5
 Enfl asyonun Mali yeti
ENFLASYONUN MAL YET NED R? yarattı ı belirsizlik, bireylerin ve firmaların
gelece e ili kin endi elerini artırarak
Karar alma sürecinde; uz u n v a d e li k a r a r la r d a n
Yüks ek e nf la s yo n ka ç ı nm a la r ı na yol açar.
n e d e n i y le b i r e y le r i n ve Örne in, fabrika kurmak, üretim
firmaların fiyat algılamaları yapmak ve kâra geçmek kısa
bulanıkla ır. Yüksek enflasyon sürede gerçekle emez. E er
o rtamında he r eyin f iyatı gelecek be -on yıllık dönemde
sürekli ve orantısız arttı ı için eko no minin seyri yakla ık
neyin ucuz, neyin pahalı olarak tahmin edilemiyorsa, bu
oldu unu anlamak zorla ır. tür uzun vadeli dü ünceler
ertelenir veya hiç gerçekle tirilmez. Bu
Nasıl ki ölçü sistemleri sayesinde da, istihdamı (kutu 2), ülke kalkınmasını
belli bir mesafenin uzunlu u hakkında ve refahını olumsuz etkiler.
fikir sahibi olabiliyorsak,
p a ra da ma l ve Uzun yıllar süren yüksek
hi z m e t le r i n de eri enflasyon sonucu bireylerin
hakkında bir fikir sahibi karar alırken gelecekten
olmamızı sa lar. Bir çok geçmi e b a km a
metrenin uzunlu unun alı kanlı ı edinmeleri ve
her yıl yüzde 10 f i y a t la r ı n y ü ks e le c e i
kısaldı ını dü ündü ümüzde, mesafeler yönünde beklentiye girmeleri enflasyonun
hakkında karar vermenin oldukça kendi kendini beslemesine yol açarak
karma ık bir hale gelece i ve ölçüm dü mesine engel olur.
sistemine olan güvenin sarsılaca ı
açıktır. Yüksek enflasyon da aynı
Enflasyon, belirsizli i artırarak
sonuçları do urur. bireylerin sa lıklı yatırım ve üretim
kararları almalarını engeller ve uzun
Yüksek enflasyon nedeniyle vadeli plan yapmaktan kaçınmalarına
nispi fiyat de i imleri kolay ayırt sebep olur.
edilemez, sa lıklı karar alabilmek için
gerekli ve yeterli bilgi sa lanamaz. Kutu 2

stihdam: Aktif i gücü içindeki çalı an kısımdır.

Fiyatlar, bireylerin ve firmaların ne
Faiz: Parayı belli bir süre için ba kasının
kadar tüketip ne kadar tasarruf ve yatırım
kullanımına sunmanın bedelidir.
yapacaklarına dair karar vermelerine Reel Faiz: Ödünç para veren ki inin enflasyon
yardımcı olur. Enflasyonist ortamın dü üldükten sonra elde edece i faiz kazancıdır.

6
 Enfl asyonun Mali yeti

Yatırım sürecinde; Enflasyo n, i adamlarını ve

ü r e t i ci le r i ya t ı r ı m ve ü r e ti m
Enflasyonun önceden tahmin
yapmaktan alıkoyar. Örne in, firmalar
edilemeyen de i ikliklere neden olarak
yeni fabrikalar açıp, yeni istihdam
yarattı ı belirsizlik, yatırımcının kendini
imkanları yaratmak gibi uzun ve emek
garantiye almak ve riskten korunmak
isteyen i ler yerine tasarruflarını
için fazladan bir getiri talep etmesine
enf lasyo ndan daha fazla getiri
ve dolayısıyla reel faizlerin (kutu 2)
sa layabileceklerini dü ündü kle ri
yükselmesine yol açar. Bu da,
yabancı para, bina, arsa gibi araçlara
borçlanma maliyetlerini artırarak,
kaydırarak üretim yapmadan kazanç
üreticinin kredi taleplerini kısıtlayan ve
elde etmeye yönelirler.
yatırımı engelleyen bir unsur olarak
ortaya çıkar, tıpkı yatırım yapmak
isteyen i adamının bankadan alaca ı Enflasyon, bir yandan yüksek faizler
nedeniyle borçlanma maliyetini
borç için yüksek faiz istenmesi
artırarak, di er yandan birikimlerin
y ü z ü nd e n yatırım ka r a r ı nd a n verimsiz alanlara yönelmesine yol
vazgeçmesi gibi. açarak yatırımları olumsuz etkiler.

Kredi piyasasında;

Yüksek enf lasyo n, f inans

piyasalarının gelecekle ilgili öngörü
yapabilmelerini zorla tırarak kredi
piyasasının verimlili ini ve dolayısıyla
kullanılabilecek kredi miktarını dü ürür.
Yüksek enflasyon yatırımların
Bu da, hem tüketicilerin hem de
verimlili ini de olumsuz etkiler.
üreticilerin özellikle uzun vadelerde
Enflasyonist ortam bireylerin ve
kredi alabilmelerini engeller. Örne in,
firmaların, birikimlerini enflasyondan
Ülkemizde 25-30 yıla yayılan uzun
korumak için üretken olmayan yabancı
vadeli ev kredisi alma imkanı olmadı ı
para (döviz), altın, gayrimenkul gibi
için genç ya ta ev sahibi olma olana ı
alanlara yöneltmelerine neden olur.
son derecede kısıtlıdır.

Enflasyon, kredi ve i gücü piyasasının

verimlili ini dü ürür, ülkenin rekabet
gücünü zayıflatır.

7
 Enfl asyonun Mali yeti

gücü piyasasında; Toplumsal alanda;

Yüksek enflasyon i gücü Yüksek enflasyonun neden

piyasasını n verimli çalı ması nı oldu u belirsizlik, sosyal ve siyasi
engeller. Dengesiz bir ekonomik ili kilerde kısa vadeli, çıkarcı ve ahlaki
büyüme (kutu 3), i gücü talebinin de olmayan davranı ları artırır. Aslında
dengesiz olmasına yol açar. Halbuki enflasyon, sadece bireylerin birbirine
“ stikrarlı
fiyat istikrarının sa landı ı bir ortam, i olan güvenini de il, yöneticilere
olmayan bir
ekonomik gücü piyasasının daha istikrarlı duyulan güveni de sarsarak yönetime
ortamda, olmasını, i ten çıkarmaların azalmasını olan inancın azalmasına, hatta
çalı mak
ve istihdamın artmasını sa lar. kaybolmasına yol açar.
isteyenler,
hele
vasıfsız
iseler, geç
i bulur ve
i lerini erken
kaybederler.”

William J.
McDonough Dı piyasalarda;

Enflasyonist ortam, yarattı ı Enflasyon, toplumun dü ük

belirsizlikle ülkenin di er ülkelerle gelirli kesimine daha fazla zarar verir
rekabet edebilme gücünü zayıflatır, ve yoksulla mayı artırır. Enflasyonist
dı ticaret dengesini bozucu etki yapar. ortamda tasarruf edebilme imkanı olan
Di er yandan ülkeye gelen yabancı kesi m yü kse k ree l f aizle rde n
sermayenin a ırlıklı olarak kısa vadeli yararlanırken, toplumun gelir düzeyi
olmasına yol açar ve ekonomideki dü ük k e s i m i ni n bu i m ka n ı
kırılganlı ı artırır. Sonuçta, büyümeyi olmadı ından gelir da ılımı giderek
ve istihdamı destekleyecek olan uzun bozulur. nsanlar günlük hayata
vadeli do rudan yatırımlar ülkeye giderek daha az oranda katılır,
gelmez. yoksunluk artar.

Kutu 3
Büyüme: Bir ülkenin mal ve hizmet üretim
kapasitesindeki artı tır.

Fiyat stikrarı: Bireylerin yatırım, tüketim ve

tasarruf kararlarında dikkate almaya gerek
duymadıkları ölçüde dü ük bir enflasyon
oranını ifade eder.

8
 Pa r a Pol i ti k a sı
Aldatılma duygusu, toplumsal PARA POL T KASI NED R,
uyumun bozulması, güven unsurunun NASIL ÇALI IR?
zarar görmesi, gelecekle ilgili Paranın zaman içinde de erini
kaygıların artması, bireylerin kendini kaybetmemesi, fiyatları belirleyen bir
t o p lum d a n s o y ut la m a s ı , g e li r hesap birimi ve bir de i im aracı
d a ı lı m ı nd a ki b o z ulm a nı n ve olarak i levlerini yerine getirebilmesi
adaletsizli in artması, için piyasadaki toplam para miktarının
özellikle genç kesimin piyasadaki mal ve hizmet miktarıyla
gelece e dair uyumlu olması gerekir. Para miktarı,
umutlarının tükenmesi mal ve hizmet miktarına oranla fazla
enflasyonun toplum oldu unda ulusal paranın alım gücü
hayatında yarattı ı dü er (enflasyon), para miktarı az
olums uz luklardan oldu unda ise alım gücü artar
birkaçıdır. (deflasyon). Para politikası, merkez
bankasının faiz oranlarına, döviz
kuruna ve para arzına yönelik kararları
Enflasyon ve yarattı ı istikrarsızlık yoluyla toplam talebi ve dolayısıyla da
özellikle genç kesimin umutlarının enflasyonu etkilemesini ifade eder.
tükenmesine yol açar.
Merkez bankaları genellikle,
fiyat istikrarını sa lamada faiz
oranlarını temel araç olarak kullanır.
ekil 1’de gösterile n akta rım
mekanizması, faiz oranlarına dair
alınan kararların çe itli kanallarla
enf lasyo nu nası l et ki ledi i ni
g ös te rm e kt edi r. B una gö re ,
merkez bankasının belirledi i faiz
oranları bankaların ve di er finans
kurulu larının kendi mü terileri
için belirledikleri faiz oranlarını,
verdikleri kredi miktarını, hisse
senedi ve bono fiyatları ile döviz
kurunu ve bekleyi leri etkilemektedir.

Para politikası nihayetinde fiyatları

etkilemeye yönelik olarak uygulanır.
9
 Pa r a Pol i ti k a sı

AKTARIM MEKAN ZMASI

ekil 1 1- Piyasa Faiz
Oranı

2- Kre di Yurt çi Tale p

Piyasası
Yurt çi
MB Faiz Oranı Toplam Tale p Enflasyonist
Baskı
3- Varlık thal Mallara
Fiyatları Olan Talep ENFLASYON

thalat
4- Be klentiler Fiyatları

Merkez bankası faiz A nc a k, e ko no m i ni n f aiz

o r an ın da ya p ıla n d e i ik lik oranlarında yapılan de i ikli e uyum
enflasyon üzerindeki etkisini dört sa laması zaman alır. Kanallardan
kanaldan gösterir: bazıları etkisini di erlerinden daha
çabuk gösterebilir. Bu etki, politika
1. M e r ke z b a n k a s ı nı n f ai z
de i ikliklerinin sözle melere ne kadar
oranlarında yaptı ı bir de i iklik,
zamanda yansıyaca ı, bireylerin
di er banka ve finans kurumlarının
tüketim alı kanlıklarını ne kadar
uyguladıkları faizler üzerinde etkili
zamanda de i tirecekleri gibi unsurlara
olur.
ba lıdır. Ayrıca, geçmi teki enflasyon

2. Piyasa faiz oranları aynı oranına bakarak karar alma

z a ma nd a ba nka la r da n a lı k a nlı k la r d a n ko lay

alınan kredi miktarının ve vazgeçemeyen bir ekonomide

hisse senedi, döviz gibi politika de i ikliklerinin etkileri

v a r lı kla r ı n f iy a t la rı nı n daha zayıftır.

de i mesine yol açar.

3. Faiz oranlarına ili kin kararlar

yurt içi faiz oranları seviyesi ve
uluslararası faiz oranları arasındaki
göreli ili kiyi ve ülkeye gelen
yabancı sermayeyi etkiler.

4. Faiz oranlarına ili kin kararlar

a y nı z a m a nd a b e k le nt i le r i ,
beklentiler de ileriye dönük kararları
etkiler.
10 8
 T C M B Pa r a Pol i ti ka sı

Aktarım kanallarının etkilerinin TÜRK YE CUMHUR YET MERKEZ

zamanlamasını ve büyüklü ünü tam BANKASI’NIN UYGULADI I PARA
olarak tahmin etmek oldukça zordur. POL T KASININ ÇERÇEVES
Örne in, ekonomi tam da iyile me
s ü re ci ne gi rmi ke n, m e r kez Uygulanmakta olan ekonomik
bankasının faiz oranları nı programın temel hedeflerinden biri,
y ü ks e lt m e s i ni n y a n lı o la r a k fiyat istikrarını sa lamaktır. Fiyat
nitelendirilerek ele tirilmesi, faiz istikrarı, bireylerin yatırım, tüketim ve
oranlarında yapılan de i ikli in, talebi tasarrufa yönelik kararlarında dikkate
ancak belli bir gecikme süresi almaya gerek duymadıkları ölçüde
sonrasında etkileyecek olmasının dü ük bir enflasyon oranını ifade eder.
anla ılmamı olmasından kaynaklanır.
Toplam talepte bir artı veya azalı Fiyat istikrarını sa lamak ve sürdürmek
birdenbire ortaya çıkmaz. Bu sebeple, önemlidir, çünkü yüksek enflasyon
ekonomik ve toplumsal hayatta
merkez bankaları gerekli tedbirleri
onarılması çok güç yıkımlara yol açar.
önceden alarak harekete geçer. Di er
bir ifadeyle, merkez bankaları, faiz
Fiyat istikrarı, Türkiye’de ekonomik
o r a n la r ı na i li ki n k a r a r la r ı n ı
istikrarın olmazsa olmaz ko uludur. Bu
enflasyonun bugünkü de erine göre
çerçevede, Merkez Bankası’nın temel
d e i l, e nf la s yo nu n g e le c e kt e
hedefi de fiyat istikrarını sa lamak ve
izleyece i seyre göre alırlar. Merkez
sürdürmektir.
b a n ka la r ı e ko no m i ni n i le r i d e
kapasitesinin üstünde bir taleple
kar ıla aca ını tahmin ediyorlarsa,
faiz oranlarını artırarak ekonomideki
ısınmanın enflasyona yol açmasını
önler.

Faiz oranlarında yapılan de i ikli in

etkisini göstermesi zaman alır. Bu yüzden
merkez bankaları gerekli tedbirleri
önceden alarak harekete geçer.

8 11
 Pa r a Po l i t i k a s ı nı n Ön c e l i k l e r i
Merkez Bankası bu hedefe PARA POL T KASININ ÖNCEL KLER
ula mak için kısa vadeli faiz oranlarını
araç olarak kullanmaktadır. Kısa vadeli Üretimi – Büyümeyi Artırmak

faiz oranlarına dair kararlar, sadece

Merkez bankalarının görevi, dü ük
enf lasyo nun gelecekte izleyece i
enflasyonda fiyat istikrarını sa lamaktır.
“ yi seyrin enflasyon hedefiyle uyumu
Biraz yüksek enflasyona göz yummakla
yönetilemeyen gözetilerek alınmaktadır.
daha hızlı büyümenin mümkün oldu una
uluslar için ilk
çıkar yol dair yanlı tartı malar, Türkiye’nin
Fiyat istikrarının sa lanması
enflasyon, b ug ü ne ka d a r gerçe k büyüme
e ko no mi k i sti kr a rı be r ab er i nd e
ikincisi ise
potansiyelini gerçekle tirememesine
sava tır. kisi
getirecek, yüksek ve sürdürülebilir bir
sebep olmu tur.
de geçici bir büyüme artı ının olu masına yol
refah sa lar, açacak ve neticesinde halkın ya am
ancak sebep
kalitesini yükseltecektir.
oldukları
hasarlar Merkez Bankası kısa vadeli faiz
kalıcıdır. kisi oranlarını hedefe ula mak için araç
de politik ve olarak kullanır.
ekonomik
çıkarcıların
birer
sı ına ıdır.”

Ernest
Sürdürülebilir bir büyüme için fiyat
Hemingway
istikrarı olmazsa olmaz bir ön
ko uldur.

y üzde de i im y üzde de i im
40 160 Grafikten
görüldü ü
üzere, II.
30
enflasyon (sa eksen) 120 Dünya Sava ı
dönemi hariç,
1940’lardan
20 80 itibaren
enflasyon ve
büyüme
10 40 arasında ters
yönlü bir ili ki
vardır.
0 0
Enflasyon
1939 1944 1949 1954 1959 1964 1969 1974 1979 1984 1989 1994 1999 arttıkça
büyüme
-10 büyüme (sol eksen) -40
azalmı tır.

-20 -80
Kaynak: D E, TCMB.
Enflasyon: TEFE, Büyüme: GSMH
12
 Pa r a Po l i t i k a s ı nı n Ön c e l i k l e r i
Enflasyon yoluyla ekonomik Bölgesel—Sektörel
canlanma ve istihdam artı ı sadece Sorunlara Çözüm
kısa bir dönem için ve sadece
e nf las y o n o ra nı a rta r ke n Merkez bankaları bölgesel veya
gerçekle ebilir. Yüksek enflasyon sektörel sorunları çözemezler. Faiz
süreklilik kazandı ı zaman ise büyüme oranları ile ilgili kararları alırken “Enflasyon
ile i sizlik
üzerindeki kısa dönemli etki kaybolur ekonomik durumu ülke genelinde bir
arasında
ve olumsuz etkiler ortaya çıkmaya bütün olarak ele alırlar. E er faiz
kalıcı bir
ba lar. Fiyat istikrarı oranlarındaki de i iklikler ödünle im
ile büyüme birbiri ile eko no minin belli bir yoktur. Asıl

ç e li e n uns ur la r k e s i m i ni gö ze te r e k ödünle im
imdiki
de ildir. Büyüme, yapılırsa, bunun kısa
i sizlik ile
üretim faktörlerinin vadede o lum lu gibi gelecekteki
ve mi kta rı nı n görünen etkisi, sonuçta i sizlik
artması ve niteli inin daha yüksek enflasyona arasındadır.”

iyile mesi ile gerçekle ir ki bu neden olup, istikrarsızlı ı artıracak ve

Milton
eko no minin arz tarafıdır. Para güveni azaltarak ekonominin bütününü Friedman

po litikası ise eko nominin talep olumsuz etkileyecektir.

tarafındadır ve fiyat istikrarını sa lama
görevi yo luy la to plam talebi n
ekonominin üretim kapasitesi ile
uyumlu gitmesini hedefler. Dolayısıyla,
para politikası gev etilerek üretim
f aktörlerinin miktarı artırılamaz,
büyüme sa lanamaz. Sadece gelecek
enf lasyonun yükselmesine neden
olunur ki bu da belirsizli i beraberinde
getirdi i için, üretimde ve yatırımda
kullanılacak olan kaynakların üretken
o lmayan ala nlara yö nelm esine,
Para politikasının öncelikli hedefi
dolayısıyla üretimin azalmasına yol
bölgesel ve sektörel sorunlara çözüm
açar. bulmak de il, ekonominin tamamını
gözeterek fiyat istikrarını sa lamaktır.
Para politikası, fiyat istikrarını
sa layarak sürdürülebilir büyümeye ve
kalıcı istihdama katkıda bulunur.

13
 Tür ki ye’de Enfl asyon
TÜRK YE’ DE ENF L ASYO N Bugün Türkiye’nin önündeki
birinci ekonomik sorun enflasyondur.
Türkiye’de yakla ık otuz yıldan
Ülkemizin son yirmibe -otuz yıllık
beri devam eden yüksek ve sürekli
geçmi inde fiyat istikrarının sa landı ı
enf lasyo nun yarattı ı eko no mik
bir dönem olmamı tır. Dolayısıyla;
istikrarsızlık, büyüme performansının
s a na y i c i l e r i n, i hr a c a t ç ı la r ı n,
d ü m e s i ne , g e li r d a ı lı m ı nı n
çalı anların, finans kesiminin ve
bo zulmasına yo l açmı , ref ah
günlük ya amın içindeki di er
seviyesini dü ürmü , her alanda
insanların, kısaca toplumdaki tüm
istikrarsızlı a sebep olmu tur.
kesimlerin, fiyat istikrarının kendilerine
Yükse k enf lasyo nun ne ekilde ve ne oranda bir fayda
satın alma gücünü azaltarak sa layaca ı, ya am standartlarını ne
geçim sıkıntısı yarattı ı bilinen ölçüde yükseltece i ko nus unda
bir gerçektir. Di er taraftan herhangi bir tecrübeleri yoktur.
enf lasyo n bireylerin
ya am kalitesini de
olumsuz etkilemektedir. Enflasyonun ne anlama geldi i,
Enflasyon ve yol açtı ı nelerin enflasyona sebep oldu u ve
e ko no mi k i s ti kr a r s ız lı k e nf la s yo nla m ü c a d e le d e para
neticesinde hayat pahalılı ı ile ba a politikasının rolüne dair gerekli ve
çıkabilmek için; yeterli bilgi sahibi olmak, enflasyonun
ülke gelece inin Ülkemizin ekonomik ve toplumsal
en önemli hayatında yo l açtı ı hasarları
uns ur u o la n kavramamıza, e nf l as y o nl a
e itimin ihmal mücadelenin neden bu kadar önemli
edilmesi, küçük oldu unu anlamamıza ve bugün artık
ya ta çalı ma sürdürülebilir ve yüksek büyümenin
h a y a t ı n a ancak fiyat is ti kra rı ile
ba lanması, sosyal hayata dair kitap- sa lanabilece ine dair ortak bir bilincin
gazete, tatil, e lence masraflarında olu masına büyük ölçüde katkıda
kısıntıya gidilmesi, enflasyonun ya am bulunacaktır.
kalitesini ne denli olumsuz etkiledi ine
birer örnektir.
Enflasyon, yoksullu a ve
yoksunlu a yol açar.

14
 Enf l asyon S or un Ol makt an Çı kı nca...

ENFLASYON SORUN OLMAKTAN

ÇIKINCA NE OLACAK?

Fiyat istikrarını sa lamak ve

sürdürmek ekonomik ve sosyal
geli meyi sa layan temellerden biridir.
Ancak, fiyat istikrarının tek ba ına
r ef ah s e v i y e s i ni artı rac a ı nı
dü ünmek, yüksek enflasyona göz stikrarlı bir ortamda, reel
yum ara k kalkı nmayı sa lamayı faizlerin dü mesiyle birlikte, kredi
dü ünmek kadar yanlı tır. Ekonomi piyasası daha sa lıklı i leyecektir.
politikalarının amacı, toplumun refahını Üretici firmalar, üretimde kullanılmak
artırmak ve daha iyi ko ullarda üzere daha fazla kredi talep
ya amayı sa lamaktır. Fiyat istikrarı, edebilecekler, tüketiciler ise uzun
bu amaca ula mak için bir önko ul ve vadeli finansman ihtiyacı gerektiren
araçtır. harc ama ları nı ertelemede n
gerçekle tirebileceklerdir.
Ülkemiz e ko no m i s i n d e
e nf la s y o n o r ta m ı nı n yarattı ı stikrarlı bir ortamda bireyler ve
belirsizli in ortadan kalkmasıyla, karar firmalar kararlarını alırken önlerini
alma sürecinde fiyatlar bireylere ve daha kolay görebildikleri için i gücü
firmalara tüketim, tasarruf ve yatırım piyasası daha sa lıklı i leyecek ve
kararları almalarında ve uzun vadeli insanlar daha kolay ve kalıcı i
p la nla r y apm a la rı nd a y ar dımc ı bulabileceklerdir.
olacaktır.

Fiyat istikrarının sa lanması

y atı rı m s ü r e c i ni de o lum lu
etkileyecektir. Belirsizli in azalmasıyla
azalan borçlanma maliyetleri, hem
yatırım kararlarının alınmasında hem
de yat ırı mı n ver im li a la nlar a
yönelmesine katkıda bulunacaktır.
Böylece, i adamları ve üreticiler Fiyat istikrarının sa landı ı bir
yatırımdan ve üretimden para ortamda ya amak insanlar için bir
kazanmaya ba layacaklardır. haktır.

15
 Enf l asyon S or un Ol makt an Çı kı nca...

Enflasyonun dü mesiyle sa lanacak

istikrar o rtamı o lumlu etkisini dı
piyasalarda da hissettirecektir. Böylece,
uzun vadeli yabancı sermayenin üretken
alanlara giri i hızlanacak ve uluslararası
piyasalarda rekabet gücümüz artacaktır.

Fiyat istikrarının sa lanmasıyla

yüksek enflasyon ve yüksek enflasyonun
olumsuz sonuçları hakkında endi e etmeye
gerek kalmayacak, ekonomik büyümeyi ve
kalkınmayı sa lamak için kaynakların
verimli ve sa lıklı bir ekilde kullanılması
üzerinde yo unla ılabilecektir.

Unutulmamalıdır ki, fiyat istikrarının

sa landı ı bir ortamda ya amak insanlar
için bir haktır. Ülkemizde de fiyat istikrarının
sa lanması ile sadece ekonomik istikrarın
sa lanmasına katkıda bulunulmayacak,
aynı zamanda ya am kalitesi yükselecek,
insanların birbirlerine ve geleceklerine
duydukları güven artacak ve toplumsal
alanda iyile menin önü açılacaktır.

16