Chöông 1 : Toång quan veà thoâng tin veä tinh

I. Sô löôïc quaù trình phaùt trieån

Truyeàn tin qua veä tinh coù theå xem nhö moät böôùc phaùt trieån nhaûy voït cuûa thoâng tin voâ
tuyeán chuyeån tieáp. YÙ töôûng veà caùc traïm chuyeån tieáp voâ tuyeán ñaët treân ñoä cao lôùn ñeå taêng
taàm chuyeån tieáp ñaõ coù töø tröôùc khi caùc veä tinh nhaân taïo ra ñôøi, naêm 1945, Athur C. Clark
ñaõ coâng boá caùc yù töôûng veà moät traïm chuyeån tieáp voâ tuyeán naèm ngoaøi Traùi ñaát, bay quanh
Traùi ñaát theo quyõ ñaïo ñoàng boä vôùi chuyeån ñoäng quay cuûa Traùi Ñaát, töùc veä tinh ñòa tónh,
naêm 1955, J. R. Pierce ñaõ ñeà xuaát caùc yù töôûng cuï theå veà thoâng tin veä tinh vaø veä tinh vieãn
thoâng. Caùc tieán boä vöôït baäc trong kyõ thuaät khoâng gian trong giai ñoaïn ñoù ñaõ cho pheùp caùc
yù töôûng naøy sôùm trôû thaønh hieän thöïc:

 1957 : Sputnik I, veä tinh nhaân taïo ñaàu tieân cuûa loaøi ngöôøi ñöôïc phoùng thaønh coâng.
 1960 : Thöû nghieäm veä tinh thuï ñoäng Echo I, laø moät quaû boùng phuû kim loaïi, hoaït ñoäng ôû
ñoä cao 1600 Km, duøng ñeå phaûn xaï soùng voâ tuyeán.
 1962 : Tesla I, veä tinh chuyeån tieáp (coù boä phaùt ñaùp) hoaït ñoäng treân quyõ ñaïo ellip vôùi
ñoä cao 950 – 5650Km, truyeàn thaønh coâng tín hieäu truyeàn hình giöõa Chaâu AÂu vaø Hoa
kyø.
 1965 : Early Bird (Intelsat I), veä tinh vieãn thoâng thöông maïi hoaït ñoäng treân quyõ ñaïo
ñòa tónh, ñöôïc ñöa vaøo hoaït ñoäng. Early Bird naëng 38Kg, coù khaû naêng chuyeån tieáp 240
keânh thoaïi.

Vaø töø ñoù ñeán nay, soá löôïng veä tinh vieãn thoâng khoâng ngöøng taêng nhanh vaø hieän nay,
maïng vieãn thoâng treân Theá giôùi raát khoù coù theå ñaûm baûo ñöôïc nhieäm vuï cuûa mình neáu
khoâng coù thoâng tin veä tinh.

Thoâng tin veä tinh ñaëc bieät coù öu theá trong caùc tröôøng hôïp :

 Cöï ly lieân laïc lôùn

 Lieân laïc ñieåm ñeán ña ñieåm treân phaïm vi roäng cuõng nhö phaïm vi toaøn caàu
 Lieân laïc ñeán caùc traïm di ñoäng treân phaïm vi roäng (taøu vieãn döông, maùy bay, caùc ñoaøn
thaùm hieåm,…)

Ngoaøi nhieäm vuï chuyeån tieáp tín hieäu vieãn thoâng göûi leân töø maët ñaát, thoâng tin veä tinh cuõng
duøng ñeå truyeàn tín hieäu thu thaäp ñöôïc töø khoâng gian veà Traùi Ñaát, trong ñoù coù moät söï kieän
ñaùng chuù yù laø töø naêm 1965, Mariner IV cuûa Myõ ñaõ truyeàn thaønh coâng caùc hình aûnh thu
ñöôïc töø sao Hoûa veà Traùi Ñaát. Trong thôøi gian gaàn ñaây, moät soá heä thoáng thoâng tin veä tinh
ñaõ ñöa vaøo söû duïng caùc veä tinh coù theâm caùc chöùc naêng gheùp keânh vaø chuyeån maïch, hoaït
ñoäng nhö nhöõng traïm toång ñaøi voâ tuyeán vaø thöïc hieän noái maïng giöõa caùc veä tinh vôùi nhau
vaø vôùi caùc traïm maët ñaát, taïo thaønh moät maïng vieãn thoâng ( ví duï nhö heä thoáng IRIDIUM,
Teledesic, v.v… ).

1
Taøi lieäu naøy chuû yeáu ñeà caäp tôùi caùc heä thoáng duøng veä tinh ñòa tónh laøm caùc traïm chuyeån
tieáp voâ tuyeán, caùc heä thoáng veä tinh vieãn thoâng khaùc chæ ñöôïc ñeà caäp ôû möùc sô löôïc.

II. Caùc phaàn töû cô baûn trong thoâng tin veä tinh

Veä tinh vieãn thoâng : laø caùc traïm lieân laïc bay treân quyõ ñaïo quanh Traùi Ñaát, coù khaû naêng thu
tín hieäu voâ tuyeán, laøm caùc coâng vieäc xöû lyù tín hieäu caàn thieát roài phaùt laïi. Trong suoát quaù
trình hoaït ñoäng, veä tinh khoâng caàn ñeán naêng löôïng ñeå bay, chæ coù moät löôïng naêng löôïng
nhoû ñeå hieäu chænh quyõ ñaïo khi caàn thieát, naêng löôïng duøng cho caùc thieát bò vieãn thoâng ñöôïc
cung caáp bôûi caùc taám pin maët trôøi keát hôïp vôùi caùc boä aéc-quy döï tröõ. Trong khi bay, veä tinh
cuõng caàn caùc heä thoáng töï ñoäng xaùc ñònh vò trí vaø oån ñònh phöông vò ñeå veä tinh luoân ôû ñuùng
vò trí vaø caùc anten luoân höôùng veà caùc höôùng caàn thieát ñeå ñaûm baûo duy trì thoâng tin lieân laïc
ñöôïc thoâng suoát. Hình 1 moâ taû moät veä tinh töông ñoái ñieån hình vaø hình 2 moâ taû sô ñoà khoái
cuûa phaàn chuyeån tieáp voâ tuyeán ñôn giaûn trong moät moät veä tinh

(a) (b) (c)

(d) (e)
Hình 1: hình daïng vaø caáu truùc cuûa veä tinh Palaba-B
(a) : xeáp laïi ñeå chuaån bò phoùng leân quyõ ñaïo
(b) : môû ra ñeå hoaït ñoäng treân quyõ ñaïo
(c) : caáu truùc beân trong
(d) : chuaån bò xuaát xöôûng veä tinh
(e) : veä tinh treân quyõ ñaïo
2
 Hình 2 : sô ñoà khoái cuûa moät heä chuyeån tieáp voâ tuyeán baêng taàn Ku treân veä tinh .

Hình 3 : sô ñoà khoái cuûa moät traïm maët ñaát

Traïm maët ñaát : laø caùc traïm lieân laïc treân maët ñaát, chòu traùch nhieäm lieân laïc vôùi veä tinh ñeå
ñaûm baûo duy trì luoàng thoâng tin lieân laïc, moät soá traïm maët ñaát coøn coù nhieäm vuï kieåm soaùt,
ñieàu khieån veä tinh vaø hoã trôï caùc heä thoáng töï oån ñònh cuûa veä tinh. Hình 3 moâ taû phaàn xöû lyù
truyeàn tin cuûa moät traïm maët daát

Luoàng tín hieäu höôùng töø maët ñaát tôùi veä tinh goïi laø luoàng leân (Up Link), luoàng theo höôùng
ngöôïc laïi, töø veä tinh xuoáng maët ñaát, goïi laø luoàng xuoáng (Down Link). Hình 4 moâ taû moät heä
thoáng thoâng tin veä tinh thuoäc loaïi ñôn giaûn nhaát

Hình 4 : moät chaëng chuyeån tieáp voâ tuyeán qua veä tinh

3
Caùc loaïi quyõ ñaïo veä tinh : chuyeån ñoäng cuûa veä tinh quanh Traùi Ñaát bò chi phoái chuû yeáu bôûi
quaùn tính cuûa veä tinh vaø löïc haáp daãn cuûa Traùi ñaát taïo thaønh nhöõng quyõ ñaïo nhaát ñònh, caùc
quyõ ñaïo cuûa veä tinh ñöôïc chia laøm hai loaïi cô baûn :

Quyõ ñaïo taàm thaáp vaø quyõ ñaïo taàm trung : coù hình elip, ñoä cao trung bình vaøo khoaûng
250Km ñeán 1000Km cho taàm thaáp vaø 10.000Km ñeán 14.000Km cho taàm trung bình. Ñoái
vôùi caùc loaïi veä tinh theo quyõ ñaïo naøy, öu ñieåm quan troïng nhaát laø cöï ly lieân laïc ngaén,
nhöng vò trí bieåu kieán cuûa noù nhìn töø moät ñieåm coá ñònh treân maët ñaát thay ñoåi lieân tuïc, ñieàu
naøy gaây khoù khaên cho vieäc ñònh höôùng anten treân veä tinh cuõng nhö treân maët ñaát vaø khoâng
theå duy trì lieân laïc lieân tuïc tröïc tieáp vôùi veä tinh (vì coù luùc bò khuaát sau ñöôøng chaân trôøi).

Quyõ ñaïo ñòa tónh : laø quyõ ñaïo troøn naèm treân cuøng maët phaúng vôùi Xích ñaïo, coù ñoä cao
khoaûng 36.000 Km so vôùi maët ñaát (baùn kính quyõ ñaïo 42.164,2 Km tính töø taâm Traùi
Ñaát).Veä tinh theo quyõ ñaïo naøy seõ coù chu kyø bay quanh Traùi Ñaát laø 24 giôø, truøng vôùi thôøi
gian Traùi Ñaát töï quay quanh mình, quyõ ñaïo naøy ñöôïc goïi laø quyõ ñaïo ñoàng boä. Neáu chieàu
bay cuûa veä tinh truøng vôùi chieàu quay cuûa Traùi Ñaát, vaän toác bieåu kieán cuûa noù so vôùi moät
ñieåm baát kyø treân Traùi Ñaát seõ baèng 0, nghóa laø noù seõ döôøng nhö ñöùng yeân khi quan saùt töø
maët ñaát. Caùc veä tinh bay treân quyõ ñaïo naøy ñöôïc goïi laø veä tinh ñòa tónh (geostationary
satellite). Quyõ ñaïo naøy coøn ñöôïc goïi laø vaønh ñai Clark (Clark belt) ñeå ghi nhôù coâng lao
cuûa Athur C. Clark.

Hình 5:Quyõ ñaïo taàm thaáp vaø taàm trung Hình 6 :Quyõ ñaïo ñòa tónh

Caùc veä tinh ñòa tónh coù theå ñaûm baûo thoâng tin lieân laïc moät caùch lieân tuïc neân coù taàm quan
troïng raát lôùn trong thoâng tin veä tinh. Vôùi ba veä tinh ñòa tónh ñaët caùch ñeàu nhau treân quyõ
ñaïo, coù theå thöïc hieän lieân laïc ñeán haàu heát caùc vuøng treân Traùi Ñaát (tröø caùc vuøng gaàn hai
cöïc cuûa Traùi Ñaát) baèng caùch chuyeån tieáp tín hieäu qua moät hoaëc hai veä tinh. Nhöôïc ñieåm
cuûa phöông thöùc söû duïng veä tinh ñòa tónh laø :

 Cöï ly lieân laïc quaù lôùn ( 36.000Km) neân phaûi söû duïng caùc anten lôùn vaø coù höôùng tính
cao,khoâng thuaän lôïi cho thoâng tin di ñoäng.
 Chæ coù moät quyõ ñaïo ñòa tónh duy nhaát quanh Traùi Ñaát neân soá luôïng veä tinh ñaët treân quyõ
ñaïo naøy bò giôùi haïn. Hieän nay nay moät soá vuøng ñaõ cho pheùp khoaûng caùch toái thieåu giöõa
hai veä tinh laø 2 treân quyõ ñaïo (thay vì laø 4 nhö tröôùc ñaây).

4
Ñeå taêng khaû naêng söû duïng quyõ ñaïo ñòa tónh, caàn duøng moät soá giaûi phaùp ñeå taêng hieäu suaát
söû duïng taàn soá nhö :

 phaân cöïc soùng tröïc giao (thaúng hoaëc quay).

 duøng caùc anten höôùng tính maïnh taïo thaønh caùc buùp soùng ñieåm (spot beam) ñeå taäp
trung tín hieäu ñeán nôi caàn thieát .
 duøng caùc kyõ thuaät ñieàu cheá phuø hôïp, kyõ thuaät traûi phoå, v.v…

III. Ñöôøng truyeàn vaø baêng taàn trong thoâng tin veä tinh

Tín hieäu lieân laïc giöõa veä tinh vaø maët ñaát phaûi ñi qua toaøn boä beà daøy khí quyeån neân phaûi
chòu taùc ñoäng cuûa :

 Suy hao do caùc chaát khí (chuû yeáu laø Oxy) vaø hôi nöôùc (keå caû maây, söông muø) trong
khí quyeån,
 Suy hao do möa, tuyeát, möa ñaù,
 Nhieãu do thaêng giaùng taàng ñoái löu,
 Nhieãu do thaêng giaùng taàng ñieän ly,

Maët khaùc, do chi phí ñeå ñöa veä tinh leân quyõ ñaïo raát cao vaø taêng theo khoái luôïng veä tinh
neân caàn choïn daûi taàn sao cho kích thöôùc vaø troïng löôïng thieát bò nhoû, trong ñoù anten chieám
phaàn raát quan troïng.

Hieän nay, daûi taàn ñöôïc xem laø toát nhaát laø daûi 110 GHz, tuy nhieân caùc daûi taàn cao hôn
cuõng ñöôïc duøng do nhu caàu môû roäng daûi taàn. Hình 7 cho thaáy söï bieán thieân cuûa caùc loaïi
suy hao theo taàn soá

Hình 7 : Bieåu ñoà suy hao cuûa soùng ñieän töø

5
Qua ñoà thò trong hình 7, ta thaáy khoaûng taàn soá treân 10 GHz bò aûnh höôûng naëng bôûi möa,
ñoàng thôøi daûi taàn 60 GHz coøn bò haáp thuï maïnh bôûi Oxy trong khí quyeån ( ngoaøi ra Oxy coøn
haáp thuï maïnh daûi taàn 119 GHz vaø hôi nöôùc haáp thuï maïnh daûi 183 GHz ).

Hieän nay, hai baêng taàn ñöôïc duøng phoå bieán nhaát trong thoâng tin qua veä tinh ñòa tónh laø
baêng C (48 GHz) vaø baêng Ku (1218 GHz), baêng Ka (2740 GHz) cuõng baét ñaàu ñöôïc söû
duïng ôû Nhaät, tuy nhieân khoù coù theå söû duïng roäng raõi do bò suy hao maïnh do möa.

Luoàng leân Luoàng xuoáng

Baêng C 5,9  6,4 GHz 3,7  4,2 GHz
Baêng Ku 14,0  14,5 GHz 11,7  12,2 GHz
Baêng Ka 30 GHz 20 GHz

6
Chöông 2 : Veä tinh

I. Quyõ ñaïo cuûa veä tinh.

Caùc veä tinh chuyeån ñoäng xung quanh Traùi ñaát theo quaùn tính, chòu löïc haáp daãn chuû yeáu töø
Traùi ñaát taùc ñoäng. Caùc löïc taùc ñoäng cuûa caùc vaät theå vuõ truï khaùc (nhö löïc haáp daãn töø Maët
traêng, Maët trôøi, caùc haønh tinh, löïc caûn/ñaåy cuûa gioù Maët trôøi, buïi thieân thaïch,v.v…) chæ gaây
ra caùc sai soá raát nhoû trong quyõ ñaïo veä tinh. Ngoaøi ra söï baát ñoàng ñeàu cuûa troïng tröôøng Traùi
ñaát cuõng gaây ra sai soá cho quyõ ñaïo veä tinh.

Khi tính toaùn quyõ ñaïo cho veä tinh, caùc sai soá thöôøng khoâng caàn tính ñeán, caùc heä thoáng oån
ñònh vò trí cho veä tinh seõ khaéc phuïc caùc sai soá naøy.

1. Caùc ñònh luaät cô baûn :

Chuyeån ñoäng cuûa caùc veä tinh chòu söï chi phoái cuûa caùc ñònh luaät Kepler :

1. Quyõ ñaïo cuûa veä tinh laø moät ñöôøng elip vaø taâm Traùi ñaát laø moät trong hai tieâu ñieåm
cuûa elip ñoù
2. Ñöôøng thaúng noái veä tinh vaø taâm Traùi ñaát queùt neân nhöõng dieän tích baèng nhau trong
nhöõng khoaûng thôøi gian baèng nhau.
3. Bình phöông cuûa chu kyø quyõ ñaïo cuûa hai veä tinh coù cuøng tyû soá vôùi laäp phöông cuûa
khoaûng caùch trung bình cuûa chuùng tôùi taâm Traùi ñaát.

Caùc tính toaùn cho keát quaû : moät caùch toång quaùt, neáu quyõ ñaïo veä tinh laø moät elip, coù baùn
truïc lôùn laø a thì :

vaän toác veä tinh treân quyõ ñaïo seõ laø :

2 1
V    
r a
trong ñoù :
  g.m1 = 3,986013  105 km3/s2 (g: gia toác troïng tröôøng , m1: khoái löôïng Traùi ñaát
)
a : 1/2 truïc daøi cuûa quyõ ñaïo elip
r : khoaûng caùch töø veä tinh ñeán taâm Traùi ñaát (neáu quyõ ñaïo veä tinh laø troøn thì r = a .)

thôøi gian cuûa moät chu kyø quyõ ñaïo laø :

 2 1
V    
 r a

7
Trong tröôøng hôïp cuûa veä tinh ñòa tónh, T phaûi baèng thôøi gian Traùi ñaát töï quay quanh mình
moät voøng, thôøi gian naøy laø 23 giôø 56 phuùt 4,09 giaây (hôi khaùc vôùi chu kyø moïc / laën cuûa
Maët trôøi do khoâng tính ñeán chuyeån ñoäng cuûa Traùi ñaát quanh Maët trôøi). Khi ñoù ta coù :

2/3
T  
a   42. 164,2 km
 2 
 

Neáu coi baùn kính trung bình cuûa Traùi ñaát taïi Xích ñaïo laø 6.378,155 km thì veä tinh seõ ñoä cao
trung bình treân Xích ñaïo laø 35.786,045 km. Vaän toác cuûa veä tinh treân quyõ ñaïo laø ñeàu vaø coù
giaù trò 3,07466 km/s .

Veä tinh ñòa tónh, do khoâng coù chuyeån ñoäng bieåu kieán so vôùi maët ñaát, cho pheùp xaây döïng
caùc traïm maët ñaát vôùi chi phí thaáp do khoâng caàn coù anten baùm lieân tuïc theo veä tinh. Neáu
anten traïm maët ñaát chæ caàn goùc ngaång toái thieåu laø 5 so vôùi ñöôøng chaân trôøi, moät veä tinh coù
theå phuû soùng tôùi 38% dieän tích beà maët Traùi ñaát.Vôùi heä thoáng 3 veä tinh (nhö ñaõ ñeà caäp
trong chöông 0) coù theå phuû soùng töø vó tuyeán 76 Nam ñeán vó tuyeán 76 Baéc ( vaãn giaû söû
goùc ngaång toái thieåu laø 5).

Hình 8 : Khaû naêng phuû soùng toái ña cuûa moät veä tinh ñòa tónh

2. AÛnh höôûng cuûa vieäc leäch quyõ ñaïo :

Döôùi caùc taùc ñoäng phuï cuûa Maët traêng, Maët trôøi, quyõ ñaïo veä tinh seõ nghieâng daàn vôùi toác ñoä
khoaûng 1/naêm. Coäng vôùi caùc taùc ñoäng khaùc nöõa (tuy yeáu hôn), veä tinh seõ bò leäch khoûi vò
trí ban ñaàu theo höôùng Ñoâng –Taây vaø Baéc – Nam. Khi ñoù quyõ ñaïo seõ taïo thaønh moät goùc
leäch i so vôùi maët phaúng Xích ñaïo.

Khi ñoù veä tinh seõ coù chuyeån ñoäng bieåu kieán so vôùi “haï ñieåm“ cuûa veä tinh theo hình soá 8
(haï ñieåm laø ñieåm chieáu thaúng goùc töø veä tinh xuoáng maët ñaát).

8
 Hình 9: Maët phaúng quyõ ñaïo bò nghieâng moät goùc i so vôùi maët phaúng Xích ñaïo

Hình 10: Chuyeån ñoäng bieåu kieán cuûa veä tinh so vôùi haï ñieåm khi quyõ ñaïo nghieâng goùc i

Ñeå hieäu chænh quyõ ñaïo bò nghieâng, caàn phaûi taïo moät xung löïc leân veä tinh ñeå taïo ra moät
vaän toác vuoâng goùc vôùi phöông ñang chuyeån ñoäng cuûa veä tinh ngay vaøo luùc veä tinh ñi qua
ñieåm nuùt (xem hình 9 vaø 11). Löïc naøy phaûi taïo ñöôïc vaän toác

V = V tg i

trong ñoù V laø vaän toác quyõ ñaïo cuûa veä tinh, ví duï neáu i = 1 thì vôùi V=3.074,66 m/s , ta coù
V =53,668 m/s.

/s
07 4,66m V=53,668 m/s
Ñieåm nuùt V=3
i

Hình 11: Hieäu chænh goùc leäch cuûa quyõ ñaïo veä tinh

9
Ñeå taïo löïc hieäu chænh quyõ ñaïo cho veä tinh, treân veä tinh phaûi coù caùc ñoäng cô phaûn löïc nhoû
vaø seõ ñöôïc khôûi ñoäng khi caàn thieát.

II. Ñònh vò veä tinh - goùc phöông vò vaø goùc ngaång :

Ñaây laø caùc thoâng soá ñeå höôùng anten cuûa traïm maët ñaát ñeán veä tinh caàn lieân laïc, caùc thoâng
soá naøy ñöôïc tính toaùn töø caùc döõ lieäu veà vò trí cuûa veä tinh treân quyõ ñaïo vaø toïa ñoä cuûa traïm
maët ñaát.

Goùc phöông vò (azimuth) laø goùc ño treân maët phaúng cuûa maët ñaát taïi ñieåm ñaët traïm maët ñaát,
tính theo chieàu kim ñoàng hoà töø höôùng Baéc ñeán höôùng caàn thieát ñeå höôùng tôùi veä tinh, goùc
naøy coù theå coù giaù trò töø 0  360, kyù hieäu laø goùc A.

Goùc ngaång (elevation) laø goùc ño theo maët phaúng thaúng ñöùng so vôùi maët phaúng cuûa maët ñaát
taïi ñieåm ñaët traïm maët ñaát, ñi qua ñieåm ñaët traïm maët ñaát vaø veä tinh, tính töø phöông ngang
so vôùi maët ñaát ñeán ñöôøng thaúng höôùng tôùi veä tinh, goùc naøy coù theå coù giaù trò töø 0  90, kyù
hieäu laø goùc E.

Hình 12: ñònh nghóa goùc ngaång vaø goùc phöông vò

Hình 13 duøng ñeå tính toaùn goùc phöông vò vaø goùc ngaång cuûa anten traïm maët ñaát. Trong
hình, T laø ñieåm ñaët traïm maët ñaát, caùc ñieåm T, M, N, P cuøng naèm treân moät maët phaúng naèm
ngang so vôùi maët ñaát taïi T, MN taïo thaønh truïc Nam-Baéc qua T, TP laø ñöôøng thaúng naèm
ngang so vôùi maët ñaát taïi T vaø höôùng veà phía veä tinh do ñoù TP seõ giao vôùi SO (taïi P), A’ laø
goùc taïo giöõa TM vaø TP, tuøy theo vò trí cuûa traïm maët ñaát vaø veä tinh ta seõ coù :

1. Taïi Baéc baùn caàu

Traïm maët ñaát naèm ôû phía Taây so vôùi veä tinh : A = 180 – A’
Traïm maët ñaát naèm ôû phía Ñoâng so vôùi veä tinh : A = 180 + A’

10
 2. Taïi Nam baùn caàu
Traïm maët ñaát naèm ôû phía Taây so vôùi veä tinh : A = A’
Traïm maët ñaát naèm ôû phía Ñoâng so vôùi veä tinh : A = 360 –A’

(trong hình 13 laø ví duï cuûa tröôøng hôïp 1, traïm maët ñaát naèm ôû Baéc baùn caàu vaø ôû phía Taây
so vôùi veä tinh).

Vôùi moät soá tính toaùn hình hoïc thoâng thöôøng, coù theå deã daøng ñi tôùi caùc coâng thöùc :

 tg  S   L 
A'  arctg  

 sin  T 
vaø
 r  Re . cos  T . cos  S   L 
E  arctg    arccos cos  T . cos  S   L 
 R e . sin arccos cos  T . cos  S   L  
(xem theâm [1]).

Hình 13 :Tính goùc phöông vò vaø goùc ngaång

11
III. Sô löôïc veà caáu taïo veä tinh :

Veä tinh coù caùc khoái chöùc naêng chính :

 Heä thoáng anten

 Heä thoáng thoâng tin vieãn thoâng
 Heä thoáng cung caáp naêng löôïng
 Heä thoáng töï ñoäng ñieàu chænh vò trí vaø oån ñònh phöông vò

1. Heä thoáng anten :

Goàm 3 anten :
 anten phaùt
 anten thu
 anten ñieàu khieån.

Anten phaùt vaø anten thu laø caùc anten coù höôùng tính cao ñeå taêng ñoä lôïi (gain) cuûa anten,
nhö vaäy neáu veä tinh chöa oån ñònh ñöôïc vò trí vaø phöông vò treân quyõ ñaïo thì hai anten naøy
khoâng theå söû duïng ñöôïc. Chính vì vaäy caàn coù anten phuï phuïc vuï cho coâng vieäc ñieàu khieån,
ñònh vò veä tinh. Anten naøy thöôøng duøng daïng hình noùn keùp (bicone) ñeå coù buùp soùng roäng
vaø coù theå coù tôùi hai anten rieâng cho thu vaø phaùt. Khi veä tinh ñaõ oån ñònh quyõ ñaïo, heä thoáng
ñieàu khieån vaø ñònh vò seõ chuyeån sang duøng chung vôùi anten phaùt vaø anten thu chính ñeå
taêng ñoä nhaïy vaø giaûm ñöôïc coâng suaát phaùt. Anten phaùt vaø anten thu coù theå chung hoaëc
rieâng, neáu thieát keá rieâng seõ traùnh ñöôïc suy hao gaây ra bôûi boä phaân nhaùnh ñònh höôùng
(diplexer) nhöng seõ laøm taêng kích thöôùc vaø troïng löôïng cuûa veä tinh.

2. Heä thoáng thoâng tin vieãn thoâng :

coù phaàn cô baûn nhaát laø moät hoaëc nhieàu boä phaùt – ñaùp (transponder), phaàn naøy taïo ra chöùc
naêng traïm chuyeån tieáp voâ tuyeán cuûa veä tinh. Trong caùc veä tinh vieãn thoâng theá heä môùi, heä
thoáng thoâng tin vieãn thoâng cuûa veä tinh coù theå coù theâm caùc heä thoáng chuyeån maïch ñeå thöïc
hieän chuyeån maïch soá lieäu ngay treân veä tinh.

3. Heä thoáng cung caáp naêng löôïng

goàm hai phaàn chính : caùc taám pin maët trôøi vaø caùc bình aéc-quy, caùc bình aéc-quy phaûi döï tröõ
ñuû naêng löôïng ñeå veä tinh hoaït ñoäng trong suoát khoaûng thôøi gian veä tinh ñi vaøo vuøng toái,
nghóa laø vuøng aùnh naéng Maët trôøi bò che bôûi Traùi ñaát. Treân moät soá veä tinh, caùc taám pin maët
trôøi ñöôïc ñieàu khieån ñeå luoân xoay veà höôùng Maët trôøi nhaèm nhaän ñöôïc naêng löôïng ôû möùc
toái ña.

4. Heä thoáng töï ñoäng ñieàu chænh vò trí vaø oån ñònh phöông vò

Goàm coù :
 caùc thieát bò ño löôøng ñònh vò

12
  caùc thieát bò kieåm soaùt vaø oån ñònh phöông vò (thöôøng duøng cô caáu con quay -
gyroscope),
 caùc thieát bò thu phaùt rieâng (ñoäc laäp vôùi heä thoáng thoâng tin vieãn thoâng)
 ñoäng cô phaûn löïc ñeå oån ñònh vò trí vaø quyõ ñaïo.

Tuoåi thoï cuûa moät veä tinh thöôøng do heä thoáng cung caáp naêng luôïng vaø doäng cô phaûn löïc
quyeát ñònh. Hieän nay caùc veä tinh thöôøng coù tuoåi thoï thieát keá trong khoaûng 5 ñeán 10 naêm,
vieäc thieát keá caùc veä tinh coù tuoåi thoï lôùn hôn thöôøng laø khoâng caàn thieát vì cuõng caàn thay ñoåi
coâng ngheä cuûa veä tinh.

Hình 14 cho moät ví duï veà caáu truùc moät veä tinh cuûa Hughes, trong hình, anten phaùt vaø thu
duøng chung moät taám phaûn xaï (reflector) vaø caùc taám pin maët trôøi bao quanh thaân veä tinh.
Taám phaûn xaï cuûa anten ñöôïc thieát keá thaønh hai lôùp löôùi, lôùp tröôùc phaûn xaï soùng phaân cöïc
ngang vaø lôùp sau phaûn xaï soùng phaân cöïc ñöùng, vieäc naøy cho pheùp taêng ñoä oån ñònh phaân
cöïc, giaûm xuyeân nhieãu giöõa hai nhoùm soùng phaân cöïc ñöùng vaø phaân cöïc ngang, ñoàng thôøi
giuùp cho keát caáu veä tinh ñöôïc goïn nheï. Boä coâng suaát phaùt duøng caùc ñeøn soùng chaïy (T.W.T
– traveling wave tube). Caùc taám pin maët trôøi xeáp thaønh hai oáng hình truï, ñöôïc loàng vaøo
nhau khi phoùng vaø keùo ra khi ñaõ leân quyõ ñaïo (xem theâm hình 1).

Hình 14 : Sô löôïc caáu truùc moät veä tinh cuûa Hughes coù teân treân quyõ ñaïo laø Palaba-B

13
Chöông 3 : Soùng voâ tuyeán vaø ñöôøng truyeàn

Nhö ñaõ trình baøy sô löôïc trong chöông 1, thoâng tin veä tinh duøng taàn soá cao khoaûng 1GHz
trôû leân, chuû yeáu laø treân caùc daûi taàn C vaø Ku. Ñeå taêng hieäu quaû söû duïng taàn soá, ñoái vôùi
thoâng tin qua veä tinh ñòa tónh, caùc bieän phaùp phaân cöïc ñöôïc aùp duïng ñeå giaûm thieåu can
nhieãu giöõa caùc keânh taàn soá laân caän vaø caùc anten coù buùp soùng nhoïn (spot beam) seõ giuùp
giaûm nhieãu giöõa caùc veä tinh keá caän nhau.

I. Phaân ñònh taàn soá :

ITU chia Theá giôùi ra laøm ba vuøng (region) ñeå phaân ñònh taàn soá :
 Vuøng 1 : chaâu Aâu, chaâu Phi vaø phaàn chaâu AÙ thuoäc Lieân bang Xoâ-vieát cuõ.
 Vuøng 2 : chaâu Myõ (bao goàm caû Nam vaø Baéc Myõ).
 Vuøng 3 : chaâu AÙ vaø chaâu Ñaïi döông.

Hình 15 : Baûn ñoà chia vuøng cuûa ITU

Caùc daûi taàn cho dòch vuï coá ñònh vaø lieân veä tinh ñoái vôùi töøng vuøng ñöôïc cho trong baûng
hình 16, caùc daûi taàn coøn ñöôïc ITU phaân chia cuï theå cho töøng loaïi dòch vuï trong WARC-79
(1979 World Administrative Radio Conference), 17 loaïi dòch vuï ñöôïc keå ñeán trong
WARC-79 nhö sau :
1 Coá ñònh 10 Khí töôïng
2 Lieân veä tinh 11 Caùc taùc vuï khoâng gian
3 Di ñoäng 12 Nghieäp dö
4 Di ñoäng treân ñaát lieàn 13 Thaêm doø voâ tuyeán
5 Di ñoäng treân bieån 14 Daãn ñöôøng voâ tuyeán
6 Di ñoäng haøng khoâng 15 Daãn ñöôøng voâ tuyeán haøng khoâng
7 Quaûng baù 16 Daãn ñöôøng voâ tuyeán haøng haûi
8 Thaùm hieåm Ñòa caàu 17 Phaùt taàn soá vaø thôøi gian chuaån
9 Nghieân cöùu khoâng gian

15
 Dòch vuï thoâng tin veä tinh coá ñònh Dòch vuï giöõa caùc veä
Daûi taàn soá Luoàng leân Luoàng xuoáng tinh
(GHz) R1 R2 R3 R1 R2 R3 Chung cho caùc khu vöïc
2,500  2,535
2,535  2,655
2,655  2,690
3,4  4,2
4,5  4,8
5,725  5,850
5,850  7,075
7,250  7,750
7,9  8,4
10,7  11,7
11,7  12,2
12,2  12,3
12,3  12,5
12,5  12,7
12,70  12,75
12,75  13,25
14,0  14,5
14,5  14,8
17,3  17,7
17,7  18,1
18,1  21,2
22,55  23,55
27,0  27,5
27,5  31,0
32  33
37,5  40,5
42,5  43,5
50,4  51,4

Hình 16: baûng phaân ñònh taàn soá cuûa ITU cho dòch vuï coá ñònh qua veä tinh.

II. Phaân cöïc soùng voâ tuyeán

Trong thoâng tin veä tinh, kyõ thuaät phaân cöïc tröïc giao soùng ñieän töø ñöôïc aùp duïng ñeå taêng
hieäu quaû söû duïng taàn soá vaø giaûm xuyeân nhieãu. Theo lyù thuyeát tröôøng ñieän töø, daïng phaân
cöïc soùng toång quaùt nhaát laø loaïi ellip, trong thoâng tin veä tinh chæ duøng hai tröôøng hôïp rieâng
: phaân cöïc troøn (ellip coù hai baùn truïc baèng nhau) vaø phaân cöïc thaúng (ellip coù moät trong hai
baùn truïc baèng khoâng).

16
Soùng phaân cöïc thaúng ñöôïc duøng theo hai daïng vuoâng goùc vôùi nhau :

 Phaân cöïc ñöùng (vertical polarization), töùc laø phöông Baéc-Nam, thöôøng kyù hieäu laø phaân
cöïc loaïi V, coù vector ñieän tröôøng song song vôùi phöông Baéc-Nam cuûa Traùi ñaát.
 Phaân cöïc ngang (horizontal polarization), thöôøng kyù hieäu phaân cöïc loaïi H, coù phöông
vuoâng goùc vôùi loaïi treân.

Soùng phaân cöïc troøn coù theå xem nhö laø söï keát hôïp cuûa hai soùng phaân cöïc ñöùng vaø phaân cöïc
ngang leäch pha nhau 90, tuøy theo soùng phaân cöïc ñöùng hay soùng phaân cöïc ngang nhanh
pha hôn ta seõ coù hai tröôøng hôïp phaân cöïc troøn :

 Phaân cöïc quay phaûi (Right-hand circular polarization) neáu ôû phía traïm thu thaáy vector
tröôøng quay ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà
 Phaân cöïc quay traùi (Left-hand circular polarization) neáu ôû phía traïm thu thaáy vector
tröôøng quay theo chieàu kim ñoàng hoà

Hai caùch phaân cöïc trong moãi caëp ôû treân, theo lyù thuyeát, laø tröïc giao vôùi nhau, nghóa laø
anten thieát keá cho tröôøng hôïp naøy seõ hoaøn toaøn khoâng thu ñöôïc tín hieäu cuûa tröôøng hôïp kia
duø tín hieäu coù cuøng taàn soá.

Trong thöïc teá, caùc vector tröôøng seõ bò sai leäch tính phaân cöïc ôû moät möùc ñoä naøo ñoù treân
ñöôøng truyeàn (do tính khoâng ñoàng nhaát cuûa ñöôøng truyeàn) neân khoâng theå duøng caùc taàn soá
hoaøn toaøn gioáng nhau cho hai keânh coù phaân cöïc tröïc giao, tuy nhieân caùc keânh vaãn coù theå
xen phuû vôùi nhau veà taàn soá ôû moät möùc ñoä naøo ñoù laøm taêng ñaùng keå hieäu quaû söû duïng baêng
taàn. Hình 17 laø moät ví duï veà phaân chia taàn soá cho caùc keânh phaân cöïc ngang vaø phaân cöïc
ñöùng treân baêng taàn Ku cho pheùp ñaûm baûo söï phaân caùch giöõa caùc keânh ñaït toái thieåu 30dB

Hình 17:Moät ví duï veà phaân ñònh taàn soá treân baêng taàn Ku.

III. Quaù trình truyeàn soùng

Ñoái vôùi thoâng tin veä tinh, khi khaûo saùt quaù trình truyeàn soùng coù ba vaán ñeà chính :

 Suy hao treân ñöôøng truyeàn

 Nhieãu (taïp aâm) treân ñöôøng truyeàn
 Söï khöû cöïc do ñöôøng truyeàn (aûnh höôûng cuûa ñöôøng truyeàn ñeán soùng ñaõ phaân cöïc)

17
Phaàn naøy ñeà caäp ñeán baûn chaát cuûa caùc hieän töôïng treân, caùc phaàn tính toaùn seõ ñeà caäp ñeán
trong chöông “tính toaùn ñöôøng truyeàn”.

1. Suy hao ñöôøng truyeàn

i.Suy hao trong khoâng gian töï do

Khi soùng lan truyeàn trong khoâng gian töï do, vôùi anten phaùt vaø thu voâ höôùng, tyû soá coâng
suaát phaùt PT treân coâng suaát thu PR taïi moät ñieåm caùch nôi phaùt khoaûng caùch R ñöôïc tính bôûi
coâng thöùc
P

  T  4R 
PR
 2

trong ñoù  laø böôùc soùng voâ tuyeán.

Coâng thöùc treân coù theå ñöôïc trình baøy döôùi moät daïng khaùc :

 [dB] = 32,44 + 20 log f (MHz) + 20 log D (Km)

hoaëc
 [dB] = 92,44 + 20 log f (GHz) + 20 log D (Km)

trong ñoù f laø taàn soá soùng voâ tuyeán ñieän.

Ñeå yù raèng taàn soá caøng cao thì suy hao caøng lôùn.

ii.Suy hao do haáp thuï

Nhö ñaõ trình baøy trong chöông 1, khí oxy, hôi nöôùc vaø möa coù khaû naêng haáp thuï soùng ñieän
töø, ñoái vôùi daûi taàn 1GHz  10GHz coù theå boû qua caùc aûnh höôûng naøy (khoaûng naøy goïi laø
cöûa soå soùng voâ tuyeán). Tuy nhieân, cöûa soå naøy khoâng ñuû cho nhu caàu vieãn thoâng hieän nay
neân phaûi môû roäng daûi taàn lieân laïc veà phía cao, khi ñoù tröôùc tieân seõ gaëp phaûi suy hao do
möa (hình 18), neáu tieáp tuïc môû roäng leân nöõa seõ chòu tieáp aûnh höôûng cuûa hôi nöôùc vaø khí
oxy trong khí quyeån.

Suy hao do möa thöôøng ñöôïc tính theo caùc soá lieäu thoáng keâ veà daïng möa vaø maät ñoä möa
cuûa khu vöïc ñeå coù theå taïo ñöôïc ngöôõng an toaøn cho tuyeán lieân laïc (xem theâm [1]-ch4.3).

2. Nhieãu treân ñöôøng truyeàn

i.Nhieãu taàng ñieän ly

Caùc hoaït ñoäng phaân ly vaø taùi hôïp ion cuûa taàng ñieän ly gaây ra caùc nhieãu thaêng giaùng, tuy
nhieân nhieãu naøy taäp trung chuû yeáu trong vuøng soùng ngaén vaø giaûm maïnh trong vuøng taàn soá
cao (ñoà thò 3 hình 18) neân coù theå boû qua trong thoâng tin veä tinh.

ii.Nhieãu khí quyeån

Caùc haït möa vaø caùc chaát khí trong khí quyeån, ngoaøi vieäc haáp thuï soùng voâ tuyeán ñieän, coøn
laø nguoàn nhieãu nhieät, trong ñoù ñaùng keå nhaát laø möa (ñoà thò 4 hình 18)

18
 Hình 18:cöûa soå taàn soá voâ tuyeán

iii.Nhieãu nhieät töø beà maët Traùi ñaát

Ñoái vôùi traïm maët ñaát, do anten höôùng leân trôøi neân aûnh höôûng khoâng ñaùng keå, coøn ñoái vôùi
veä tinh, beà maët Traùi ñaát ñoùng vai troø moät nguoàn nhieãu nhieät töông ñöông khoaûng 250K
ñeán 300K.

iv.Nhieãu xuyeân vôùi caùc heä thoáng thoâng tin treân maët ñaát
ÔÛ caùc tuyeán thoâng tin veä tinh coù traïm maët ñaát coù goùc ngaång lôùn, aûnh höôûng naøy khoâng
ñaùng keå, nhöng ôû caùc tuyeán coù goùc ngaång thaáp (thöôøng gaëp nhaát ôû caùc nöôùc naèm xa vuøng
Xích ñaïo), coù theå xaûy ra xuyeân nhieãu vôùi caùc heä thoáng vi ba treân maët ñaát, caàn phaûi coù
phaân ñònh taàn soá phuø hôïp ñeå traùnh loaïi nhieãu naøy.

v.Nhieãu xuyeân giöõa caùc heä thoáng veä tinh laân caän
Hai veä tinh gaàn nhau treân quyõ ñaïo coù theå gaây can nhieãu cho nhau. Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà
caàn aùp duïng caùc giaûi phaùp :

 Quy ñònh khoaûng caùch toái thieåu giöõa caùc veä tinh, hieän nay khoaûng caùch naøy laø
24
 Taêng höôùng tính, töùc laø phaûi taêng kích thöôùc cuûa anten.
 Phoái hôïp hôïp lyù vieäc phaân chia keânh taàn soá vaø caùc phaân cöïc giöõa caùc veä tinh keá
caän.

3. Söï khöû cöïc do ñöôøng truyeàn

Soùng ñaõ ñöôïc phaân cöïc, khi ñi qua ñaùm möa, bò aûnh höôûng bôûi caùc haït möa. Do hình thuø
khoâng troøn cuûa caùc haït möa, vector tröôøng khi ñi qua haït möa coù theå bò xoay ñi moät goùc

19
naøo ñoù, nghóa phaùt sinh theâm thaønh phaàn vuoâng goùc vôùi phöông ban ñaàu, gaây ra thaønh
phaàn phaân cöïc tröïc giao vôùi daïng phaân cöïc ban ñaàu, ñoàng thôøi laøm giaûm ñoä lôùn cuûa thaønh
phaàn cuøng phöông vôùi phöông phaân cöïc ban ñaàu. Hieän töôïng naøy goïi laø hieän töôïng khöû
cöïc.

Hình 19: söï khöû cöïc gaây ra bôûi moät gioït möa hình ellip

Nhö vaäy möa seõ gaây ra hai loaïi suy hao cho tín hieäu thoâng tin veä tinh : suy hao do haáp thuï
vaø suy hao do khöû cöïc, ngoaøi ra hieän töôïng khöû cöïc coøn laøm giaûm möùc ñoä phaân caùch giöõa
caùc keânh laân caän ñaõ ñöôïc phaân cöïc tröïc giao vaø ñoàng thôøi möa cuõng laø nguoàn nhieãu nhieät
aûnh höôûng ñeán chaát löôïng tín hieäu thu.

20
Chöông 4 : Kyõ thuaät ñieàu cheá töông töï

Caùc kyõ thuaät ñieàu cheá söû duïng trong thoâng tin veä tinh phaûi ñaùp öùng ñöôïc caùc ñoøi hoûi sau :

 Hoaït ñoäng toát trong ñieàu kieän tyû soá soùng mang treân nhieãu (CNR – carrier to noise
ratio) thaáp do ñöôøng truyeàn quaù daøi gaây neân suy hao lôùn. Maët khaùc do veä tinh phaûi goïn
nheï neân khoâng theå mang maùy phaùt coâng suaát lôùn (ñoøi hoûi coâng suaát nguoàn cung caáp
lôùn) vaø anten coù kích thöôùc lôùn (ñeå coù ñoä lôïi hay ñoä taêng ích lôùn).
 Coù baêng taàn ñieàu cheá caøng heïp caøng toát ñeå taêng hieäu suaát söû duïng taàn soá.

Trong thoâng tin veä tinh, caùc kyõ thuaät ñieàu cheá goùc thöôøng ñöôïc duøng do ñaùp öùng töông ñoái
toát caùc yeâu caàu treân, ñaëc bieät trong thoâng tin soá qua veä tinh, caùc kyõ thuaät ñieàu cheá pha raát
thöôøng ñöôïc aùp duïng. Kyõ thuaät traûi phoå cuõng ñöôïc duøng ngaøy caøng roäng raõi trong thoâng tin
soá ñoàng thôøi cuõng laø moät giaûi phaùp ña truy nhaäp raát hieäu quaû (ña truy nhaäp kieåu CDMA).

Ñoái vôùi thoâng tin töông töï (analog) qua veä tinh, kyõ thuaät ñieàu cheá ñöôïc choïn duøng phoå
bieán laø kyõ thuaät ñieàu taàn (FM – Frequency Modulation). Tuy chieám baêng taàn khaù roäng, kyõ
thuaät ñieàu taàn cho pheùp hoaït ñoäng toát trong ñieàu kieän CNR thaáp. Trong moät soá tröôøng hôïp,
ñieàu cheá SSB cuõng coù theå ñöôïc duøng do coù hieäu quaû söû duïng baêng taàn cao, nhöng caàn coù
caùc bieän phaùp neùn/giaõn daûi ñoäng (thöôøng duøng neùn/giaõn theo aâm tieát ñoái vôùi tín hieäu
thoaïi) ñeå khaéc phuïc nhöôïc ñieåm deã bò nhieãu cuûa ñieàu cheá SSB.

I. Kyõ thuaät ñieàu taàn

Bieåu thöùc cuûa tín hieäu ñieàu taàn ñoái vôùi tín hieäu aâm taàn loaïi ñôn taàn (chæ chöùa moät taàn soá )
cho bôûi coâng thöùc :
 f 
s FM ( t )  A.cos 2f c t  sin 2f m t 
 fm 
trong ñoù :
 fc : taàn soá trung taâm cuûa soùng mang
 fm : taàn soá tín hieäu aâm taàn
 f = k.Am : ñoä di taàn cöïc ñaïi, trong ñoù k laø moät heä soá tyû leä, Am laø bieân ñoä cuûa tín
hieäu aâm taàn.

chæ soá ñieàu cheá cuûa tín hieäu ñieàu taàn ñöôïc ñònh nghóa laø
f
mF 
fm
tín hieäu sFM(t) seõ coù taàn soá töùc thôøi laø

1 d  f 
f (t)   2f c t  sin 2f m t   f c  f . cos 2f m t
2 dt  fm 

Phoå bieân ñoä cuûa tín hieäu sFM(t) ñöôïc phaân tích baèng chuoãi haøm Bessel, theo lyù thuyeát, seõ
traûi roäng voâ haïn veà caû hai phía cuûa vaïch phoå trung taâm fc , tuy nhieân caùc vaïch phoå caùch xa

21
vaïch trung taâm coù giaù trò giaûm raát nhanh vaø trong kyõ thuaät, chæ caàn quan taâm ñeán vuøng phoå
chöùa 98% hoaëc ñeán caùc vaïch phoå coù möùc khoâng nhoû hôn 1% coâng suaát toång coäng cuûa
sFM(t), baêng taàn cuûa tín hieäu ñieàu taàn thöôøng ñöôïc xaùc ñònh gaàn ñuùng baèng coâng thöùc
Carson :
B FM  2f  f m 

Khi tín hieäu aâm taàn laø moät daõy phoå, ñoä roäng baêng taàn cuûa tín hieäu ñieàu taàn thöôøng ñöôïc
tính theo thaønh phaàn phoå cao nhaát fM .

Moät ñieåm caàn löu yù ñoái vôùi tín hieäu ñieàu taàn laø coâng suaát soùng mang khoâng thay ñoåi trong
caùc tröôøng hôïp coù vaø khoâng coù tín hieäu aâm taàn ñieàu cheá (do bieân ñoä soùng mang luoân
khoâng ñoåi). Khi khoâng coù tín hieäu aâm taàn ñieàu cheá, coâng suaát soùng mang seõ taäp trung taïi
vaïch phoå trung taâm fc , coøn khi coù tín hieäu aâm taàn ñieàu cheá ñöa vaøo, coâng suaát naøy seõ phaân
taùn trong baêng taàn ñieàu cheá BFM .

Trong tröôøng hôïp toång quaùt, tín hieäu aâm taàn laø haøm m(t), bieåu thöùc cuûa tín hieäu FM laø :
t
 
 



s FM ( t )  A. cos 2f c t  2 .k . m(  )d 

0


Khi ñoù tín hieäu sFM(t) seõ coù taàn soá töùc thôøi laø :
t
 
1 d  
f (t)  
2 dt 

2 f c t  2 .k .
0
m(  )d    f c  k .m( t )


II. Nhieãu trong ñieàu cheá taàn soá

Coù nhieàu nguyeân lyù giaûi ñieàu taàn khaùc nhau, nhöng moâ hình boä giaûi ñieàu taàn tieâu bieåu
nhaát thöôøng ñöôïc khaûo saùt laø boä giaûi ñieàu taàn kieåu vi phaân (differentiator) keát hôïp vôùi
maïch taùch soùng ñöôøng bao (envelope detector). Haøm truyeàn cuûa maïch vi phaân coù daïng :

H(f) = .j2f 

trong ñoù  laø moät heä soá haèng, tröôøng hôïp thöôøng duøng trong giaûi ñieàu taàn laø   1 / A 2 ,
khi ñoù :
H(f)2 =2. f 2/A2

Caùc tính toaùn veà ñaùp öùng cuûa boä giaûi ñieàu taàn kieåu vi phaân ñoái vôùi nhieãu n(t) coù phaân boá
ñeàu (GNi(f)= I /2) vaø vôùi ñieàu kieän A>>Max[n(t)] cho keát quaû (xem theâm [1], muïc 5.1) :

GNo(f) = GNi(f).H(f)2
= (I /2) .2. f 2/A2
= (I /2).(f 2/CI)
vôùi :
 GNi (f) laø maät ñoä phoå coâng suaát cuûa nhieãu ôû ngoõ vaøo cuûa maùy thu
 GNo(f) laø maät ñoä phoå coâng suaát cuûa nhieãu ôû ngoõ ra cuûa boä giaûi ñieàu cheá,

22
  I /2 : maät ñoä coâng suaát nhieãu ôû ñaàu vaøo boä taùch soùng .
 Ci : coâng suaát soùng mang ôû ñaàu vaøo boä taùch soùng

Ñeå yù raèng GNo(f) taêng tyû leä thuaän vôùi f 2 .

Coâng suaát nhieãu ôû ñaàu ra boä giaûi ñieàu cheá seõ laø :
fM
i / 2
No 
Ci 
 fM
f 2 df

1  i f M3

3 Ci
Neáu tín hieäu aâm taàn laø ñôn taàn, coâng suaát tín hieäu ôû ñaàu ra boä giaûi ñieàu cheá seõ laø ([1],5.1)
:
f 2
So 
2
Tyû soá tín hieäu treân nhieãu So/No cuûa tín hieäu sau giaûi ñieàu cheá seõ coù daïng :
2
S o 3 Ci  f 
  
N o 2 i . f M  fM 
hay
2
S o 3 C i B FM  f 
  
No 2 Ni . fM  fM 

trong ñoù Ni=2(BFM .I /2)=BFM .I laø coâng suaát nhieãu ôû ñaàu vaøo giaûi ñieàu cheá (sôû dó phaûi
nhaân ñoâi laø vì phaûi tính caû coâng suaát nhieãu trong BFM ôû caû phaàn truïc aâm cuûa thang taàn soá).

Trong tröôøng hôïp tín hieäu ñieàu cheá laø tín hieäu gheùp keânh FDM, tyû soá S0/N0 cuûa moãi keânh
aâm taàn khoâng theå xeùt chung trong toaøn boä daûi aâm taàn ñaõ gheùp keânh maø ñöôïc xem xeùt treân
nhöõng ñoaïn taàn rieâng cuûa moät keânh thoaïi, ñaëc bieät laø keânh naèm ôû ñoaïn taàn cao nhaát cuûa
daûi tín hieäu FDM, nôi nhieãu coù maät ñoä phoå coâng suaát lôùn nhaát.

Neáu baêng taàn caàn thieát cho tín hieäu aâm taàn laø Bm vaø coù taàn soá cöïc ñaïi laø f M . Xeùt tröôøng
hôïp tín hieäu vaøo laø
m(t)=Amcos 2fm.t

vaø naèm trong ñoaïn taàn b (b BM) gaàn vôùi fM, nôi bò nhieãu maïnh nhaát :

fM – b  fm  f M
coâng suaát tín hieäu ôû ngoõ ra seõ laø :
k 2 Am2 f 2
So  
2 2
Coâng suaát nhieãu trong ñoaïn taàn b coù theå tính gaàn ñuùng, vôùi giaû thieát GNo(f) coù giaù trò ñoàng
ñeàu trong ñoaïn taàn b, nhö sau :
(  / 2 ). f m2 b. i . f m2
N 0  2bG N 0 ( f m )  2b i 
Ci Ci

23
Tyû soá tín hieäu treân nhieãu So/No cuûa tín hieäu sau giaûi ñieàu cheá ñöôïc tính theo coâng thöùc :

So f 2 / 2 C i f 2
 
N o b i f m2 / C i 2b i f m2

Coâng suaát nhieãu taïi ñaàu vaøo boä giaûi ñieàu cheá laø :

Ni=i.BFM
Ta coù :
2
S o C i B FM  f 
  
N o N i 2b  f m 

Trong kyõ thuaät ñieàu taàn, theo caùc coâng thöùc treân, khi taàn soá tín hieäu aâm taàn fm taêng, öùng
vôùi caùc thaønh phaàn aâm taàn coù taàn soá cao thì tyû soá tín hieäu treân nhieãu S o/No seõ giaûm, ñeå
khaéc phuïc hieän töôïng naøy, caàn phaûi aùp duïng bieän phaùp taêng buø (pre-emphasis), qua ñoù,
tröôùc khi ñöa vaøo ñieàu cheá, tín hieäu aâm taàn seõ ñöôïc ñöa qua moät maïch coù taùc duïng naâng
bieân ñoä caùc thaønh phaàn taàn soá cao, sau giaûi ñieàu cheá, tín hieäu laïi ñöôïc ñöa qua maïch neùn
buø (de-emphasis) coù ñaëc tính ngöôïc laïi ñeå hoaøn traû laïi daïng phoå ban ñaàu. Bieän phaùp taêng
buø coù theå xem nhö moät bieän phaùp nhaát thieát phaûi aùp duïng khi ñieàu taàn cho tín hieäu töông
töï.

Caùc loaïi tín hieäu töông töï gôûi qua keânh veä tinh thöôøng ñöôïc chuaån hoùa veà moät trong hai
daïng sau : tín hieäu thoaïi ñaõ gheùp keânh FDM (frequency division multiplex) vaø tín hieäu
truyeàn hình.

III. Truyeàn tín hieäu thoaïi FDM

Tín hieäu thoaïi ñaõ gheùp keânh FDM theo tieâu chuaån cuûa CCITT thaønh heä thoáng nhoùm
(Group – 12 keânh), sieâu nhoùm (Super Group – 60 keânh), chuû nhoùm (Master Group – 300
keânh), sieâu chuû nhoùm (Super Master Group – 900 keânh) hoaëc theo moät soá tieâu chuaån khaùc
seõ ñöôïc xem nhö moät tín hieäu daûi taàn goác FDM (base band FDM signal) duy nhaát vaø seõ
ñöôïc ñieàu taàn ñeå phaùt ñi. Trong ñieàu cheá FDM, moãi keânh thoaïi coù baêng taàn 300Hz 
3400Hz ñöôïc coäng theâm hai daûi taàn phoøng veä hai beân taïo thaønh keânh coù baêng taàn 0 
4KHz.

Quaù trình ñieàu taàn thöôøng thöïc hieän taïi moät taàn soá trung taàn, thöôøng laø taïi 70MHz. Sau ñoù
tín hieäu ñöôïc loïc roái ñoåi taàn leân ñeán taàn soá phaùt. Phöông thöùc naøy coù teân goïi laø FDM-FM.
Moät boä phaùt ñaùp vôùi baêng thoâng 36 MHz coù theå chuyeån taûi 1100 keânh thoaïi thoâng thöôøng.
Neáu aùp duïng kyõ thuaät neùn giaõn daûi ñoäng ñeå baûo veä chaát löôïng tín hieäu thoaïi, dung löôïng
keânh coù theå taêng leân ñeán 2100.

Moät soá loaïi tín hieäu khaùc coù ñaëc tính gaàn gioáng vôùi tín hieäu thoaïi, neáu caàn gheùp vaøo, cuõng
ñöôïc chuaån hoùa thaønh caùc keânh thoaïi, ví duï moät keânh phaùt thanh, tuøy theo loaïi chaát löôïng

24
yeâu caàu, coù theå chieám baêng taàn cuûa töø 3 ñeán 8 keânh thoaïi vaø gheùp chung vôùi tín hieäu thoaïi
khi gheùp keânh FDM.

Trong thoâng tin veä tinh theo phöông thöùc FDM-FM, ñaïi löôïng ñoä di taàn hieäu duïng (rms
frequency deviation) f r thöôøng ñöôïc aùp duïng do tín hieäu thoaïi luoân coù möùc bieán thieân
neân caàn coù moät möùc chuaån. Ñoä di taàn hieäu duïng f r laø ñoä di taàn cuûa tín hieäu FM khi ñöôïc
ñieàu cheá bôûi tín hieäu aâm taàn coù möùc 0dBm, tính theo trò hieäu duïng cuûa tín hieäu aâm taàn, vôùi
ñieàu kieän naøy :
f
f r 
2

Trong phöông thöùc FDM-FM, do baêng taàn cuûa tín hieäu thoaïi FDM khaù lôùn so vôùi baêng taàn
cuûa moãi keânh thoaïi neân coù theå aùp duïng tröïc tieáp caùc keát quaû phaân tích veà nhieãu ôû treân vôùi
b laø baêng thoâng cuûa moät keânh thoaïi (b=3100Hz, hoaëc trong tröôøng hôïp boä loïc ngoõ ra chæ laø
boä loïc thoâng thaáp thì b=3400Hz).

Tyû soá So/No cuûa moät tín hieäu ñôn taàn coù taàn soá fm naèm trong keânh thoaïi ñöôïc ñieàu cheá taïi
daûi taàn b gaàn saùt vôùi fM trong baêng taàn FDM seõ laø:

2
S o C i B FM  f r 
  
N o N i b  f m 
hay coù theå vieát laïi döôùi daïng :
2
Ci S b  fm 
 o  
N i N o B FM  f r 

Do tín hieäu FDM bao goàm nhieàu keânh thoaïi, khoâng phaûi laø tín hieäu ñôn taàn neân caùc giaù trò
BFM vaø fr trong caùc coâng thöùc treân caàn coù caùch tính döïa treân caùc khaûo saùt thoáng keâ veà ñaëc
tính cuûa tín hieäu thoaïi, tín hieäu FDM, vaø ñaëc tính sinh hoïc cuûa tai ngöôøi.

Goïi f laø ñoä di taàn cöïc ñaïi cuûa tín hieäu FM khi ñieàu cheá bôûi tín hieäu FDM vaø fM laø taàn soá
cao nhaát cuûa tín hieäu FDM, vaãn theo ñònh lyù Carson ta coù :

BFM=2(f+fM)

quan heä giöõa f vaø fr ñöôïc cho bôûi heä thöùc :

fg.l. f r
trong ñoù :
 g laø tyû soá giöõa trò ñænh vaø trò hieäu duïng cuûa tín hieäu FDM, tyû soá naøy thay ñoåi
theo soá keânh ñang thöïc söï hoaït ñoäng, trò soá cuûa g theo kinh nghieäm khai thaùc laø
:
g = 3,16
g[dB] = 10dB

25
  l laø thöøa soá taûi ña keânh (multichannel loading factor), laø tyû soá so saùnh giöõa coâng
suaát töông ñöông cuûa tín hieäu FDM vôùi moät tín hieäu thöû ñôn taàn coù möùc 0dBm.
Vôùi n laø soá keânh, theo CCITT, l seõ coù giaù trò :

 log 1  1  4 log n  n  240

l   1
log  15  10 log n  / 20 n  240

vaø vôùi l[dB] = 20 log l ta coù :

  1  4 log n n  240
l [ dB ]  
  15  10 log n n  240

Tích soá l.fr ñöôïc goïi laø ñoä di taàn hieäu duïng ña keânh.

Khi tính toaùn nhieãu trong ñieàu taàn ñoái vôùi tín hieäu thoaïi, cuõng caàn ñeå yù ñeán aûnh höôûng cuûa
aâm thanh ñeán caûm nhaän cuûa tai ngöôøi, tai ngöôøi caûm nhaän veà ñoä lôùn cuûa aâm thanh khoâng
ñoàng ñeàu khi taàn soá thay ñoåi. Qua ño ñaïc vaø thoáng keâ, CCITT ñöa ra ñoà thò troïng soá caûm
aâm (psophometic weighting curve) theå hieän tyû leä caûm nhaän ñoä lôùn cuûa tai ngöôøi giöõa caùc
taàn soá khaùc nhau so vôùi moät taàn soá chuaån (thöôøng choïn laø 800Hz). Neáu cho toaøn boä nhieãu
traéng (white noise) trong daûi taàn thoaïi (coù ñoä roäng 3100Hz) ñi qua moät maïch loïc giaû laäp
ñaùp öùng cuûa tai ngöôøi, tín hieäu nhieãu naøy seõ bò suy giaûm coâng suaát 1,78 laàn, töông ñöông
2,5dB.

Nguyeân lyù neùn buø (emphasis), nhö ñaõ noùi ôû treân, cuõng cho pheùp caûi thieän So/No cuûa caùc
keânh bò nhieãu taùc ñoäng maïnh. Vieäc aùp duïng neùn buø cho pheùp giaûm Ci/Ni khoaûng 4dB so
vôùi khi khoâng coù neùn buø maø vaãn ñaûm baûo ñöôïc chaát löôïng keânh thoaïi.

Ví duï : moät tín hieäu FDM 60 keânh, coù fM =252 KHz, ñöôïc ñieàu cheá FM. Yeâu caàu ñoái vôùi
tyû soá So/No cuûa keânh naèm taïi taàn soá cao nhaát laø So/No=52dB. Giaû söû ñoä di taàn hieäu duïng ña
keânh cuûa tín hieäu ñieàu cheá laø l.fr=546KHz . Caùc thoâng soá lieân quan seõ coù lieân heä nhö sau
:

a) Ñoä roäng baêng taàn cuûa tín hieäu FDM-FM theo ñònh lyù Carson :

BFM= 2(f+fM)
= 2 (g.l.fr + fM )
= 2 x ( 3,16 x 546 KHz + 252KHz)
= 3,955 MHz

b) Thöøa soá taûi ña keânh :

  1  4 log 60 
l  log 1   2
 20 

c) Ñoä di taàn hieäu duïng öùng vôùi tín hieäu thöû ñôn taàn coù möùc 0dBm

26
 fr= l.fr / l
= 546KHz / 2
= 273 KHz

d) Giaû söû bieän phaùp neùn buø cho pheùp caûi thieän tyû soá Ci/Ni 4dB, ñaëc tính sinh hoïc
cuûa tai ngöôøi keùm nhaïy vôùi moät soá taàn soá nhieãu cho pheùp giaûm Ci/Ni 2,5dB, ñeå ñaït
chæ tieâu So/No=52dB caàn phaûi coù :

Ci S b f
[ dB ]  10 log o  10 log  20 log M  4dB  2 ,5dB
Ni No B FM f r
3,1 KHz 252 KHz
 52dB  10 log  20 log  4dB  2 ,5dB
3955 KHz 273 KHz
 13,5 dB

IV. Truyeàn tín hieäu truyeàn hình

Tín hieäu truyeàn hình ñöôïc ñieàu taàn ñeå phaùt qua veä tinh seõ chieám moät baêng taàn khaù roäng,
coù caùc tieâu chuaån khaùc nhau veà ñoä roäng baêng taàn ñieàu cheá cho tín hieäu hình (töø 18MHz
ñeán 36MHz) ñeå söû duïng theo caùc möùc yeâu caàu veà chaát löôïng khaùc nhau. Tín hieäu tieáng
(Audio) ñöôïc ñieàu taàn treân taàn soá trung taàn tieáng vaø coäng chung vôùi tín hieäu hình toång hôïp
(Video composite – goàm coù tín hieäu choùi vaø soùng mang phuï maøu) tröôùc khi ñöa vaøo ñieàu
taàn, coù theå coù nhieàu keânh tieáng khaùc nhau ñöôïc ñieàu taàn vaø coäng vaøo cuøng moät luùc ñeå
phuïc vuï cho phaùt hình vôùi aâm thanh stereo, caùc chöông trình truyeàn hình ñoái ngoaïi, hoaëc
duøng ñeå truyeàn keøm keânh phaùt thanh theo moät keânh truyeàn hình.

Ñoái vôùi truyeàn hình qua veä tinh vôùi aâm thanh noåi (stereo), tín hieäu ñöôïc truyeàn rieâng cho
hai keânh Left (traùi) vaø Right (phaûi), khoaûng caùch giöõa hai soùng mang ñöôïc quy öôùc laø
180KHz (khoâng troän chung thaønh L–R vaø L+R nhö trong phaùt thanh FM stereo hoaëc
truyeàn hình vôùi aâm thanh stereo treân maët ñaát).

Khi khoâng coù tín hieäu hình (tín hieäu hình ôû möùc ñen, chæ coøn caùc xung ñoàng boä), coâng suaát
cuûa soùng mang seõ taäp trung vaøo moät soá ít vaïch phoå neân moät soá vaïch coù theå coù möùc cao,
laøm quaù taûi maùy phaùt gaây meùo phi tuyeán, taïo ra caùc haøi vaø phaùch aûnh höôûng ñeán caùc keânh
khaùc. Ñeå giaûm nguy cô naøy, moät daïng soùng tam giaùc ñoàng boä vôùi taàn soá queùt maønh
(thöôøng duøng f=fframe/4) ñöôïc coäng vaøo vôùi tín hieäu hình, ôû nôi thu, tín hieäu naøy coù theå loaïi
boû deã daøng baèng maïch ghim möùc (clamp), thöôøng coù saün trong caùc maïch xöû lyù tín hieäu
hình.

Ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng cuûa tín hieäu hình sau giaûi ñieàu cheá, tyû soá tín hieäu treân nhieãu
thöôøng ñöôïc xeùt vôùi coâng suaát ñænh-ñænh cuûa tín hieäu choùi (peak-to-peak luminance signal-
to-noise ratio).

27
 2 2
S  1  3C  B FM  f 
   ( 2 2 )2       .P.W
 N  p p  2  2N  f M  f M 
2
 C  B   f 
 6.  FM   .P .W
 N  f M  f M 
trong ñoù C/N : tyû soá coâng suaát soùng mang treân nhieãu (carrier to noise ratio)
BFM : ñoä roäng baêng taàn ñieàu cheá, theo coâng thöùc Carson :BFM=2(f+fM)
f : ñoä di taàn cöïc ñaïi
fM : taàn soá cao nhaát cuûa tín hieäu hình
P : thöøa soá ñoä lôïi do neùn buø (pre-emphasis – de-emphasis factor)
W : thöøa soá troïng soá caûm nhieãu, lieân quan ñeán möùc ñoä caûm nhaän nhieãu cuûa
maét ngöôøi (töông töï troïng soá caûm aâm ñoái vôùi aâm thanh)

Theo thöïc nghieäm, P.W=19 (P.W[dB]=12,8dB).

Ví duï : moät heä thoáng truyeàn hình DBS (direct broadcast satellite – cho khaû naêng thu hình
tröïc tieáp baèng caùc anten nhoû ñaët taïi gia ñình) theo tieâu chuaån heä maøu NTSC coù caùc thoâng
soá nhö sau : B =24MHz
fM =4,2MHz,  f=BFM/2 – fM =7,8MHz
PW =12,8dB

Coâng thöùc cho möùc ñoä nhieãu cuûa tín hieäu hình (tính theo dB) seõ laø :

S C
   33,53  [ dB ]
 N  p p N

Trong ñieàu kieän thu bình thöôøng, tyû soá C/N vaøo khoaûng 14dB, khi ñoù tyû soá tín hieäu treân
nhieãu cuûa tín hieäu hình seõ laø 47,5dB. Caùc khaûo saùt chuyeân saâu cho thaáy tín hieäu tieáng
truyeàn chung vôùi tín hieäu hình laømgiaûm chaát löôïng tín hieäu hình 2dB, vaäy S/N cuûa tín
hieäu hình coøn laïi 45,5dB. Vôùi möùc ñoä chaát löôïng naøy, nhieãu trong tín hieäu hình coù theå
nhaän bieát ñöôïc baèng maét thöôøng khi nhìn kyõ, tuy nhieân khoâng gaây caûm giaùc khoù chòu cho
ngöôøi xem.

28
Chöông 5 : Kyõ thuaät ñieàu cheá soá

Nguyeân lyù chung cuûa ñieàu cheá soá laø duøng caùc tín hieäu s1(t), s2(t), …, sm(t) ñeå truyeàn caùc toå
hôïp soá nhò phaân. Neáu caùc soá nhò phaân ñöôïc truyeàn töøng bit, caàn coù ít nhaát hai tín hieäu s1(t)
vaø s2(t) khaùc nhau ñeå maõ hoùa cho hai traïng thaùi 0 vaø 1 cuûa caùc bit nhò phaân. Neáu muoán
truyeàn töøng nhoùm n bit nhò phaân, caàn coù m=2n tín hieäu khaùc nhau ñeå maõ hoùa cho 2 n giaù trò
khaùc nhau coù theå coù cuûa caùc toå hôïp n bit nhò phaân.

Caùc tín hieäu khaùc nhau thöôøng ñöôïc taïo ra töø moät soùng mang coù möùc bieân ñoä thay ñoåi, coù
taàn soá thay ñoåi hoaëc coù pha thay ñoåi, caùc tín hieäu cuõng coù theå khaùc nhau ñoàng thôøi veà bieân
ñoä vaø pha, taàn soá vaø pha, v.v… Caùc caùch choïn löïa caùc nhoùm tín hieäu khaùc nhau nhö treân
daãn ñeán hình thaønh caùc phöông thöùc ñieàu cheá soá khaùc nhau, moät soá phöông phaùp ñieàu cheá
soá cô baûn coù theå keå ñeán nhö sau :

 Ñieàu cheá soá dòch bieân (ASK – amplitude shift keying) : bieân ñoä cuûa soùng mang
thay ñoåi theo giaù trò cuûa tín hieäu soá.
 Ñieàu cheá soá dòch taàn (FSK – frequency shift keying) : taàn soá cuûa soùng mang thay
ñoåi theo giaù trò cuûa tín hieäu soá.
 Ñieàu cheá soá dòch pha (PSK – phase shift keying) : pha cuûa soùng mang thay ñoåi theo
giaù trò cuûa tín hieäu soá.
 Ñieàu cheá soá dòch bieân tröïc giao (QAM – quadrature amplitude modulation) : bieân
ñoä vaø pha cuûa soùng mang thay ñoåi theo giaù trò cuûa tín hieäu soá.
 Ñieàu cheá soá dòch pha toái thieåu (MSK – minimum shift keying) : taàn soá vaø pha cuûa
soùng mang thay ñoåi theo giaù trò cuûa tín hieäu soá.

Ñeå truyeàn caùc luoàng soá qua veä tinh, caùc kyõ thuaät ñieàu cheá soá hoï dòch pha thöôøng ñöôïc
duøng vì phoái hôïp ñöôïc caùc öu ñieåm cuûa ñieàu cheá theo goùc vaø ñieàu cheá theo bieân ñoä :

 ñieàu cheá theo goùc : hoaït ñoäng toát trong moâi truôøng coù SNR xaáu
 ñieàu cheá theo bieân ñoä : coù baêng taàn ñieàu cheá heïp

(a): ñieàu cheá ASK (b): ñieàu cheá FSK (c): ñieàu cheá PSK
Hình 20: moät vaøi daïng ñieàu cheá soá cô baûn

29
Ví duï, kyõ thuaät 2-PSK söû duïng moät baêng taàn töông ñöông vôùi 2-ASK, nhöng cho ñoä tin caäy
ñoái vôùi nhieãu toát hôn so vôùi kyõ thuaät 2-FSK chieám moät baêng taàn roäng gaáp ñoâi.
Caùc phöông thöùc QAM vaø MSK cuõng thuoäc hoï dòch pha vì cuõng coù pha thay ñoåi theo tín
hieäu soá. (xem theâm caùc taøi lieäu chuyeân ñeà veà ñieàu cheá soá).

I. Ñieàu cheá soá kieåu 2-PSK hay BPSK

(2 Phase Shift Keying hay Binary Phase Shift Keying)

1. Nguyeân lyù :

duøng moät soùng mang coù taàn soá vaø bieân ñoä khoâng ñoåi, coù hai traïng thaùi pha khaùc nhau ñeå
chuyeån taûi caùc bit nhò phaân. Hai traïng thaùi pha ñöôïc choïn laø hai traïng thaùi pha ngöôïc nhau
(leäch pha nhau 180).

Hình 21: Daïng tín hieäu ñieàu cheá 2-PSK

2. Bieåu thöùc cuûa 2-PSK
v2PSK(t)=A.d(t).cos(0t+)

trong ñoù  laø goùc pha ban ñaàu, 0 laø taàn soá soùng mang, d(t) laø luoàng bit nhò phaân caàn
truyeàn, ñöôïc chuyeån sang daïng NRZ (non return to zero) vôùi quy öôùc :

 d(t)= +1 neáu bit nhò phaân coù giaù trò logic 1

 d(t)= -1 neáu bit nhò phaân coù giaù trò logic 0

Trong daïng ñieàu cheá naøy coù theå xem nhö :

 bit nhò phaân 1 ñöôïc maõ hoùa bôûi s1(t)= A.cos(0t+)

 bit nhò phaân 0 ñöôïc maõ hoùa bôûi s2(t)= - A.cos(0t+)

Ñeå ñôn giaûn hoùa bieåu thöùc cuûa ñieàu cheá 2-PSK, goùc pha ban ñaàu thöôøng ñöôïc boû qua
(=0). Maët khaùc ñeå tieän cho vieäc tính toaùn, tín hieäu 2-PSK thöôøng ñöôïc xeùt vôùi
A  2 PS vì khi ñoù coâng suaát soùng mang seõ laø PS , khi ñoù bieåu thöùc cuûa 2-PSK seõ trôû
thaønh :

v 2 PSK ( t )  2 PS .d ( t ).cos  0 t

Neáu luoàng d(t) coù toác ñoä bit laø fb , thôøi gian cuûa moãi bit töông öùng seõ laø Tb=1/fb . Coù theå
thaáy raèng soùng mang seõ duøng moät löôïng naêng löôïng
Eb = PS.T b

30
ñeå chuyeån taûi moãi bit.

3. Giaûn ñoà vector

Theo lyù thuyeát tín hieäu , hai traïng thaùi cuûa tín hieäu 2-PSK ñöôïc coi nhö hai tín hieäu rieâng
bieät s1(t) vaø s2(t), khoaûng caùch giöõa hai tín hieäu naøy laø 2 PS Tb khi bieåu dieãn chuùng trong
khoâng gian tín hieäu vôùi vector ñôn vò tröïc chuaån u1 ( t )  ( 2 / Tb ) cos  0 t . Khoaûng caùch
giöõa hai tín hieäu ñaëc tröng cho khaû naêng phaân bieät giöõa tín hieäu naøy vôùi tín hieäu kia, trong
ñieàu cheá soá, ñieàu ñoù aûnh höôûng quyeát ñònh ñeán khaû naêng thu nhaän ñuùng traïng thaùi cuûa
soùng mang, nghóa laø thu ñuùng giaù trò cuûa luoàng soá ñaõ phaùt, trong ñieàu kieän tín hieäu truyeàn
ñi chòu taùc ñoäng cuûa suy hao vaø nhieãu. (xem theâm trong [2] hoaëc caùc taøi lieäu chuyeân ñeà veà
lyù thuyeát tín hieäu).

Caùc traïng thaùi pha cuûa v2PSK(t) ñöôïc bieåu dieãn treân giaûn ñoà vector, cuõng laø trong khoâng
gian tín hieäu, nhö trong hình 22 :

Hình 22: giaûn ñoà pha cuûa 2-PSK

4. Phoå cuûa 2-PSK

Goïi G(f) laø maät ñoä phoå coâng suaát cuûa tín hieäu xung PS .d ( t ) , G2PSK(f) laø maät ñoä phoå coâng
suaát cuûa tín hieäu 2-PSK. Töø nguyeân lyù dòch chuyeån treân thang taàn soá (do pheùp nhaân vôùi
cos0t), coù theå suy töø daïng cuûa G(f) ra daïng bieåu thöùc G2PSK(f) :

2
 sin fTb 
G( f )  PS Tb  
 fTb 
2 2
PS Tb   sin   f  f 0 Tb   sin   f  f 0 Tb  
G 2 PSK ( f )      
2     f  f 0 Tb    f  f 0 Tb  
 

trong ñoù Tb laø thôøi gian cuûa moät bit vaø Tb=1/fb .

Hình 23 trình baøy ñoà thò cuûa G(f) vaø G2PSK(f) .

31
 Hình 23: phoå tín hieäu 2-PSK

Qua hình 23, ta thaáy phoå cuûa A.d(t), vaø do ñoù phoå cuûa v2PSK(t) traûi roäng ñeán voâ taän veà caû
hai phía. Maëc duø haàu heát coâng suaát (hôn 90% coâng suaát) taäp trung trong buùp phoå chính (töø
f0–fb ñeán f0+fb) vaø maùy thu chæ caàn thu buùp phoå chính laø coù theå giaûi ñieàu cheá ñöôïc tín hieäu,
caùc buùp phoå phuï, nhaát laø caùc buùp thöù nhaát vaø thöù hai ôû caû hai beân, vaãn coù theå gaây aûnh
höôûng ñeán caùc keânh laân caän. Ñeå giaûm söï aûnh höôûng naøy, coù theå aùp duïng bieän phaùp loïc ñeå
laøm suy giaûm caùc thaønh phaàn taàn soá cao cuûa d(t) tröôùc khi ñöa vaøo ñieàu cheá hoaëc loïc kyõ
caùc buùp phoå phuï sau ñieàu cheá (veà maët lyù thuyeát, hai vieäc naøy laø töông ñöông). Khi ñoù naûy
sinh moät vaán ñeà môùi laø daïng soùng cuûa d(t) seõ bò meùo do bò neùn caùc thaønh thaønh phaàn taàn
soá cao, caùc bit seõ bò traûi roäng veà maët thôøi gian, gaây hieän töôïng choàng chaäp laãn nhau, goïi laø
hieän töôïng giao thoa giöõa caùc kyù hieäu (ISI – InterSymbol Interference). Hieän töôïng naøy
caàn ñöôïc khaéc phuïc ôû phía maùy thu baèng caùch söû duïng caùc boä caân baèng tín hieäu
(equalizer). Boä caân baèng tín hieäu laø moät loaïi maïch coù caáu truùc gaàn gioáng vôùi caùc boä loïc,
nhöng ñöôïc duøng ñeå loaïi tröø caùc aûnh höôûng khoâng mong muoán cuûa caùc boä loïc, xuaát hieän
coá yù hoaëc ngoaøi yù muoán trong heä thoáng, leân tín hieäu taïi nôi thu.

Trong öùng duïng thöïc teá, caùc heä thoáng thu phaùt 2-PSK coù theå chæ caàn duøng baêng taàn vôùi ñoä
roäng fb : [fc–fb/2,fc+fb/2] , neáu ñaëc tuyeán loïc cuûa heä thoáng coù daïng chöõ nhaät lyù töôûng, daûi
taàn naøy chöùa 77% coâng suaát cuûa v2PSK(t).

5. Caùc maïch ñieän ñieàu cheá vaø giaûi ñieàu cheá

i.Maïch ñieàu cheá 2-PSK

Maïch ñieàu cheá 2-PSK döïa treân maïch nhaân, hay coøn goïi laø maïch ñieàu cheá caân baèng tröôùc
ñaây thöôøng duøng trong ñieàu cheá DSB.

32
ii.Maïch giaûi ñieàu cheá 2-PSK
Maïch giaûi ñieàu cheá 2-PSK cuõng hoaït ñoäng döïa treân maïch nhaân, tín hieäu thu ñöôïc, sau khi
ñöôïc khueách ñaïi ñeán möùc caàn thieát, seõ ñöôïc nhaân vôùi tín hieäu coù taàn soá vaø pha baèng
cos0t,
ñoàng boä vôùi soùng goác, goïi laø soùng mang taùi taïo. Tín hieäu naøy ñöôïc taïo ra töø boä taùi taïo
soùng mang. Ta seõ coù :
v2PSK(t) .2cos0t =2A.d(t).cos0t. cos0t
=2A.d(t).cos20t
=A.d(t) + A.d(t).cos(20t)

Hình 24: maïch ñieàu cheá 2-PSK Hình 25: maïch giaûi ñieàu cheá 2-PSK

sau maïch maïch tích phaân, ñoùng vai troø nhö moät maïch loïc thoâng thaáp (LPF), soá haïng thöù
hai, töông öùng vôùi thaønh phaàøn coù taàn soá 20 seõ bò trieät tieâu, coøn laïi

d’(t)=A.d(t)

Ñeå thu ñöôïc caùc bit moät caùch chính xaùc, trong maùy thu caàn coù theâm maïch ñoàng boä bit,
maïch naøy seõ ñieàu khieån maïch tích phaân vaø sau ñoù laø moät khoùa K (khoâng coù trong hình) ñeå
laáy maãu tín hieäu d’(t) sau moãi chu kyø Tb vaø ñöa ñeán maïch quyeát ñònh ñeå nhaän daïng xem
bit thu ñöôïc laø 0 hay 1.

Ñeå taùi taïo soùng mang, coù theå duøng kyõ thuaät taêng baäc luõy thöøa soùng mang nhö trong hình
26. Tín hieäu v2PSK(t) sau khi bình phöông seõ khoâng coøn ñaûo pha theo d(t), nhöng luùc ñoù taàn
soá cô baûn seõ trôû thaønh 2f0. Maïch chia ñoâi taàn soá ñöôïc duøng ñeå tìm laïi taàn soá f0. Tuy nhieân,
soùng mang taùi taïo ñöôïc baèng maïch trong hình 26 coù theå coù pha 0 hoaëc  so vôùi soùng mang
goác tuøy theo traïng thaùi ban ñaàu cuûa boä chia ñoâi taàn soá (duøng maïch soá). Do ñoù tín hieäu thu
ñöôïc coù theå laø d(t) hoaëc -d(t) ( töùc d ( t ) ), caàn phaûi coù bieän phaùp phaùt hieän ñeå hieäu chænh
laïi vaøo luùc môùi khôûi ñoäng heä thoáng. Treân thöïc teá, maïch bình phöông coù theå thay baèng
maïch chænh löu 2 baùn kyø.

v2PSK (t) cos 0 t

2 BPF BPF
X 2f 0
 f0

Hình 26: maïch taùi taïo soùng mang theo nguyeân lyù “taêng baäc luõy thöøa soùng mang”

33
Trong hình 27 laø moät kyõ thuaät taùi taïo soùng mang khaùc raát thoâng duïng laø voøng Costas.
Trong voøng Costas, maïch VCO coù taàn soá trung taâm f0 seõ chòu taùc ñoäng hieäu chænh cuûa ñieän
aùp Vm ñeå ñaït ñeán traïng thaùi goùc leäch pha  giöõa soùng mang taùi taïo vaø soùng mang tín hieäu
ñeán baèng 0. Cuõng caàn löu yù laø trong voøng Costas, traïng thaùi =180, töùc 2=360 , cuõng
giöõ cho voøng ôû traïng thaùi caân baèng, nghóa laø soùng mang taùi taïo cuõng coù theå ngöôïc pha vôùi
soùng mang chuaån nhö trong tröôøng hôïp taùi taïo soùng mang baèng phöông phaùp taêng baäc luõy
thöøa soùng mang.

Hình 27: taùi taïo soùng mang ñeå giaûi ñieàu cheá 2-PSK baèng voøng Costas

6. AÛnh höôûng cuûa nhieãu

AÛnh höôûng cuûa nhieãu leân tín hieäu thu ñöôïc laø moät vaán ñeà phöùc taïp, phuï thuoäc vaøo ñaëc tính
cuûa nhieãu, phöông phaùp ñieàu cheá, kyõ thuaät giaûi ñieàu cheá, v.v… Vaán ñeà naøy thöôøng ñöôïc
khaûo saùt trong caùc taøi lieäu chuyeân ñeà veà lyù thuyeát tín hieäu, kyõ thuaät ñieàu cheá, v.v… Trong
phaïm vi taøi lieäu naøy chæ ghi nhaän caùc keát quaû ñoái vôùi moät loaïi nhieãu coäng töông ñoái ñieån
hình laø nhieãu traéng (white noise), coù phaân boá Gauss, coù trò trung bình baèng 0 vaø coù trò hieäu
duïng (hay ñoä leäch chuaån)  (goïi laø nhieãu traéng vì nhieãu naøy toàn taïi treân moïi taàn soá vôùi
maät ñoä phoå coâng suaát nhö nhau).

Goïi n(t) laø tín hieäu nhieãu coù ñaëc tính nhö treân, do n(t) coù phaân boá Gauss vaø coù trò trung
bình baèng 0 neân haøm maät ñoä xaùc suaát cuûa n(t) seõ laø [2] :

1 2
/( 2 2 )
p( x )  e x
2 2

theo lyù thuyeát xaùc suaát, xaùc xuaát ñeå n(t)  x seõ laø :

P( n ( t )  x ) 
 p( x ) dx


vaø ngöôïc laïi, xaùc xuaát ñeå n(t)  x seõ laø :

34
 

P( n ( t )  x ) 
 p( x ) dx
x
ÔÛ ñaây, P(A) kyù hieäu cho xaùc xuaát xaûy ra bieán coá A.
Giaû söû maïch giaûi ñieàu cheá trong hình 25 ñöôïc duøng, tín hieäu thu ñöôïc, trong tröôøng hôïp lyù
töôûng phaûi laø d’(t)=A.d(t), nhöng trong tröôøng hôïp coù nhieãu, tín hieän thu ñöôïc seõ laø

d’(t)=A.d(t)+n(t).

Thoâng thöôøng, ñeå quyeát ñònh giaù trò thu ñöôïc laø bit 0 hay 1, möùc 0V seõ ñöôïc duøng laøm
ngöôõng quyeát ñònh, neáu d’(t) > 0V, bit thu ñöôïc seõ laø 1 vaø ngöôïc laïi.

Giaû söû bit 0 ñöôïc phaùt ñi, ñieàu kieän ñeå thu ñuùng laø –A+n(t)  0. Nhö vaäy xaùc suaát thu sai
seõ laø :
Perror  P(  A  n( t ))  0   P n( t )  A

1 2
/( 2 2 )


A
2 2
e x dx

x
ñoåi bieán trong coâng thöùc treân baèng caùch ñaët u  , bieåu thöùc treân trôû thaønh :
 2

1 2
Perror 
 
A /(  2 )
e u du

Söû duïng haøm phaàn buø sai soá, thöôøng ñöôïc bieát döôùi teân haøm erfc(u) (complementary error
function) ñònh nghóa nhö sau :

2 2
erfc( u ) 
 u
e u du

ta coù theå vieát laïi bieåu thöùc cuûa Perror :

1  A 
Perror  erfc  
2  2 

Trong tröôøng hôïp bit phaùt ñi laø 1, caùc tính toaùn cuõng seõ daãn ñeán keát quaû töông töï, nhö vaäy
coâng thöùc treân chính laø coâng thöùc toång quaùt ñeå tính xaùc suaát thu sai.

Haøm erfc laø haøm coù nhieàu öùng duïng trong xaùc suaát vaø cuõng raát thöôøng duøng trong tính
toaùn xaùc suaát loãi trong truyeàn tín hieäu soá. Haøm naøy thöôøng ñöôïc cho döôùi daïng baûng ñeå
tieän tính toaùn trong thöïc teá, baûng döôùi ñaây laø moät soá giaù trò cuûa haøm erfc(x) :

x erfc (x) x erfc (x) x erfc (x) x erfc (x)

0,0 1,000 1,0 0,157 2,0 4,38 e-3 3,0 2,2 e-5
0,2 0,777 1,2 8,97 e-2 2,2 1,86 e-3 3,3 3,06 e-6
0,4 0,572 1,4 4,77 e-2 2,4 6,9 e-4 3,7 1,67 e-7
0,6 0,396 1,6 2,37 e-2 2,6 2,4 e-4 4,0 1,54 e-8

35
0,8 0,258 1,8 1,09 e-2 2,8 7,5 e-5 5,0 1,54 e-12
 x2
Khi x coù giaù trò lôùn, coù theå tính gaàn ñuùng erfc(x )  e /( x /  )

Ngoaøi haøm erfc, coøn coù haøm erf (error function) ñöôïc ñònh nghóa : erf (x) = 1 – erfc (x).

Trôû laïi vôùi coâng thöùc tính xaùc suaát loãi thu, ñeå yù raèng ñieåm ñang xeùt laø taïi ñaàu ra cuûa boä
giaûi ñieàu cheá, tín hieäu nhieãu coù trò hieäu duïng laø  neân seõ coù coâng suaát trung bình laø No =
2, coøn coâng suaát tín hieäu taïi ñaàu vaøo laø Ci = A2/2 neân seõ coù : A / 2  C i , bieåu thöùc
treân coù theå vieát laïi thaønh :
1  Ci 
Perror  erfc  
2  N 
 o 

Neáu ôû ñaàu vaøo cuûa boä giaûi ñieàu cheá, maät ñoä phoå coâng suaát cuûa nhieãu laø i/2, baêng thoâng
ñaàu vaøo cuûa maùy thu laø B, coâng suaát nhieãu loït vaøo maùy thu seõ laø Ni=i.B sau khi nhaân vôùi
(2.cos 0t), moät phaàn coâng suaát nhieãu seõ chuyeån xuoáng daûi taàn goác (daûi taàn cuûa d(t)) vôùi
coâng suaát nhieãu ôû ñaàu ra cuûa boä loïc thoâng thaáp (vôùi boä loïc chöõ nhaät, taàn soá caét fb) seõ laø :

No = 2.(B/fb) .(i/2).fb
=B.I

xem ñaây laø coâng suaát cuûa nhieãu coù trò hieäu duïng  :

 2 = No =B.I

thay vaøo coâng thöùc xaùc suaát loãi (vôùi löu yù

Eb = Ci.Tb , laø naêng löôïng maø soùng mang
duøng ñeå truyeàn moät bit) :

1  E  f b  
Perror  erfc   b  
2   i  B  


trong maùy thu BPSK lyù töôûng, baêng thoâng

B thöôøng ñöôïc choïn B=fb ñeå dung hoøa ñöôïc
hai chæ tieâu veà baêng thoâng vaø möùc ñoä giao
thoa giöõa caùc kyù hieäu (ISI – Intersymbol
Interference). Do ñoù :

1  Eb 
Perror  erfc  
2   
 i 
Hình 28:Bieán thieân cuûa Perror theo Eb/i
trong BPSK

36
II. Ñieàu cheá soá QPSK
(Quadrature Phase Shift Keying – ñieàu cheá dòch pha vôùi 4 pha,coøn goïi laø 4-PSK) :

1. Bieåu thöùc vaø caùch bieåu dieãn tín hieäu QPSK

Trong ñieàu cheá soá QPSK, luoàng soá d(t) caàn truyeàn seõ ñöôïc truyeàn ñi töøng boä goàm hai bit,
moãi boä hai bit naøy ñöôïc goïi laø moät kyù hieäu (symbol). Moãi kyù hieäu nhö vaäy coù theå coù 4
traïng thaùi khaùc nhau neân caàn coù 4 tín hieäu khaùc nhau s1(t), s2(t), s3(t), s4(t) ñeå maõ hoùa,
trong QPSK, caùc tín hieäu naøy ñöôïc choïn töø moät soùng mang vôùi 4 traïng thaùi pha khaùc nhau.
Neáu goïi bo(t) laø bit leû vaø be(t) laø bit chaün trong moãi caëp bit, bieåu thöùc cuûa QPSK coù theå cho
döôùi daïng baûng nhö sau :
vQPSK(t)= 2 .A.cos[0t+ (t)]
trong ñoù :
bo(t) b e(t) (t)
1 1 /4
1 0 3/4
0 0 5/4 hay -3/4
0 1 7/4 hay -/4

Hình 29:Giaûn ñoà pha cuûa ñieàu cheá QPSK

Tuy nhieân QPSK thöôøng ñöôïc bieåu dieãn theo moät daïng khaùc thuaän lôïi hôn cho vieäc phaân
tích. Töø giaûn ñoà treân, coù theå phaân moãi vector soùng mang thaønh hai thaønh phaàn, moät treân
truïc I vaø moät treân truïc Q. Vôùi quy öôùc bo(t) vaø be(t) laø hai luoàng bit leû vaø bit chaün taùch ra töø
d(t) vaø coù daïng NRZ vôùi möùc xung 1(töông töï nhö trong BPSK), choïn truïc I laø truïc truøng
pha vôùi soùng mang chuaån cos0t, truïc Q seõ cuøng pha vôùi sin(0t+), tín hieäu QPSK seõ coù
daïng :
vQPSK(t) = A.be(t).cos0t + A.bo(t).sin(0t+)]

Neáu choïn A= PS , bieân ñoä toång hôïp cuûa QPSK seõ laø A 2 = 2 PS , coâng suaát trung bình
cuûa tín hieäu seõ laø PS .

37
Neáu toác ñoä bit cuûa luoàng soá d(t) laø fb, hay thôøi gian cuûa moãi bit laø Tb, thôøi gian toàn taïi cuûa
caùc bit leû vaø chaün trong caùc luoàng bo(t) vaø b e(t) seõ laø 2Tb, hay noùi caùch khaùc thôøi gian toàn
taïi cuûa moãi kyù hieäu laø Ts=2Tb . Nhö vaäy coù theå noùi soùng mang QPSK ñaõ duøng moät löôïng
naêng löôïng ES = PS .2T b ñeå truyeàn moät kyù hieäu, coøn naêng löôïng ñeå truyeàn moãi bit laø Eb =
PS .Tb (do moät kyù hieäu chöùa hai bit). fs =1/Tb ñöôïc goïi laø toác ñoä kyù hieäu (symbol rate hay
baud rate).

Trong khoâng gian tín hieäu caùc traïng thaùi cuûa tín hieäu QPSK ñöôïc bieåu dieãn chuùng trong
khoâng gian tín hieäu vôùi hai vector ñôn vò tröïc chuaån :

2 1
u1 ( t )  cos  0 t  cos  0 t
Ts Tb
vaø :
2 1
u2 ( t )  sin  0 t     sin 0 t   
Ts Tb

Khoaûng caùch giöõa hai ñieåm bieåu dieãn tín hieäu (hay caùc ñieåm traïng thaùi pha) gaàn nhaát laø
2 PS Tb . (xem theâm [2] muïc 6.5).

Hình 30: bieåu dieãn tín hieäu QPSK trong khoâng gian tín hieäu

Löu yù raèng khoaûng caùch gaàn nhaát giöõa caùc tín hieäu cuûa QPSK töông ñöông vôùi khoaûng
caùch giöõa hai tín hieäu cuûa BPSK neáu caû hai truyeàn cuøng moät luoàng soá vôùi cuøng moät coâng
suaát soùng mang.

2. Phoå cuûa tín hieäu QPSK

Trong bieåu thöùc

vQPSK(t) = A.be(t).cos0t + A.bo(t).sin(0t+)]

coù theå thaáy raèng vQPSK(t) chính laø toå hôïp tuyeán tính cuûa hai tín hieäu ñieàu cheá BPSK, trong
ñoù thaønh phaàn thöù hai duøng soùng mang sin(0t+)] thay cho cos0t ; toác ñoä bit cuûa bo(t) vaø

38
be(t) laø Tb/2 =Ts , vaø bieân ñoä cuûa moãi thaønh phaàn laø A= PS . Phoå maät ñoä coâng suaát cuûa
vQPSK(t) coù theå nhaän ñöôïc töø vieäc toå hôïp tuyeán tính caùc phoå cuûa caùc tín hieäu thaønh phaàn :

PT   sin   f  f T  2  sin   f  f T  2 
GQPSK ( f )  2. S s 
0 s 0 s
     f  f T  
4     f  f 0 T s   0 s  
PT  sin   f  f T  2  sin   f  f T  2 
 S s 
0 s 0 s
     f  f T  
2    f  f 0 T s   0 s  

Nhö vaäy phoå cuûa QPSK coù daïng töông töï vôùi phoå cuûa BPSK, nhöng do fs = 1/Ts= f b / 2,
neân phoå maät ñoä coâng suaát cuûa vQPSK(t) heïp hôn phoå maät ñoä coâng suaát cuûa vBPSK(t) hai laàn
neáu truyeàn cuøng moät luoàng soá.

3. Maïch ñieàu cheá vaø giaûi ñieàu cheá QPSK

Hình 31:Sô ñoà khoái maïch ñieàu cheá QPSK

Hình 32: Sô ñoà khoái maïch giaûi ñieàu cheá QPSK

Trong hình 31 vaø 32 laø sô ñoà khoái cuûa maïch ñieàu cheá vaø giaûi ñieàu cheá QPSK, trong maïch
giaûi ñieàu cheá, phaàn taùi taïo soùng mang ñöôïc duøng theo kieåu taêng baäc luõy thöøa soùng mang

39
(luõy thöøa 4) ñeå loaïi boû aûnh höôûng cuûa vieäc di pha do ñieàu cheá, cuõng coù theå taùi taïo soùng
mang theo nguyeân lyù voøng Costas, nhöng coù caáu truùc phöùc taïp hôn so vôùi voøng Costas
ñöôïc duøng trong BPSK.

4. AÛnh höôûng cuûa nhieãu ñoái vôùi tín hieäu QPSK

Töø hình 29, coù theå thaáy vieäc thu sai xaûy ra khi nhieãu laøm cho vector tín hieäu chuyeån sang
goùc ¼ khaùc trong heä toïa ñoä (I,Q). Nhieãu n(t) ñöôïc phaân tích thaønh hai thaønh phaàn : n1(t) laø
thaønh phaàn theo phöông cuûa truïc I vaø n2(t) laø thaønh phaàn theo phöông cuûa truïc Q. Do coù
theå xem heä thoáng nhö toå hôïp tuyeán tính cuûa hai heä thoáng BPSK vaø hai thaønh phaàn tín hieäu
treân hai phöông I vaø Q laø tröïc giao vôùi nhau neân coù theå aùp duïng caùc keát quaû tính toaùn xaùc
suaát thu sai cuûa ñieàu cheá BPSK. Goïi :

P A  P n 1 ( t )  A   P n 1 ( t )  A 
1  A 
 erfc  
2  2 

Xaùc suaát ñeå moät kyù hieäu bò sai PE seõ laø :

Perror  Pn 1 ( t )  A  n1 ( t )  A  2 PA

 A   A2 / 2 
 erfc    erfc  
 2   N o

 

trong ñoù A2/2 laø coâng suaát cuûa moãi thaønh phaàn vaø No laø coâng suaát nhieãu. Ñeå yù raèng coâng
suaát cuûa soùng mang QPSK laø A2 vaø vôùi caùch tính No töông töï trong tröôøng hôïp cuûa BPSK,
coâng thöùc treân trôû thaønh :

 Ci 
Perror  erfc  
 2 B 
 i 

Do soùng mang QPSK duøng moät löôïng naêng löôïng ES = PS .2.Tb = Ci.2.Tb ñeå truyeàn moät kyù
hieäu neân coù theå vieát :

 1  E  f  
Perror  erfc   s  b  
 4   i  B  
 

Do naêng löôïng ñeå truyeàn moãi bit laø Eb = PS .T b = Es/2 neân bieåu thöùc xaùc suaát sai seõ laø :

1  1E  f b  
Perror  erfc   b  
2  2  i  B  


40
Bieåu ñoà maät ñoä phoå coâng suaát cho thaáy buùp phoå chính cuûa tín hieäu QPSK chæ roäng baèng
1/2 buùp phoå chính cuûa tín hieäu BPSK, vì vaäy caùc maùy thu QPSK thöôøng ñöôïc thieát keá vôùi
B=fb/2, töùc laø fb/B=2, khi ñoù bieåu thöùc treân trôû thaønh :

1  Eb 
Perror  erfc  
2   
 i 

41
III. Ñieàu cheá soá 16-QAM
(16-Quadrature Amplitude Modulation – ñieàu bieân tröïc giao 16 traïng thaùi) :

Khi phaùt trieån kyõ thuaät PSK theo höôùng taêng soá ñieåm traïng thaùi pha ñeå coù theå truyeàn ñöôïc
nhieàu bit treân moät kyù hieäu nhaèm giaûm baêng taàn caàn truyeàn, khoù khaên gaëp phaûi laø khi taêng
soá ñieåm traïng thaùi pha, caùc ñieåm traïng thaùi pha trôû neân gaàn nhau vaø do ñoù xaùc suaát thu sai
taêng. Trong kyõ thuaät QAM (coøn goïi laø QASK - Quadrature Amplitude Shift Keying),
khoaûng caùch giöõa caùc ñieåm traïng thaùi ñöôïc taêng leân nhôø keát hôïp caùc söï khaùc bieät veà pha
vaø bieân ñoä. Caùc phöông thöùc ñieàu cheá QAM hieän ñaõ phaùt trieån thaønh caùc loaïi hình : 16-
QAM, 64-QAM, 256-QAM.

Trong phöông thöùc 16-QAM, giaûn ñoà traïng thaùi cuûa tín hieäu coù 16 ñieåm khaùc nhau, ñöôïc
theå hieän trong hình 33, vaäy moãi kyù hieäu laø moät toå hôïp goàm 4 bit vaø Ts=4Tb.

Hình 33:Giaûn ñoà traïng thaùi pha–bieân ñoä cuûa 16-QAM

Bieåu thöùc cuûa 16-QAM coù daïng :
v16 QAM ( t )  Ae ( t ) Ps cos  0 t  Ao ( t ) Ps sin  0 t
vôùi
Ae , Ao   0 ,2 hoaëc Ae , Ao  3 0 ,2
Coâng suaát trung bình cuûa tín hieäu treân seõ laø Ps. Maät ñoä phoå coâng suaát cuûa tín hieäu ñöôïc
cho bôûi coâng thöùc :
2 2
PS Ts   sin   f  f 0 T s   sin   f  f 0 T s  
G16 QAM ( f )    
2     f  f 0 Ts     f  f 0 Ts  
 

Xaùc suaát thu sai bit cuûa 16-QAM cho bôûi heä thöùc :

Eb
Perror  2 erfc 0 ,4
i

42
Chöông 6 : Kyõ thuaät ña truy nhaäp

Ña truy nhaäp laø giaûi phaùp cho pheùp nhieàu traïm lieân laïc cuøng söû duïng chung moät moâi
truôøng ñeå thieát laäp caùc keânh lieân laïc. Coù theå xem caùc boä phaùt ñaùp laø moâi tröôøng lieân laïc
trong thoâng tin veä tinh. Coù nhieàu giaûi phaùp ña truy nhaäp khaùc nhau nhö phaân chia theo taàn
soá, phaân chia theo thôøi gian, phaân chia theo maõ baèng caùch maõ hoùa caùc luoàng thoâng tin vôùi
caùc boä maõ ñaëc bieät laøm cho chuùng gaàn nhö khoâng töông quan vôùi nhau,… vaø nhieàu giaûi
phaùp khaùc cuõng ñang ñöôïc tieáp tuïc nghieân cöùu. Hình 34 dieãn ñaït moät caùch toùm löôïc veà
caùc kyõ thuaät ña truy nhaäp.

(a) : Ña truy nhaäp theo taàn soá FDMA (b) : Ña truy nhaäp theo thôøi gian TDMA

(c) : Ña truy nhaäp theo maõ CDMA

Hình 34 : Caùc kieåu ña truy nhaäp ñieån hình

I. Ña truy nhaäp theo taàn soá (FDMA - Frequency Division Multiple Access)

Ñaây laø phöông phaùp ñôn giaûn nhaát vaø cho ñeán nay vaãn ñöôïc söû duïng raát roäng raõi. Trong
phöông phaùp naøy caùc keânh lieân laïc khaùc nhau ñöôïc phaân boå caùc baêng taàn khaùc nhau naèm
trong baêng thoâng cuûa boä phaùt ñaùp, giöõa caùc baêng taàn naøy coù khoaûng caùch caàn thieát goïi laø
daûi baûo veä hay daûi phoøng veä (guard band) ñeå choáng can nhieãu giöõa caùc keânh laân caän.
Phöông phaùp naøy coù theå aùp duïng cho caû caùc keânh ñieàu cheá töông töï vaø caùc keânh ñieàu cheá
soá.

43
Caùc öu ñieåm chính cuûa phöông phaùp naøy laø :

 Thieát bò ñôn giaûn, khoâng caàn caùc quaù trình ñoàng boä phöùc taïp veà thôøi gian.
 Hieäu suaát söû duïng baêng taàn khaù toát

Caùc nhöôïc ñieåm chính laø :

 Caùc keânh lieân laïc ñöôïc phaân chia moät caùc vaät lyù (theo taàn soá thu – phaùt) neân vieäc
thay ñoåi keânh lieân laïc raát phöùc taïp ñoái vôùi caùc traïm maët ñaát
 Meùo phi tuyeán cuûa boä phaùt ñaùp seõ gaây xuyeân nhieãu giöõa caùc keânh

Hình 35 : Ña truy nhaäp phaân chia taàn soá

Ñeå truyeàn caùc keânh thoaïi töông töï qua veä tinh vôùi heä thoáng FDMA, coù theå söû duïng caùc
phöông phaùp sau:

1. SSB-AM-FDMA : caùc keânh thoaïi ñöôïc ñieàu cheá SSB ñeå gheùp keânh theo caùc caáp
nhoùm cuûa CCITT (12, 60,300 hoaëc 900 keânh), sau ñoù tieáp tuïc ñöôïc ñieàu cheá SSB ñeå
truyeàn leân veä tinh. Phöông phaùp naøy cho pheùp truyeàn 6000 keânh thoaïi qua moät boä phaùt
ñaùp coù baêng thoâng 36MHz. Tuy nhieân phöông phaùp naøy cuõng ñoøi hoûi phaûi coù boä
khueách ñaïi coâng suaát coù ñoä tuyeán tính cao ôû caùc maùy phaùt, thöôøng phaûi duøng maïch baùn
daãn thay cho ñeøn soùng chaïy. Moät khoù khaên nöõa cho phöông phaùp naøy laø ñieàu cheá SSB
deã bò aûnh höôûng cuûa nhieãu.
2. FDM-FM-FDMA : caùc keânh thoaïi sau khi gheùp keânh theo caùc caáp nhoùm cuûa CCITT
seõ ñöôïc ñieàu cheá FM ñeå truyeàn qua veä tinh, phöông phaùp naøy cho pheùp truyeàn 1100
keânh thoaïi qua moät boä phaùt ñaùp coù baêng thoâng 36MHz, neáu aùp duïng boå sung bieän
phaùp neùn -giaõn daûi ñoäng ñeå giaûm nhieãu, coù theå taêng ñöôïc soá keânh leân ñeán 2100. [1]
3. SCPC (Single Channel Per Carrier – moãi keânh treân moät soùng mang) : caùc keânh thoaïi
ñöôïc ñieàu taàn ñoäc laäp ñeå phaùt leân veä tinh, phöông phaùp naøy chæ cho pheùp truyeàn
khoaûng 800 keânh thoaïi qua moät boä phaùt ñaùp coù baêng thoâng 36MHz. Tuy soá keânh ít, öu
ñieåm cuûa phöông phaùp naøy laø caùc keânh thoaïi hoaøn toaøn ñoäc laäp vôùi nhau vaø coù theå söû
duïng ñoàng thôøi cho ñieàu cheá töông töï vaø ñieàu cheá soá trong cuøng moät boä phaùt ñaùp.

44
Ñeå aùp duïng FDMA cho thoâng tin soá, caùc luoàng soá ñöôïc ñieàu cheá soá treân caùc soùng mang coù
taàn soá khaùc nhau vaø truyeàn qua boä phaùt ñaùp. Caùc kyõ thuaät ñieàu cheá soá thöôøng ñöôïc duøng
laø QPSK vaø MSK.

II. Ña truy nhaäp theo thôøi gian (TDMA - Time Division Multiple Access)

Trong phöông thöùc naøy, nhieàu traïm maët ñaát cuøng duøng chung moät boä phaùt ñaùp, treân cuøng
moät taàn soá, nhöng trong nhöõng khe thôøi gian khaùc nhau. Phöông thöùc naøy chæ thuaän tieän
cho thoâng tin soá. Vieäc phaân chia caùc khe thôøi gian caàn ñöôïc ñoàng boä chaët cheõ vaø coù caùc
khoaûng phoøng veä caàn thieát ñeå thoâng tin trong caùc khe thôøi gian khaùc nhau cuûa caùc traïm
khaùc nhau khoâng bò choàng laán veà thôøi gian.

Hình 36 : Ña truy nhaäp theo thôøi gian

Phöông thöùc naøy cho pheùp taän duïng toát coâng suaát phaùt cuûa veä tinh (taùc haïi cuûa meùo phi
tuyeán ít nghieâm troïng hôn so vôùi FDMA), deã daøng thay ñoåi tuyeán lieân laïc vaø deã daøng thay
ñoåi dung löôïng truyeàn taûi daønh cho moãi keânh.

Khung TDMA

Vieäc phaân chia vaø ñoàng boä thôøi gian dieãn ra döôùi söï ñieàu khieån cuûa traïm chuaån hay traïm
chuû. Thoâng thöôøng moät heä thoáng thöôøng coù hai traïm chuû, traïm chuû sô caáp (PRS - Primary
Reference Station) vaø traïm chuû thöù caáp (SRS – Secondary Reference Station), ñeå ñeà
phoøng söï coá gaây maát ñoàng boä cho toaøn heä thoáng. Thôøi gian ñöôïc phaân thaønh caùc khung
(frame) TDMA. Ñoä roäng khe thôøi gian söû duïng, ñoä roäng khe thôøi gian phoøng veä, ñoä daøi
cuûa khung ñeàu ñöôïc quy ñònh tröôùc. Traïm chuû seõ phaùt caùc chuoãi tín hieäu chuaån (RB –
reference burst) vaøo moãi ñaàu khung TDMA, coù hai khe thôøi gian daønh cho hai traïm chuû,
moät traïm phaùt RB1 vaø moät traïm phaùt RB2. Tieáp sau laø caùc chuoãi löu taûi (traffic burst) cuûa
caùc traïm maët ñaát ñöôïc chuyeån trong caùc khe thôøi gian ñöôïc phaân. Ñoä daøi khung trong caùc
heä thoáng thöôøng coù giaù trò 0,75ms  Tf  20ms vaø thöôøng laø moät boäi soá nguyeân laàn cuûa
0,125ms (chu kyø laáy maãu tín hieäu thoaïi ñeå soá hoùa).

45
 Hình 37 : Moät khung TDMA

III. Ña truy nhaäp theo maõ (CDMA - Code Division Multiple Access)

Laø phöông thöùc cho pheùp taát caû caùc traïm duøng chung moät boä phaùt ñaùp hoaït ñoäng ñoàng thôøi
vaø cuøng söû duïng toaøn boä baêng thoâng cuûa boä phaùt ñaùp. Tín hieäu cuûa caùc traïm ñöôïc maõ hoùa
bôûi caùc boä maõ rieâng sao cho coù theå taùch rieâng ra ñöôïc duø chuùng truøng nhau veà baêng taàn vaø
thôøi gian. Hieän nay coù nhieàu kyõ thuaät ñieàu cheá ñaëc bieät cho pheùp thöïc hieän ña truy nhaäp
theo maõ nhö :

 Kyõ thuaät traûi phoå (spread spectrum) theo kieåu phaân taùn tröïc tieáp baèng chuoãi (Direct
Sequence Spread Spectrum – DS-SS)
 Kyõ thuaät traûi phoå kieåu nhaûy taàn soá (Frequency Hopping Spread Spectrum – FH-SS).
 Kyõ thuaät ñieàu cheá töông töï vôùi kyõ thuaät OFDM vôùi teân goïi : ña truy nhaäp theo maõ
vôùi nhieàu soùng mang (Multi Carrier CDMA – MC-CDMA)

Caùc kyõ thuaät naøy khaù phöùc taïp vaø ñöôïc ñeà caäp ñeán trong caùc taøi lieäu chuyeân ñeà veà truyeàn
daãn soá hoaëc heä thoáng vieãn thoâng.(xem theâm [2]). Trong phaàn naøy chæ trình baøy nguyeân lyù
CDMA baèng kyõ thuaät traûi phoå DS-SS ñeå minh hoïa.

1. Chuoãi tín hieäu nhò phaân giaû ngaãu nhieân (PRBS – Pseudo Random Binary Sequence).

Moät loaïi tín hieäu soá coù öùng duïng ngaøy caøng nhieàu trong thoâng tin lieân laïc laø chuoãi tín hieäu
nhò phaân giaû ngaãu nhieân, goïi taét laø tín hieäu PRBS. Ñaây laø moät chuoãi tín hieäu nhò phaân
trong ñoù caùc giaù trò 0 hay 1 xuaát hieän moät caùch coù veû nhö ngaãu nhieân, nghóa laø khoâng tuaân
theo caùc quy luaät ñôn giaûn vaø roõ raøng nhö laëp ñi laëp laïi, taêng daàn hay giaûm daàn,v.v…Thöïc
ra, PRBS cuõng laø moät chuoãi tín hieäu nhò phaân tuaàn hoaøn nhöng coù chu kyø laëp laïi raát lôùn
neân neáu khoâng ñöôïc cho bieát tröôùc quy luaät cuûa noù, ngöôøi quan saùt seõ raát khoù nhaän bieát
ñöôïc quy luaät. Chính vì vaäy noù ñöôïc goïi laø giaû ngaãu nhieân.

Moät soá chuoãi laëp ñôn giaûn 010101… ; 011011011… ; 001100110011…

Moät ví duï chuoãi taêng ñôn giaûn (chuoãi 000001010011100101110111000…
caùc soá nhò phaân 3 bit taêng daàn)
Moät ví duï chuoãi giaûm ñôn giaûn (chuoãi 000111110101100011010001000…
caùc soá nhò phaân 3 bit giaûm daàn)
Moät chuoãi giaû ngaãu nhieân coù chu kyø 11100101110010…
laëp 7 bit

46
Tín hieäu PRBS thöôøng ñöôïc taïo ra baèng caùch duøng moät chuoãi goàm N caùc D flip-flop gheùp
laïi taïo thaønh moät thanh ghi dòch, ñaàu vaøo cuûa thanh ghi dòch naøy laø tín hieäu hoài tieáp ñöôïc
taïo ra töø pheùp coäng EX-OR caùc tín hieäu laáy töø caùc ñaàu ra cuûa caùc flip-flop, nhöng khoâng
phaûi moïi ñaàu ra ñeàu ñöôïc coäng laïi ñeå ñöa veà hoài tieáp maø chæ moät soá trong soá caùc ñaàu ra
ñöôïc choïn. Trong hình 38, caùc khoùa duøng ñeå choïn caùc tín hieäu ñöa veà hoài tieáp.

Hình 38 : Sô ñoà taïo chuoãi giaû ngaãu nhieân

Moãi toå hôïp ñaàu ra ñöôïc choïn ñeå ñöa veà hoài tieáp seõ taïo ra moät tín hieäu hoài tieáp rieâng, vaø do
ñoù seõ taïo ra moät quy luaät bieán ñoåi rieâng ôû ñaàu ra cuûa thanh ghi dòch. Trong kyõ thuaät soá,
moät heä nhö vaäy thuoäc nhoùm heä tuaàn töï (coøn goïi laø heä keá tieáp hay heä coù nhôù ), vaø do ñoù tín
hieäu ôû ñaàu ra seõ coù chu kyø laëp laïi. Tuøy theo caùch choïn toå hôïp hoài tieáp maø chu kyø laëp cuûa
tín hieäu coù theå daøi ngaén khaùc nhau. Ñeå taïo ra ñaëc tính giaû ngaãu nhieân thì chu kyø laëp phaûi
caøng lôùn caøng toát, tuy nhieân theo nguyeân lyù heä tuaàn töï, chu kyø laëp khoâng theå lôùn hôn 2 N
xung clock (xung nhòp) cuûa heä, vôùi N laø soá flip-flop trong thanh ghi dòch. Vì vaäy, ñeå taïo tín
hieäu PRBS, ngöôøi ta thöôøng duøng caùc thanh ghi dòch coù ñoä daøi N8.

Trong sô ñoà taïo tín hieäu PRBS nhö treân, caàn löu yù raèng daõy giaù trò 00…0 khoâng ñöôïc xuaát
hieän trong thanh ghi dòch vì neáu gaëp phaûi daõy giaù trò naøy, caùc giaù trò sau ñoù cuûa caùc flip-
flop trong thanh ghi dòch seõ khoâng theå khaùc 0 vì giaù trò hoài tieáp veà cuõng baèng khoâng. Vaäy
neáu choïn ñöôïc moät toå hôïp tín hieäu hoài tieáp thích hôïp, chu kyø laëp cuûa tín hieäu taïo ra seõ ñaït
giaù trò lôùn nhaát coù theå ñöôïc laø :
L=2N-1

Chuoãi giaû ngaãu nhieân khi ñoù ñöôïc goïi laø chuoãi coù ñoä daøi cöïc ñaïi (maximum-length
sequence). Baûng trong trang sau cho moät soá toå hôïp hoài tieáp maø qua ñoù coù theå coù ñöôïc
chuoãi coù ñoä daøi cöïc ñaïi.

Chuoãi giaû ngaãu nhieân seõ coù moät soá tính chaát nhö sau :

1. Soá bit 1 trong moät chu kyø seõ laø 2N-1 vaø soá bit 0 trong moät chu kyø laø 2N-1–1

2. Neáu tröôït moät cöûa soå coù ñoä roäng N bit doïc theo chuoãi cho ñeán heát moät chu kyø thì
moïi toå hôïp coù theå coù cuûa moät soá nhò phaân N bit seõ ñeàu xuaát hieän moät vaø chæ moät
laàn, tröø toå hôïp N bit 0 seõ khoâng xuaát hieän.

47
 3. Neáu g(i) laø moät chuoãi PRBS, g(i+j) laø moät chuoãi PRBS gioáng vôùi g(i) nhöng bò
dòch ñi moät khoaûng thôøi gian j xung clock thì :

g(i)  g(i+j) = g(i+k) k0 vaø kj

trong ñoù k laø moät soá nguyeân naøo ñoù, vaø neáu g(i) coù daïng maõ NRZ thì

g(i).g(i+j) = –g(i+k)

4. Haøm töï töông quan cuûa moät chuoãi PRBS coù giaù trò

RPRBS( )=E{g(t)g(t+)}

vaø coù daïng nhö hình 39, trong ñoù Tc laø chu kyø xung clock (thöôøng ñöôïc goïi laø chip
clock) töông öùng vôùi taàn soá xung clock laø fc.

Hình 39 : Ñoà thò haøm töï töông quan cuûa chuoãi PRBS

5. Tích cuûa hai chuoãi PRBS baát kyø, khoâng töông quan vôùi nhau, cuõng laø moät chuoãi giaû
ngaãu nhieân.

6. Phoå cuûa tín hieäu PRBS : maät ñoä phoå coâng suaát cuûa PRBS coù daïng phoå vaïch, caùc
vaïch caùch nhau ñoaïn f = fc / L :


G PRBS ( f )   r . ( f  n
n  
n f )

vôùi  (f) laø haøm xung Dirac vaø rn coù giaù trò :

 1 / L2 , n 0

rn   L  1  sin( n / L )  2
 L2  n / L  n 0


Nhaän xeùt : Trong ñoà thò hình 39, neáu 1/L0 daãn ñeán LTc  , RPRBS() seõ trôû thaønh haøm
töï töông quan cuûa moät chuoãi ngaãu nhieân thöïc söï. Coøn neáu LTc  trong khi 1/L0 vaø
Tc0, RPRBS() seõ trôû thaønh haøm töï töông quan cuûa moät tín hieäu nhieãu (R()=0,   0 ).

48
Vì vaäy tín hieäu giaû ngaãu nhieân PRBS coøn ñöôïc goïi laø tín hieäu giaû nhieãu (PN – Pseudo
Noise).

Hình 40 : Bieåu ñoà maät ñoä phoå coâng suaát cuûa PRBS

Baûng choïn caùc ñaàu ra ñöa veà hoài tieáp ñeå coù ñöôïc chuoãi coù ñoä daøi cöïc ñaïi

N D1 ñeå coù L=2N – 1

1 Q1
2 Q1Q2
3 Q2Q3
4 Q3Q4
5 Q3Q5
6 Q5Q6
7 Q6Q7
8 Q2Q3Q4Q8
9 Q5Q9
10 Q7Q10
11 Q9Q11
12 Q2Q10Q11Q12
13 Q1Q11Q12Q13
14 Q2Q12Q13Q14
15 Q14Q15

2. Kyõ thuaät traûi phoå baèng caùch phaân taùn phoå tröïc tieáp vôùi chuoãi giaû ngaãu nhieân

Kyõ thuaät naøy thöôøng ñöôïc goïi ngaén goïn laø traûi phoå tröïc tieáp vôùi chuoãi (DS-SS – Direct
Sequence Spread Spectrum).

Trong kyõ thuaät naøy, luoàng soá caàn göûi ñi d(t), coù toác ñoä bit fb, seõ ñöôïc nhaân vôùi moät chuoãi
PRBS g(t) coù toác ñoä bit fc vôùi fc>>fb (caùc tín hieäu d(t) vaø g(t) coù daïng NRZ). Do fc>>fb ,
luoàng soá môùi taïo ra g’(t) seõ gioáng vôùi g(t) neáu d(t)=1 vaø ñaûo laïi so vôùi g(t) neáu d(t)= –1 vaø
noùi chung g’(t) seõ coù caùc ñaëc tính cuûa g(t). Chuoãi g’(t) seõ ñöôïc ñieàu cheá BPSK ñeå phaùt ñi
(hoaëc trong moät soá tröôøng hôïp coù theå ñieàu cheá QPSK). Khi ñoù tín hieäu sau ñieàu cheá seõ coù
coâng suaát töông töï vôùi tröôøng hôïp ñieàu cheá BPSK thoâng thöôøng, nhöng do f c>>fb neân coâng

49
suaát ñænh seõ raát thaáp vaø neáu fc ñuû lôùn, möùc coâng suaát ñænh coù theå trôû neân so saùnh ñöôïc vôùi
möùc nhieãu neàn hoaëc thaäm chí thaáp hôn möùc nhieãu neàn.
vDS-SS(t)=d(t).g(t).A.cos0t

Hình 41 laø maïch ñieàu cheá DS-SS vaø hình 42 so saùnh phoå maät ñoä coâng suaát cuûa tín hieäu
BPSK vôùi tín hieäu DS-SS.

Hình 41 : Ñieàu cheá DS-SS

Hình 42 : So saùnh phoå cuûa DS-SS vôùi phoå cuûa BPSK

Ñeå thu ñöôïc tín hieäu DS-SS, vaán ñeà quan troïng nhaát ôû maùy thu laø taùi taïo laïi ñöôïc chuoãi
gr(t) sao cho chuoãi taùi taïo cuøng quy luaät vaø ñoàng pha vôùi chuoãi g(t) trong tín hieäu ñeán töø
maùy phaùt. Coù nhieàu caùc khaùc nhau ñeå taùi taïo vaø hieäu chænh pha cho chuoãi naøy (xem theâm
[2]). ÔÛ ñaây giaû söû chuoãi ñaõ ñöôïc taùi taïo, tín hieäu thu ñöôïc, maëc duø coù theå coù möùc raát thaáp,
thaäm chí laãn trong neàn nhieãu, seõ ñöôïc ñem nhaân vôùi chuoãi gr(t) taùi taïo taïi maùy thu. Khi ñoù
seõ coù :
vDS-SS(t). gr(t)=d(t).g(t).A.cos0t.gr(t)

Vôùi gr(t)=g(t) vaø löu yù raèng g(t)=1, ta coù :

vDS-SS(t). g r(t) = d(t).g2(t).A.cos0t

= d(t).A.cos0t
 vBPSK(t)

Töùc laø sau khi nhaân vôùi gr(t) , tín hieäu thu ñöôïc trôû neân töông töï vôùi tín hieäu BPSK vaø coù
theå xöû lyù tieáp nhö khi thu tín hieäu BPSK.

50
3. ÖÙng duïng kyõ thuaät DS-SS trong CDMA :

Vôùi kyõ thuaät DS-SS, coù theå cho pheùp nhieàu maùy phaùt cuøng hoaït ñoäng treân moät baêng taàn
vaø khoâng caàn phaân chia thôøi gian vôùi nhau maø caùc maùy thu vaãn taùch rieâng ñöôïc tín hieäu
caàn thu. Thöïc vaäy, neáu coù hai maùy phaùt duøng hai chuoãi PRBS g1(t) vaø g2(t) khaùc nhau vaø
khoâng töông quan vôùi nhau, neáu moät maùy thu muoán thu tín hieäu cuûa maùy phaùt (1) duøng
chuoãi g1(t), maùy thu ñoù seõ taùi taïo chuoãi g1(t) ñeå nhaân vôùi toaøn boä tín hieäu thu ñöôïc. Sau khi
nhaân, tín hieäu seõ coù daïng :

[vDS-SS1(t)+vDS-SS2(t)]. g1(t) = d1(t).g1(t).A.cos0t.g 1(t) + d 2(t).g 2(t).A.cos0t.g1(t)

= d1(t).A.cos0t + d2(t).g2(t).g 1(t).A.cos0t

Khi ñoù soá haïng thöù nhaát coù daïng cuûa tín hieäu BPSK thoâng thöôøng seõ coù möùc lôùn hôn nhieàu
laàn so vôùi möùc cuûa tín hieäu trong soá haïng thöù hai vì tín hieäu naøy vaãn coù daïng cuûa moät tín
hieäu traûi phoå (do g 2(t) khoâng töông quan vôùi g1(t) neân g2(t).g1(t) cuõng seõ laø moät chuoãi
PRBS). Tín hieäu trong soá haïng thöù hai khi ñoù ñöôïc xem nhö moät loaïi nhieãu gaàn gioáng nhö
caùc loaïi nhieãu khaùc thöôøng xuaát hieän taïi ñaàu vaøo cuûa caùc maùy thu vaø maùy thu vaãn coù theå
thu rieâng ñöôïc d1(t).

Nhö vaäy, caùc maùy phaùt treân khoâng ñöôïc phaân bieät vôùi nhau bôûi taàn soá hay thôøi gian phaùt
tin maø ñöôïc phaân bieät bôûi boä maõ söû duïng ñeå maõ hoùa tin töùc theo phöông phaùp traûi phoå. Vaø
nhö vaäy kyõ thuaät naøy cho pheùp thöïc hieän nguyeân lyù ña truy nhaäp phaân chia maõ CDMA.

51
Chöông 7 : Kyõ thuaät thu phaùt

I. Kyõ thuaät anten

Do hoaït ñoäng vôùi cöï ly thoâng tin lôùn vaø ñeå taêng hieäu suaát söû duïng taàn soá cuõng nhö taän
duïng ñöôïc quyõ ñaïo ñòa tónh (bò haïn cheá soá löôïng veä tinh toái ña), caùc anten duøng trong
thoâng tin veä tinh caàn thoûa maõn toát nhöõng yeâu caàu kyõ thuaät cô baûn nhö :

 Heä soá taêng ích (ñoä lôïi – gain ) cao.

 Höôùng tính cao, buùp soùng phuï nhoû
 Ñaëc tính phaân cöïc toát
 Taïp aâm thaáp

1. Caùc loaïi anten : Trong caùc traïm maët ñaát, caùc anten ñeàu coù daïng chung laø parabol vaø coù
theå chia ra laøm nhieàu loaïi nhö :

i.Anten parabol duøng tieâu ñieåm sô caáp :

Laø loaïi anten cô baûn, coù heä thoáng caáp soùng vaø thu soùng (feed-horn) ñaët taïi tieâu ñieåm hình
hoïc cuûa parabol. Heä thoáng anten kieåu naøy coù caáu truùc khaù ñôn giaûn, tuy nhieân buùp soùng
khaù roäng vaø hieäu suaát khoâng cao do heä thoáng caáp/thu soùng khoù coù theå thieát keá ñeå töông
taùc ñoàng ñeàu vôùi toaøn boä beà maët anten. Ngoaøi ra, khi goùc ngaång lôùn, heä thoáng caáp/thu
soùng seõ höôùng xuoáng maët ñaát, laøm taêng möùc nhieãu töø höôùng maët ñaát (nhieãu nhieät cuûa maët
ñaát vaø nhieãu töø caùc heä thoáng thoâng tin treân maët ñaát) thaâm nhaäp vaøo maùy thu. Moät khoù
khaên khaùc nöõa trong öùng duïng laø khi kích thöôùc anten lôùn, heä thoáng caáp/thu soùng seõ phaûi
naèm khaù xa maùy thu vaø maùy phaùt, gaây theâm khoù khaên trong thieát keá, cheá taïo ñoàng thôøi
laøm taêng suy hao vaø nhieãu.

Anten loaïi naøy thöôøng ñöôïc duøng trong caùc traïm dung löôïng thaáp hoaëc caùc traïm chæ thu tín
hieäu (receive-only).

Hình 43 : Anten daïng parabol duøng tieâu ñieåm sô caáp

53
ii.Anten daïng cassegrain : laø moät anten parabol coù hai maët phaûn xaï, ngoaøi maët phaûn xaï
chính daïng parabol nhö loaïi treân, moät maët phaûn xaï phuï daïng hyperbol ñöôïc ñaët theâm vaøo
gaàn tieâu ñieåm cuûa parabol laøm tieâu ñieåm bò dôøi veà phía ñænh cuûa parabol phaûn xaï chính
(hình 43).

Caûi tieán naøy caûi thieän ñöôïc caùc ñaëc ñieåm cuûa anten :

 buùp soùng heïp hôn (höôùng tính vaø ñoä lôïi taêng)
 heä thoáng caáp/thu soùng deã laép ñaët hôn vaø gaàn vôùi maùy thu/phaùt hôn

Ñaây laø loaïi anten ten ñöôïc öùng duïng raát roäng raõi trong caùc traïm maët ñaát.

Hình 44 : Anten daïng cassegrain

iii.Caùc loaïi anten khaùc:

Moät soá daïng anten khaùc cuõng ñöôïc ñöa vaøo öùng duïng nhö anten parabol leäch, anten
cassegrain leäch, anten Gregorian leäch,… Caùc anten naøy coù caùc thoâng soá höôùng tính raát toát,
thuaän tieän trong laép ñaët, nhöng cuõng ñoøi hoûi ñoä chính xaùc cao trong thieát keá cheá taïo.

a. Anten parabol leäch : laø moät phaàn cuûa maët parabol, nhöng ñöôïc thieát keá sao cho tieâu
ñieåm loït ra ngoaøi buùp soùng cuûa anten, nhö vaäy heä thoáng caáp/thu soùng seõ naèm ôû phía ngoaøi
rìa anten, deã daøng hôn cho vieäc laép ñaët, hieäu chænh, ñoàng thôøi khoâng che bôùt moät phaàn buùp
soùng cuûa anten.

b. Anten cassegrain leäch : laø söï keát hôïp giöõa anten parabol leäch vaø anten cassegrain,
göông phaûn xaï phuï theâm vaøo coù daïng hyperbol.

c. Anten Gregorian leäch : töông töï anten cassegrain leäch, nhöng göông phaûn xaï phuï coù
daïng laø moät phaàn cuûa moät maët ellip troøn xoay.

54
Caùc daïng anten treân phuø hôïp vôùi caùc traïm maët ñaát coù kích thöôùc nhoû nhöng ñoøi hoûi chaát
löôïng cao.

(a):Anten parabol leäch (b):Anten cassegrain vaø Gregorian leäch

Hình 45 : Caùc daïng anten coù keát caáu leäch truïc

2. Caùc thoâng soá kyõ thuaät :

i.Ñoä lôïi cuûa anten : phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá :

 dieän tích hieäu duïng cuûa anten (A)

 hieäu suaát ()
 böôùc soùng laøm vieäc ()

Ñoä lôïi G cuûa anten ñöôïc cho bôûi bieåu thöùc

4
G A.
2

Hieäu suaát  phuï thuoäc vaøo raát nhieàu yeáu toá, trong ñoù caùc yeáu toá chính coù theå keå tôùi laø :

 Hieäu suaát phaûn xaï cuûa caùc maët phaûn xaï

 Hieäu suaát bò giaûm do traøn tín hieäu ra khoûi bôø cuûa anten
 Hieäu suaát bò giaûm do sai leäch pha
 Möùc ñoä che chaén cuûa caùc chi tieát, keát caáu phuï cuûa anten
 Hieäu suaát cuûa heä thoáng caáp/thu soùng
 Sai soá hình hoïc cuûa caùc beà maët phaûn xaï laøm giaûm ñoä tieâu tuï.

Ñoái vôùi caùc anten ten thoâng thöôøng,  coù giaù trò trong khoaûng (0,50,7).

Neáu anten coù daïng troøn xoay vôùi ñöôøng kính D thì A = .D2/4 neân :

2 2
  .D    . f .D 
G   .    . 
    c 

55
trong ñoù c laø vaän toác aùnh saùng, c=2,997925.108 m/s 3.108 m/s.

Neáu trong coâng thöùc treân, ñôn vò cuûa D laø meùt vaø ñôn vò cuûa f laø GHz, ta coù coâng thöùc

2
 10 . f .D 
G   . 
 3 

Nhaän xeùt : ñoä lôïi (hay heä soá taêng ích) cuûa anten taêng tyû leä vôùi bình phöông cuûa ñöôøng
kính anten vaø vôùi bình phöông cuûa taàn soá laøm vieäc.

ii.Höôùng tính cuûa anten :

Möùc ñoä taäp trung coâng suaát cuûa anten vaøo höôùng lieân laïc chính coù theå ñaùnh giaù qua ñoä
roäng cuûa buùp soùng nöûa coâng suaát ½, laø goùc giöõa hai höôùng caïnh höoùng chính maø taïi ñoù
coâng suaát böùc xaï giaûm 2 laàn (hay 3dB) so vôùi höôùng chính. Ñoái vôùi caùc anten parabol
thoâng thöôøng, ñoä roäng cuûa buùp soùng nöûa coâng suaát coù giaù trò :

 
 1 / 2  1,27 ( rad )  72 ,7 ( ñoä goùc )
D D

Caùc buùp phuï trong ñoà thò höôùng tính cuûa anten cho thaáy möùc ñoä aûnh höôûng cuûa heä thoáng
ñeán caùc heä thoáng khaùc, moät caùch hieån nhieân, möùc ñoä coâng suaát böùc xaï theo caùc buùp phuï
caøng nhoû caøng toát.

Ñeå ñaûm baûo giaûm thieåu möùc ñoä can nhieãu giöõa caùc heä thoáng, CCIR quy ñònh : ñoái vôùi caùc
anten coù D/ >100, ñoä lôïi cuûa caùc buùp phuï GS treân caùc höôùng leäch moät goùc  so vôùi truïc
chính phaûi ñaûm baûo :

1 <  < 48 GS  32 – 25.log [dB]

 > 48 GS  – 10 dB

Vôùi muïc tieâu töông töï, FCC ñöa ra caùc thoâng soá quy ñònh nhö sau :

1 <  < 7 GS  29 – 25.log [dB]

7 <  < 9,2 GS  8 dB
9,2 <  < 48 GS  32 – 25.log [dB]
 > 48 GS  – 10 dB

iii.Coâng suaát böùc xaï ñaúng höôùng töông ñöông EIRP (Equipvalent Isotropic Radiated Power)
Ñeå ño möùc phaùt cuûa moät maùy phaùt keát hôïp vôùi anten coù höôùng, ñaïi löôïng EIRP thöôøng
ñöôïc duøng, ñaïi löôïng naøy coù tính ñeán caû suy hao treân ñöôøng truyeàn daãn töø maùy phaùt ñeán
heä thoáng caáp soùng (feed) cuûa anten. Neáu goïi coâng suaát phaùt taïi heä thoáng caáp soùng laø PT vaø
ñoä lôïi cuûa anten laø GT, EIRP cuûa traïm seõ laø :

EIRP=PT.GT

56
Ví duï : moät maùy phaùt coù coâng suaát 2KW taïi ngoõ ra cuûa boä khueách ñaïi coâng suaát, suy hao
ñöôøng truyeàn ra anten laø 1dB, ñoä lôïi cuûa anten coù ñöôøng kính 20m taïi taàn soá 14,25GHz laø
67 dB, khi ñoù EIRP cuûa traïm tính theo dBW (decibel-watt) seõ laø :

EIRP [dBW] = log(2.103)+67 – 1 = 99dBW

iv.Tyû soá ñoä lôïi treân nhieät ñoä nhieãu G/T :

Tyû soá ñoä lôïi treân nhieät ñoä nhieãu G/T cuûa anten laø moät ñaïi löôïng ño duøng ñeå ñaùnh giaù chaát
löôïng cuûa anten traïm maët ñaát cuøng vôùi möùc taïp aâm vaø ñoä nhaïy cuûa boä khueách ñaïi taïp aâm
thaáp ôû ñaàu vaøo cuûa heä thoáng thu tín hieäu.

Ñaïi löôïng G chæ ñoä lôïi cuûa anten taïi taàn soá thu vaø coù tính ñeán caû suy hao cuûa ñöôøng truyeàn
daãn tín hieäu töø anten ñeán ñaàu vaøo cuûa boä khueách ñaïi taïp aâm thaáp. Ví duï vôùi anten coù ñoä
lôïi 65,53dB taïi taàn soá 11,95GHz, noái ñeán boä khueách ñaïi taïp aâm thaáp qua heä thoáng oáng daãn
soùng coù möùc suy hao 0,53dB, G cuûa heä seõ laø 65dB.

Thoâng soá T laø nhieät ñoä nhieãu cuûa traïm, trong ñoù chuû yeáu ñöôïc quyeát ñònh bôûi nhieät ñoä
nhieãu cuûa anten vaø boä khueách ñaïi taïp aâm thaáp. Thoâng soá naøy seõ ñöôïc khaûo saùt chi tieát
trong phaàn “boä khueách ñaïi taïp aâm thaáp”.

II. Boä khueách ñaïi taïp aâm thaáp LNA (Low Noise Amplifier)

Tín hieäu ôû ñaàu vaøo cuûa maùy thu trong thoâng tin veä tinh luoân raát nhoû, caàn ñöôïc khueách ñaïi
leân nhieàu laàn baèng caùc loaïi boä khueách ñaïi coù möùc nhieãu noäi boä thaáp. Nhieãu trong caùc boä
khueách ñaïi chuû yeáu laø nhieãu nhieät vaø ñöôïc ñaùnh giaù qua caùc thoâng soá nhieät ñoä nhieãu töông
ñöông hoaëc ñoä nhieãu.

1. ‘Nhieät ñoä nhieãu’ vaø ‘nhieät ñoä nhieãu töông ñöông’ :

i.Nhieät ñoä nhieãu :

Xeùt moät ñieän trôû baèng kim loaïi R maéc ôû ñaàu moät maïch khueách ñaïi coù heä soá khueách ñaïi
coâng suaát laø A, neáu R laø nguoàn nhieãu nhieät duy nhaát trong maïch, coâng suaát nhieãu nhieät Pn
treân ñieän trôû R trong ñoaïn taàn df laø coù theå tính gaàn ñuùng theo coâng thöùc:

4.k .T .R
Pn  .df  k .T .df
4.R

trong ñoù T laø nhieät ñoä cuûa ñieän trôû tính theo thang nhieät ñoä tuyeät ñoái vaø k laø haèng soá
Boltzmann, k=1,37.1023 J/K.

Töø ñoù, cuõng coù theå xem moät nguoàn nhieãu coù coâng suaát Pn naøo ñoù laø töông ñöông vôùi moät
ñieän trôû coù nhieät ñoä :

57
 Pn
T
k .df

Khi ñoù T ñöôïc goïi laø nhieät ñoä nhieãu cuûa nguoàn nhieãu.

ii.Nhieät ñoä nhieãu töông ñöông (hay coøn goïi nhieät ñoä nhieãu hieäu duïng) :

Nhieãu nhieät thöôøng laø moät loaïi nhieãu “traéng” . Neáu boä khueách ñaïi khoâng gaây theâm nhieãu
vaø coù baêng thoâng töø fm ñeán fM , coâng suaát nhieãu ôû ñaàu ra cuûa boä khueách ñaïi seõ laø :

Pno=A.k.T.(fM – fm)

Maät ñoä phoå coâng suaát treân thang taàn soá hai phía (aâm vaø döông) cuûa nguoàn nhieãu naøy seõ
coù daïng :
k .T
Gn ( f ) 
2

Khi ñoù, maät ñoä phoå coâng suaát cuûa nhieãu ôû ñaàu ra cuûa maïch khueách ñaïi coù theå tính theo
bieåu thöùc :
' k .T
Gno ( f )  A.
2

Nhöng trong thöïc teá, nhieãu ôû ñaàu ra cuûa maïch khueách ñaïi luoân lôùn hôn giaù trò treân vì caùc
phaàn töû thuï ñoäng vaø tích cöïc trong maïch khueách ñaïi cuõng sinh ra nhieãu. Neáu maät ñoä phoå
coâng suaát cuûa nhieãu ôû ñaàu ra cuûa maïch khueách ñaïi coù theå tính theo bieåu thöùc :

k .( T  Te )
Gno  A.
2

thì khi ñoù, T e seõ ñöôïc goïi laø nhieät ñoä nhieãu töông ñöông cuûa boä khueách ñaïi. Tuy nhieân caùch
bieåu dieãn nhö treân thöôøng khoù coù theå ñuùng khi heä thoáng hoaït ñoäng trong nhöõng daûi nhieät
ñoä quaù roäng, do ñoù moät giaù trò nhieät ñoä chuaån T0 ñöôïc choïn ra ñeå tieän cho vieäc ñaùnh giaù,
ño ñaïc caùc heä thoáng. T0 thöôøng ñöôïc choïn laø 290K (17C), khi ñoù coâng thöùc treân ñöôïc
vieát laïi laø :
k .( T0  Te )
Gno  A.
2

Ví duï : moät anten coù nhieät ñoä nhieãu töông ñöông laø Tant=10K, noái vôùi moät maùy thu coù
A(f)=1010 vaø coù nhieät ñoä nhieãu töông ñöông laø Te=140K, baêng thoâng cuûa boä khueách ñaïi laø
B=1,5.105Hz. Coâng suaát nhieãu cuûa heä thoáng ôû ngoõ ra seõ laø :

Pno = 2.Gno(f).B = A.k.(Tant +Te).B

=1010 x 1,38 .10 –23 x 150 x 1,5.10 5 = 3,1W

58
iii.Ñoä nhieãu (noise figure) cuûa moät boä khueách ñaïi :

Nhieãu do boä khueách ñaïi gaây ra cuõng coù theå ñaùnh giaù theo ñoä nhieãu ñöôïc ñònh nghóa bôûi :

G no Te  T0 T
F '
 1 e
G no T0 T0

Vôùi ñònh nghóa naøy, coù theå thaáy raèng F cuõng lieân quan ñeán tyû soá S/N ôû ñaàu vaøo vaø ñaàu ra
cuûa caùc boä khueách ñaïi theo heä thöùc :

Si / N i
F
So / N o

vaø ñoâi khi heä thöùc naøy cuõng ñöôïc xem laø ñònh nghóa cuûa ñoä nhieãu.

Ñoä nhieãu – noise figure, coøn ñöôïc goïi laø thöøa soá nhieãu – noise factor, trong thöïc teá thöôøng
söû duïng döôùi daïng decibel :
F[dB] = 10 log F

Bieåu thöùc cuûa Te coù theå vieát theo F :

Te=T0.(F–1)=290.(F-1) [K]

2. Caùc loaïi khueách ñaïi taïp aâm thaáp LNA :

Caùc kyõ thuaät khueách ñaïi thöôøng ñöôïc duøng trong boä khueách ñaïi taïp aâm thaáp laø :

 khueách ñaïi thoâng soá

 khueách ñaïi baèng FET vôùi coâng ngheä GaAs
 khueách ñaïi baèng HEMT (High Electron Mobility Transistor – transistor coù ñoä linh
ñoäng ñieän töû cao).

Caùc boä khueách ñaïi thoâng soá ñöôïc duøng phoå bieán trong caùc heä thoáng thoâng tin veä tinh tröôùc
ñaây do nhieät ñoä nhieãu töông ñöông raát thaáp. Tuy nhieân, theo söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä
baùn daãn, caùc boä khueách ñaïi vôùi FET hoaëc HEMT hieän nay cho pheùp thieát keá caùc boä
khueách ñaïi taïp aâm thaáp coù chaát löôïng cao hôn vôùi giaù thaønh vaø chi phí hoaït ñoäng thaáp hôn.

Caùc boä khueách ñaïi taïp aâm thaáp (LNA) thöôøng ñöôïc hoaït ñoäng trong moâi tröôøng laïnh ñeå ít
sinh ra nhieãu nhieät noäi boä. Tröôùc ñaây caùc heä thoáng thöoøng ñöôïc laøm laïnh baèng Heâli loûng
(ñeán –250C), nhöng hieän nay kyõ thuaät laøm laïnh ñöôïc duøng ngaøy caøng roäng raõi laø kyõ thuaät
laøm laïnh baèng nhieät ñieän, söû duïng hieäu öùng caëp nhieät ñieän Pentier. Kyõ thuaät nhieät ñieän
thöôøng chæ cho pheùp laøm laïnh ñeán khoaûng –50C, nhöng coù keát caáu ñôn giaûn, chi phí vaän
haønh thaáp.

59
3. Caáu hình döï phoøng cho LNA :

Ñeå ñaûm baûo ñoä tin caäy cuûa tuyeán, caùc boä LNA caàn hoaït ñoäng coù döï phoøng. Caáu hình döï
phoøng ñôn giaûn nhaát laø döï phoøng 1:1 nhö trong hình 46. Trong hình caùc circulator ñaûo
chieàu ñöôïc ñöôïc duøng nhö caùc chuyeån maïch.

Neáu trong heä thoáng coù 2 boä LNA duøng cho hai phaân cöïc soùng khaùc nhau, chæ caàn moät boä
LNA nöõa laø coù theå ñuû deå döï phoøng cho caû hai vì LNA hoaït ñoäng ôû cheá ñoä coâng suaát nhoû
neân xaùc xuaát hö hoûng khoâng lôùn, khi ñoù ta coù caáu hình döï phoøng 1:2 nhö trong hình 47.

Hình 46 : Döï phoøng 1:1 cho LNA

Hình 47 : Döï phoøng 1:2 cho hai LNA

60
III. Boä khueách ñaïi coâng suaát phaùt HPA (High Power Amplifier)

Do cöï ly thoâng tin raát lôùn neân caùc boä khueách ñaïi coâng suaát phaùt trong thoâng tin veä tinh caàn
cho ra ñöôïc coâng suaát phaùt soùng khoaûng vaøi traêm Watt cho ñeán vaøi chuïc Kilo-Watt (trong
khi ñoù thoâng tin vi ba treân maët ñaát thöôøng chæ caàn khoâng quaù 10W vì caùc chaëng lieân laïc
khoâng theå xa hôn 100Km).

1. Coân g ngheä khueách ñaïi :

Caùc kyõ thuaät coù theå duøng trong khueách ñaïi coâng suaát phaùt laø :

 Ñeøn soùng chaïy (TWT – Traveling Wave Tube)

 Ñeøn klystron (thöôøng vieát taét laø KLY)
 FET (theo coâng ngheä GaAs)
 IMPATT ñioát (IMpact ionization Avalanche Transit Time diode)

Ñeøn soùng chaïy coù theå duøng vôùi tyû soá baêng taàn khoaûng 10% (BW / f0 = 0,1), töùc laø baêng
thoâng khoaûng 500MHz. Ñeøn klystron coù hieäu suaát cao hôn vaø coù theå cho ra coâng suaát cao
hôn, nhöng tyû soá baêng taàn chæ vaøo khoaûng 2%.

Caùc boä khueách ñaïi baùn daãn vôùi FET hay IMPATT ñioát coù hieäu suaát cao, keát caáu goïn nheï,
nhöng muoán cho ra coâng suaát lôùn caàn phaûi phoái hôïp coâng suaát töø nhieàu boä khueách ñaïi
coâng suaát nhoû. Nhìn chung, caùc boä khueách ñaïi baùn daãn coù nhieàu öu ñieåm hôn haún so vôùi
hai loaïi ñeøn tröôùc ñaây vaø ñang coù xu höôùng thay theá daàn cho caùc loaïi ñeøn.

Caùc boä HPA noùi chung khoâng ñöôïc pheùp hoaït ñoäng ôû cheá ñoä baõo hoøa ñeå traùnh meùo phi
tuyeán, ñaëc bieät khi duøng trong heä thoáng FDMA, muoán vaäy caàn haïn cheá möùc coâng suaát cuûa
tín hieäu ôû ñaàu vaøo HPA döôùi moät khoaûng an toaøn naøo ñoù do vôùi giaù trò coù theå laøm HPA
baõo hoøa, khoaûng caùch coâng suaát naøy goïi laø khoaûng luøi (back-off).

2. Caáu hình ñaáu gheùp caùc HPA :

Caùc boä khueách ñaïi HPA coù theå ñöôïc ñaáu gheùp vôùi nhau theo nhieàu caáu hình khaùc nhau vôùi
caùc muïc ñích :
 Döï phoøng
 Phoái hôïp coâng suaát (coäng coâng suaát) cuûa moät soùng mang hay nhieàu soùng mang

Moät soá caáu hình cho pheùp keát hôïp caû hai muïc ñích treân, ví duï nhö vieäc coäng coâng suaát töø
nhieàu HPA khaùc nhau cuõng coù theå xem nhö moät giaûi phaùp döï phoøng vì trong tröôøng hôïp
moät HPA naøo ñoù bò hoûng, coâng suaát tín hieäu ra chæ bò suy giaûm moät phaàn chöù khoâng bò
maát.

i.Döï phoøng :

Caùc boä khueách ñaïi HPA cuõng coù theå ñaáu gheùp theo caáu hình döï phoøng 1:1 (hình 48) hoaëc
1:2 (hình 49), caáu hình döï phoøng 1:1 cuõng coù theå aùp duïng cho tröôøng hôïp coù hai boä khueách

61
ñaïi HPA hoaït ñoäng treân hai phaân cöïc soùng do xaùc xuaát hö hoûng cuûa HPA, nhìn chung, lôùn
hôn so vôùi LNA. Coù theå thaáy raèng caáu hình döï phoøng 1:1 cho ñoä tin caäy cao hôn, nhöng
cuõng laøm cho chi phí cao hôn so vôùi caáu hình döï phoøng 1:2.

ii.Phoái gheùp caùc soùng mang vaø phoái gheùp coâng suaát :

Vieäc phoái gheùp caùc soùng mang coù theå thöïc hieän tröôùc hoaëc sau khi khueách ñaïi vôùi HPA.
Trong caùch laøm thöù hai, vieäc phoái gheùp caùc soùng mang coù theå ñöôïc keát hôïp vôùi vieäc döï
phoøng cho HPA.

Ñeå phoái gheùp caùc soùng mang tröôùc khi khueách ñaïi qua HPA, caùc ñôn giaûn nhaát laø duøng
caùc boä phoái gheùp coù höôùng (coøn goïi laø boä phaân nhaùnh ñònh höôùng – directional coupler).
Ví duï trong hình 50 laø hai boä phoái gheùp coù höôùng ñöôïc duøng keát hôïp vôùi nhau ñeå phoái
gheùp 3 soùng mang. Boä phoái gheùp thöù nhaát laø loaïi ñoái xöùng, coù suy hao 3dB cho moãi ñaàu
vaøo. Coøn boä phoái gheùp thöù hai la loaïi baát ñoái xöùng, coù möùc suy hao ñoái vôùi ñaàu vaøo 1 laø
1,76dB vaø ñoái vôùi ñaàu vaøo 2 laø 4,77dB. Vaäy moãi soùng mang seõ chòu moät suy hao 4,77dB
khi ñi qua heä thoáng phoái gheùp.

Hình 48 : Caáu hình döï phoøng 1:1 cho HPA

62
 Hình 49 : Caáu hình döï phoøng 1:2 cho HPA

Hình 50 : Phoái gheùp 3 soùng mang vôùi caùc boä phoái gheùp coù höôùng.

Ñeå giaûm suy hao gheùp, coù theå duøng caùc caàu hybrid (goàm 3 ñoaïn ñöôøng daây /4 vaø moät
ñoaïn 3/4, ñöôïc duøng raát phoå bieán trong caùc maïch sieâu cao taàn). Caùc caàu hybrid, ñöôïc moâ
taû trong hình 51, coù theå duøng laøm maïch chia coâng suaát cuõng nhö coäng coâng suaát vôùi suy
hao raát thaáp .

Hình 51 : Caàu hybrid thöôøng duøng trong caùc maïch chia hoaëc coäng coâng suaát

Hình 52 : Maïch khueách ñaïi gheùp hai HPA duøng caàu hybrid

Trong hình 52 laø moät öùng duïng thöôøng gaëp cuûa caùc caàu hybrid trong vieäc gheùp hai HPA ñeå
coäng coâng suaát. Hybrid 1 duøng ñeå chia ñoâi coâng suaát vaø hybrid 2 duøng ñeå coäng coâng suaát,
neáu hai boä HPA coù caùc thoâng soá gioáng heät nhau thì maát maùt trong maïch laø khoâng ñaùng keå.

63
 Hình 53 : Gheùp soùng mang theo nguyeân lyù hybrid-loïc keùp

Hình 53 moâ taû moät maïch phoái gheùp hai soùng mang duøng hai caàu hybrid phoái hôïp vôùi caùc
maïch loïc, goïi laø boä phoái gheùp kieåu hybrid-loïc keùp (dual hybrid filter combiner). Trong
maïch naøy, soùng mang 1 coù taàn soá f1 ñöôïc chia ñoâi coâng suaát bôûi maïch hybrid thöù nhaát, qua
hai maïch loïc vaø ñöôïc coän g laïi ôû hybrid thöù hai. Soùng mang 2, coù taàn soá f2 naèm ngoaøi baêng
thoâng cuûa caùc boä loïc, ñöôïc hybrid thöù hai chia laøm hai phaàn coâng suaát baèng nhau, phaàn
thöù nhaát ñi thaúng tôùi ñaàu ra, phaàn thöù hai sau khi phaûn xaï treân caùc ñaàu ra cuûa caùc boä loïc
cuõng ñi tôùi ñaàu ra cuûa heä thoáng. Vôùi heä phoái gheùp nhö vaäy, suy hao ñoái vôùi soùng mang 1
coù theå nhoû hôn 1dB vaø coù theå nhoû hôn 0,5dB ñoái vôùi soùng mang 2.

Ñeå phoái gheùp nhieàu soùng mang hôn, coù theå phoái hôïp nhieàu boä gheùp hybrid-loïc keùp vôùi
nhau nhö trong hình 54

Hình 54 : Gheùp 3 soùng mang vôùi 2 boä ‘hybrid-loïc keùp’

Ñeå phoái gheùp caùc soùng mang sau khi khueách ñaïi qua HPA, coù theå duøng maïch nhö trong
hình 55. Heä thoáng naøy keát hôïp ñöôïc caùc muïc tieâu gheùp soùng mang, coäng coâng suaát vaø döï
phoøng 1:2 cho caùc HPA.

64
 Hình 55 : Gheùp hai soùng mang sau HPA coù döï phoøng 1:2

Maïch coäng coâng suaát trong hình 52 tuy coù keát caáu ñôn giaûn goïn nheï, nhöng neáu moät trong
hai HPA bò hoûng coâng suaát ra seõ giaûm nghieâm troïng do maát caân baèng trong caàu coäng coâng
suaát. Ñeå traùnh nhöôïc ñieåm naøy, coù theå duøng maïch coù keát caáu phöùc taïp hôn nhö trong hình
56, trong ñoù caùc circulator ñöôïc theâm vaøo ñeå duøng laøm caùc chuyeån maïch. Neáu moät trong
hai HPA bò hoûng, caùc chuyeån maïch seõ ñöôïc ñieàu khieån laïi ñeå tín hieäu töø HPA coøn laïi ñi
thaúng ñeán ñaàu ra maø khoâng qua caàu coäng coâng suaát hybrid 2. Khi ñoù coâng suaát tín hieäu seõ
chæ bò suy giaûm 3dB.

Hình 56 : Coäng coâng suaát vôùi caùc chuyeån maïch trong tröôøng hôïp coù söï coá

65
Chöông 8 : Tính toaùn ñöôøng truyeàn

Ñeå tính toaùn ñöôøng truyeàn trong thoâng tin veä tinh, caàn quan taâm ñeán :

 coâng suaát phaùt

 ñoä nhaïy thu vaø tyû soá C/N caàn thieát taïi ñaàu vaøo boä giaûi ñieàu cheá
 ñoä lôïi cuûa anten phaùt vaø anten thu
 suy hao ñöôøng truyeàn
 möùc nhieãu treân ñöôøng truyeàn vaø cuûa maùy thu
 daûi bieân an toaøn ñeå ñeà phoøng söï bieán ñoäng baát thöôøng cuûa caùc thoâng soá treân.

Trong tính toaùn ñöôøng truyeàn, coâng vieäc chính thöôøng laø tính toaùn suy hao vaø möùc nhieãu
cuûa ñöôøng truyeàn ñeå töø ñoù löïa choïn, thieát keá caùc phaàn coøn laïi sao cho heä thoáng ñaït ñöôïc
ñoä tin caäy caàn thieát.

Nhö ñaõ ñeà caäp trong chöông 2, ñöôøng truyeàn seõ gaây ra suy hao do cöï ly lieân laïc lôùn vaø do
caùc hieän töôïng khí quyeån, trong ñoù quan troïng nhaát laø do möa neáu daûi taàn ñöôïc duøng naèm
trong cöûa soå taàn soá voâ tuyeán. Neáu söû duïng daûi taàn naèm ngoaøi cöûa soå taàn soá voâ tuyeán, caàn
quan taâm ñeán söï haáp thuï maïnh ñoái vôùi soùng ñieän töø cuûa khí oxy vaø hôi nöôùc trong khí
quyeån.

I. Suy hao :

1. Suy hao trong khoâng gian töï do :

Khi soùng lan truyeàn trong khoâng gian töï do, vôùi anten phaùt vaø thu voâ höôùng, tyû soá coâng
suaát phaùt PT treân coâng suaát thu PR taïi moät ñieåm caùch nôi phaùt khoaûng caùch R ñöôïc tính bôûi
coâng thöùc
P
Lu  T  4D
PR
  
2

trong ñoù  laø böôùc soùng voâ tuyeán.

Coâng thöùc treân coù theå ñöôïc trình baøy döôùi moät daïng khaùc :

Lu [dB] = 32,44 + 20 log f [MHz] + 20 log D [Km]

hoaëc
L u [dB] = 92,44 + 20 log f [GHz] + 20 log D [Km]

trong ñoù f laø taàn soá soùng voâ tuyeán ñieän.

2. Suy hao do möa

Ñeå tính toaùn suy hao do möa caàn coù soá lieäu thoáng keâ khí töôïng thuûy vaên veà maät ñoä möa,
daïng möa, ñoä cao cuûa ñaùm möa,… Maët khaùc, khi goùc ngaång cuûa anten traïm maët ñaát caøng
nhoû thì suy hao do möa thöôøng laø caøng lôùn do ñöôøng ñi cuûa tín hieäu xuyeân qua ñaùm möa

67
caøng daøi. Suy hao do möa laø moät suy hao luoân bieán ñoäng neân suy hao naøy thöôøng ñöôïc
tính toaùn sao cho xaùc suaát ñeå noù vöôït quaù moät giaù trò naøo ñoù laø ñuû nhoû. Nhieàu moâ hình tính
toaùn ñaõ ñöôïc nghieân cöùu ñeå tính toaùn möùc suy hao do möa nhö caùc moâ hình cuûa Rice-
Holmberg, cuûa Dutton-Dougherty, cuûa Lin vaø cuûa Crane. Trong ñoù moâ hình cuûa Crane
ñöôïc bieát ñeán nhö moät moâ hình töông ñoái chính xaùc vaø deã söû duïng.

Crane ñöa ra caùc coâng thöùc :

a .R bp .L  e u .b .D  1 
Lr [ dB ]    0Dd
D  u .b 
a .R bp .L  e u .b .D  1 x b .e v .b.d x b .e v .b.D 
Lr [ dB ]      d  D  22.5 Km
D  u .b v .b v .b 

trong ñoùù :

d  3 ,8  0 ,6 ln R p
x  2,3.R p0 ,17
v  0 ,026  0 ,03 ln R p
ln[ x .e ( v .d ) ]
u
d
 H  H0
 E  10 
D tg E
( r  H ).
 e 0 E  10 
 cos E 
  arcsin  .L 
 re  H 
 D
 E  10 
L   cos E
 ( re  H 0 ) sin E  ( re  H 0 ) 2 . sin 2 E  2 re ( H  H 0 )  H 2  H 02 E  10 


Caùc thoâng soá trong caùc coâng thöùc treân ñöôïc ñònh nghóa nhö sau :

H0 : ñoä cao cuûa traïm maët ñaát [Km]

H : ñoä cao cuûa lôùp ñaúng nhieät 0C, thöôøng cuõng laø ñoä cao maø töø ñoù caùc ñaùm
möa xuaát phaùt [Km]
E : goùc ngaång cuûa traïm maët ñaát
re : baùn kính hieäu quaû cuûa traùi ñaát = 8500 Km
 : goùc trung taâm [rad]
D : ñoä daøi hình chieáu treân maët ñaát [Km]
L : ñoä daøi ñöôøng ñi xieân [Km]
a,b : caùc heä soá phuï thuoäc vaøo taàn soá soùng vaø ñaëc ñieåm cuûa haït möa
Rp : giaù trò maät ñoä möa coù theå bò vöôït quaù vôùi xaùc xuaát P% (tính trung bình
trong moät naêm) [mm/giôø]

68
Trong tröôøng hôïp D > 22,5 Km, Rp ñöôïc thay baèng R 'p , laø ñieåm maät ñoä möa coù theå bò vöôït
qua vôùi xaùc xuaát P’% vaø P’ ñöôïc tính bôûi coâng thöùc : P’ = 22,5.P/D vôùi D > 22,5 Km.

Rp laø thoâng soá phuï thuoäc vaøo vuøng khí haäu, theo moâ hình toaøn caàu cuûa Crane, coù theå chia
theá giôùi ra laøm 8 loaïi vuøng khí haäu vôùi caùc ñaëc ñieåm möa khaùc nhau, goïi laø caùc vuøng A, B,
C,…, H. Theo caùch phaân loaïi naøy, Vieät Nam thuoäc loaïi vuøng G, laø vuøng nhieät ñôùi coù maät
ñoä möa trung bình vaø caùc soá lieäu thoáng keâ cuûa Rp coù theå tham khaûo theo baûng sau :

P% Maät ñoä möa [mm/giôø] Phuùt trong naêm Giôø trong naêm
0,001 185 5,26 0,09
0,002 157 10,5 0,18
0,005 120,5 26,3 0,44
0,01 94 52,6 0,88
0,02 72 105 1,75
0,05 47 263 4,38
0,1 32 526 8,77
0,2 21,8 1 052 17,5
0,5 12,2 2 630 43,8
1,0 8,0 5 260 87,7
2,0 5,0 10 520 175
5,0 1,8 26 298 438

Caùc thoâng soá a vaø b ñöôïc cho theo baûng sau :

f (GHz) Heä soá a Heä soá b

Rp30mm/giôø Rp>30mm/giôø Rp30mm/giôø Rp>30mm/giôø
10 0,0117 0,0114 1,178 1,189
11 0,0150 0,0152 1,171 1,167
12 0,0186 0,0196 1,162 1,150
15 0,0321 0,0347 1,142 1,1198
20 0,0626 0,0709 1,119 1,083
25 0,105 0,132 1,094 1,029
35 0,162 0,226 1,061 0,964
35 0,232 0,345 0,022 0,907
40 0,313 0,467 0,981 0,864
50 0,489 0,669 0,907 0,815

Ñoä cao H cuûa lôùp ñaúng nhieät 0C phuï thuoäc chuû yeáu vaøo kinh ñoä cuûa traïm maët ñaát vaø
thöôøng ñöôïc cho theo ñoà thò. Trong hình … bieåu thò söï phuï thuoäc cuûa ñoä cao H theo kinh ñoä
vaø xaùc suaát ñaït ñoä cao ñoù trong naêm cao naøy caøng lôùn thì suy hao caøng taêng neân chæ caàn
quan taâm ñeán nhöõng tröôøng hôïp ñoä cao ñaït giaù trò lôùn (ñieàu kieän xaáu nhaát) vaø xaùc suaát xaûy
ra nhöõng tình huoáng naøy phaûi ñuû nhoû ñeå ít aûnh höôûng ñeán ñoä tin caäy cuûa tuyeán.

69
 Hình 57 : Ñoä cao lôùp ñaúng nhieät ôû caùc vuøng vó ñoä khaùc nhau

Hình 58 : Caùc tính caùc thoâng soá ñoä cao vaø khoaûng caùc khi E>10

Hình 59 : Caùch tính caùc ñoä cao vaø khoaûng caùch khi E<10

70
Trong hình 58 bieåu dieãn moái quan heä giöõa L, D, goùc ngaång E vaø H–H0 trong tröôøng hôïp
goùc ngaång E  10, khi ñoù coù theå boû qua aûnh höôûng cuûa ñoä cong cuûa maët ñaát neân
LD/cosE. Neáu E < 10  thì phaûi xeùt ñeán ñoä cong cuûa maët ñaát nhö moâ taû trong hình 59 vaø
khi ñoù phaûi duøng coâng thöùc :

L  ( re  H 0 ) sin E  ( re  H 0 ) 2 . sin 2 E  2 re ( H  H 0 )  H 2  H 02

Moâ hình cuûa Crane cho pheùp tính toaùn ñöôïc xaùc suaát ñeå suy hao do möa vöôït quaù moät giaù
trò cho pheùp naøo ñoù trong moät naêm.

II. Caùc nguoàn nhieãu treân ñöôøng truyeàn

1. Nhieãu nhieät cuûa maët ñaát

Nhieät ñoä nhieãu cuûa maët ñaát gaàn nhö nhieät ñoä cuûa beà maët traùi ñaát. Nhieãu nhieät cuûa maët ñaát
gaàn nhö khoâng aûnh höôûng ñeán traïm maët ñaát maø chuû yeáu laøm giaûm tyû soá tín hieäu/nhieãu cuûa
luoàng leân taïi veä tinh do anten thu cuûa veä tinh höôùng xuoáng maët ñaát. Nhieät ñoä nhieãu cuûa
maët ñaát coù giaù trò trong khoaûng 250300K.

2. Nhieãu nhieät do möa

Ngoaøi vieäc gaây suy hao tín hieäu thu do vieäc haáp thuï soùng ñieän töø, caùc ñaùm möa coøn laø
nguoàn nhieãu nhieät aûnh höôûng ñeán tyû soá tín hieäu treân nhieãu cuûa traïm maët ñaát. Xem ñaùm
möa laø moät heä thoáng truyeàn (maïng hai cöûa) coù suy hao Lr vaø coù nhieät ñoä nhieãu Tr chính laø
nhieät ñoä cuûa ñaùm möa, ñaùm möa naøy seõ laøm taïp aâm nhieät cuûa traïm maët ñaát seõ taêng leân
moät löôïng :
 1 
T  Tr  1  
 Lr 

trong thöïc teá, nhieät ñoä cuûa ñaùm möa Tr vaøo khoaûng 273300K.

Nguoàn nhieãu nhieät naøy aûnh höôûng khoâng ñaùng keå ñeán maùy thu treân veä tinh vì bò hoøa
chung vaøo nhieãu nhieät töø maët ñaát höôùng leân veä tinh.

3. AÛnh höôûng cuûa söï khöû cöïc do möa

Do caùc haït möa thöôøng coù hình daïng khoâng phaûi hình caàu neân seõ gaây hieän töôïng khöû cöïc
ñoái vôùi tín hieäu thoâng tin veä tinh. Hieän töôïng naøy gaây ra moät möùc nhieãu hay cuõng coù theå
xem nhö gaây ra moät söï maát maùt (do laøm giaûm tyû soá C/N) vaø laøm leäch goùc phaân cöïc tröôøng
cuûa tín hieäu treân ñöôøng truyeàn. Do caùc möa khoâng theå coù caáu truùc ñoàng nhaát veà kích thöôùc
haït möa,hình daïng gioït möa,v.v… neân caùc tính toaùn chi tieát veà aûnh höôûng cuûa moät gioït möa
coù phöông vò vaø hình daïng xaùc ñònh chæ coù tính chaát töôïng tröng, trong thöïc teá taùc ñoäng cuûa
caùc gioït möa seõ buø tröø laãn nhau ôû moät möùc ñoä naøo ñoù vaø caàn coù söï hieäu chænh cuûa thöïc
nghieäm ñeå coù theå ñöa ra caùc coâng thöùc tính toaùn aùp duïng ñöôïc trong thöïc teá.

71
Caùc tính toaùn chi tieát veà taùc ñoäng cuûa gioït möa hình elip troøn xoay trong taøi lieäu tham
khaûo [1] cho keát quaû : trong tröôøng hôïp phöông truyeàn soùng vuoâng goùc vôùi phöông cuûa
truïc troøn xoay cuûa haït möa (giaû söû caùc haït möa trong ñaùm möa laø ñoàng nhaát), caùc gioït möa
seõ gaây ra moät söï xoay phaân cöïc ñoái vôùi soùng ñieän töø. Goïi EH1 vaø EV1 laø caùc vector cöôøng
ñoä tröôøng theo phöông ngang vaø theo phöông ñöùng so vôùi maët ñaát tröôùc khi ñi qua ñaùm
möa, EH2 vaø EV2 laø caùc vector theo caùc phöông ñoù sau khi ñi qua caùc gioït möa,  laø goùc
nghieâng cuûa truïc troøn xoay cuûa caùc haït möa so vôùi phöông thaúng ñöùng, trong tröôøng hôïp
=0 ta coù bieåu thöùc quan heä :
 E H 2  T X 0   E H 1 
E    0 T  E 
 V2   Y   V1 

vôùi TX, TY laø caùc heä soá lan truyeàn qua ñaùm möa coù ñoä daøi hieäu duïng Le (Km):

T X  e ( AX  j X ) Le

TY  e ( AY  j Y ) Le

trong ñoù AX, AY laø caùc heä soá suy hao (Neper/Km) vaø  X,  Y laø caùc heä soá di pha (rad/Km)
treân truïc lôùn vaø truïc nhoû cuûa caùc haït möa. Neáu 0, EH2 vaø EV2 coù theå nhaän ñöôïc baèng
caùch xoay heä truïc toïa ñoä ñi moät goùc .

 E H 2  cos   sin   T X 0   cos  sin    E H 1 

 E    sin  cos    0 TY    sin  cos    EV 1 
 V2  

hay coù theå vieát laïi döôùi daïng thoâng thöôøng :

 
E H 2  T X cos 2   TY sin 2  E H 1  T X  TY  sin  cos  EV 1


EV 2  T X  TY  sin  cos  E H 1  T X sin 2   TY cos 2  EV 1 
Coâng thöùc treân cho thaáy neáu tröôøng tröôùc khi qua ñaùm möa chæ coù thaønh phaàn ñöùng hoaëc
ngang thì sau khi qua ñaùm möa seõ phaùt sinh theâm thaønh phaàn vuoâng goùc vôùi phöông ban
ñaàu, gaây ra hieän töôïng goïi laø xuyeân phaân cöïc cho soùng ñaõ phaân cöïc chæ theo phöông ñöùng
hoaëc theo phöông ngang, vaø töø ñoù coù theå suy roäng ra, neáu soùng tröôùc khi qua ñaùm möa
ñöôïc phaân cöïc xoay traùi hoaëc xoay phaûi thì ñaùm möa cuõng laøm phaùt sinh ra moät thaønh
phaàn coù phaân cöïc ngöôïc laïi, nghóa laø cuõng gaây ra hieän töôïng xuyeân phaân cöïc.

Möùc ñoä phaân bieät xuyeân phaân cöïc ñöôïc ñònh nghóa laø tyû soá giöõa coâng suaát thu ñöôïc theo
phöông phaân cöïc chính vôùi coâng suaát thu ñöôïc theo phöông phaân cöïc tröïc giao cuûa cuøng
moät tín hieäu, bieåu thò möùc ñoä aûnh höôûng cuûa soùng mang treân phöông phaân cöïc chính leân
caùc soùng mang khaùc coù phöông phaân cöïc tröïc giao vôùi noù. Goïi XV vaø XH laø möùc ñoä phaân
bieät xuyeân phaân cöïc theo phöông ñöùng vaø phöông ngang, tính theo decibel, khi ñoù :

72
 2
T X 
cos 2   TY sin 2  E H 1 T X TY   tg 2
X H  10.log  20. log
T X  TY  sin  cos  E H 1
2
T X TY  1  tg

2
T X 
sin 2   TY cos 2  EV 1 T X TY tg 2  1
X V  10.log  20.log
T X  TY  sin  cos  EV 1
2
T X TY  1  tg

trong coâng thöùc treân,coù theå tính ñöôïc TX/TY theo :

TX
 exp  AX  AY   j  X   Y Le 
TY
ñaët :
 A  A X  AY : ñoä suy hao sai phaân,tính theo Np/Km (cuõng coù theå tính theo dB/Km
vôùi heä soá quy ñoåi 1dB/ Km = 0,115 Np/Km)
    X   Y : ñoä di pha sai phaân, tính theo rad/Km (hoaëc theo ñoä/Km vôùi heä soá
quy ñoåi 1ñoä/ Km = /180 rad/Km)
ta coù :
TX
 exp A  j Le 
TY
vôùi :
Lr ( dB )
Le 
aR bp
 L e u .b.D  1
 0Dd
 D u .b

L  e u .b.d  1 x b .e v .b.d x b .e v .b.D 
     ; d  D  22 ,5 Km
 D  u .b v .b v .b 

Ñoái vôùi soùng phaân cöïc xoay (hay phaân cöïc troøn), goïi ER laø vector soùng phaân cöïc xoay phaûi
vaø EL laø vector soùng phaân cöïc xoay traùi, ER vaø EL coù theå bieåu dieãn theo hai vector phaân
cöïc ñöùng vaø phaân cöïc ngang :
ER = EH – jEV
EL = EH + jE V
Keát hôïp caùc keát quaû phaân tích treân ta coù :


E R 2  T X  TY E R 1  T X  TY e  j 2 E L 1 

E L 2  T X  TY e j 2
E R1  T X  TY E L1

Möùc ñoä phaân bieät xuyeân phaân cöïc cho caû hai laø nhö nhau vaø ñöôïc cho bôûi :

T X  TY T X TY  1
X C  20.log  20.log
T X  TY T X TY  1

73
Trong thöïc teá, caùc gioït möa trong moät ñaùm möa coù hình thuø vaø phöông vò khoâng ñoàng nhaát
neân aûnh höôûng cuûa chuùng leân soùng ñieän töø coù theå buø tröø laãn nhau laøm giaûm möùc ñoä khöû
cöïc. Ñeå tính toaùn A vaø  trong thöïc tieãn coù theå duøng coâng thöùc sau :

A  sin 2  .A   90   cos 2 E .A   90 (dB/Km)

  sin 2  .   90 
 cos 2 E .   90 
(ñoä/Km)

trong ñoù E laø goùc ngaång,  laø goùc giöõa phöông truyeàn soùng vôùi phöông cuûa truïc ñoái xöùng
cuûa gioït möa. Giaù trò cuûa A vaø  vôùi =90 ñöôïc cho trong ñoà thò hình 60 vaø hình 61.
Coøn khi tính toaùn ñoä phaân bieät xuyeân phaân cöïc coù theå tính vôùi giaù trò trung bình =25.

Hình 60 : Bieåu ñoà ñoä suy hao sai phaân theo taàn soá vaø maät ñoä möa

74
 Hình 61 : Bieåu ñoà ñoä di pha sai phaân theo taàn soá vaø maät ñoä möa

4. Nhieãu töø caùc heä thoáng veä tinh laân caän

Caùc heä thoáng veä tinh keá caän nhau coù theå gaây nhieãu cho nhau do caùc anten phaùt vaø thu coù
buùp soùng khoâng phaûi laø lyù töôûng. Möùc ñoä aûnh höôûng naøy phuï thuoäc vaøo :

 Höôùng tính cuûa caùc anten

 Ñoä chính xaùc trong ñònh vò caùc anten
 Ñoä oån ñònh vò trí cuûa caùc veä tinh
 Coâng suaát phaùt cuûa caùc maùy phaùt

Moät trong nhöõng bieän phaùp quan troïng ñeå giaûm thieåu loaïi nhieãu naøy laø quy ñònh caùc tieâu
chuaån cho buùp soùng cuûa anten.

75
Ñeå giaûm thieåu möùc ñoä can nhieãu giöõa caùc heä thoáng, FCC quy ñònh : ñoä lôïi cuûa caùc buùp
phuï GS treân caùc höôùng leäch moät goùc  so vôùi truïc chính phaûi ñaûm baûo :

1 <  < 7 GS  29 – 25.log [dB]

7 <  < 9,2 GS  8 dB
9,2 <  < 48 GS  32 – 25.log [dB]
 > 48 GS  – 10 dB

Vôùi muïc tieâu töông töï, CCIR ñöa ra caùc thoâng soá quy ñònh ñoái vôùi caùc anten coù D/>100
nhö sau :

1 <  < 48 GS  32 – 25.log [dB]

 > 48 GS  – 10 dB

5. Caùc nguoàn nhieãu khaùc

Coøn nhieàu nguoàn nhieãu khaùc coù theå aûnh höôûng ñeán tuyeán lieân laïc nhö :

i.Nhieãu do meùo phi tuyeán :

chuû yeáu laø do HPA gaây ra, ñeå giaûm nhieãu naøy, coù theå duøng caùc coâng ngheä khueách ñaïi ít
meùo phi tuyeán nhö coâng ngheä baùn daãn, cuõng coù theå haïn cheá möùc coâng suaát kích cho HPA
ôû döôùi moät khoaûng luøi caàn thieát ñeå traùnh baõo hoøa gaây meùo phi tuyeán.

ii.Nhieãu do ñoä treã nhoùm (group delay) :

chuû yeáu laø do ñaëc tính pha cuûa caùc boä loïc trong heä thoáng khoâng phaûi laø tuyeán tính, gaây
meùo tín hieäu vaø cuõng coù theå xem nhö gaây ra moät löôïng nhieãu naøo ñoù.

iii.Nhieãu giöõa caùc baêng taàn keá caän :

ñöôïc haïn cheá baèng caùc choïn löïa phöông phaùp ñieàu cheá / giaûi ñieàu cheá vaø loïc thích hôïp ôû
caû phía thu vaø phaùt.

III. Thieát keá tuyeán :

Xeùt moät tuyeán thoâng tin veä tinh cô baûn goàm caùc phaàn töû chính coù caùc thoâng soá nhö sau :

 Anten cuûa traïm maët ñaát phaùt coù ñoä lôïi GT vaø phaùt ra coâng suaát PT
 Anten thu cuûa veä tinh coù ñoä lôïi Gu
 Veä tinh phaùt soùng trôû xuoáng maët ñaát baèng anten coù ñoä lôïi GS vaø phaùt ra coâng suaát
PS
 Anten cuûa traïm maët ñaát thu coù ñoä lôïi G

Coâng suaát soùng mang thu ñöôïc treân veä tinh :

76
 PT .GT .Gu
Cu 
Lu .La 1
trong ñoù :
2
 4f u d u 
Lu : suy hao trong khoâng gian töï do theo ñöôøng leân, Lu   
 c 
La1: caùc loaïi suy hao khaùc nhö do möa, do khí quyeån, do leäch buùp soùng,v.v….

Möùc nhieãu thu vaøo veä tinh laø :

Nu = k.T u.B
trong ñoù :
 k = 1,38.10-23 : haèng soá Boltzmann,
 B : baêng thoâng cuûa veä tinh,
 Tu : nhieät ñoä nhieãu cuûa heä thoáng veä tinh, bao goàm caû nhieät ñoä nhieãu cuûa anten
(vaøo khoaûng 300K do anten veä tinh luoân höôùng veà beà maët traùi ñaát ) vaø nhieät ñoä
nhieãu töông ñöông cuûa maùy thu treân veä tinh.

Tyû soá soùng mang treân nhieãu cuûa tín hieäu thu ñöôïc treân veä tinh (C/N)u laø :

C  C u PT .GT .Gu 1
   
 N u N u Lu .La 1 k .Tu .B
2
C  PT .GT  c   Gu  1 
       
 N u La 1  4. . f u .d u   Tu  k .B 

Toaøn boä tín hieäu vaø nhieãu seõ ñöôïc ñoåi taàn, khueách ñaïi roài phaùt trôû veà maët ñaát theo luoàng
xuoáng. Neáu goïi Cuf vaø Nuf laø coâng suaát cuûa tín hieäu vaø nhieãu taïi anten phaùt cuûa veä tinh,
giaû söû boä ñoåi taàn vaø HPA cuûa veä tinh khoâng gaây theâm nhieãu, ta seõ coù :

Cu f Cu  C 
  
Nu f N u  N u

trong ñoù :
C u f  EIRPS  G S PS
neân ta coù :
G S PS
Nu f 
C N u

Taïi traïm maët ñaát nôi thu, coâng suaát soùng mang thu ñöôïc laø :

C u f .G G S .PS .G
C 
La 2 .Ld La 2 .Ld

trong ñoù :

77
 2
 4 . f d .d d 
Ld : suy hao trong khoâng gian töï do theo ñöôøng xuoáng, Ld   
 c 
La2: caùc loaïi suy hao khaùc nhö do möa, do khí quyeån, do leäch buùp soùng,v.v….

Löôïng nhieãu toång coäng aûnh höôûng ñeán maùy thu seõ laø :

N u f .G
N  Nd
La 2 .Ld

trong ñoù Nd laø nhieãu theâm vaøo trong ñöôøng xuoáng, coù theå dieãn ñaït döôùi daïng :

N d  k .T .B

vôùi T laø nhieät ñoä nhieãu cuûa heä thoáng traïm maët ñaát nôi thu (bao goàm caû caùc nguoàn nhieãu
nhieät anten nhaän ñöôïc vaø cuûa maùy thu gaây ra. Khi ñoù :

1
G .P .G  C 
N  S S    k .T .B
La 2 .Ld  N  u

Vaäy C/N cuûa caû heä thoáng coù theå ñöôïc tính nhö sau :

G S .PS .G
C La 2 .Ld

N G S .PS .G  C  1
   k .T .B
La 2 .Ld  N  u
1
 C  1  G .P G 1  1 
     S S  
 N  u  La 2 .Ld T k .B  
Ñaët :
C G S .PS G 1
  
 N  d La 2 .Ld T k .B
ta coù theå vieát laïi coâng thöùc treân :
1 1 1
C  C  C 
      
N  N  u  N  d 

Trong coâng thöùc naøy, neáu (C/N)u >> (C/N)d, thì (C/N) (C/N)d , coøn neáu (C/N)d >> (C/N)u,
ta seõ coù (C/N) (C/N)u .

78
Chöông 9 : Moät soá heä thoáng veä tinh ñieån hình

I. Heä thoáng VSAT :

(Very Small Aperture Terminal Networks)
Heä thoáng VSAT ra ñôøi nhaèm phuïc vuï cho nhu caàu truyeàn soá lieäu cho caùc tuyeán coù cöï ly
lôùn nhöng coù dung löôïng nhoû vaø caàn coù chi phí xaây döïng vaø vaän haønh thaáp nhö ôû caùc vuøng
xa, haûi ñaûo, hoaëc noùi chung ôû nhöõng nôi maø chi phí laép ñaët ñöôøng daây thueâ rieâng (lease
line) laø quaù lôùn.

Trong maïng VSAT coù hai loaïi traïm chính : traïm ñaàu cuoái (terminal station) laø caùc traïm coù
nhu caàu göûi vaø nhaän döõ lieäu, traïm phaân phoái (hub station) laø traïm trung taâm, coù nhieäm vuï
trung chuyeån döõ lieäu giöõa caùc traïm ñaàu cuoái vaø/hoaëc taäp trung döõ lieäu göûi veà töø caùc traïm
ñaàu cuoái. Coù hai caáu hình toå chöùc maïng cô baûn trong caùc heä thoáng VSAT : maïng hình sao
vaø maïng hình löôùi :
 Trong maïng hình sao, caùc traïm ñaàu cuoái luoân luoân chæ lieân laïc tröïc tieáp vôùi
traïm phaân phoái, neáu caùc traïm ñaàu cuoái coù nhu caàu trao ñoåi soá lieäu vôùi nhau thì
phaûi nhôø qua söï chuyeån maïch cuûa traïm phaân phoái.

 Trong maïng hình löôùi, caùc traïm ñaàu cuoái coù theå lieân laïc vôùi traïm phaân phoái
cuõng nhö coù theå lieân laïc tröïc tieáp tôùi caùc traïm ñaàu cuoái khaùc neáu coù nhu caàu,
döôùi söï ñieàu khieån cuûa traïm phaân phoái.

Trong heä thoáng VSAT, ñöôøng kính anten cuûa caùc traïm ñaàu cuoái thöôøng nhoû hôn 3m, coù
theå cung caáp caùc ñöôøng truyeàn soá vôùi dung löôïng töø 9,6Kb/s ñeán 1,544Mb/s (cuõng coù theå
taêng leân ñeán 2,048Mb/s).

Nguyeân lyù ñieàu cheá soá ñöôïc aùp duïng thöôøng laø BPSK, QPSK hoaëc kyõ thuaät traûi phoå DS-
SS (traûi phoå tröïc tieáp baèng chuoãi giaû ngaãu nhieân). Ñeå giaûi quyeát vaán ñeà ña truy nhaäp, caû
ba phöông phaùp ña truy nhaäp caên baûn laø FDMA , TDMA vaø CDMA ñeàu coù theå ñöôïc aùp
duïng.

Baûng sau cho moät ví duï veà caùc thoâng soá kyõ thuaät cuûa caùc traïm trong moät maïng VSAT nhoû
coù theå ñaït ñöôïc toác ñoä döõ lieäu toång coäng leân ñeán 8 Mb/s

Traïm phaân phoái Traïm ñaàu cuoái

Ñöôøng kính anten 7m 1,8m
Ñoä lôïi taïi 14 GHz 58,0 dB 46,5 dB
Ñoä lôïi taïi 12 GHz 56,7 dB 45,0 dB
G/T 30 dB/K 21 dB/K
Coâng suaát phaùt 7,6 dBW – 4,5 dBW

Veä tinh
EIRP baõo hoøa 43dB
Khoaûng luøi 5 dB

79
 G/T 2,5 dB/K

II. Heä thoáng IRIDIUM :

Laø moät heä thoáng veä tinh taàm thaáp phuïc vuï cho thoâng tin di ñoäng (thoaïi vaø truyeàn soá lieäu
toác ñoä thaáp) treân quy moâ toaøn caàu. Heä thoáng ñang ñöôïc xaây döïng vôùi söï ñoùng goùp cuûa raát
nhieàu quoác gia treân theá giôùi vaø döï kieán seõ baét ñaàu hoaït ñoäng chính thöùc vaøo naêm 2002.

Heä thoáng goàm 66 veä tinh taàm thaáp bay quanh Traùi ñaát theo 6 maët phaúng quyõ ñaïo khaùc
nhau, ñaûm baûo phuû taàm lieân laïc lieân tuïc treân toaøn boä beà maët Ñòa caàu. Caùc veä tinh ñöôïc noái
maïng vôùi nhau vaø vôùi maët ñaát, vöøa thöïc hieän chöùc naêng lieân laïc vöøa thöïc hieän chöùc naêng
chuyeån maïch.

(a) (b)
Hình 62 : Chuøm veä tinh cuûa heä thoáng IRIDIUM

MOÄT SOÁ THOÂNG SOÁ CUÛA HEÄ THOÁNG

Soá veä tinh trong heä thoáng 66
Soá maët phaúng quyõ ñaïo 6
Ñoä nghieâng cuûa caùc maët phaúng quyõ ñaïo 86,4 (so vôùi maët phaúng Xích ñaïo)
Ñoä cao cuûa caùc quyõ ñaïo 780Km
Chu kyø quyõ ñaïo 100 phuùt 28 giaây

CAÙC THOÂNG SOÁ CUÛA VEÄ TINH

Nguyeân lyù oån ñònh 3 truïc
Khoái löôïng veä tinh 689Kg
Tuoåi thoï trung bình 5 – 8 naêm

BAÊNG TAÀN LIEÂN LAÏC

Lieân laïc vôùi caùc thueâ bao
Lieân laïc giöõa caùc veä tinh
Lieân laïc vôùi caùc traïm maët ñaát
1616,0 – 1626,5 Mhz (baêng L, cho caû luoàng
leân vaø luoàng xuoáng)
23,18 – 23,38 GHz (baêng Ka)
Ñöôøng leân : 29,1 – 29,3 GHz (baêng Ka)
Ñöôøng xuoáng : 19,4 – 19,6 GHz (baêng Ka)

80
KEÁT NOÁI
Soá maïch keát noái treân moät veä tinh 3840
Thôøi gian keát noái trung bình cuûa moät veä tinh 9 phuùt
Goùc ngaång toái thieåu 8
Thieát bò chuyeån maïch Siemens GSM-D900

TÍN HIEÄU
Giöõa traïm maët ñaát vaø toång ñaøi quoác teá Tín hieäu PCM vôùi baùo hieäu SS7-ISUP hoaëc
MFCR2
Ñöôøng lieân laïc lieân veä tinh 4 luoàng 25Mbps
Lieân laïc vôùi maùy ñieän thoaïi IRIDIUM DQPSK, FDMA/TDMA
Toác ñoä truyeàn tín hieäu ñieän thoaïi soá, FAX, 2,4 Kb/s
soá lieäu

III. Heä thoáng TELEDESIC

Ñöôïc ñeà xuaát vôùi muïc tieâu ñaûm baûo maïng truyeàn thoâng soá vôùi toác ñoä cao phuû soùng toaøn
boä beà maët Traùi ñaát (coøn ñöôïc goïi moät caùch hình töôïng laø maïng caùp quang treân trôøi – sky
optical network). Heä thoáng goàm 840 veä tinh taàm thaáp cho pheùp phuû soùng toaøn boä beà maët
traùi ñaát vaø chia nhoû dung löôïng chuyeån maïch cho caùc veä tinh ñeå caùc veä tinh khoâng trôû neân
quaù lôùn vaø söï hö hoûng ñoät xuaát cuûa moät veä tinh naøo ñoù seõ haàu nhö khoâng aûnh höôûng ñeán
vaän haønh cuûa heä thoáng.

(a) (b)
Hình 63 : Chuøm veä tinh cuûa heä thoáng TELEDESIC

81
Taøi lieäu tham khaûo :
[1]:Digital Satellite Communication Tri T. Ha

[2]:Principles of communication systems Herbert Taub & Donald L. Schilling

[3]:Thoâng tin veä tinh : taøi lieäu chuyeân moân cuûa NTT vaø KDD (Nhaät baûn), KS.
Nguyeãn Ñình Löông bieân dòch, Toång cuïc Böu ñieän phaùt haønh.

[4]:Principles of digital and analog communications Jerry D. Gibson

[5]:Digital and analog communication systems Leon W. Couch II

83
 Muïc luïc

Chöông 1 : Toång quan veà thoâng tin veä tinh........................................................................... 1

I. Sô löôïc quaù trình phaùt trieån ........................................................................................... 1
II. Caùc phaàn töû cô baûn trong thoâng tin veä tinh .................................................................. 2
III. Ñöôøng truyeàn vaø baêng taàn trong thoâng tin veä tinh ...................................................... 5
Chöông 2 : : Veä tinh .............................................................................................................. 7
I. Quyõ ñaïo cuûa veä tinh....................................................................................................... 7
1. Caùc ñònh luaät cô baûn :................................................................................................ 7
2. AÛnh höôûng cuûa vieäc leäch quyõ ñaïo :........................................................................... 8
II. Ñònh vò veä tinh - goùc phöông vò vaø goùc ngaång :.......................................................... 10
1. Taïi Baéc baùn caàu ...................................................................................................... 10
2. Taïi Nam baùn caàu ..................................................................................................... 11
III. Sô löôïc veà caáu taïo veä tinh :....................................................................................... 12
1. Heä thoáng anten : ...................................................................................................... 12
2. Heä thoáng thoâng tin vieãn thoâng : .............................................................................. 12
3. Heä thoáng cung caáp naêng löôïng................................................................................ 12
4. Heä thoáng töï ñoäng ñieàu chænh vò trí vaø oån ñònh phöông vò ........................................ 12
Chöông 3 : Soùng voâ tuyeán vaø ñöôøng truyeàn ....................................................................... 15
I. Phaân ñònh taàn soá : ........................................................................................................ 15
II. Phaân cöïc soùng voâ tuyeán.............................................................................................. 16
III. Quaù trình truyeàn soùng ............................................................................................... 17
1. Suy hao ñöôøng truyeàn.............................................................................................. 18
2. Nhieãu treân ñöôøng truyeàn ......................................................................................... 18
3. Söï khöû cöïc do ñöôøng truyeàn .................................................................................... 19
Chöông 4 : Kyõ thuaät ñieàu cheá töông töï ............................................................................... 21
I. Kyõ thuaät ñieàu taàn ......................................................................................................... 21
II. Nhieãu trong ñieàu cheá taàn soá ....................................................................................... 22
III. Truyeàn tín hieäu thoaïi FDM ....................................................................................... 24
IV. Truyeàn tín hieäu truyeàn hình ...................................................................................... 27
Chöông 5 : Kyõ thuaät ñieàu cheá soá......................................................................................... 29
I. Ñieàu cheá soá kieåu 2-PSK hay BPSK ............................................................................. 30
1. Nguyeân lyù : .............................................................................................................. 30
2. Bieåu thöùc cuûa 2-PSK ............................................................................................... 30
3. Giaûn ñoà vector ......................................................................................................... 31
4. Phoå cuûa 2-PSK ........................................................................................................ 31
5. Caùc maïch ñieän ñieàu cheá vaø giaûi ñieàu cheá ............................................................... 32
6. AÛnh höôûng cuûa nhieãu .............................................................................................. 34
II. Ñieàu cheá soá QPSK...................................................................................................... 37
1. Bieåu thöùc vaø caùch bieåu dieãn tín hieäu QPSK............................................................ 37
2. Phoå cuûa tín hieäu QPSK............................................................................................ 38
3. Maïch ñieàu cheá vaø giaûi ñieàu cheá QPSK ................................................................... 39
4. AÛnh höôûng cuûa nhieãu ñoái vôùi tín hieäu QPSK .......................................................... 40
III. Ñieàu cheá soá 16-QAM ................................................................................................ 42

85
Chöông 6 : Kyõ thuaät ña truy nhaäp ....................................................................................... 43
I. Ña truy nhaäp theo taàn soá (FDMA - Frequency Division Multiple Access) ................. 43
II. Ña truy nhaäp theo thôøi gian (TDMA - Time Division Multiple Access) .................... 45
III. Ña truy nhaäp theo maõ (CDMA - Code Division Multiple Access) ........................... 46
1. Chuoãi tín hieäu nhò phaân giaû ngaãu nhieân (PRBS – Pseudo Random Binary
Sequence).................................................................................................................... 46
2. Kyõ thuaät traûi phoå baèng caùch phaân taùn phoå tröïc tieáp vôùi chuoãi giaû ngaãu nhieân ....... 49
3. ÖÙng duïng kyõ thuaät DS-SS trong CDMA : ............................................................... 51
Chöông 7 : Kyõ thuaät thu phaùt .............................................................................................. 53
I. Kyõ thuaät anten ............................................................................................................. 53
1. Caùc loaïi anten : Trong caùc traïm maët ñaát, caùc anten ñeàu coù daïng chung laø parabol
vaø coù theå chia ra laøm nhieàu loaïi nhö : ......................................................................... 53
2. Caùc thoâng soá kyõ thuaät :............................................................................................ 55
II. Boä khueách ñaïi taïp aâm thaáp LNA (Low Noise Amplifier) .......................................... 57
1. ‘Nhieät ñoä nhieãu’ vaø ‘nhieät ñoä nhieãu töông ñöông’ : ............................................... 57
2. Caùc loaïi khueách ñaïi taïp aâm thaáp LNA : ................................................................. 59
3. Caáu hình döï phoøng cho LNA :................................................................................. 60
III. Boä khueách ñaïi coâng suaát phaùt HPA (High Power Amplifier) ................................... 61
1. Coâng ngheä khueách ñaïi : .......................................................................................... 61
2. Caáu hình ñaáu gheùp caùc HPA : ................................................................................. 61
Chöông 8 : Tính toaùn ñöôøng truyeàn .................................................................................... 67
I. Suy hao : ...................................................................................................................... 67
1. Suy hao trong khoâng gian töï do : ............................................................................. 67
2. Suy hao do möa ....................................................................................................... 67
II. Caùc nguoàn nhieãu treân ñöôøng truyeàn ........................................................................... 71
1. Nhieãu nhieät cuûa maët ñaát .......................................................................................... 71
2. Nhieãu nhieät do möa ................................................................................................. 71
3. AÛnh höôûng cuûa söï khöû cöïc do möa ......................................................................... 71
4. Nhieãu töø caùc heä thoáng veä tinh laân caän .................................................................... 75
5. Caùc nguoàn nhieãu khaùc ............................................................................................. 76
III. Thieát keá tuyeán : ......................................................................................................... 76
Chöông 9 : Moät soá heä thoáng veä tinh ñieån hình.................................................................... 79
I. Heä thoáng VSAT : ......................................................................................................... 79
II. Heä thoáng IRIDIUM : .................................................................................................. 80
III. Heä thoáng TELEDESIC .............................................................................................. 81

86