Cokythuat Chuong4 Chieu1

Chöông 4
TÍNH BIEÁN DAÏNG THANH
Khi tính bieán daïng thanh, ngöôøi ta thöôøng tính theo töøng
tröôøng hôïp chòu löïc cuûa thanh.
ξ1. KHI THANH CHÒU KEÙO NEÙN ÑUÙNG TAÂM:
Treân maët caét ngang thanh chòu keùo (neùn) ñuùng taâm chæ
coù thaønh phaàn löïcc doïc N2 taoï ra öùng suaát phaùp σz, öùng
suaát phaùp thì gaây ra bieán daïng daøi.
Giaû söû thanh chòu keùo neùn ñuùng taâm döôùi taùc duïng cuûa
löïc P (hình 4.1).
136
CHÖÔNG 4: TÍNH BIEÁN DAÏNG THANH
Trong chöông tính beàn ta ñaõ coù bieåu thöùc (6.1)

dz
A
A’
P
l Δl
Hình 4.1
δ ( dz ) Nz
εz = =
dz EF (4.1)
(E: heä soá modules ñaøn hoài cuûa vaät lieäu, F: dieän tích tieát
dieän ngang cuûa thanh, EF : ñoä cöùng cuûa thanh)
137
Töø (6.1) ta tính ñoä bieán daïng daøi tuyeät ñoái trong ñoaïn dz:
Nz
du = δ ( dz ) = dz
EF (4.1)
Ta coù theå phaùt trieån coâng thöùc treân ñeå tính bieán daïng daøi
tuyeät ñoái cho caû ñoaïn chieàu daøi l cuûa thanh baèng phöông
phaùp tích phaân xaùc ñònh :
l l
Nz
Δ = ∫ du = ∫ dz
0 0
EF (4.2)
(4.2) laø coâng thöùc toång quaùt ñeå xaùc ñònh bieán daïng tuyeät ñoái
cho caû chieàu daøi l cuûa thanh chòu keùo (neùn) ñuùng taâm.
Tuy nhieân trong tröôøng hôïp tính toaùn cuï theå ta coù theå chia ra
caùc tröôøng hôïp sau:
138
1) Neáu Nz = const, EF = const trong suoát chieàu daøi l cuûa

thanh thì:
Nz
Δl = l
EF (4.3)
2) Neáu Nz ≠ const, EF ≠ const, tröôøng hôïp naøy coù theå laø bieåu
ñoà löïc doïc thay ñoåi theo töøng ñoaïn, hay thanh ñöôïc laøm
baèng nhieàu loaïi vaät lieäu khaùc nhau noái laïi (E ≠ const) hoaëc
caáu taïo thanh coù maët caét ngang thay ñoåi. Ñeå tính toaùn cho
ñôn giaûn , ta neân chia thanh ra thaønh n ñoaïn sao cho treân
139
N zi
= const
moãi ñoaïn coù chieàu daøi laø li thì E i Fi vaø bieán daïng daøi
tuyeät ñoái cuûa thanh seõ ñöôïc tính baèng coâng thöùc:
n
N zi l i
Δl = ∑
i =1 E i Fi (4.4)
Thí duï 1:
140
D
4
Tính bieán daïng daøi tuyeät ñoái cuûa
30 mm
thanh coù sô ñoà chòu löïc vaø kích
P3 = 7KN
thöôùc nhö treân hình veõ. Cho E =
3
20 mm
C 4
2.105 N/mm2, dieän tích maët caét
P2 = 5KN
ngang : FAB = 20 mm2, FBC = 30
3
2 2
20 mm
B 2
mm , FCD = 60 mm .
P1 = 2KN
2
A
NZ(KN)
Hình 4.2
Ñeå tính toaùn bieán daïng daøi tuyeät ñoái cuûa thanh coù bieåu ñoà Nz
thay ñoåi theo töøng ñoaïn, ta duøng coâng thöùc (4.3)
4 N zi l i N AB l AB N BC l BC N CD l CD
3
D 141
Δl = ∑ = + +
i =1 Ei Fi EFAB EFBC EFCD
30 mm
P3 = 7KN 2.10 3.20 (−3.10 3 ).20 4.10 3.30
4 3 Δl = + +
C 2.10 .20
5
2.10 .30
5
2.10 5.60
20 mm = 0,01 − 0,01 + 0,01 = 0,01mm
P2 =
B 2 3
20 mm
P1 =
2 Vaäy bieán daïng daøi tuyeät ñoái cuûa
A NZ,
(KN)
thanh laø 0,01 mm.
Hình 4.2
142
ξ2. TÍNH BIEÁN DAÏNG GOÙC KHI THANH CHÒU XOAÉN:

Khi thanh chòu xoaén (xoaén thuaàn tuyù hay uoán vaø xoaén ñoàng
thôøi) treân maët caét ngang coù moment xoaén Mz. Thaønh phaàn
noiä löïc naøy gaây ra bieán daïng goùc goïi laø goùc xoaén töông ñoái
ϕ cuûa thanh.
Cuõng trong chöông tính beàn ta coù bieåu thöùc:
MZ
dϕ MZ ϕ Z
= O
dz GJ o l
Hình 4.3
143
ñöa vaøo bieåu thöùc naøy ta cuõng coù lyù luaän vaø caùch tính bieán
daïng goùc khi thanh chòu xoaén töông töï nhö khi tính bieán
daïng daøi khi thanh chòu keùo neùn ôû phaàn treân.
Mz l l
Mz
dϕ = dz → ϕ = ∫ dϕ = ∫ dz
GJ o 0 0 GJ o (4.5)
GJo: Ñoä cöùng cuûa thanh.

G: heä soá modules ñaøn hoài tröôït.
Jo: moment quaùn tính choáng xoaén cuûa maët caét ngang ñoái
vôùi taâm O.
πR 4 πD4
Jo = ≅ ≅ 0,1D 4
Ñoái vôí tieát dieän troøn: 2 32

144
• Neáu Mz = const, GJo = const:

Mz l
ϕ=
GJ o
• Neáu Mz ≠ const,GJo ≠ const, chia ra thaønh n ñoaïn sao cho

Mzi n
Mzi l i
= const ⇒ ϕ = ∑
GJ i i =1 GJ oi (4.6)
145
ξ3. TÍNH BIEÁN DAÏNG KHI THANH CHÒU UOÁN PHAÚNG:

3.1. Khaùi nieäm:
Khi thanh chòu uoán ngöôøi ta thöôøng goïi laø daàm.
Sau khi chòu uoán truïc thanh vaãn naèm trong maët phaúng taûi
troïng thì goïi laø uoán phaúng.
Truïc daàm sau khi bò bieán daïng thì ñöôïc goïi laø ñöôøng ñaøn
hoài. Trong maët phaúng Oyz, phöông trình cuûa ñöôøng ñaøn
hoài ñöôïc bieåu dieãn baèng haøm y = f(z).
Khaûo saùt bieán daïng cuûa daàm chòu taùc duïng cuûa löïc P nhö
hình 4.4.
146
θ K
z
dz K’ θ
y K Hình 7.4
’
v
K
u
• Xeùt moät ñieåm K baát kyø treân truïc daàm, sau bieán daïng ñieåm
K dòch chuyeån ñeán K’, ta goïi KK’ laø bieán daïng daøi cuûa
thanh daàm taïi K.
• Ñeå tính toaùn ñöôïc ñôn giaûn, ngöôøi ta phaân KK’ thaønh hai
thaønh phaàn:
147
¾ Thaønh phaàn u song song vôùi truïc z (naèm ngang), trong

ñieàu kieän daàm coù bieán daïng beù chuyeån vò u raát nhoû so vôùi
v neân coù theå boû qua.
¾ Thaønh phaàn v song song vôùi truïc y (thaúng ñöùng) ñöôïc goïi
laø ñoä voõng cuûa daàm. Ta thaáy ñoä voõng cuûa daàm phuï thuoäc
vaøo toïa ñoä cuûa maët caét ngang cuûa daàm, neân coù theå bieåu
dieãn phöông trình cuûa ñoä voõng bôûi haøm:
v(z) = y(z) (phöông trình ñöôøng ñaøn hoài).
• Trong quaù trình chòu uoán maët caét ngang vaãn phaúng vaø
xoay moät goùc θ, ta goïi bieán daïng goùc θ laø goùc xoay cuûa
maët caét ngang. Goùc xoay taïi K chính laø baèng heä soá goùc
148
’
cuûa tieáp tuyeán vôùi ñöôøng ñaøn hoài taïi K , cho neân ta coù theå
tính:
θ(z) = y’(z) = v’(z)
Vaäy ñaïo haøm baäc nhaát cuûa ñoä voõng (hay ñöôøng ñaøn hoài) laø
goùc xoay cuûa maët caét ngang khi daàm bò bieán daïng.
Toùm laïi: Khi tính bieán daïng cho thanh chiuï uoán ta caàn tính:
- Ñoä voõng: v(z) = y(z)
’
- Goùc xoay: θ(z) = y (z)
Nhö vaäy, ñeå tính ñoä voõng hay goùc xoay, ta phaûi bieát haøm
y’(z), coù nghóa laø ta caàn phaûi coù phöông trình cuûa ñöôøng ñaøn
hoài.
149
3.2. Phöông trình vi phaân gaàn ñuùng cuûa ñöôøng ñaøn hoài:
Xeùt moät ñoaïn cong dz hình 4.5 cuûa ñöôøng ñaøn hoài
dθx: bieán daïng goùc cuûa hai maët caét ngang khi dz bò
uoán cong
ρ: baùn kính cong cuûa ñöôøng ñaøn hoài.
Trong ñieàu kieän bieán daïng vaø kích thöôùc beù ta coù moái quan
heä: dz
1 dθ x
dz = ρdθ x ⇒ = (1)
ρ dz dθX
ρ
Hình 4.5
150
Trong chöông tính beàn, ta ñaõ chöùng minh ñöôïc bieåu thöùc
dθ x Mx
=
dz EJ x
1 Mx
= (2)
do ñoù: ρ EJ x
Maëc khaùc, theo toaùn hoïc ñöôøng ñaøn hoài ñöôïc bieåu dieãn bôûi
haøm y(z), neân ñoä cong cuûa noù ñöôïc tính theo coâng thöùc:
1 y '' (z)
=± (3)
ρ (1 + y (z))
'2 3
2
So saùnh giöõa (2) & (3), ta coù theå vieát:

151
y '' (z) Mx
=± (4)
(1 + y (z)) EJ x
'2 3
2
(4) laø phöông trình vi phaân toång quaùt cuûa ñöôøng ñaøn hoài.
Tuy nhieân, ñeå tính toaùn ñöôïc ñôn giaûn vaø coù keát quaû ñuùng
vôùi thöïc teá, ta coù xem voâ cuøng beù baäc cao y’2(z) ≈ 1 vaø choïn
moät daáu sao cho phuø hôïp vôùi quy öôùc daáu cuûa y’’(z) vaø Mx
(löu yù raèng EJx laø ñoä cöùng cuûa daàm, laø ñaïi löôïng luoân
döông).
152
’’
Ñeå xeùt daáu giöõa y (z) vaø Mx, ta khaûo saùt quan heä cuûa chuùng
qua söï bieán daïng trong heä truïc Oyz (hình 4.6).
Ta nhaän thaáy: y’’(z) vaø Mx luoân ngöôïc daáu nhau, neân
phöông trình vi phaân gaàn ñuùng cuûa ñöôøng ñaøn hoài seõ laø:
O z
Mx
y (z) = −
''
EJ x (4.7)
Mx > 0 Mx < 0
y’’ < 0 y’’ > 0
y Döïa vaøo (7.7), ta coù theå tính ñoä
H ình 4.6 voõng vaø goùc xoay baèng phöong
phaùp tích phaân baát ñònh.
153
3.3. Tính ñoä voõng vaø goùc xoay baèng phöông phaùp tích
phaân baát ñònh:
Töø sô ñoà löïc ñaõ cho ta vieát ñöôïc bieåu thöùc moment uoán laø
haøm Mx(z). Töø ñoù ta thieát laäp phöông trình vi phaân gaàn ñuùng
cuûa ñöôøng ñaøn hoài:
M x (z )
y (z ) = −
''
EJ x (4.7’)
Tích phaân laàn thöù nhaát ta seõ ñöôïc phöông trình cuûa goùc
xoay:
dy M x( z )
θ( z ) = y ( z ) = = ∫ −
'
dz + C
dz EJ x (4.8)
154
Tích phaân laàn thöù hai ta seõ ñöôïc phöông trình cuûa ñoä voõng
hay phöông trình cuûa ñöôøng ñaøn hoài:
⎛ M x (z) ⎞
v(z) = y(z) = ∫ ⎜⎜ − ∫ + C ⎟⎟dz + D
⎝ EJ x ⎠ (4.9)
Trong ñoù C vaø D laø caùc haèng soá tích phaân seõ ñöôïc xaùc ñònh
tuøy theo ñieàu kieän lieân keát cuûa daàm.
155
Thí duï 2:
Cho daàm console chòu taùc duïng cuûa taûi löïc phaân boá ñeàu q
(hình 4.7). Haõy vieát phöông trình goùc xoay vaø ñoä voõng cuûa
daàm. q
A
O z l-z
Giaûi:
l
Choïn goác toïa ñoä z = 0 taïi ngaøm O.
Hình 4.7
Ta coù bieåu thöùc:
q
M x = − (l − z )
2
2
thay vaøo (4.7) ta coù phöông trình vi phaân cuûa ñöôøng ñaøn hoài:
156
q
y ( z) =
''
(l 2 − 2lz + z 2 )
2 EJ x
q ⎛ z ⎞
3
θ(z) = y (z) =
'
⎜ l z − lz + ⎟ + C (a)
2 2
2EJ x ⎝ 3⎠
q ⎛ l 2 z 2 lz 3 z 4 ⎞
y(z) = ⎜ − + ⎟ + Cz + D (b)
2EJ x ⎝ 2 3 12 ⎠
Xaùc ñònh haèng soá tích phaân theo ñieàu kieân lieân keát ngaøm
cuûa daàm. Do tính chaát cuûa ngaøm ta coù:
Taïi z = 0 thì y(0) = 0, θ(0) = 0 thay vaøo (a) vaø (b) ta ñöôïc:
C = D = 0.
157
Vaäy phöông trình cuûa goùc xoay vaø ñoä voõng laø:
q ⎛ z 3
⎞
θ(z) = y (z) =
'
⎜ l z − lz + ⎟
2 2
(c)
2EJ x ⎝ 3⎠
q ⎛ l 2 z 2 lz 3 z 4 ⎞
y(z) = ⎜ − + ⎟ (d)
2EJ x ⎝ 2 3 12 ⎠
Döïa vaø (c) vaø (d), ta seõ ñöôïc goùc xoay vaø ñoä voõng taïi ñaàu töï
do A coù toïa ñoä z = l laø:
ql 3 ql 4
θA = ; yA =
6 EJ X 8EJ x
158
Thí duï 3:
Thieát laäp phöông trình goùc xoay vaø ñoä voõng cuûa thanh daàm ñaët
treân hai goái töïa chòu taùc duïng cuûa löïc P nhö hình 4.8.
Giaûi:
P
Xaùc ñònh phaûn löïc taïi A vaø B, ta ñöôïc:
Pb Pa A C B
VA = , VB =
l l a b
Baøi toaùn naøy, daàm ñöôïc chia thaønh l
hai ñoaïn AB vaø CB, bieåu thöùc cuûa Pb Pa
VA = VB =
Mx vaø phöông trình cuûa ñöôøng ñaøn l l
hoài ñöôïc vieát nhö sau: Hình 4.8
159
Ñoaïn AC ( 0 ≤ z1 ≤ a) P
z2
A C B
Pb z1
Mx1 = z1 a b
l
Pb l
y1 = −
''
z1
lEJ x Pb Hình 4.8 Pa
VA = VB =
Pb 2 l l
y =−
'
1 z 1 + C1
2lEJ x
Pb 3
y1 = − z1 + C1z1 + D1
6lEJ x
160
Ñoaïn CB ( a ≤ z2 ≤ l )
Pb
Mx 2 = z 2 − P( z 2 − a)
l
Pb P
y2 = −
''
z2 + ( z 2 − a)
lEJ x EJ x
Pb 2 P
y =−
'
2 z2 + ( z 2 − a) + C 2
2
2lEJ x 2EJ x
Pb 3 P
y2 = − z2 + ( 2 ) + C 2 z 2 + D2
z − a
3
6lEJ x 6 EJ x
Ñeå xaùc ñònh 4 haèng soá tích phaân C1, C2, D1, D2 ta döïa vaøo caùc
ñieàu kieän lieân keát khôùp cuûa daàm nhö sau:
+ Taïi z1 = 0 thì y1(0) = 0 vaø z2 = l thì y2(l) = 0.

161
+ Taïi z1 = z2 thì y1 = y2 vaø y1’ = y2’.

Töø caùc ñieàu kieän treân ta tìm ñöôïc:
⎧D1 = 0 (1)
⎪
P( l − a)
3
⎪ Pbl
3
⎪− 6lEJ + 6 EJ + C 2 l + D2 = 0 (2)
⎪ x x
⎨ Pba 3 Pba 3
⎪− + C1a + D1 = − + C 2 a + D2 (3)
⎪ 6lEJ x 6lEJ x
⎪ Pba 2 Pba 2
⎪− + C1 = − + C2 (4)
⎩ 2lEJ x 2lEJ x
Giaûi heä 4 phöông trình treân ta tìm ñöôïc :
162
D1 = D2 = 0
Pb
C1 = C 2 =
6lEJ x
( l2 − b2 )
Vaäy phöông trình ñoä voõng vaø goùc xoay cuûa töøng ñoaïn daàm laø:
Ñoaïn AC ( 0 ≤ z1 ≤ a ):
Pb ⎛ l 2
− b 2
z 2
⎞
θ1 = y1' = ⎜ − 1
⎟
lEJ x ⎝ 6 2⎠
Pb ⎛ l 2 − b 2 z13 ⎞
y1 = ⎜ z1 − ⎟
lEJ x ⎝ 6 6⎠
163
Ñoaïn CB ( a≤ z2 ≤ l ):
⎡ ( )
2
z − a 2 ⎤
Pb z 2
l 2 l 2
− b
θ 2 = y '2 = ⎢ 2 − − ⎥
lEJ x ⎢ 2 2b 6 ⎥
⎣ ⎦
Pb ( z 2 − a) l (l − b )z 2 z 32 ⎤
⎡ 3 2 2
y2 = ⎢ + − ⎥
lEJ x ⎢ 6b 6 6⎥
⎣ ⎦
Qua hai thí duï treân ta thaáy, phöông phaùp tích phaân baát ñònh laø
caùch tính cô baûn ñeå vieát phöông trình vaø xaùc ñònh ñoä voõng vaø
goùc xoay. Tuy nhieân neáu daàm chòu löïc phöùc taïp, phaûi chia ra n
ñoaïn thì caàn thieát laäp ra n phöông trình vi phaân ñöôøng ñaøn hoài.
Töø ñoù phaûi xaùc ñònh 2n haèng soá tích phaân. Vieäc naøy seõ laøm baøi
toaùn trôû neân phöùc taïp khi n caøng lôùn. Vì vaäy khi daàm chòu löïc
phöùc taïp ta seõ duøng nhöõng phöông phaùp khaùc.
164
Sau ñaây giaùo trình seõ giôùi thieäu hai phöông phaùp khaùc laø haøm
ñaëc bieät & nguyeân lyù naêng löôïng.
165
3.4. Phöông phaùp haøm ñaëc bieät ñeå tính ñoä voõng vaø goùc xoay:
3.4.1. Ñònh nghóa:
Haøm ñaëc bieät baäc n : fn(x) = < x – a >n, vôùi tính chaát:
fn(x)
⎧∞, x = a
f n (x) = ⎨
- Neáu n < 0: ⎩0, x ≠ a a x
(x-a)n
⎧(x − a) n , x ≥ a fn(x)
f n (x) = ⎨
- Neáu n ≥ 0 : ⎩0, x < a
a x
166
∫ x a dx x a
n n +1
< − > =< − >
+ Khi n < 0 : −∞
x
< x − a > n +1
∫−∞ x a dx =
n
< − >
+ Khi n ≥ 0 : n +1
167
3.4.2. ÖÙng duïng haøm ñaëc bieät ñeå tính chuyeån vò toång quaùt (ñoä
voõng, goùc xoay) cuûa daàm chòu uoán:
ÔÛ chöông 4, coâng thöùc (4.6) & (4.7), ta coù moái quan heä:
Q y (z) = ∫ q(z)dz + C' (4.10)

M x (z) = ∫ Q y (z)dz + C' z + C' ' (4.11)
Coâng thöùc tính goùc xoay θ vaø ñoä voõng cuûa daàm nhö sau:
EJ xθ = ∫ − M x ( z )dz + C (4.12)
EJ x y = ∫ EJ xθ dz + Cz + D (4.13)
168
Töø 4 coâng thöùc naøy ta nhaän thaáy raèng, neáu taûi troïng ngoaøi ñöôïc
dieãn taû thaønh moät haøm taûi troïng phaân boá “ lieân tuïc “ döôùi daïng
ñaëc bieät, thì ta seõ tính ñöôïc haøm θ(z) vaø y(z) moät caùch nhanh
choùng. Ñoù laø nhöõng haøm ñaõ ñöôïc “ lieân tuïc hoùa”.
Chuù yù raèng hai haèng soá C vaø C’ luoân luoân baèng khoâng, do ta
choïn goác toïa ñoä taïi ñaàu traùi cuûa thanh. Nhö vaäy theo phöông
phaùp naøy, sau khi tích phaân ñeå xaùc ñònh θ vaø y ta chæ caàn xaùc
ñònh hai haèng soá tích phaân theo ñieàu kieän bieân.
169
• Caùc daïng haøm ñaëc bieät ñoái vôùi nhöõng daïng taûi troïng thoâng
thöôøng:
•
Taûi troïng Haøm ñaëc bieät
q
M0
z q = M0.<z – a >-2 (4.14)
a
q
W0
z q = W0.< z – a >-1 (4.15)
a
170
q q(z) = q0 , z ≥ a
q0
…… z q = q0.< z – a >0 (4.16)
a
q qo Baäc nhaát
q0
…. z q= < z − a >1
a b−a (4.17)
b
q qo
q0
… z q= < z − a > 2
( b − a) 2 (4.18)
a b
171
Thí du ï 4: q(z) q(z)

q0 q0
z ...z
=
a b a b
q0
q(z) = qo.< z – a >0 – q0.< z – b >0
q0 q0
A B
= +
A B A B q0
− q 0 2 2q 0 − q 0 2 2q 0
q1 = 2ø z + z q1 = z + z
a a a 2ø
a
z z q0
A B
q0 = A B
q q0 2q0
q
2q 0 2q 0
q2 = z a = AB q2 = z a = AB
a a
172
Thí duï 5:
Xaùc ñònh ñoä voõng taïi ñaàu C cuûa daàm chòu löïc nhö hình 4.9.
P
MA = Pa A B C
a b
l
RA = P Hình 4.9
Giaûi:
Duøng phöông phaùp haøm ñaëc bieät.
- Böôùc 1: Xaùc ñònh phaûn löïc lieân keát: RA = P ; MA = Pa.
-
173
- Böôùc 2: laäp haøm löïc phaân boá vaø tích phaân.

q(z) = RA< z >-1 – MA< z >-2 – P< z – a >-1
Q y ( z ) = ∫ q( z )dz = RA < z > 0 − M A < z >−1 − P < z − a >0
M x ( z ) = ∫ Qy ( z )dz = RA < z >1 − M A < z >0 − P < z − a >1 =

= P < z >1 − Pa < z >0 − P < z − a >1
P P
EJ x θ(z) = ∫ − M x dz = − < z > + Pa < z > + < z − a > 2 + C
2 1
2 2
P
MA = Pa A B C
a b
l
RA = P Hình 4.9
174
Ñieàu kieän bieân:

z = 0: θ(0) = 0 ⇒ C = 0
P Pa P
EJ x y(z) = ∫ EJ x θ(z)dz = − < z >3 + < z >2 + < z − a >3 +D
6 2 6
Ñieàu kieän bieân:
z = 0 ; y(0) = 0 ⇒ D = 0
Vaäy:
P
y(z) = [− < z > 3 +3a < z > 2 + < z − a > 3 ]
6EJ x
Ñoä voõng taïi C:

P Pa 2
yC = ⎡⎣ − L + 3aL + ( L − a ) ⎤⎦ =
3 2 3
( 3L − a ) > 0 : höôùng xuoáng
6 EJ x 6 EJ x
175
3.5. Tính chuyeån vò theo phöông phaùp naêng löôïng:

3.5.1. Nguyeân lyù chuyeån vò khaû dó:
Chuyeån vò khaû dó laø chuyeån vò voâ cuøng beù sao cho trong caùc
chuyeån vò ñoù caùc lieân keát cuûa heä khoâng bò phaù vôõ.
Nguyeân lyù: Ñeå heä coù 1 lieân keát hoaøn thieän ôû traïng thaùi caân
baèng taïi moät vò trí naøo ñoù, ñieàu kieän caàn vaø ñuû laø toång coâng
cuûa taát caû caùc löïc ñaët leân heä trong caùc chuyeån vò voâ cuøng beù
laø baèng khoâng.
Moät lieân keát hoaøn thieän laø 1 lieân keát maø toång coâng cuûa caùc phaûn
löïc trong taát caû moïi chuyeån vò khaû dó cuûa heä laø baèng khoâng.
Aùp duïng nguyeân lyù naøy cho 1 vaät theå ñaøn hoài. Ví duï coù heä ñaøn
hoài ôû hình 7.10.
176
Goïi ds laø phaân toá voâ cuøng beù ñöôïc

P ds taùch ra bôûi hai maët caét (1-1) vaø
1 2
A B (2-2) caùch nhau 1 khoaûng ds.
1 2 Heä ñöôïc xem nhö 1 taäp hôïp caùc
phaàn töû ñaøn hoài ds. Döôùi taùc duïng
Hình 4.10 cuûa ngoaïi löïc P vaø caùc phaûn löïc
taïi A vaø B, treân caùc maët (1-1) vaø
(2-2) xuaát hieän caùc thaønh phaàn
noäi löïc.
Neáu gaây ra 1 chuyeån vò khaû dó, coâng khaû dó goàm coù coâng ngoaïi
löïc Wc vaø coâng noãi löïc Wi phaûi baèng khoâng.
Wc + Wc = 0 (7.19)
177
3.5.2. Coâng thöùc Mohr ñeå xaùc chuyeån vò:
ds K Xeùt baøi toaùn phaúng

1 2 (hình 7.11): Tính
C D
B 1 2
1 2 chuyeån vò theo phöông
Qm
Mm Mm K-K cuûa troïng taâm
Pm K Nm Nm maët caét qua D.
H Qm
ds Goïi traïng thaùi chòu löïc
1 2
A a)
ñaõ cho laø traïng thaùi
b)
“m”. Noäi löïc vaø ngoaïi
löïc ôû traïng thaùi naøy
Hình 4.11 ñöôïc duøng chæ soá m ñeå
ñaùnh daáu.
178
Chuyeån vò theo phöông K do löïc ôû traïng thaùi “m” gaây ra ñöôïc

kyù hieäu Δkm. Pm cuõng gaây ra caùc chuyeån vò cho moät phaân toá baát
kyø naøo ñoù cuûa heä. Xeùt phaân toá ds, goïi Nm, Qm, Mm laø caùc thaønh
phaàn noäi löïc cuûa phaân toá (hình 7.11b) treân 2 maët caét (1-1) vaø (2-
2). Caùc thaønh phaàn noäi löïc naøy taïo neân caùc chuyeån vò töông ñoái
giöõa 2 maët caét:
- Chuyeån vò doïc truïc: Δds m =
N m .ds
EF
(7.20)
- Chuyeån vò goùc töông ñoái: Δdϕ m =
M m .ds
EJ
(hình 7.12a) (7.21)
⎛ EJ ⎞
1 2 ⎜⎜ ρ = ⇒ ds = ρ.Δdϕ m ⎟⎟
⎝ Mm ⎠
γtb
Qm
- Chuyeån vò tröôït töông ñoái giöõa 2 maët
Δdϕm
ρ
Qm Δβm
1 2
ds
caét (hình 7.12b):
Mm Mm 1 2
1 2 τ tb
Δβ m = γ tb .ds = .ds
G
a) b)
Hình 7.12 179
trong ñoù γtb, τtb: goùc tröôït tyû ñoái trung

bình vaø öùng suaát tieáp trung bình do Qm
gaây ra treân maët caét.
Theo chöông 6: τ tb = η.
Qm
F
, η laø heä soá ñieàu chænh vì do Qm gaây ra treân
maët caét khoâng ñeàu.
Vôùi: ds 1 2Mk Pk
K
C B 1 2
- Maët caét chöõ nhaä

1
M
tQ: η = 1,2. M
2 D
k
Pm k k
H K
Nk Nk
- Maët caét troøn : η =ds 32/27.Qk
1 2
Do Añoù: a)η.
Δβ m =
Q m .ds
G.F
b) (7.22)
Hình 7.13
Baây giôø ta thöû töôûng töôïng taïo ra

1 traïng thaùi “k” baèng caùch boû qua
taát caû caùc löïc ôû traïng thaùi “m” vaø
180
ñaët vaøo phöông k 1 löïc Pk (hình

7.13a). Pk vaø caùc phaûn löïc Rk gaây
neân caùc thaønh phaàn noäi löïc Nk, Qk
vaø Mk treân caùc maët caét (1-1) vaø
(2-2) (hình 7.13b).
Vì heä laø 1 heä caân baèng neân coâng cuûa noäi löïc vaø ngoaïi löïc cuûa heä
trong baát kyø 1 chuyeån vò khaû dó naøo cuõng phaûi baèng 0.
Ta choïn traïng thaùi bieán daïng cuûa traïng thaùi “m” nhö laø chuyeån
vò khaû dó. Coâng cuûa ngoaïi löïc khi ñoù: Pk.Δkm = We (coâng cuûa
ngoaïi löïc ôû traïng thaùi “k” ñöôïc thöïc hieän treân chuyeån vò ôû traïng
thaùi “m”). Theo (7.19):
Pk.Δkm + Wi = 0 (7.23)
181
Chuù yù raèng caùc phaûn löïc taïi A vaø B khoâng sinh coâng, vì ôû A: goái
khoâng di chuyeån theo 2 phöông vuoâng goùc, taïi B: goái khoâng di
chuyeån theo phöông ñöùng.
Xeùt phaân toá ds, coâng ngoaïi löïc:
dWe = Nk.Δdsm + Qk.Δβm + Mk.Δdϕm
Theo nguyeân lyù chuyeån vò khaû dó, ta coù:
dWe = Nk.Δdsm + Qk.Δβm + Mk.Δdϕm + dWi = 0 (7.24)
⇒ dW = −⎛⎜⎝ M .MEJ .ds + N .EF
i
k m kN .ds
m
+ η.
Q .Q .ds ⎞
k
GF ⎠
m
⎟ (7.25)
Vaäy coâng cuûa ngoaïi löïc toaøn heä phaúng:

⎛ M .M .ds N .N .ds Q .Q .ds ⎞
Wi = −⎜ Σ ∫ k m + Σ ∫ k m + Σ ∫ η. k m ⎟
⎝ EJ EF GF ⎠
(7.26)
182
Daáu Σ chæ toång caùc thanh trong heä, ∫ chæ pheùp toaùn tích phaân treân
suoát chieàu daøi cuûa moãi thanh.
Thay (7.26) vaøo (7.23) vaø choïn Pk = 1 ñôn vò khoâng thöù nguyeân,
ta seõ coù coâng thöùc tính chuyeån vò Δkm (chuyeån vò toång quaùt):
⎛ M .M .ds
Δ km = ⎜ Σ ∫ k m
⎝ EJ
N .N .ds
+Σ∫ k m
EF
Q .Q .ds ⎞
+ Σ ∫ η. k m ⎟
GF ⎠
(7.27)
Trong ñoù: M , N , Q laø caùc thaønh phaàn noäi löïc trong heä ôû traïng thaùi
k k k
“k”: Pk = 1 gaây neân. Coâng thöùc (7.27) goïi laø coâng thöùc Mohr.
Ñoái vôùi baøi toaùn khoâng gian, coâng thöùc Mohr coù daïng:
Mxk .M xm .ds M .M .ds M .M .ds
Δ km = Σ ∫ + Σ ∫ yk ym + Σ ∫ zk zm +
EJ x EJ y EJ p
Q .Q .ds
(7.28)
N .N .ds Q .Q .ds
+ Σ ∫ zk zm + Σ ∫ η. xk xm + Σ ∫ η. yk ym
EF GF GF
Chuù yù raèng khi Δkm > 0 thì chuyeån vò thöïc seõ cuøng chieàu vôùi
chuyeån vò löïc ñôn vò Pk vaø ngöôïc laïi.
K
P =1 k
D
Mk = 1 183
Treân ñaây ta tìm chuyeån vò thaúng theo phöông

k. Muoán tìm goùc xoay taïi K, ta seõ taïo ra traïng
thaùi “k” baèng caùch ñaët vaøo D moät moment:
Mk = 1 vaø aùp duïng (7.24). Luùc ñoù, Δkm = ϕ
(goùc xoay). Do ñoù Δkm goïi laø chuyeån vò toång
quaùt. Khi muoán tìm chuyeån vò thaúng hay goùc
xoay töông ñoái giöõa 2 maët caét taïi 2 ñieåm baát
kyø, ta taïo traïng thaùi “k” baèng caùch daët 1 heä 2
löïc hay 1 heä 2 moment ngöôïc chieàu khoâng thöù
nguyeân vaø trò soá: 1 ñôn vò.
3.5.3. Moät soá ñònh lyù quan troïng:
a) Ñònh lyù veà coâng töông hoã:
184
Phaùt bieåu: “Coâng cuûa ngoaïi löïc ôû traïng thaùi “m” thöïc hieän
treân chuyeån vò cuûa traïng thaùi “k” thì baèng coâng cuûa ngoaïi
löïc ôû traïng thaùi “k” thöïc hieän treân chuyeån vò ôû traïng thaùi
“m” ”.
P k .Δ km = Pm .Δ mk = ∑ ∫
M k .M m
EJ
N .N Q .Q
ds + ∑ ∫ k m ds + ∑ ∫ η k m ds
EF GF
(7.29)
b) Ñònh lyù veà chuyeån vò ñôn vò:

Neáu hai traïng thaùi “m” vaø “k” ñeàu laø traïng thaùi do löïc ñôn vò taùc
duïng theo phöông m vaø phöông k gaây neân. Khi ñoù caùc chuyeån vò
Δkm vaø Δmk laø caùc chuyeån vò ñôn vò vaø ñöôïc kyù hieäu laø δkm vaø
δmk.
δ km = δ mk = ∑ ∫
M k .M m
EJ
N .N Q .Q
ds + ∑ ∫ k m ds + ∑ ∫ η k m ds
EF GF
(7.30)
185
Phaùt bieåu: Chuyeån vò ñôn vò theo phöông k do löïc ñôn vò theo

phöông m gaây neân thì baèng chuyeån vò theo phöông m do löïc
ñôn vò theo phöông k gaây neân.
Thí duï 6: Tìm ñoä voõng taïi B vaø goùc xoay taïi A cuûa 1 thanh chòu
löïcA nhö hình (7.15a)C(boû qua caùc aûnh höôûng cuûa löïc caét).
1 q
z
a) z B
l/2 1 l/2
Giaûi:
Hình 7.15
A
1 Pk = 1 2
C z
- Ta xem traïng thaùi ñaõ cho cuûa thanh laø
b)
z
1 z 2 traïng thaùi “m”. Heä truïc toïa ñoä ñaõ ñöôïc
Mk = 1 choïn nhö hình veõ. Goïi z laø toïa ñoä cuûa
1
c)
A
z
C z
maët caét 1-1:
1
ql qz 2 qz
Mm = .z − = ( l − z)
2 2 2
186
- Ñeå tính ñoä voõng taïi B, ta taïo traïng thaùi

“k” nhö hình 7.15b:
z l z 1
Mk (1−1) = ; Mk ( 2−2 ) = − = (l − z)
2 2 2 2
Aùp duïng (7.27):

l
2
Mk (1−1) .M m l
M .M
Δ km = y B = ∫ dz + ∫ k ( 2−2 ) m dz
0 EJ l EJ
2
y B = 2.
5ql 4
=
5 ql 4
.
4.192.EJ 384 EJ
>0 ⇒ ñieåm B chuyeån vò theo chieàu Pr . k
- Ñeå tính goùc xoay taïi A, ta taïo neân traïng thaùi “k” nhö hình
7.15c:
z
Mk = −1 , 0 ≤ z ≤ l
l
⇒Δ km = ϕA =
q l
2EJ ∫0
z( l − z )(
z
l
− 1)dz =
− ql 3
24 EJ
<0 ⇒ goùc xoay taïi A coù chieàu ngöôïc vôùi
chieàu r
Mk ñaõ choïn.
187
3.5.4. Phöông phaùp nhaân bieåu ñoà Vereshchagin:

Khi maët caét ngang cuûa thanh khoâng thay ñoåi hay thay ñoåi treân
töøng ñoaïn, khi ñoù caùc tích phaân trong coâng thöùc Mohr seõ coù
daïng:
(7.31)
l
I = ∫ F(z).f (z)dz
0
F(z) f(z) f(z)

dΩ
Chuù yù raèng traïng thaùi “k” laø do löïc taäp trung
G
hoaëc moment taäp trung baèng ñôn vò gaây neân.
0 z
Do ñoù, M (z) ôû traïng thaùi naøy luoân laø haøm baäc
l
z dz F(z) k
zG
nhaát. Vì theá, trong daáu tích phaân cuûa (7.31)
0 l z luoân coù 1 haøm baäc nhaát theo z. Tröôøng hôïp
Hình 7.16
F(zG)
naøy pheùp tích phaân coù theå ñöôïc thöïc hieän baèng
phöông phaùp ñoà thò nhö sau:
188
- Giaû thieát treân 1 ñoaïn daøi töø 0

ñeán l naøo ñoù cuûa thanh, haøm f(z) laø 1 ñöôøng
cong baát kyø, coøn F(z)=az + b laø phöông trình 1
ñöôøng thaúng (hình7.16).
- Thay vaøo (7.31):
l
I = ∫ (az + b).f (z)dz

0
Trong ñoù: f(z)dz = dΩ: vi phaân dieän tích cuûa ñoà thò f(z). Do ñoù:
l
I = ∫ (az + b).dΩ = a ∫ z.dΩ + b ∫ dΩ = a.z G .Ω + b.Ω

0 Ω Ω
I = (a.zG + b).Ω = Ω.F(zG) (7.32)

Vôùi zG: hoaønh ñoä troïng taâm cuûa dieän tích Ω cuûa ñoà thò f(z) vaø
F(zG) laø tung ñoä cuûa ñoà thò F(z) taïi zG cuûa ñoà thò f(z).
189
Ñoái vôùi 1 soá daïng ñoà thò thöôøng gaëp, dieän tích vaø toïa ñoä troïng
taâm ñöôïc cho trong baûng sau:
Toïa ñoä troïng taâm

Bieåu ñoà Dieän tích
G h zG l - zG
zG l-zG
lh 2 1
l l l
2 3 3
G
h1
h2
zG l-zG ( h1 + h 2 ) (h1 + 2h 2 ) (h 2 + 2 h 1 )
l l l l
2 3(h1 + h 2 ) 3( h 1 + h 2 )
a b
G
h
zG l-zG lh a+l b+l

l 2 3 3
Baäc 2 G
h
zG l-zG
lh 3 1
l l l
3 4 4
Baäc 3 G
h
zG l-zG
l lh 4 1
l l
4 5 5
190
2 5 3
lh l l
3 8 8
2 l l
lh
3 2 2
qa 2 G q (a + l ) 2
2 zG Baäc 2 l-zG
2
a l
Toïa ñoä troïng taâm

Bieåu ñoà G Dieän tích
Baäc n zG l - zG
h
zG l-zG
l
l 6a 2 l + 8al 2 + 3l 3
zG = . 2
ql 2 4 3a l + 3al 2 + l 3
[l + 3a(a + l)]
6 l 6a 2 l + 4al 2 + l 3
l − zG = . 2
4 3a l + 3al 2 + l 3
lh n +1 1
l l
n +1 n+2 n+2
Baäc 2 G
h
zG l-zG
l 191
1 1
lh l l
2 2
Pk = 1
Thí duï 7: Laøm laïi thí duï 6 baèng phöông phaùp bieåu ñoà Vereshchagin.
c) C
l/4
- Goùc xoay taïi A: taïo traïng thaùi “k” nhö hình 7.17b:
Mk
Theo (7.32):
Hình 7.17
2 ql 2 ⎛ 1 ⎞ 1 − ql 3
θA = . .l.⎜ − ⎟. =
3 8 ⎝ 2 ⎠ EJ x 24 EJ x
- Tính ñoä voõng taïi B: taïo traïng thaùi “k” nhö hình 7.17c:
⎛ 2 ql 2 l ⎞ 5 l 1 5 ql 4
y B = 2⎜ . . ⎟. . . = .
⎝ 3 8 2 ⎠ 8 4 EJ x 384 EJ x
Nhö vaäy: goùc xoay taïi A seõ ngöôïc chieàu vôùi chieàu cuûa Mk vaø ñoä voõng taïi B cuøng chieàu vôùi
G Pk.
h
zG l-zG
l
a) A C W X
B
l/2 l/2 192
ql2/8

Cokythuat Chuong4 Chieu1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cokythuat Chuong4 Chieu1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chöông 4

TÍNH BIEÁN DAÏNG THANH

Trong chöông tính beàn ta ñaõ coù bieåu thöùc (6.1)

1) Neáu Nz = const, EF = const trong suoát chieàu daøi l cuûa

ξ2. TÍNH BIEÁN DAÏNG GOÙC KHI THANH CHÒU XOAÉN:

GJo: Ñoä cöùng cuûa thanh.

Ñoái vôí tieát dieän troøn: 2 32

• Neáu Mz = const, GJo = const:

• Neáu Mz ≠ const,GJo ≠ const, chia ra thaønh n ñoaïn sao cho

ξ3. TÍNH BIEÁN DAÏNG KHI THANH CHÒU UOÁN PHAÚNG:

¾ Thaønh phaàn u song song vôùi truïc z (naèm ngang), trong

v(z) = y(z) (phöông trình ñöôøng ñaøn hoài).

So saùnh giöõa (2) & (3), ta coù theå vieát:

+ Taïi z1 = 0 thì y1(0) = 0 vaø z2 = l thì y2(l) = 0.

+ Taïi z1 = z2 thì y1 = y2 vaø y1’ = y2’.

Giaûi heä 4 phöông trình treân ta tìm ñöôïc :

Q y (z) = ∫ q(z)dz + C' (4.10)

Thí du ï 4: q(z) q(z)

- Böôùc 2: laäp haøm löïc phaân boá vaø tích phaân.

M x ( z ) = ∫ Qy ( z )dz = RA < z >1 − M A < z >0 − P < z − a >1 =

Ñieàu kieän bieân:

Ñoä voõng taïi C:

3.5. Tính chuyeån vò theo phöông phaùp naêng löôïng:

Goïi ds laø phaân toá voâ cuøng beù ñöôïc

3.5.2. Coâng thöùc Mohr ñeå xaùc chuyeån vò:

ds K Xeùt baøi toaùn phaúng

Chuyeån vò theo phöông K do löïc ôû traïng thaùi “m” gaây ra ñöôïc

trong ñoù γtb, τtb: goùc tröôït tyû ñoái trung

- Maët caét chöõ nhaä

Baây giôø ta thöû töôûng töôïng taïo ra

ñaët vaøo phöông k 1 löïc Pk (hình

Vaäy coâng cuûa ngoaïi löïc toaøn heä phaúng:

Treân ñaây ta tìm chuyeån vò thaúng theo phöông

b) Ñònh lyù veà chuyeån vò ñôn vò:

Phaùt bieåu: Chuyeån vò ñôn vò theo phöông k do löïc ñôn vò theo

- Ñeå tính ñoä voõng taïi B, ta taïo traïng thaùi

Aùp duïng (7.27):

3.5.4. Phöông phaùp nhaân bieåu ñoà Vereshchagin:

F(z) f(z) f(z)

- Giaû thieát treân 1 ñoaïn daøi töø 0

I = ∫ (az + b).f (z)dz

I = ∫ (az + b).dΩ = a ∫ z.dΩ + b ∫ dΩ = a.z G .Ω + b.Ω

I = (a.zG + b).Ω = Ω.F(zG) (7.32)

Toïa ñoä troïng taâm

zG l-zG lh a+l b+l

Toïa ñoä troïng taâm

You might also like