446
ÏÉÊÏÍÏÌOÐÏÕËÏÓ
ÍÅÊÑÏËÏÃÉÁ
OBITUARY
.....................................................................................................
Êùíóôáíôßíïò Ãáñäßêáò
Ï ÄÜóêáëïò ôçò ÉáôñéêÞò
Ôïí ðñùôïãíþñéóá ùò åéäéêåõüìåíïò êáé, óôç óõ-
íÝ÷åéá, ùò åðéìåëçôÞò óôïí Åõáããåëéóìü. Äåí ôïí åß÷á
êáèçãçôÞ ùò öïéôçôÞò (áðïöïßôçóá áðü ôçí ÉáôñéêÞ
Ó÷ïëÞ ôïõ ÁñéóôïôÝëåéïõ ÐáíåðéóôÞìéïõ ôçò Èåóóá-
ëïíßêçò). Ôï üíïìÜ ôïõ ðñïöåñüôáí ìå Ýíá åßäïò åõ-
ëáâéêïý äÝïõò. ÈõìÜìáé üëïõò ôïõò ãéáôñïýò ôçò Êëé-
íéêÞò, óôçí ïðïßá õðçñåôïýóá, íá óõíùóôéæüìáóôå óôçí
ðüñôá ôïõ ãñáöåßïõ ìáò, óôï éóüãåéï ôïõ ðáëáéïý
êôéñßïõ, ðåñéìÝíïíôáò íá ðåñÜóåé ï Ãáñäßêáò ãéá åðß-
óêåøç óôïõò åðÜíù ïñüöïõò (ï áíåëêõóôÞñáò Þôáí
óôï ôÝñìá ôïõ äéáäñüìïõ), ãéá íá áêïýóïõìå åêåßíï
ôï ÷áìïãåëáóôü, óôåíôüñåéáò áðÞ÷çóçò «êáëçìÝñá óáò,
êýñéïé óõíÜäåëöïé», ðïõ ðÜíôïôå Ýëåãå ðñþôïò, ìå
ìéá ìéêñÞ êÜìøç ôçò êåöáëÞò, äßêçí õðïêëßóåùò, ðïõ
ðïôÝ äåí ìðüñåóá íá îåäéáëýíù áí Þôáí äåßãìá öé-
ëïöñüíçóçò Þ öéëéêÞ åéñùíåßá. Ìðïñåß êáé ôá äýï.
Óôéò óõíáíôÞóåéò ôùí êëéíéêþí óôï «Äþìá», ç ðá-
ñïõóßá ôïõ Ãáñäßêá Ýäéíå æùÞ êáé êýñïò êáé äçìéïõñ-
ãïýóå åîáéñåôéêü åðéóôçìïíéêü åíäéáöÝñïí. Ôïí áêïýãáìå
üëïé, ìå èáõìáóìü, íá áíáëýåé ôá ðåñéóôáôéêÜ ðïõ
ðáñïõóéÜæáìå, ìå ôçí ïëýìðéá öùíÞ êáé áôáñáîßá ðïõ
ôïí äéÝêñéíå êáé åêåßíïí ôï óêùðôéêü, äçêôéêü áëëÜ
êáé ðáôñéêü, êáôÜ ôçí ðåñßðôùóç, ôñüðï. Ôïí èáõìÜ-
æáìå, êáèþò îåäßðëùíå ôéò áðÝñáíôåò ãíþóåéò ôïõ
êáé ôçí ïñèïôïìïýóá êñßóç ôïõ ìðñïóôÜ óôá ãïçôåõ-
ìÝíá, áðü ôçí üëç ôïõ ðáñïõóßá, ìÜôéá ìáò. ¼ëùí,
åéäéêåõïìÝíùí, åðéìåëçôþí, äéåõèõíôþí, Üëëùí êáèç-
ãçôþí. Ôï «Äþìá» Ýðáéñíå æùÞ êáé ç ìõóôáãùãßá ôçò
êëéíéêÞò ÉáôñéêÞò öáíåñùíüôáí óå üëï ôçò ôï ìåãá-
ëåßï, üôáí êáôÝâáéíå áíÜìåóÜ ìáò ï Ãáñäßêáò.
Ôï 1982, ôï íÝï Äéïéêçôéêü Óõìâïýëéï ôïõ Íïóï-
êïìåßïõ ôïõ óôÝñçóå ôïí ôßôëï ôïõ óõìâïýëïõ-éáôñïý
ôïõ íïóïêïìåßïõ, äåß÷íïíôáò áóýããíùóôç ìéêñïøõ-
÷ßá êáé îå÷íþíôáò üôé, Þ ìÜëëïí, áíßäåïé üíôåò üôé
«Ãéáôß ôá óðÜóáìå ô’ áãÜëìáôÜ ôùí, ãéáôß ôïõò äéþîá-
ìåí áð’ ôïõò íáïýò ôùí, äéüëïõ äåí ðÝèáíáí ãé’ áõôü
Å. ÁÍÅÕËÁÂHÓ êáé È.
ÁÑ×ÅÉÁ ÅËËÇÍÉÊÇÓ ÉÁÔÑÉÊÇÓ 2003, 20(4):446-449
ARCHIVES OF HELLENIC MEDICINE 2003, 20(4):446-449
.....................................................
¸ñªáíª¬ ½Θ¿ÿ ½ª¼ ºÿñ½ª½£áñªγ,
ë£í¼¿αúΓñª¬
Æβíç¬ æáñµºª¼óª¬: «î£í¿µ¢£áºñª¬»
ïé èåïß». Ç ôïðïèÝôçóÞ ôïõ, áñãüôåñá, áðü ôïí ôüôå
Õðïõñãü Õãåßáò ÐáñáóêåõÜ Áõãåñéíü ùò ÐñïÝäñïõ
ôçò ðñþôçò ÅðéôñïðÞò ôïõ Åèíéêïý Óõíôáãïëïãßïõ
ìåñéêþò Üìâëõíå ôç ÷ùñéáôéÜ.
Ôïí ãíþñéóá ðåñéóóüôåñï üôáí, ùò åéóçãçôÞò ôçò
äéäáêôïñéêÞò ìïõ äéáôñéâÞò, óôçí åéóÞãçóÞ ôïõ ðñïò
ôçí ÉáôñéêÞ Ó÷ïëÞ Ýãñáöå, ó÷ïëéÜæïíôáò ôç ãëþóóá
ôïõ êåéìÝíïõ ìïõ: «... Ùò ðñïò ôçí ãëþóóáí, áýôç
åßíáé åßäïò ðåñßåñãïí êáé éäéüññõèìïí äçìïôéêÞò...».
¸ôïò 1978. Ç äçìïôéêÞ äåí åß÷å ðåñÜóåé ôïõò ôïß-
÷ïõò ôçò ÉáôñéêÞò Ó÷ïëÞò.
Ï Ëïýñïò ìå ôç «Ãõíáéêïëïãßá» ôïõ åß÷å áíïßîåé
ìéá ÷áñáìÜäá ìüíï êáé ï Ãáñäßêáò Ýãñáöå ôüôå êáé
ìßëáãå áøåãÜäéáóôç êáèáñåýïõóá, üðùò áøåãÜäéá-
óôç äçìïôéêÞ Ýãñáöå êáé ìéëïýóå áñãüôåñá. Ï Üí-
èñùðïò, ìå ôçí åõñýôçôá ôïõ ðíåýìáôïò ðïõ ôïí äéÝ-
êñéíå êáé ôçí åõñõìÜèåéÜ ôïõ, äåí Ýìåíå óôçí ðåðá-
ôçìÝíç.
Ïßäá üìùò ôïí Üíèñùðï, ôïí åðéóôÞìïíá, ôï ëüãéï,
ôï ãéáôñü, üôáí ôïí Ýæçóá êáèçìåñéíÜ ùò Ðñüåäñï,
Ïìüôéìï ÊáèçãçôÞ ðëÝïí, ôçò ðñþôçò êáé ïõóéáóôéêü-
ôåñçò ÅðéôñïðÞò ôïõ Åèíéêïý Óõíôáãïëïãßïõ, óôçí
ïðïßá óõììåôåß÷á ùò ãåíéêüò óõíôïíéóôÞò. Ôïí Ýðáéñ-
íá êáèçìåñéíÜ áðü ôï äéáìÝñéóìÜ ôïõ, óôçí ÕøçëÜ-
íôïõ, 7 ç þñá ôï ðñùß êáé êáôåâáßíáìå óôïí ÅÏÖ,
ôüôå ÂïõëÞò 4, üðïõ, ìáæß ìå ôïí Ðáíáãéþôç Ïéêïíï-
ìüðïõëï êáé ôï óõ÷ùñåìÝíï ÂáããÝëç ÃêáñÝëç, åñãá-
æüìáóôáí ìÝ÷ñé ôéò 2–3 ôï ìåóçìÝñé, ðñïóðáèþíôáò
íá ôáêôïðïéÞóïõìå ôï ÷Üïò ôùí öáñìáêåõôéêþí éäéï-
óêåõáóìÜôùí êáé ïõóéþí, ðñïêåéìÝíïõ íá óõíôÜîïõ-
ìå ôï ðñþôï Åèíéêü Óõíôáãïëüãéï.
ÊïóìçìÝíïò áðü ôç öýóç ìå ëüãï êáé íïõ ðïõ
«ðáëáéïýìåíïò áíçâÜ» êáé åßíáé «íüóù áäéÜöèïñïò,
ãÞñá ä’ áëýìáíôïò» ï Êùíóôáíôßíïò Ãáñäßêáò, ãåñá-
ñüò, óåâÜóìéïò, ìåãáëïðñåðÞò, óõíôüíéæå ôï Ýñãï
ÊÙÍÓÔÁÍÔIÍÏÓ ÃÁÑÄIÊÁÓ
ðïëõìåëþí åðéôñïðþí, áðïôåëïõìÝíùí áðü åðßëåêôïõò
åðéóôÞìïíåò êáé êáèçãçôÝò ü÷é ìüíï ôçò ÉáôñéêÞò, áëëÜ
êáé Üëëùí óõíáöþí åéäéêïôÞôùí, äéáêñßíïíôáò êáé
åðéâÜëëïíôáò ôçí ïñèÞ åðéëïãÞ ìå ôï êýñïò ôïõ êáé
ôçí éó÷ý ôïõ åðé÷åéñÞìáôïò. Áêïýñáóôïò óôéò ðïëýù-
ñåò óõíåäñéÜóåéò, ðÜíôïôå åíçìåñùìÝíïò, ìå ÷éïýìïñ
áíôéìåôùðßæïíôáò äýóêïëåò êáôáóôÜóåéò, Þôáí áõôüò
êõñßùò ðïõ ïäÞãçóå óôçí ðñþôç ôïõ ìïñöÞ ôï Åèíé-
êü Óõíôáãïëüãéï. Óôï äéÜóôçìá áõôü åß÷å áðïêôÞóåé
ôçí åããïíÞ ôïõ. Ðüóï ôñõöåñÜ, áõôüò ï êáôÜ ïñéóìÝ-
íïõò, ßóùò êáé ðïëëïýò, «óêëçñüò» Üíèñùðïò ìßëáãå
ãé’ áõôü ôï êïñéôóÜêé.
Äïõëåýïíôáò óôïí ÅÏÖ, ðïëëÝò öïñÝò, áíÝâáéíå
ôï ìåóçìÝñé óôï óðßôé ôïõ ìå ôá ðüäéá, ãéáôß, üðùò
Ýëåãå ðåñéðáéêôéêÜ, ç ìåñóåíôÝò ðïõ ôïõ åß÷å äéáôåèåß
áðü ôï Õðïõñãåßï äåí åß÷å Ýñèåé. Ðñïöáíþò, êáìéÜ
ìåñóåíôÝò äåí ðåñßìåíå, åðåéäÞ êáìéÜ äåí åß÷å äéáôå-
èåß. Êáé åÜí õðÞñ÷å ç ðñïóöïñÜ, ïýôå êáé èá ôçí
áðïäå÷üôáí.
Óå ìéá áðü áõôÝò ôéò «áíáâÜóåéò» Þñèå ôï Ýìöñáã-
ìá, ðïõ ôïí áðïìÜêñõíå áðü êïíôÜ ìáò. Ôïí åðéóêÝ-
öèçêá óôïí Åõáããåëéóìü, üðïõ åß÷å åéóá÷èåß, ìå ôïí
ÊáèçãçôÞ ÉïñäÜíïãëïõ, üôáí Ýêáíå ôïí êáèåôçñéá-
óìü ãéá óôåöáíéïãñáößá. ¹ôáí îáðëùìÝíïò óôï ÷åé-
ñïõñãéêü êñåâÜôé, íôõìÝíïò ìå ôçí ðñÜóéíç öüñìá.
Ïëýìðéïò, üðùò ðÜíôá. «¹ñèå êáé ï ê. Á» ôïõ åßðå ï
ÉïñäÜíïãëïõ. «Íá âãÜëïõìå êáé äßóêï, ôüôå», Ýóêù-
ðôå ï Ãáñäßêáò.
Áñãüôåñá, ðÞãáìå ïé ôñåéò ìáò (ÃêáñÝëçò, Ïéêïíï-
ìüðïõëïò êáé ï ãñÜöùí) íá ôïí åðéóêåöèïýìå, íïóç-
ëåõüìåíï óôç ìïíÜäá ôïõ Åõáããåëéóìïý. Ìáò äÝ÷èç-
êå ìå ÷áìüãåëï, åãêÜñäéá êáé ìáò æÞôçóå íá öÝñïõ-
ìå äïõëåéÜ, üóï Þôáí óôç ÌïíÜäá, ãéá íá ìçí êáèõ-
óôåñåß åîáéôßáò ôïõ ç Ýêäïóç ôïõ Óõíôáãïëïãßïõ. Äåí
ìðïñïýóå íá ðñïâëÝøåé ôéò åðéðëïêÝò ðïõ áêïëïýèç-
óáí êáé ôçí áíåõñõóìáôåêôïìÞ, ðïõ ôéò îåðÝñáóå ÷áë-
êÝíôåñïò óôçí áññþóôéá, üðùò êáé óôç äïõëåéÜ, åõ÷á-
ñéóôþíôáò ôïí ÊáèçãçôÞ Äéïíýóç Êüêêéíï, «ôï Äéï-
íõóÜêç», ðïõ «äåí ìå Üöçóå íá ðåèÜíù». Öåýãïíôáò
áðü ôç ÌïíÜäá, ç ãõíáßêá ôïõ ìáò ðáñáêÜëåóå, åõ-
ãåíéêÜ áëëÜ ìå óõãêñáôçìÝíç ïñãÞ, íá ôïí áöÞóïõ-
ìå Þóõ÷ï. «Ç õãåßá ôïõ äåí åßíáé êáëÞ», åßðå.
Ìßá ôçëåöùíéêÞ åðáöÞ åß÷á, Ýêôïôå, ìáæß ôïõ. «×áß-
ñïìáé ðïõ óáò áêïýù». «×áßñåóáé ðïõ æù áêüìç;».
Ãéá åìÜò, ðïõ æÞóáìå ôïí Åõáããåëéóìü óôá ÷ñüíéá
ôçò áêìÞò ôïõ, üôáí ç öÞìç äåí Þôáí áðïôÝëåóìá
ôçëåïðôéêþí åìöáíßóåùí, áëëÜ äçìéïýñãçìá ôçò ðñï-
óùðéêüôçôáò êáé ôïõ ìü÷èïõ ôùí áíèñþðùí, ï Ãáñäß-
447
êáò Þôáí ôï ìåãáëýôåñï áðü ôá éåñÜ ôÝñáôá ôçò Éáôñé-
êÞò, ðïõ åß÷áí –êáôÜ åõôõ÷Þ óõãêõñßá– óõãêåíôñù-
èåß, ôüôå, åêåß... êáé ï óçìáíôéêüôåñïò äÜóêáëïò.
ÐëÞñçò çìåñþí ï ÄÜóêáëïò ôçò ÉáôñéêÞò Êùíóôá-
íôßíïò Ãáñäßêáò Ýêáíå ôçí ôåëåõôáßá éäéüôõðç õðüêëé-
óÞ ôïõ êáé áðï÷þñçóå.
Å. ÁíåõëáâÞò
Ç ðáñïõóßáóç ôïõ åðéóôçìïíéêïý êáé êïéíùíéêïý
Ýñãïõ ôïõ äéäáóêÜëïõ áðü ôïõò ìáèçôÝò ôïõ äåí åß-
íáé ðÜíôïôå åõ÷åñÞò. ÐñïóùðéêÜ âéþìáôá, õðïêåéìå-
íéêÝò êñßóåéò êáé óõíáéóèçìáôéêÞ öüñôéóç ßóùò åðç-
ñåÜæïõí ìåñéêÝò öïñÝò ôçí ðáñïõóßáóç. Åõôõ÷þò, üìùò
óôçí ðáñïõóßáóç ôïõ ÊáèçãçôÞ Ê. Ãáñäßêá äåí õðÜñ-
÷åé ôÝôïéá ðåñßðôùóç. ÅðåéäÞ, ïðïéïóäÞðïôå ¸ëëçíáò
éáôñüò êáé íá ôïí ðáñïõóéÜóåé, ôïí áéóèÜíåôáé êïíôÜ
ôïõ êáé áéóèÜíåôáé ùò ìáèçôÞò ôïõ. Ðéóôåýù üôé åëÜ-
÷éóôïé êáèçãçôÝò Þ Üëëïé åîÝ÷ïíôåò éáôñïß åðçñÝá-
óáí ôçí ÉáôñéêÞ óôçí ÅëëÜäá üóï ï ÊáèçãçôÞò Ãáñ-
äßêáò. Ôá ôåëåõôáßá 50 ÷ñüíéá, ç ðñïóöïñÜ êáé ðá-
ñïõóßá ôïõ Þôáí óõíå÷Þò êáé êáèïñéóôéêÞ.
Ï KáèçãçôÞò K. Ãáñäßêáò, áðü ôüôå ðïõ Ýëáâå ôï
ðôõ÷ßï ôçò ÉáôñéêÞò áðü ôï ÐáíåðéóôÞìéï Áèçíþí, ìÝ÷ñé
ôç óõíôáîéïäüôçóÞ ôïõ, ôï 1981, õðçñÝôçóå óôï Íï-
óïêïìåßï «Åõáããåëéóìüò», ùò âïçèüò, åðéìåëçôÞò, Äéåõ-
èõíôÞò ÊëéíéêÞò êáé ÊáèçãçôÞò-éäñõôÞò ôçò ´ Ðñï-
ðáéäåõôéêÞò ÐáèïëïãéêÞò ÊëéíéêÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ
Áèçíþí, ìå äýï äéáêïðÝò. Ç ðñþôç êáôÜ ôç èçôåßá
ôïõ óôïí Åëëçíïúôáëéêü ðüëåìï êáé ç äåýôåñç êáôÜ
ôçí ïêôÜ÷ñïíç ìåôåêðáßäåõóÞ ôïõ óôçí Áããëßá. Åêåß,
ìåôÜ áðü ôçí åêðüíçóç åñåõíçôéêïý Ýñãïõ, Ýëáâå ôïí
ôßôëï ôïõ Doctor of Philosophy, ôïõ ãíùóôïý PhD.
ÊáôÜ ôç ìáêñÜ åîÜóêçóç ôçò ÉáôñéêÞò, ç äñÜóç
ôïõ Þôáí ðïëýðëåõñç.
Ç ðñþôç ìåãÜëç ðñïóöïñÜ ôïõ Þôáí óôç äéÜãíù-
óç êáé èåñáðåßá ôùí áóèåíþí. Ç áãÜðç ôïõ ãéá ôïí
Üññùóôï êáé ç éêáíüôçôÜ ôïõ íá Ý÷åé ðëÞñç åíçìÝñù-
óç ôïõ êáèÝíá áðü áõôïýò Þôáí ìïíáäéêÞ. Äåí äéÝ-
êñéíå ðïôÝ áóèåíåßò êáé ç áöïóßùóÞ ôïõ óå áõôïýò
Þôáí ðëÞñçò. Óõ÷íÜ ïé íåüôåñïé áíáñùôéüìáóôå: Ìá
ðþò åßíáé äõíáôü íá èõìÜôáé ôï ðñüâëçìá êáé ôéò
åñãáóôçñéáêÝò åîåôÜóåéò 100–150 áóèåíþí áð’ Ýîù;
Ïé áóèåíåßò üìùò ôï áíôéëáìâÜíïíôáí áõôü, ïé áóèå-
íåßò üëá ôá áíôéëáìâÜíïíôáé, êáé ãé’ áõôü Ýôñåöáí
áðåñéüñéóôç åìðéóôïóýíç óôï Üôïìü ôïõ. Ãéá ôïõò íÝïõò
éáôñïýò, áõôü Þôáí ç êáëýôåñç ìáèçôåßá ðïõ æïýóáí,
áõôü ðïõ óÞìåñá øÜ÷íïõìå, ôï Þèïò óôçí åîÜóêçóç
ôçò ÉáôñéêÞò.
448
Ç äåýôåñç ìåãÜëç ðñïóöïñÜ ôïõ Þôáí ç äéäáóêá-
ëßá ôùí íÝùí éáôñþí êáé ôùí öïéôçôþí. Ç êáëÞ äéäá-
óêáëßá áðáéôåß õðïìïíÞ, ãíþóåéò êáé éêáíüôçôá ìåôÜ-
äïóçò. Ï Ê. Ãáñäßêáò äéÝèåôå üëá áõôÜ êáé åðéðëÝïí
ôá åðÝíäõå ìå óðéíèçñïâüëï ÷éïýìïñ, ôçí êáôÜëëçëç
óôéãìÞ. ÐïëëÝò åðéóôçìïíéêÝò óõãêåíôñþóåéò ãßíï-
íôáí óôïí Åõáããåëéóìü. Ïé ðñùéíÝò óõãêåíôñþóåéò
ôçò Ôñßôçò êáé ôçò ÐÝìðôçò Þôáí ãíùóôÝò óå üëïõò
ôïõò éáôñïýò ôùí Áèçíþí êáé ðëÞèïò áðü áõôïýò ôéò
ðáñáêïëïõèïýóå. Åêåß ãéíüôáí áíÜëõóç ôùí ðåñéóôá-
ôéêþí, äéáöïñéêÞ äéÜãíùóç êáé ëáìâÜíïíôáí èåñá-
ðåõôéêÝò áðïöÜóåéò. ¼óïé åß÷áí ôçí ôý÷ç íá ðáñáêï-
ëïõèÞóïõí áõôÝò ôéò óõãêåíôñþóåéò, Þôáí åõôõ÷åßò.
Áðü ôï 1971 êáèéÝñùóå ôçí þñá ôùí ëåìöùìÜôùí,
ìßá öïñÜ ôçí åâäïìÜäá. ÁíôéëÞöèçêå áðü ôçí áñ÷Þ
ôéò åíôõðùóéáêÝò åîåëßîåéò ðïõ èá áêïëïõèïýóáí óôï
êåöÜëáéï áõôü. ¸ôóé, ëïéðüí, ïé ðëÝïí äéáêåêñéìÝíïé
óôï áíôéêåßìåíï óõæçôïýóáí, ìå ôçí åõêáéñßá ðåñé-
óôáôéêþí, üëåò ôéò íåüôåñåò åîåëßîåéò. Óôç óõíÝ÷åéá, ç
ìåãÜëç ðñüïäïò óôç ìïñéáêÞ âéïëïãßá, ôç ãåíåôéêÞ
êáé ôç èåñáðåõôéêÞ ôùí íïóçìÜôùí áõôþí ôïí äéêáßùóáí
ðëÞñùò.
Ç äéäáóêáëßá óôïõò öïéôçôÝò Þôáí êÜôé ôï ðñùôü-
ãíùñï ãéá ôá åëëçíéêÜ äåäïìÝíá. ÓôáìÜôçóå ï ü÷ëïò
ôïõ áìöéèåÜôñïõ êáé åîÝëåéðå ç ðáãåñÞ áðüóôáóç
êáèçãçôÞ êáé öïéôçôþí. ÁôÝëåéùôåò þñåò, çìÝñá êáé
âñÜäõ, áöéåñþíïíôáí óôç äéäáóêáëßá êáé ôçí ðñáêôé-
êÞ åîÜóêçóÞ ôïõò, êáôÜ ïìÜäåò. Åãþ ôïõëÜ÷éóôïí äåí
Ý÷ù óõíáíôÞóåé êáèçãçôÞ íá áãáðÜåé ôïõò öïéôçôÝò,
üðùò ï ÊáèçãçôÞò Ê. Ãáñäßêáò. ¼ðùò åðßóçò äåí
óõíÜíôçóá ïýôå Ýíá, åðáíáëáìâÜíù ïýôå Ýíá, öïéôç-
ôÞ Þ íÝï ãéáôñü ðïõ íá ìç óÝâåôáé êáé íá ìçí áíá-
ãíùñßæåé ôï äéäáêôéêü ôïõ Ýñãï.
Ç ôñßôç ìåãÜëç ðñïóöïñÜ ôïõ Þôáí óôçí Ýñåõíá.
ÁõôÞ ðåñéåëÜìâáíå üëïõò ôïõò ôïìåßò ôçò ÉáôñéêÞò,
áëëÜ ç ìåãÜëç ôïõ óõìðÜèåéá Þôáí ç Áéìáôïëïãßá. Ç
äéêÞ ôïõ åñåõíçôéêÞ åñãáóßá óôçí Áéìáôïëïãßá åßíáé
ðïëý óçìáíôéêÞ êáé ðáãêüóìéá ãíùóôÞ. Ç ìåãÜëç
ôïõ üìùò ðñïóöïñÜ Þôáí üôé Ýäùóå ôçí åõêáéñßá óôïõò
íåüôåñïõò óõíåñãÜôåò ôïõ, ìå ôçí õðïäïìÞ ðïõ ôïõò
Ý÷ôéóå, –áñ÷éêÜ Þôáí Ýíá ðáôÜñé êáé áñãüôåñá ç ãíù-
óôÞ «ÌïíÜäá ¸ñåõíáò» ôïõ Åõáããåëéóìïý–, ôçò ïðïßáò
áò óçìåéùèåß üôé ï åîïðëéóìüò Ýãéíå, êáôÜ ôï ìåãáëý-
ôåñï ìÝñïò, ìå ðñïóùðéêÝò ôïõ äáðÜíåò. Ìå ôçí õðï-
äïìÞ ëïéðüí áõôÞ, þèçóå ôïõò óõíåñãÜôåò ôïõ íá
áó÷ïëçèïýí ìå ôçí Ýñåõíá. Áíáðôý÷èçêáí ôìÞìáôá
Ýñåõíáò óôçí Áéìáôïëïãßá, Ãáóôñåíôåñïëïãßá, Ðíåõ-
ìïíïëïãßá, Êáñäéïëïãßá, Åíäïêñéíïëïãßá, Íåöñïëï-
ãßá êáé ÊõôôáñïãåíåôéêÞ. Èá ðñÝðåé åäþ íá áíáöåñ-
Å. ÁÍÅÕËÁÂHÓ êáé È. ÏÉÊÏÍÏÌOÐÏÕËÏÓ
èåß êáé ðÜëé üôé åëÜ÷éóôá ôìÞìáôá êõôôáñïãåíåôéêÞò
õðÞñ÷áí ôüôå óôçí Åõñþðç. Áðü ôá ôìÞìáôá áõôÜ, êáé
éäéáßôåñá áðü ôï Áéìáôïëïãéêü ôìÞìá, åêðïíÞèçêáí
äåêÜäåò åñåõíçôéêÝò åñãáóßåò, ïé ðåñéóóüôåñåò áðü
ôéò ïðïßåò äçìïóéåýôçêáí óå Ýãêñéôá éáôñéêÜ ðåñéïäé-
êÜ ôïõ åîùôåñéêïý.
ÐÝñáí üìùò áðü ôïõò óõíåñãÜôåò ôçò ÊëéíéêÞò,
ðáñÜ ðïëëïß éáôñïß, äéáöüñùí åéäéêïôÞôùí êáé áðü
ðïëëÜ íïóïêïìåßá, åß÷áí ôçí åõêáéñßá êáé ôç âïÞèåéá
ôïõ ÊáèçãçôÞ Ê. Ãáñäßêá íá êÜíïõí äéáôñéâÞ åðß äé-
äáêôïñßá óôç ÌïíÜäá ¸ñåõíáò. ¹ôáí áîéïèáýìáóôç
ç õðïìïíÞ, ç áãÜðç êáé ç âïÞèåéá ðïõ ðáñåß÷å óå
ïðïéïíäÞðïôå æçôïýóå èÝìá ãéá äéáôñéâÞ åðß äéäáêôï-
ñßá. Ôá ðåñéóóüôåñá Óáââáôïêýñéáêá ôá áöéÝñùíå óôç
ìåëÝôç êáé ôç äéüñèùóç ôùí åñãáóéþí Þ äéáôñéâþí.
Ç ôÝôáñôç ìåãÜëç ðñïóöïñÜ åßíáé ôï óõããñáöéêü
ôïõ Ýñãï. Ïé ìïíïãñáößåò, ôá Üñèñá áíáóêïðÞóåùí
êáé ïé äéáëÝîåéò åßíáé ðÜñá ðïëëÜ êáé åßíáé äýóêïëï
íá áðáñéèìçèïýí. ¼ëá ôá äéáêñßíåé ç óáöÞíåéá, ç
ðëçñüôçôá êáé ç ðñùôïôõðßá. Èá áíáöåñèþ êõñßùò
óôá óõããñÜììáôá, ðïõ ôþñá ðëÝïí Ý÷ïõí ãßíåé êëá-
óéêÜ. Ôï óýããñáììá «Áéìáôïëïãßá» åêäüèçêå ãéá ðñþôç
öïñÜ ôï 1954 êáé Ýêôïôå Ý÷åé åêäïèåß Üëëåò ôñåéò
öïñÝò, ãñáììÝíï åî ïëïêëÞñïõ áðü ôçí áñ÷Þ. Ðñü-
êåéôáé ãéá êëáóéêü óýããñáììá, ðÜíù óôï ïðïßï ïöåß-
ëåôáé, êáôÜ ðïëý, ç ðñüïäïò óôçí åëëçíéêÞ Áéìáôïëï-
ãßá. Åßíáé ç ìïíáäéêÞ åéäéêüôçôá óôçí ÅëëÜäá ðïõ
åõôý÷çóå íá Ý÷åé ðëÞñåò óýããñáììá áðü 50åôßáò. Ç
óçìáóßá ôïõ ùóôüóï åßíáé ìåãáëýôåñç, åðåéäÞ ïé ðñüïäïé
óôçí Áéìáôïëïãßá ðñáãìáôéêÜ õðÞñîáí áëìáôþäåéò êáé
åßíáé áëçèéíÞ ôý÷ç üôé, ÷Üñç óôï âéâëßï áõôü, ïõäÝðï-
ôå ìåßíáìå ïõñáãïß. ÐñÜãìáôé, ôï Ýñãï ôùí ÅëëÞíùí
áéìáôïëüãùí åßíáé äéáñêÝò êáé ç äéåèíÞò ðáñïõóßá
ôïõò óçìáíôéêÞ.
Ç «ÅéäéêÞ Íïóïëïãßá» åßíáé åîßóïõ óçìáíôéêü óýã-
ãñáììá. ¸÷åé åêäïèåß ôñåéò öïñÝò, åðßóçò ãñáììÝíï
ó÷åäüí áðü ôçí áñ÷Þ. Åßíáé ôï âéâëßï áíáöïñÜò üëùí
ôùí ÅëëÞíùí öïéôçôþí ôçò ÉáôñéêÞò. Äåí ëåßðåé áðü
êáìéÜ éáôñéêÞ âéâëéïèÞêç. Åßíáé óáöÝò, ðåñéåêôéêü óôéò
äýï åêäüóåéò êáé ðéï åêôåôáìÝíï óôçí Üëëç. ¼ðïéïò
Ý÷åé äéáâÜóåé îÝíá ðáñüìïéá âéâëßá, ëõðÜôáé ðñáãìá-
ôéêÜ âëÝðïíôáò üôé áõôü ôï âéâëßï ôï äéáâÜæïõí ìüíï
¸ëëçíåò éáôñïß.
Ôï ôñßôï óýããñáììá åßíáé áõôü ðïõ ðñáãìáôåýåôáé
ôéò «Äéáôáñá÷Ýò ýäáôïò-çëåêôñïëõôþí êáé ïîåïâáóé-
êÞò éóïññïðßáò». ¸÷åé äýï åêäüóåéò. Ç áíÜëõóç åíüò
äýóêïëïõ êáé ðïëýðëïêïõ êåöáëáßïõ ôçò ÉáôñéêÞò ãßíåôáé
ìå áðëüôçôá êáé óáöÞíåéá. ÁëçèéíÜ óðÜíéï âéâëßï.
ÊÙÍÓÔÁÍÔIÍÏÓ ÃÁÑÄIÊÁÓ
Ôï âéâëßï «ÁóêÞóåéò äéáãíùóôéêÞò óôçí Ðáèïëï-
ãßá êáé äéáãíùóôéêÝò ðëÜíåò» åßíáé ôï áðïêïñýöùìá
ôçò åìðåéñßáò ôïõ éáôñïý, ôïõ äéäáóêÜëïõ, ôïõ åñåõ-
íçôÞ êáé ôïõ óõããñáöÝá. Åêåß, ðñïâëÞìáôá äéáöïñé-
êÞò äéáãíùóôéêÞò êáé éáôñéêÝò ðëÜíåò óõæçôïýíôáé
êáôÜ ôñüðï ìïíáäéêü.
¸íá Üëëï, åðßóçò ðáëáéüôåñï âéâëßï «ÓõìâïõëÝò
êáé ïäçãßåò ðñïò åðßëõóç éáôñéêþí ðñïâëçìÜôùí»,
ðáñÝ÷åé éáôñéêïýò êáíüíåò ìïíáäéêïýò ãéá ôçí êáèç-
ìåñéíÞ éáôñéêÞ ðñÜîç.
ÔÝëïò, áíáöÝñù ôá äýï âéâëßá, ìç éáôñéêïý ðåñéå-
÷ïìÝíïõ, üðùò «Ôï ÷ñïíéêü åíüò áãéÜôñåõôïõ ãéá-
ôñïý» êáé ôï «Óêßæïíôáò ôá ÷áñôéÜ ìïõ», óôá ïðïßá
ìðïñåß êÜðïéïò íá èáõìÜóåé ôç ëïãïôå÷íéêÞ éêáíüôç-
ôá êáé ôç öéëïóïöéêÞ äéÜèåóç ôïõ óõããñáöÝá.
Åßíáé ðñáãìáôéêÜ äýóêïëï íá áíáöåñèåß êÜðïéïò
óôï Ýñãï ìéáò ðñïóùðéêüôçôáò üðùò ï ÊáèçãçôÞò Ê.
Ãáñäßêáò. ºóùò äåí åßìáé ïýôå ï ðëÝïí êáôÜëëçëïò
ïýôå ï éêáíüôåñïò ãé’ áõôü. Ðéèáíüôáôá Üëëïé, ðá-
ëáéüôåñïé óõíåñãÜôåò ôïõ, äéáêåêñéìÝíïé éáôñïß íá Ýãñá-
449
öáí ãéá ôï Ýñãï ôïõ êáëýôåñá. ¼ìùò, êáëýôåñá áðü
üëïõò ìéëÜíå ç åõãíùìïóýíç ôùí ÷éëéÜäùí áóèåíþí
ðïõ íïóÞëåõóå, ç áãÜðç êáé ç áöïóßùóç ôùí ìáèç-
ôþí ôïõ êáé ç áíáãíþñéóç ôïõ Ýñãïõ ôïõ áðü üëï ôïí
éáôñéêü êüóìï ôçò ÷þñáò.
Åìåßò ðïõ åß÷áìå ôçí ôý÷ç íá åßìáóôå óôåíïß óõ-
íåñãÜôåò ôïõ åðß ðïëëÜ ÷ñüíéá, ôïí åõ÷áñéóôïýìå ðïõ
ìáò Ýìáèå íá åîåôÜæïõìå ôïí áóèåíÞ, íá ôïí áãáðÜ-
ìå êáé íá ôïí öñïíôßæïõìå. Ôïí åõ÷áñéóôïýìå åðßóçò
ðïõ ìáò åìöýóçóå ôçí áãÜðç ãéá ôçí Ýñåõíá êáé ìáò
Ýäùóå ôçí åõêáéñßá íá ôçí êÜíïõìå. Óå êáìéÜ ðåñß-
ðôùóç ùóôüóï äåí ôá êÜíáìå üëá áõôÜ ôüóï êáëÜ
üóï åêåßíïò.
¼ìùò, üíôáò ïé íåüôåñïé ôçò ðáëáéüôåñçò ãåíéÜò,
èåùñïýìå ôïí åáõôü ìáò ùò óõíäåôéêü êñßêï Þ, áí
èÝëåôå, ùò ãÝöõñá ìåôáîý ôùí «éäåïëüãùí» éáôñþí
ìå ôïõò óýã÷ñïíïõò ôå÷íïêñÜôåò éáôñïýò. Åßíáé, óõ-
íåðþò, êáèÞêïí ìáò êáé äéáñêÞò ìáò õðï÷ñÝùóç íá
ìåôáöÝñïõìå ôá äéêÜ ôïõ ìçíýìáôá óå áõôïýò.
È. Ïéêïíïìüðïõëïò