TESİS YER SEÇİMİ YÖNTEMLERI

• Histogram (çubuk grafik) yöntemi

• Sembolik mantıksal yöntem
• Gelir oranı karşılaştırma tekniği
• Ölçülemeyen etkenlerin sayısallaştırılması tekniği
– Eşit ağırlıklandırma
– Ağırlıklandırma
– Çift ağırlıklandırma yöntemi
• Ölçülebilen ve ölçülemeyen etkenlerin birlikte değerlendirilmesi
• Boyut Analizi
• Başa baş (sıfır kâr) noktası tekniği
• Ulaştırma maliyetlerinin en küçüklenmesi tekniği
• Tesis yeri seçiminde Transportation (ulaştırma tekniği)
 Histogram (çubuk grafik)
Alternatifler
Kriterler Ağırlık A B C D E Puanlar
Pu. Top. Pu. Top. Pu. Top. Pu. Top. Pu. Top. 1: çok kötü
İşgücü bolluğu 5 5 25 4 20 3 15 5 25 4 20 2: kötü
İşgücü kalitesi 3 4 12 3 9 3 9 4 12 2 6 3: yeterli
Toplumsal çevre 1 2 2 2 2 5 5 4 4 5 5 4: iyi
Bölgenin gelişimi 1 3 3 3 3 5 5 5 5 5 5 5: çok iyi

50

40
Bölgenin gelişimi
30 Toplumsal çevre
İşgücü kalitesi
20
İşgücü bolluğu
10

0
A B C D E
Ulaştırma Maliyetlerinin En Küçüğe
İndirgenmesi Tekniği

Koordinat 12
Üs 4; 11 11; 11
X Y 10
P1 Çiğli 4 4
8
P2 Balıkesir 4 11 14; 7
P3 Konya 7 2 6
P4 Bandırma 11 11 4 4; 4
P5 Eskişehir 14 7
2 7; 2

0
0 2 4 6 8 10 12 14 16
Ulaştırma Maliyetlerinin En Küçüğe
İndirgenmesi Tekniği
Üsler Aylık yük (Qi) $ / kg-km (Ci) Wi (x 105)
P1 Çiğli 30.000 kg 1 3
P2 Balıkesir 20.000 kg 1 2
P3 Konya 20.000 kg 1 2
P4 Bandırma 40.000 kg 1 4
P5 Eskişehir 10.000 kg 1 1

n
min TC   C i Qi d ( X , Pi )
i 1
Ulaştırma Maliyetlerinin En Küçüğe
İndirgenmesi Tekniği

(1) Zigzaglı uzaklık varsayımı: Kara ulaşımında kullanılır.

d(X, Pi) = x  xi  y  y i

(2) Düz uzaklık varsayımı: Hava ulaşımında kullanılır.

d(X, Pi) =  x  xi  2   y  y i  2
(3) Düz uzaklıkların karesi varsayımı: yangın istasyonu ve askeri üs benzeri
yerlerin seçiminde kullanılabilir.

d(X, Pi) =  x  xi    y  y i 
2 2
 Ulaştırma Maliyetlerinin En Küçüğe İndirgenmesi
Tekniği (Zigzaglı Uzaklık)

n
min TC   wi  x  xi  y  y i  ,
i 1

n n
min TC   wi x  xi   wi y  y i , bu durumda
i 1 i 1

min TC  min f(x)  min f(y) olur.

Her iki fonksiyonu en küçükleyen x, y değerleri ise şu algoritma ile bulunur:

m 1 n Bu eşitsizlikleri sağlayan (wm) değerinin ilişkin olduğu x ve y
 wi  0.5 wi
i 1 i 1
ortanca değerleri, aranan noktanın koordinatlarıdır. Burada
m n
eşitsizlik söz konusu olursa ilgili nokta şu şekilde bir aralık
w
i 1
i  0.5 wi
i 1
olarak ifade edilir:
[xm,xm+1] veya [ym,ym+1]
 Ulaştırma Maliyetlerinin En Küçüğe
İndirgenmesi Tekniği (Zigzaglı Uzaklık)

APSİS ORDİNAT
Nokta Apsis (xi) wi Σwi Nokta Ordinat (yi) wi Σwi
p1 x1 = 4 3 3 p3 y3 = 2 2 2
p2 x2 = 4 2 5 p1 y1 = 4 3 5
p3 x3 = 7 2 7 p5 y5 = 7 1 6
p4 x4 = 11 4 11 p2 y2 = 11 2 8
p5 x5 = 14 1 12 p4 y4 = 11 4 12
 Ulaştırma Maliyetlerinin En Küçüğe İndirgenmesi
Tekniği (Düz Uzaklığın Karesi)

d(X, Pi) =  x  xi    y  y i  olduğundan,

2 2

  olur. Bu fonksiyonu minimize eden X(x ,y ) noktası,

n
TC   wi  x  xi    y  y i 
2 2
0 0
i 1
matematiksel olarak şu koşulları sağlamalıdır:

dTC dTC
0 0
dx 0 dy 0

Dolayısıyla TC’nin X ve Y’ye göre parçalı türevlerinin alınıp 0’a eşitlenmesiyle şu

formüller elde edilir:
n n

w x i i w y i i
x0  i 1
n
ve y0  i 1
n

w
i 1
i w
i 1
i
 Weiszfeld Method:

m
Minimize TC  c i f i (x i  x) 2  (y i  y) 2
i 1

As before, substituting wi=cifi and taking the

derivative of TC with respect to x and y yields
 Weiszfeld Method:
TC 1 m w i  2(x i  x)
x

2

i 1 (x i  x) 2  (yi  y) 2
m
wixi
  
i 1 (x i  x) 2  (yi  y) 2
m
wix
 0
i 1 (x i  x) 2  (yi  y) 2
 Weiszfeld Method:
m
wixi

i 1 (x i  x) 2  (y i  y) 2
x  m
wi

i 1 (x i  x) 2  (y i  y) 2
 Weiszfeld Method:
TC 1 m w i  2(yi  y)
y

2

i 1 (x i  x) 2  (yi  y) 2
m
w i yi
  
i 1 (x i  x) 2  (yi  y) 2
m
wiy
 0
i 1 (x i  x) 2  (yi  y) 2
 Weiszfeld Method:
m
w i yi

i 1 (x i  x) 2  (y i  y) 2
y  m
wi

i 1 (x i  x) 2  (y i  y) 2
 Weiszfeld Method:
Step 0: Set iteration counter k = 1;
m m

w x i i w y i i
xk  i 1
m
; yk  i 1
m

w
i 1
i w
i 1
i
 Weiszfeld Method:
m
wi xi
Step 1: Set

i 1  xi  x  2   yi  y  2
x k 1  m
wi

i 1  xi  x  2
  yi  y 
2

m
wi yi

i 1  xi  x  2   yi  y  2
y k 1  m
wi

i 1  xi  x  2   yi  y  2
Step 2: If xkk+1
+1 = xkk and ykk+1
+1 = ykk, Stop. Otherwise,

set k = k + 1 and go to Step 1

 Table 11:
Departments # xi yi wi
1 10 2 6
2 10 10 20
3 8 6 8
4 12 5 4