c





 
 
Ú




6
 Nghiên cӭu - trao đәi

x 

 Tҥp chí Sӕ 2 (Sӕ 418)
À 


 2008

TiӃp tөc đәi mӟi, phát triӇn kinh tӃ tұp thӇ theo Nghӏ quyӃt sӕ 13/NQ -TW Hӝi nghӏ
Ban Chҩp hành Đҧng lҫn thӭ 5 (khoá IX), Nghӏ quyӃt Đҥi hӝi Đҧng toàn quӕc lҫn
thӭ IX và Luұt Hӧp tác xã (HTX) năm 2003, trong nhӳng năm gҫn đây, khu vӵc kinh
tӃ tұp thӇ mà nòng cӕt là các HTX đã có nhӳng chuyӇn biӃn sâu rӝng và quan trӑng
góp phҫn tăng trưӣng, xoá đói, giҧm nghèo phát triӇn bӅn vӳng.



ĐiӇm khác biӋt cơ bҧn cӫa mô hình HTX kiӇu mӟi (theo Luұt HTX năm 2003) là xã
viên, ngưӡi lao đӝng trong HTX, liên hiӋp HTX, tә hӧp tác là nhӳng ngưӡi có
quyӅn sӣ hӳu vӅ tư liӋu sҧn xuҩt tӵ nguyӋn góp vӕn, góp sӭc lao đӝng, trí tuӋ,
kinh nghiӋm kinh doanh tham gia vào HTX. Kinh tӃ tұp thӇ không đӕi lұp vӟi kinh
tӃ tư nhân mà là sӵ liên kӃt, hӧp tác các hình thӭc s ӣ hӳu, các quyӅn sӱ dөng đҩt
đai, tài sҧn, vӕn, sӭc lao đӝng vӟi hình thӭc tә chӭc thích hӧp, sҧn xuҩt tұp trung;
làm dӏch vө đҫu vào, đҫu ra, gia công mӝt sӕ công đoҥn trong quy trình sҧn xuҩt
và canh tác, giúp hӝ xã viên giҧm chi phí, nâng cao hiӋu quҧ s ӱ dөng các nguӗn
lӵc, tҥo viӋc làm. Xã viên HTX mӣ rӝng, bao gӗm cá nhân, hӝ gia đình, doanh
nghiӋp, các pháp nhân (trӯ quӻ tӯ thiӋn). HTX đưӧc thành lұp công ty trách nhiӋm
hӳu hҥn mӝt thành viên theo Luұt Doanh nghiӋp năm 2005, làm thành viên cӫa
Liên hiӋp HTX, thành viên cӫa Liên minh HTX cҩp tӍnh và cҩp quӕc gia, thành viên
các HiӋp hӝi khác theo ĐiӅu lӋ cӫa hiӋp hӝi quy đӏnh. HTX là tә chӭc kinh tӃ
hưӟng theo lӧi nhuұn khi tham gia thӏ trưӡng, là tә chӭc phi lӧi nhuұn khi hӛ trӧ xã
viên vì lӧi ích cӫa xã viên, do vұy HTX hӝi đӫ giá trӏ kinh tӃ -xã hӝi và nhân văn
phù hӧp vӟi tiӃn trình phát triӇn công bҵng dân chӫ văn minh. HiӋn nay trên thӃ
giӟi có hơn 1 tӹ xã viên trong các HTX ӣ các nưӟc phát triӇn và các nưӟc đang
phát triӇn.

ë
     
 
 
 
   



 

  

ĐӃn 30/6/2007, cҧ nưӟc có 320.000 tә hӧp tác, tăng 32,6% so vӟi năm 2001, tӹ
trӑng trong ngành nông nghiӋp chiӃm 33,38%; thuӹ sҧn:3,85%; công nghiӋp -tiӇu
thӫ công nghiӋp: 12,74%; thương mҥi, dӏch vө: 12,74%; tín dөng: 22,48%; điӋn
nưӟc-xây dӵng: 2,74%, các tә dӏch vө cӝng đӗng: 12,42%. Các tӍnh, thành phӕ có
nhiӅu tә hӧp tác là Bҳc Giang, Lҥng Sơn, Thanh Hoá, Đҳc Lҳc, Bҥc Liêu, Trà
Vinh, Cҫn Thơ... Tәng sӕ tә hӧp tác ӣ phía Nam lӟn hơn phía Bҳc. 

Các tә hӧp tác hình thành theo đӏa bàn dân cư có nhu cҫu hӧp tác sҧn xuҩt kinh
doanh, trӧ vӕn, các tә viên có mӕi liên hӋ tình làng, nghĩa xóm, cùng sӣ thích, tӵ
nguyӋn góp vӕn, góp sӭc bҫu ra tә trưӣng, thư ký (kӃ toán), có quy đӏnh nӝi bӝ,
hӧp tác có thӡi hҥn theo vө viӋc hoһc әn đӏnh lâu dài; có thông báo vӟi UBND cҩp
xã, mӝt sӕ có chӭng thӵc đӇ thuұn lӧi khi giao dӏch vӟi khách hàng ӣ ngoài đӏa
phương. Tә hӧp tác trӑng chӳ tín, chӳ tình trong quan hӋ kinh tӃ. Các tә gҳn vӟi
các đoàn thӇ như cӵu chiӃn bi nh, phө nӳ, thanh niên, hӝi nghӅ nghiӋp, các
chương trình dӵ án quӕc gia xoá đói, giҧm nghèo, xây dӵng giao thông nông thôn,
chương trình tín dөng nhӓ,«hình thành các tә chuyên làm mӝt, mӝt sӕ khâu dӏch
vө sҧn xuҩt nông nghiӋp, tiӇu thӫ công nghiӋp, vұn tҧ i, chung chia chi phí và kӃt
quҧ do tә thӵc hiӋn, giúp cho mӛi hӝ thành viên tăng thêm viӋc làm, thu nhұp,
giҧm thiӇu rӫi ro; các tә tín dөng nhӓ cho vay tӯ 200000 đӗng không phө thuӝc giӡ
hành chính, các thӫ tөc vay đơn giҧn theo mүu quy đӏnh. 

ĐӃn tháng 6/2007, cҧ nưӟc có 17.599 HTX, 39 liên hiӋp HTX, trong đó có 8.535
HTX nông nghiӋp, 470 HTX thuӹ sҧn, 2.354 HTX tiӇu thӫ công nghiӋp, 2.678 HTX
dӏch vө điӋn, 1.107 HTX giao thông vұn tҧi, 668 HTX xây dӵng, 651 HTX thương
mҥi - dӏch vө, 942 Quӻ tín dөng nhân dân, 76 HTX môi trưӡng và 118 các loҥi hình
khác; trong tәng sӕ HTX cӫa cҧ nưӟc có gҫn 700 HTX cӫa cӵu chiӃn binh, hơn
200 HTX thanh niên. Thӵc hiӋn Luұt HTX năm 2003, đӃn nay các HTX cũ cơ bҧn
đã đưӧc chuyӇn đәi theo các quy đӏnh cӫa Luұt; các HTX yӃu ké m tӗn tҥi hình
thӭc, nhiӅu năm không hoҥt đӝng, không có khҧ năng cӫng cӕ đã đưӧc giҧi thӇ;
nhiӅu HTX mӟi đưӧc thành lұp. ĐiӅu tra 1.244 HTX (cuӕi năm 2006) thuӝc tҩt cҧ
các ngành nghӅ cho thҩy 87,1% đã có lãi. 

Do tính chҩt và trình đӝ cӫa lӵc lưӧng sҧn xu ҩt, tính đa dҥng cӫa sӣ hӳu, đӇ phù
hӧp vӟi nguyӋn vӑng cӫa xã viên, các HTX tә chӭc hoҥt đӝng theo các hình thӭc
cơ bҧn sau:

x
  
    HTX làm mӝt sӕ khâu mà xã viên làm riêng rӁ
không hiӋu quҧ (ví dө như 10 hӝ chăn nuôi thҧ gia súc chӍ cҫn 2 ngưӡi trông coi
thay cho 10 ngưӡi; HTX đҫu tư tұp trung lò sҩy, xưӣng nhuӝm sӧi, tҥo phôi sҧn
phҭm,« sӁ giҧm đҫu tư phân tán ӣ các hӝ). Trong nông nghiӋp, HTX làm dӏch vө
thuӹ lӧi, dӏch vө bҧo vӋ thӵc vұt, dӏch vө khuyӃn nông, hưӟng dүn khoa hӑc kӻ
thuұt, dӏch vө làm đҩt, bҧo vӋ nӝi đӗng, cung ӭng vұt tư; trong công nghiӋp, tiӇu
thӫ công nghiӋp HTX làm dӏch vө mua nguyên liӋu, bao tiêu sҧn phҭm, chӃ tác mӝt
sӕ chi tiӃt sҧn phҭm bҵng cơ giӟi; trong giao thông vұn tҧi làm dӏch vө bӃn bãi, ký
hӧp đӗng vұn tҧi, cung cҩp xăng, sӱa chӳa, bҧo dưӥng, đóng thuӃ, đăng ký, đăng
kiӇm, hӛ trӧ rӫi do,« hình thӭc dӏch vө hӛ trӧ khá phә biӃn vì nó giҧm đưӧc chi
phí sҧn xuҩt cho hӝ xã viên, bҧo đҧm các quyӅn tӵ chӫ cӫa hӝ, mӣ ra nhiӅu cơ hӝi
tiӃp cұn thӏ trưӡng. Theo tәng hӧp cӫa Liên minh HTX ViӋt Nam, hiӋn có 40% sӕ
HTX nông nghiӋp tә chӭc đưӧc tӯ 6 khâu dӏch vө trӣ lên, trong đó có 4 khâu dӏch
vө thiӃt yӃu, nhiӅu sҧn phҭm dӏch vө giҧm giá so vӟi thӏ trưӡng tӯ 7 -15% do áp
dөng các hình thӭc cho vay, trҧ chұm, hoһc miӉn phí bҧo vӋ thӵc vұt, giҧm giá
bán cây con giӕng, hӛ trӧ ӭng dөng tiӃn bӝ kӻ thuұt. 

x
 x  , xã viên góp vӕn, đҩt đai, phương tiӋn,« hình
thành tài sҧn tұp thӇ đӇ thӃ chҩp vay vӕn ngân hàng, vay nӝi bӝ, tә chӭc sҧn xuҩt
tұp trung như các doanh nghiӋp khác, xã viên đưӧc hưӣng tiӅn công, tiӅn lương,
lãi vӕn góp.

x
  
        ! "  # cô
hình hӛn hӧp đang phát triӇn ӣ các HTX nông nghiӋp, thuӹ sҧn, các hӝ xã viên có
sӣ hӳu tұp thӇ và sӣ hӳu riêng. Ví dө, HTX có mӝt sӕ cơ sӣ sҧn xuҩt tұp trung
máy móc, phương tiӋn vұn tҧi, mһt nưӟc, đҩt canh tác, trҥm trҥi giӕng, xưӣng sҧn
xuҩt, cӱa hàng, tә điӋn, nưӟc phөc vө xã viên vӟi giá ưu đãi, phөc vө nhu cҫu cӫa
xã hӝi theo giá thӏ trưӡng. HTX thành lұp công ty trách nhiӋm hӳu hҥn mӝt thành
viên có dӵ án đҫu tư đã tҥo thêm viӋc làm mӟi, lҩy lãi tӯ thӏ trưӡng hӛ trӧ (bù giá)
cho xã viên, chuyӇn mӝt phҫn lӧi ích tұp thӇ vào xã viên thông qua giá cҧ, chҩt
lưӧng dӏch vө cho kinh tӃ hӝ làm tăng thu nhұp cӫa xã viên. 

†

  




 
†






 

cô hình HTX điӋn nông thôn vӟi 2678 HTX kinh doanh điӋn (điӅu tra năm 2007),
chiӃm 54% tәng sӕ tә chӭc kinh doanh điӋn ӣ nông thôn. HTX điӋn Ngân Sơn
(Bҳc Cҥn) hoҥt đӝng trên phҥm vi toàn huyӋn, đưa điӋn đӃn hӝ vùng sâu, vùng xa
mӭc tiêu thө mӛi hӝ rҩt nhӓ. HTX Thӕng Nhҩt, TriӅu Khúc (Hà Nӝi) có mӭc tiêu thө
điӋn lӟn, bҧo đҧm giá mua, giá bán theo quy đӏnh cӫa Nhà nưӟc, có lãi cao. NӃu
sӕ đông ngưӡi dùng điӋn là x ã viên sӁ hưӟng theo mô hình HTX (hiӋp hӝi) tiêu thө
điӋn ӣ cӻ, giành lҥi quyӅn lӧi cho ngưӡi sӱ dөng điӋn. Liên hiӋp HTX thương mҥi
TP. Hӗ Chí cinh (Saigon coop) vӟi 8 công ty trách nhiӋm hӳu hҥn mӝt thành viên,
hình thành hӋ thӕng 26 siêu thӏ Coop cart ӣ thành phӕ và vươn ra các tӍnh, là mӝt
trong 500 nhà bán lҿ hàng đҫu ӣ khu vӵc Châu á -Thái Bình Dương; HTX thương
mҥi Thuұn Thành (Thӯa Thiên HuӃ) là đơn vӏ tiên phong bình әn giá nhu yӃu
phҭm ӣ các vùng thiên tai,« Các HTX đi theo hưӟng chuyên môn hoá đã tҥo ra
doanh sӕ và kim ngҥch xuҩt khҭu lӟn như HTX tiӇu thӫ công nghiӋp Quang cinh,
HTX khai thác đá công Sơn; thêu may Kim Chi; vұn tҧi Rҥch Gҫm, nhӵa Song
Long, tҳc-xi Nӝi Bài,«cùng vӟi viӋc xây dӵng quy trình quҧn lý (ISO), đăng ký
thương hiӋu, giành c ác phҫn thưӣng trong các cuӝc thi sҧn phҭm, danh hiӋu
doanh nhân,«

Trong nhӳng năm gҫn đây xuҩt hiӋn nhiӅu mô hình HTX kiӇu mӟi theo ngành,
theo nhu cҫu liên kӃt cӫa cӝng đӗng đó là nhӳng HTX liên kӃt các hӝ trong làng
nghӅ ӣ Hà Nӝi, Hà Tây, Bҳc Ninh, Nam Đӏnh, Phú Thӑ, Bҳc Giang, NghӋ
An,«Theo mô hình này, các HTX liên kӃt vӟi nhau, vӟi các doanh nghiӋp tұp
trung vào cung ӭng vұt tư, nguyên liӋu phөc vө sҧn xuҩt cho các hӝ làm nghӅ,
hưӟng dүn kӻ thuұt tҥo mүu sҧn phҭm, tìm kiӃm thӏ trưӡng tiêu thө, dҥy ngh Ӆ, giӳ
và phát triӇn nghӅ. Các HTX vӋ sinh môi trưӡng là mӝt hưӟng đi mӟi, hiӋn nay cҧ
nưӟc có 76 HTX làm dӏch vө thu gom chҩt thҧi, thu phí cӫa các hӝ, tái chӃ phӃ liӋu
thành nguyên liӋu, thành đӗ nhӵa, gҥch không nung, phân vi sinh, hҫm khí đӕt
bioga; điӇn hình là HTX môi trưӡng Đӗng Lӧi (Bҳc Giang), Chí Linh (Hҧi Dương),
Thành Công (Hà Nӝi) có thӇ nhân rӝng đӇ mӛi huyӋn có 1 HTX môi trưӡng. Thӵc
hiӋn chӫ trương cӫa Nhà nưӟc chuyӇn các Ban quҧn lý chӧ (là đơn vӏ sӵ nghiӋp)
sang doanh nghiӋp, HTX kinh doan h khai thác chӧ, đӃn nay cҧ nưӟc có gҫn 50
HTX chӧ hoҥt đӝng có hiӋu quҧ, các xã viên là nhӳng hӝ tiӇu thương góp vӕn, tӵ
quҧn, tӵ đӏnh giá thuê sҥp và các dӏch vө trong chӧ; điӇn hình là HTX chӧ Láng
Hҥ, ViӋt Phương (Hà Nӝi), cùng vӟi các HTX chӧ ӣ thành phӕ Hӗ Chí cinh, Đӗng
Nai, Cҫn Thơ báo hiӋu mӝt xu hưӟng phát triӇn tích cӵc cӫa HTX làm các dӏch vө
cӝng đӗng, xã hӝi hoá đҫu tư. 

Cҧ nưӟc có gҫn 1000 quӻ tín dөng nhân dân hoҥt đӝng an toàn hiӋu quҧ thu hút
trên 1,25 triӋu thành viên tham gia, các quӻ tín dөng hoҥt đӝng trong phҥm vi đӏa
phương, gҫn gũi, am hiӇu hoàn cҧnh, điӅu kiӋn cӫa mӛi hӝ, cho vay có kiӇm soát
đã giúp nhiӅu hӝ phөc hӗi nghӅ truyӅn thӕng, mӣ mang nghӅ mӟi, mӣ rӝng quy
mô chăn nuôi, nuôi trӗng thuӹ sҧn, buôn bán, cho vay xuҩt khҭu lao đӝng, tҥo
thêm viӋc làm, xoá đói giҧm nghèo. ĐiӇn hình là quӻ Quang Trung (Hà Tây), quӻ
Thanh Nê (Thái Bình), quӻ Liên Nghĩa (Lâm Đӗng), quӻ Cương Gián (Hà Tĩnh),« 

Trong năm qua, Liên minh HTX các tӍnh, thành phӕ đã tәng kӃt mô hình HTX điӇn
hình tiên tiӃn, sơ kӃt phong trào ³ HTX tiên phong trong xoá đói, giҧm nghèo, xây
dӵng nông thôn mӟi´ tәng hӧp đưӧc trên 500 báo cáo HTX điӇn hình, đó là nhӳng
HTX đã chuyӇn đәi sang mô hình HTX kiӇu mӟi kӃt hӧp kinh tӃ xã viên vӟi kinh tӃ
tұp thӇ, nҳm bҳt các cơ hӝi cӫa thӏ trưӡng, liên kӃt vӟi các tә chӭc kinh tӃ -xã hӝi,
vұn dөng các chính sách ưu đãi cӫa nhà nưӟc. Nơi nào HTX phát triӇn tӕt, nơi đó
giҧm dҫn sӕ hӝ nghèo, chính quyӅn cơ sӣ vӳng mҥnh, các đoàn thӇ gҳn bó thiӃt
thӵc vӟi nhân dân, chia sҿ thuұn lӧi khó kh ăn trong cӝng đӗng thân ái, đùm bӑc
(nhiӅu HTX đã dҥy nghӅ tҥo viӋc cho ngưӡi khuyӃt tұt, ngưӡi cai nghiӋn, cơ
nhӥ,....).

Các mô hình HTX mӟi hưӟng vào lӧi ích xã viên, ích lӧi cӝng đӗng đã và đang
khҷng đӏnh vӏ thӃ trong nӅn kinh tӃ. Trong các nghiên cӭu và thӕng kê chӍ ra tӕc đӝ
tăng trưӣng cӫa kinh tӃ HTX bҵng nӱa tӕc đӝ tăng trưӣng cӫa nӅn kinh tӃ, sӕ
ngưӡi trӵc tiӃp làm viӋc tұp trung thҩp là nhӳng sӕ liӋu chӍ tính phҫn sҧn xuҩt tұp
trung. ҧnh hưӣng cӫa HTX trӵc tiӃp đӃn đӡi sӕng, công ăn viӋc làm, thu nhұp cӫa
khoҧng gҫn 50 triӋu ngưӡi trong các hӝ xã viên, (riêng nông nghiӋp là 6,5 triӋu hӝ)
theo mô hình dӏch vө cho các hӝ tҥo thêm viӋc làm, nâng cao hiӋu quҧ sҧn xuҩt,
kinh doanh cҫn đưӧc xem xét và đánh giá chính xác hơn bҵng các nghiên cӭu,
điӅu tra chuyên ngành và theo tӍnh. Thӵc tӃ cho thҩy, khi lұp nghiӋp nhiӅu sáng
lұp viên đã lӵa chӑn mô hình HTX; chӫ trang trҥi, gia trҥi (Ninh Bình, Cҫn Thơ) đã
liên kӃt thành lұp HTX; 3 doanh nghiӋp tư nhân (Đăk Lăk) thành lұp HTX. Các mô
hình HTX điӇn hình tiên tiӃn đã có sӭc thuyӃt phөc đӃn các tҫng lӟp, các giӟi,
nhóm xã hӝi. Tuy nhiên, còn nhiӅu HTX chӍ tӗn tҥi hình thӭc, do nhұn thӭc cӫa
ngưӡi dân, các cҩp còn mһc cҧm vӟi HTX kiӇu cũ, quan trӑng hơn là thiӃu sӵ chӍ
đҥo cӫa các cҩp, các ngành, Ban quҧn trӏ chưa năng đӝng, chӫ đӝng hӑc hӓi các
mô hình HTX làm ăn có hiӋu quҧ. Câu hӓi đһt ra là mӛi đӏa phương, mӛi ngành,
giӟi đӅu xuҩt hiӋn nhӳng mô hình HTX kiӇu mӟi cҫn nhân rӝng và tiӃp tөc hoàn
thiӋn.
 cӛi HTX điӇn hình đӅu có nhӳng đһc điӇm riêng theo ngành, vùng lãnh thә, tұp
quán và vҩn đӅ lӏch sӱ cӫa HTX cũ nhưng tӵu chung các HTX làm ăn giӓi đӅu rút
ra nhӳng kinh nghiӋm: (1) Tә chӭc hoҥt đӝng theo đúng nguyên tҳc mà Luұt HTX
quy đӏnh: Tӵ nguyӋn; Dân chӫ, bình đҷng và công khai; Tӵ chӫ, tӵ chӏu trách
nhiӋm và cùng có lӧi; Hӧp tác và phát triӇn cӝng đӗng. (2) Tinh thҫn trách nhiӋm
và tính năng đӝng sáng tҥo cӫa Ban quҧn trӏ, xã viên dám nghĩ, dám làm, tұn dөng
các lӧi thӃ đӏa phương, ưu đãi cӫa chính sách, khi lãi chia hӧp lý, tăng tích luӻ vào
quӻ không chia. (3) ChӍ đҥo và tҥo điӅu kiӋn cӫa cҩp uӹ Đҧng, chính quyӅn đӏa
phương; tính năng đӝng cӫa các đoàn thӇ hưӟng theo mô hình HTX kiӇu mӟi. (4)
Vai trò hӛ trӧ phát triӇn, bҧo vӋ quyӅn lӧi, liên kӃt các HTX cӫa hӋ thӕng Liên minh
HTX ViӋt Nam./.