To już prawie 10 lat wierceń na kazachstańskich stepach…..
w biurze Petrol Inwestu w Alma Ata. Szkoda,
Krzysztof A. Fugiel
Jakoś trudno było mi się zabrać
do pisania tego artykułu, w listopa-
dzie 2007 roku wróciłem z urządze-
nia National 1625 – 3, gdzie przez
prawie miesiąc prowadziłem szko-
lenia załogi kazachskiej w systemie
„STOP” firmy DuPont, a dopiero
w styczniu 2008 napisałem ten ar-
tykuł.
Pierwszy mój artykuł o pracy krakowskich
„nafciarzy” w Kazachstanie –„O Ropie Naftowej
i Tulipanach na Kazachstańskim Stepie”. po-
wstał w 2001 roku w przeciągu trzech, może
czterech godzin, odbyło się to w pierwszym
biurze PNIG Kraków w Aktau. Wróciłem wtedy
z pola naftowego Majbulak, gdzie na wiertni
„Шимкентской Нефтяной Компании”
pracowałem jako „Инженер по отбору кер-
на”. Byłem nasycony widokami wczesno wio-
Tab. 1.
Nazwa Urządzenia
1 National 1625 - 3
2 Mid Continent U-220-EB
3 Skytop Brewster N-75
4 Ideco H 1000
5 Kremco K-900
6 Kremco K-600
7 Skytop Brewster RR 750
8 -12 Pięć urządzeń do opróbowanie
i rekonstrukcji A - 50
Spotkanie przed rozpoczęciem wiercenia otworu SG-2.
1(117)/2008
styczeń
bo Bogdan, pracując w Kazachstanie przez po-
nad dziesięć lat, doskonale się zaaklimatyzował
w tym środowisku.
W Kizylordzie pierwsi krakowscy „nafcia-
rze” pojawili się w 1999 roku. Wśród nich był
Wojtek Kowal, którego też już nie ma w załodze
krakowskiej. Pierwsze w rejon Kizylordy przyje-
sennego stepu, dobrze dotleniony i chyba dzięki chało na pole naftowe Kumkol Munai, urządze-
temu tak szybko udało mi się napisać całkiem nie wiertnicze Kremco K 900, zarządzane przez
przyzwoity artykuł. Można go przeczytać w In-
ternecie w następującym miejscu: http://www.
chrisfugiel.pl/showliteratura.php?id=31
W Biurze w Aktau, po Krzysztofie Adam-
czaku, rządził wówczas, znany z mocnego cha-
rakteru, Bogdan Miciuła, ponieważ nie chciałem
mu przeszkadzać, przeszedłem do sąsiedniego
pokoju i na komputerze nieobecnej księgowej,
stukałem jak szalony mój artykuł.
Od czasu do czasu, do pokoju, wpadał Bog-
dan i wykrzykiwał „A co za bzdury tam piszesz?”
Spokojnie odpowiadałem, że artykuł o naszej
pracy w Kazachstanie. Coś burczał pod nosem
i wychodził, do dziś nie wiem czy przeczytał go
w czasopiśmie „Gigawat Energia” kiedykolwiek,
potem.
Dzisiaj Bogdana Miciuły już nie ma w kra-
kowskiej załodze „nafciarzy”, odszedł i pracuje
Rozpoczęcie wiercenia otworu SG – 2 od prawej; Stefan
Geroń, Krzysztof Mazurkiewicz, Oleg Sołowiow.
Udźwig / Moc Nazwa Inwestora kierowników wiertni; Krzysztofa Mazurkiewicza
750 Ton / 3000 KM EmbaJugNeft (Petrolinvest) i Jacka Stepka. Pracowaliśmy wtedy dla kana-
725 Ton / 3000 KM KazakhOilAktobe dyjskiej kompanii naftowej „Hurricane”. Teraz
250 Ton / 1000 KM Emir Oil „Hurricane’a” już nie ma, wykupili go chińczycy,
190 Ton / 1000 KM Kensary
165 Ton / 900 KM PetroKazakhstan wyprzedzając ONGC z Indii. Chiny wprowadzają
165 Ton / 475 KM Profit (Petrolinvest) zresztą teraz coraz więcej chińskich firm wiert-
165 Ton / 575 KM Samek Oil niczych.
50 Ton / 210 KM PetroKazakhstan Jednak patrząc ogólnie, to w Kazachstanie
aktywność naftowa naszej firmy bardzo wzrosła,
20
Ryszard Krauze i Stefan Geroń. Pamiątkowe zdjęcie przed Osiedlem Mieszkalnym.

w roku 2007 pracowało tam 11 urządzeń. Wy- Urządzenie National 1625 – 3 zbudowane pracowało ono w Kazachstanie, następnie prze-
mieńmy je oraz kompanie naftowe dla których było dla francuskiej kompanii naftowej TOTAL transportowane zostało do Argentyny w Ame-
pracowały (tab. 1). i w swoim czasie było największym lądowym ryce Południowej, by wrócić poprzez rosyjską
W Kazachstanie jest jeszcze jedno urządze- urządzeniem wiertniczym w Europie. Potem Syberię znów na kazachskie stepy.
nie wiertnicze Cardwell KM 200 C należące do
Zakładu Robót Górniczych w Krośnie, pracuje
ono na polu naftowym Makat dla firmy Kara-
kum Drilling.
Chciałbym jednak zatrzymać się – przy
największym z nich Nationalu 1625 – 3, naj-
większym urządzeniu jakie posiada PNiG Kra-
ków. To właśnie ono w październiku 2007 roku
rozpoczęło pracę na otworze SG – 2, na polu
Żubantam-Żusałysaj, dla kazachskiej kompanii
naftowej EmbaJugNieft, której 50% akcji posia-
da Petrolinvest.
Też w październiku 2007 pole naftowe
Żubantam-Żusałysaj odwiedził właściciel Pe-
trolinvestu – Ryszard Krauze. Zapoznał się on
z możliwościami technicznymi urządzenia Na-
tional 1625 jak i warunkami pracy załogi. Widok ogólny urządzenia wiertniczego National 1625 - 3.

Warto bliżej przyglądnąć się temu urządzeniu wiertniczemu. Oto jego dane techniczne:
Nazwa Urządzenia National 1625 – 3
Maszt
Wytwórca / Typ Pyramid, Maszt Samonośny
Całkowity udźwig nominalny 900 Ton
Statyczny udźwig na haku 680 Ton / 12 lin
Wysokość od stołu do korony masztu 47,7 m
Podbudowa
Wytwórca Pyramid
Jednoczesny dopuszczalny ciężar kolumny rur okładzinowych i przewodu na klocu Cięzar kolumny rur okładziknowych – 635 Ton ,Ciężar przewodu na klocu – 317 Ton
Wysokość podbudowy 9,30 m
Kotwica martwego końca liny National / Typ EB / 45,3 Ton
Wyciąg
Wytwórca / Model National / 1625 DE
Maksymalna moc wyciągu / Udźwig 3 000 KM / 644 Ton
Średnica liny wiertniczej 1 5/8”
Wytwórca / Model motorów wyciągu General Electric / GE 752
Hamulec dodatkowy / Wytworca / Model Taylor Elmagco / 7838
Wielokrążki / Hak
Wielokrążek górny – Wytwórca Pyramid
Udźwig wielokrążka górnego 725 Ton
Ilość krążków / Rozmiar 8 x 60” – dla liny wiertniczej 1 5/8”
Wielokrążek dolny –Wytwórca / Model / Udźwig National / 760 H 650 / 590 Ton
Ilość krążków / Rozmiar 7 x 60” – dla liny wiertniczej 1 5/8”
Hak wiertniczy – Wytwórca / Model / Udźwig National / H 650 / 590 Ton
Głowica płuczkowa
Wytwórca / Model National / P – 500
Udźwig statyczny / Udźwig łożyska / Ciśnienie 450 Ton / 300 Ton / 350 atm

21 1(117)/2008
styczeń
Stół obrotowy
Wytwórca / Model / Przelot / Udźwig National C - 375 / 37 1-/2” (952,5 mm) / 590 Ton
Top Drive
Wytwórca / Model / Typ / Udźwig łożyska Varco BJ / TDS-4S / Elektryczny / 590 Ton
Napęd Urządzenia
Silniki główne - Wytwórca / Model / Ilość Catterpilar, D 399 B , 5 sztuk
Silniki główne – Moc 1 000 KM przy 1200 obr/min, 1 215 KM – maks.
Generatory – Wytwórca / Model Jeumont Schneider / AP 100 K 6
Pompy Płuczkowe
Pompy Płuczkowe - Wytwórca / Model / Ilość National 12P 160, jednostronnego działania, 2
Pompa Płuczkowa - Moc 1 600 KM - każda
Maksymalne ciśnienie tłoczenia 5 550 psi ( 390 atm )
Maksymalna ilość skoków / minutę / Śred. tulei 120 / 5-1/2” – 7-1/4”
Linie wysokociśnieniowe
Ciśnienie pracy / Śred. zewnętrzna / wewnętrzna 5 000 psi ( 350 atm ) / 5 9/16” x 4”
Szybowy węzeł zatłaczania
Typ / Średnica, Ciśnienie Typ H / 4” x 5 000 psi ( 350 atm )
Rurociąg Płuczkowy i węże płuczkowe
Ilość / Rozmiary rurociągu płuczkowego 2 / 5 9/16” x 4”
Ilość / Średnica wewnętrzna / Ciśnienie 2 / 3-1/2” x 5 000 psi ( 350 atm ), Taurus
System Płuczkowy
Ilość aktywnych zbiorników / Pojemność 5 / 300 m3
Ilość rezerwowych zbiorników / Pojemność 6 / 288 m3
Zbiornik Marszowy 10 m3
Mieszalniki - Wytwórca / Model / Ilość Brandt / MA 15 – 6 szt / MA20 – 10 szt /
Degazator – Poor Boy / Średnica zew. / kominka 48” ( 1,22 m ) / 6” ( 0,1524 )
Sita wibracyjne - Wytwórca / Model /Ilość/ Mesh Derrick / L48-96F-3P / 3 / 40 – 180 Mesh
Odpiaszczacz – Wytwórca / Model / Ilość Brandt / SRS-3 / 1
Ilość / Rozmiar lejków / Wydajność 3 x 12” / 3785 l/min
Odmulacz /Mud Cleaner /Wytwórca/Model/ Ilość Harrisburg / MC 800 / 2 /
Ilość / Rozmiar lejków / Wydajność 10 x 5” / 6 000 l/min ( 2 x 3 000 )
Degazator - Wytwórca / Model / Wydajność Swaco / D-Gasser / 4 500 l/min
Leje płuczkowe – Ilość / Rozmiar / Wydajność 2 x 60” / 4 000 l/min ( 2 x 2 000 )
Głowice Przeciwerupcyjne
Uniwersalna – Wytwórca / Rozmiar / Ciśnienie Hydril / MSP / 21 1/4” / 2 000 psi ( 140 atm )
Uniwersalna – Wytwórca / Rozmiar / Ciśnienie Hydril / GK / 13 5/8” / 10 000 psi ( 700 atm )
Szczękowa Podwójna –Wytwórca / Roz/ Ciś. Cameron / U / 13 5/8” / 10 000 psi ( 700 atm )
Szczękowa Pojedyncza-Wytwórca/ Roz/ Ciś. Cameron / U / 13 5/8” / 10 000 psi ( 700 atm )
Szczękowa Pojedyncza-Wytwórca/ Roz /Ciś. Cameron / U / 13 5/8” / 10 000 psi ( 700 atm )
Linia i Węzeł Zatłaczania
Średnica linii zatłaczania / Ciśnienie 2 1/16” / 10 000 psi ( 700 atm )
Zasuwa ręczna – Wytwórca / Rozmiar Oilfield Valve / 2 1/16”
Zasuwa hydr. – Wytwórca / Model / Rozmiar Oilfield Valve / 2 1/16”
Linia i Węzeł Dławienia
Średnica linii dławienia / Ciśnienie 3 1/16” / 10 000 psi ( 700 atm )
Zasuwy ręczne – Wytwórca / Rozmiar Oilfield Valve / 3 1/16”
Zasuwa hydr. – Wytwórca / Rozmiar Oilfield Valve/ 3 1/16”
Super Choke - Wytwórca EEC 2 - 9/16” / 10 000 psi ( 700 atm )
Lokalizacja panelu sterowania Super Choke Szyb
System Sterowania Zagłowiczeniem Otworu
Wytwórca / Model Koomey / 35-220-3B / T 315-15-3
Ciśnienie pracy 3 000 psi ( 210 atm )
Elektryczna pompa – Ilość / Model 1 x UET 16HT
Powietrzne pompy – Ilość / Model 3 x UA 8526 TB
Lokalizacja zdalnych paneli sterowania 1 przy jednostce Koomey, 1 w Szybie
Instrumenty Pomiarowe
Kabina Wiertacza
Ciężarowskaz / Manometry Martin Decker / Martin Decker
Obrotomierz Autelec
Licznik skoków pomp płuczkowych Autelec
Wskaźnik siły naciągu liny klucza Martin Decker H6A32
Wskaźnik całkowitej objętości płuczki Autelec
Alarm dopływu / zaniku płuczki Autelec
Wskaźnik ilości płuczki w Zbiorniku Marszowym Autelec
Wskaźnik przepływu płuczki Martin Decker MFTX 4-A-2
Alarm maksymalnego/minimalnego przepływu Tak
Zdalne wyłączanie zasilania prądem stałym Tak
Zdalne wyłączanie zasilania prądem zmiennym Tak
Szyb
Rejestrator 7 kanałowy Guerpillon Model G 1025
Rejestrator całkowitej objętości płuczki Tak
System rejestracji gazów palnych i H2S Autochim: 4 czujniki gazów palnych i H2S
Przyrząd do pomiaru krzywizny otworu Totco, 1 – 16 stopni
Wciągarka drutowa Mathey / Surveyour GCS B2
Długość / Średnica drutu 25 000 ft ( 7 620 m ) / 0,092” ( 2,34 mm )
Wybrane Nowoczesne Oprzyrządowanie N 1625
Top Driver / CCTV na mostku pom. wieżowego Tak / Tak
Iron Roughneck Tak
Powietrzny System Kaskadowy Tak, modyfikowany
Samojezdny Podnośnik Kubełkowy Tak
Dźwig do załadunku materiałów płuczkowych Tak
Osiedle Mieszkalne typu Polarnego Tak

1(117)/2008
22
styczeń
 Pomimo tego, że urządzenie N 1625 – 3
zostało zbudowane w latach 90-tych zeszłe-
go wieku, jest na nim zastosowanych szereg
nowoczesnych rozwiązań, które chciałbym
omówić:
1. Varco / BJ - Top Drive, CCTV na mostku po-
mocnika wieżowego
Na urządzeniu National 1625 – 3 zamon-
towany jest Top Drive produkcji Varco / BJ, typ
TDS-4S o napędzie elektrycznym. Na urządze-
niach PNiG Kraków jest to już czwarty Top Drive,
ale pierwszy o napędzie elektrycznym. Urządze-
nie to umożliwia sprawne i bezpieczne wyko-
nywanie otworów pionowych, kierunkowych
Varco BJ / TDS-4S / Elektryczny / 590 Ton.
jak i poziomych. Ułatwia także pracę wiertacza
i daje mu więcej możliwości w przypadku kom-
plikacji bądź awarii wiertniczych.
W związku z koniecznością dokładnego
wglądu w proces skręcania elementów zestawu
przewodu wiertniczego jak i pracę pomocnika
wieżowego, na jego mostku zainstalowano ka-
CCTV na mostku pomocnika wieżowego.
Powietrzny System Kaskadowy.
merę telewizji przemysłowej (CCTV), a monitor skręcanie i rozkręcanie z kontrolowanym mo-
umieszczono przy stanowisku wiertacza. (patrz mentem „pasów” przewodu wiertniczego, bez
zdjęcia) użycia kluczy maszynowych.
Praca załogi wiertniczej staje się dużo ła-
2. Iron Roughneck twiejsza i bezpieczniejsza. Zobacz zdjęcie.
Od wielu, wielu lat konstruktorzy starają się
ułatwić i stworzyć bezpieczniejsze warunki dla 3. Powietrzny System Kaskadowy
pracy pomocników otworowych w szybie wiert- Praca załogi wiertniczej w atmosferze szkod-
niczym. W ostatnich latach firma „SHELL” bardzo liwej, zawierającej gazy toksyczne ( np.: H2S )
mocno popiera projekty urządzeń mechanicz- będzie ułatwiona jest dzięki zastosowaniu Po-
nych , które całkowicie wyeliminują obecność wietrznego Systemu Kaskadowego. Tradycyjnie
pomocników otworowych w pobliżu skręca- załoga wiertnicza, bądź Ratownicy, wykonywali
nych, bądź rozkręcanych elementów zestawu prace w atmosferze szkodliwej używając Indy-
wiertniczego. Podobne zadanie spełnia „IRON widualnych Aparatów Powietrznych ( Self Con-
ROUGNECK”. Jest to urządzenie umożliwiające tained Breathing Aparatus – SCBA ), w których
zapas powietrza wystarczał na około 60 minut
Iron Roughneck - Varco / SSW30
Wytwórca / Model oddychania. Powodowało to ograniczenie czasu
Zakres średnic / 3 ½” – 9 ½” / pracy do około 30 minut, gdyż wprowadzenie
Moment Ścinania / 16 590 kG m / i wyprowadzenie załogi zajmowało około 20
Rozcinania 13 825 kG m minut, plus 10 minut rezerwy.
Skręcanie przewodu wiertniczego 5” przy pomocy Iron Roughneck’a.
23 1(117)/2008
styczeń
 Powietrzny System Kaskadowy – który Powietrzny System Kaskadowy
obecnie jest modyfikowany w Polsce, umożliwi Zasilanie Kompresor powietrzny,
ciągłą pracę członków załogi w warunkach at- Magazynowanie Dwa stojaki z 950 litrowymi butlami, jeden zbiornik powie-
mosfery szkodliwej. trza w szybie, 5 regulatorów ciśnienia
Dystrybucja powietrza: 5 – zbiorniki płuczkowe, 5 – sita wibracyjne, 5 – szyb, 2
4. Samojezdny Podnośnik kubełkowy Miejsca i ilość podłączeń – mostek wieżowego, 1 – pulpit wiertacza + 15 podłączeń
Prowadzenie prac na wysokości w trakcie do Powietrznego Systemu dla 15 metrowych węży powietrznych
montażu urządzenia wiertniczego, montażu gło- Kaskadowego

Samojezdny Podnośnik Kubełkowy podczas przejazdu. Hydrauliczny Dźwig.

wic przeciwerupcyjnych, montażu hal, wymaga
zabezpieczenia prac wykonywanych na wyso-
kości. Dlatego też stosuje się specjalne windy
do podnoszenia ludzi ( Manrider ), rusztowania,
a najnowszym i najbezpieczniejszym sprzętem
jest Podnośnik Kubełkowy.
Pracę tego podnośnika można zobaczyć
na zdjęciach poniżej. Sterowanie ruchem pod-
nośnika odbywa się z pulpitu zamontowanego
w kuble.

Załadunek cementu przy pomocy Big Bags (1 tona). Pomocnik wieżowy dodawaniu odczynników chemicznych.

5. Dźwig do załadunku materiałów płuczko- w jednotonowych „Big Bagach” i załadowany

Samojezdny Podnośnik Kubełkowy podczas pracy.
wych, big bags.
Odeszło w przeszłość ręczne ładowanie
do lejów hydraulicznych dużych ilości worków
z materiałami płuczkowymi, a zwłaszcza z ba-
rytem. Pamiętam jak podczas pracy w latach
80-tych XX wieku, pracując jako inżynier płucz-
kowy w firmie „Saipem” w Iraku, własnoręcznie
wrzucałem do lejów hydraulicznych worki z od-
czynnikami chemicznymi. W czasie erupcji cała
załoga wraz z włoskim kierownikiem wiertni
pracowała ciężko przenosząc i ładując dziesiątki
ton barytu.
Obecnie do transportu barytu używa się
„Big Bags” o ciężarze 1 tony. „Big Bagi” są roz-
ładowywane przy pomocy sterowanego przez
pomocnika wieżowego małego dźwigu hy-
draulicznego. Cement jest również dostarczany
do Silosów Cementowych, pneumatycznie.
Ciężka fizyczna praca załogi wiertniczej jak
i członków ekip serwisowych została praktycz-
nie wyeliminowana.
6. Osiedle Mieszkaniowe typu polarnego
Podczas pracy w pewnych rejonach Ka-
zachstanu w zimie temperatura spada nawet do
– 40 stopni Celsjusza, dochodzą do tego bardzo
silne wiatry zwane „buranami”, to wszystko po-
woduje, że załodze dobrze służą Osiedla Miesz-
kalne typu Polarnego.
W poniższej Tabeli przedstawione zo-
stały jego podstawowe cechy. Nasze załogi
użytkowały już tego typu Osiedle Mieszkalne
podczas pracy na Sachalinie w latach 1997
– 1998.

1(117)/2008
24
styczeń
Osiedle Mieszkalne typu polarnego.
Osiedle Mieszkalne typu polarnego
Wytwórca / Typ
Ilość miejsc sypialnych Seniorzy / Juniorzy
Kuchnia / Messa, Magazyn spożywczy, Chłodnia
Kryte zbiorniki wody pitnej – Ilość x Pojemność
System oczyszczania wody
Pralnia, Pokój Radiowy, Pokój Szkoleniowy
Ambulatorium ze stołem chirurgicznym
Pamiętaj ściągnąć buty robocze w śluzie
wejściowej, dalej chodzi się już tylko w panto-
flach. Mieszkając w takim osiedlu, trzeba zapo-
mnieć o „barakach” z dykty i „wygódce” gdzieś
w polach.
W końcu trzeba było pożegnać się z załogą
urządzenia National 1625 - 3 i wrócić do kraju.
Aż nie chce się wierzyć patrząc na to zdjęcie, że
obecnie na polu naftowym Żubantam - Żusa-
łysaj temperatura w nocy spada do minus 28
stopni Celsjusza !
Można by jeszcze wiele pisać o tym urzą-
dzeniu, ale podobno jeden obraz znaczy więcej
Autor artykułu wraz z kazachskimi pracownikami serwisów naftowych.
ATCO / Osiedle Mieszkalne
typu polarnego, zwarte
20 + 80 = 100
1, 1, 1, 1
3 x 15 m3
Filtry piaskowe i filtry UV Buron
1, 1, 1
1 które w okresie sowieckiego komunizmu pro-
niż tysiąc słów, dlatego zapraszam na „Forum
Krzysztofa A. Fugla” (http://www.chrisfugiel.pl)
gdzie w Galeriach można znaleźć zdjęcia wraz
z opisami tego urządzenia.
Zamiast zakończenia
W Atyrau mieście położonym nad Morzem
Kaspijskim, mieście którego połowa położo-
na jest w Europie a druga połowa w Azji, jest
Rzymsko - Katolicka Atyrauska Administratura
Apostolska prowadzona przez polskiego bi-
skupa ordynariusza Jego Eminencję dr Janusza
Kaletę. Tuż obok jest Parafia Przemienienia
Cztery „Бабушки” i wieże wiertnicze – Уралмаш 3 Д.
25
Pańskiego, w której to kościele, nie widziałem
co prawda obrazu patronki Górników - Świętej
Barbary, ale są za to przepiękne witraże autor-
stwa znanych krakowskich witrażystów Macieja
i Piotra Kauczyńskich.
Na jednym z witraży są przedstawione
cztery „Бабушки”, Niemki z pochodzenia,
wadziły potajemną ewangelizację miejsco-
wej ludności i chrzciły też nowonarodzone
dzieci.
W tle witrażu, na stepie widać wieże wiert-
nicze urządzeń Uralmasz - 3 D !!!
Jest to chyba jedyna na świecie świątynia
katolicka udekorowana obrazami dotyczącymi
przemysłu naftowego, jeżeli ktoś zna inną pro-
szę niech da mi znać !
Mgr inż. Krzysztof A. Fugiel
PNiG Kraków Sp. z o.o.
Zdjęcia: Krzysztof A. Fugiel
1(117)/2008
styczeń