ÇATIŞMA YÖNETİMİ

Doç. Dr. Emin KARİP

3. Baskı
 Doç. Dr. Emin Karip
ÇATIŞMA YÖNETİMİ
ISBN 975-6802-03-0

© Pegem A Yayınları, 2003

Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem A Yayıncılık Tic. Ltd. Şti.'ne aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan
kitabın tümü ya da bölümleri mekanik,
elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt veya
başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz,
dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı
bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan
kitaplar hakkında yayınevimize
bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.

1. Baskı: Kasım 1999

2. Baskı: Kasım 2000
3. Baskı: Mart 2003

Kapak Tasarımı
zulfin.eua

Yayın Yönetmeni
Gürsel Avcı

Baskı ve Cilt
Cantekin Matbaacılık
(312) 384 34 35

Pegem A Yayıncılık Tic. Ltd. Şti.

Adakale Sokak 4/B Yenişehir Ankara
Tel: (312) 430 67 50 – 430 67 51 – 435 44 60
Belgegeçer: (312) 430 67 51
İnternet: www.pegema.com.tr
e-posta: pegema@pegema.com.tr

ii
Doç. Dr. Emin Karip

1964 yılında Osmaniye’de doğdu.

1985 yılında Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi
Eğitim Yönetimi ve Planlaması Bölümü’nden mezun
oldu.
1986 yılında Milli Eğitim Bakanlığı burslusu olarak ABD’ye
gitti.
1989 yılında University of Pittsburgh’da Eğitim Yönetimi
Alanında Yüksek Lisansını, 1994’de Doktora
çalışmasını tamamladı.
Doktora çalışması süresince USAID tarafından
desteklenen çeşitli uluslar arası projelerde “araştırma
danışmanlığı” ve Pittsburgh Üniversitesi Toplumsal
Araştırmalar Merkezi’nde (UCSUR) “araştırma
uzmanlığı” yaptı. Aynı kurumda doktora sonrası
çalışmalarda bulundu.
1995 yılında Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Eğitim
Bilimleri Bölümü’nde Öğretim Görevlisi olarak göreve
başladı.
1996 yılında Yardımcı Doçentliğe atandı.
1998 yılında 8 ay süreyle Pittsburgh Üniversitesi’nde
“ziyaretçi öğretim üyesi” olarak çalışmalara katıldı.
1999 yılında Eğitim Yönetimi ve Teftişi alanında Doçent
unvanını aldı.
Halen Eğitim Yönetimi Dergisi Editörlüğünü yürüten yazar,
“değişimin yönetimi”, “dönüşümcü liderlik”, “eğitimde
yeniliklerin uygulanması” konularında çalışmalarını
sürdürmektedir.

iii
 Anneme
ve
Babama,

iv
 SUNU
Çatışmasız bir örgütün üzerine ölü toprağı serpilmiştir.
Gelişmeyi sağlayacak iç dinamiklerinin önemli bir kısmından
yoksundur; durağandır, heyecansızdır. Her tür örgütte ve her
düzeyde yöneticinin çatışmayı sezinlemek, çözümlemek (analiz
etmek) ve özellikle çatışmayı yönetmek yeterliliklerini kazanmış
olması gerekir. Ne var ki genel olarak yöneticiler "normal düzenin
ve sükunetin korunması" konusunda daha duyarlıdırlar.
Öğretmen açısından uysal ve sessiz çocuk, okullarda sınıfları
dikensiz gül bahçesine çevirmenin önkoşuludur. Bunun gibi "itaatkâr
ve uyumlu" örgüt üyeleri problemsiz yönetim tutkunu klasiklerin
özlemidir. Yirminci Yüzyılın sonunda hiçbir yönetici aykırılıklara
prim vermeye eğilimli görünmüyor. Örgüt içinde farklı düşünce ve
davranışları bir fırsat olarak değerlendirmeye yönelmek yerine,
başarıya "sükunet", "istikrar" arayışları ile ulaşmak, yeğlenen bir
yönetim biçemi olarak öne çıkmaktadır. Bu yönetim anlayışında
farklılıklar "kural dışı" çatışmalar "disiplinsizlik" ve "otorite
zayıflığının sonucu gibi değerlendirilmektedir.
Pegem+A eğitim alanında yayın politikalarını belirlerken
geleneksel "okul", "öğretim" kavramları ile sınırlı kalmak yerine
içerikte bu kavramları da kapsayan daha üst kavramları işleyen
yapıtları kazandırmaya özen göstermektedir. Bu nedenle Dr. Karip,
ÇATIŞMA YÖNETİMİ yapıtının son çıktılarını okumak üzere
verdiğinde, insan ilişkilerinin doğal bir doğurgusu olan "çatışma"nın,
yönetsel alanının kapsamlı bir boyutu olarak yalın biçimde
açımlanışını gördüm ve kitabın tümünü ilgi ile okudum.
Dr. Karip, bu kitabında, çatışmayı yönetmenin salt yöntem ya da
tekniklerini değil aynı zamanda mantığını da vermektedir.
Çatışmanın mantığına ulaşan okul ya da eğitim yöneticilerinin kendi
"özgün" ya da özel kurumlarındaki çatışmayı sezinleyip
çözümlemeleri daha üst bir yeterlik kazanarak çatışmayı yönetmek
için gerekli temel araçları kazanmalarının bu yolla kolaylaşacağı
daha ussal bir yaklaşım gibi görünmektedir. Kurumlarında çatışma

v
olmadığını zanneden, ya da çevresini bu yönde ikna edebilmek için,
telkinlerde bulunan yöneticilerin bu kitabı okuduktan sonra
aymazlıklarının ya da kurnazlıklarının başkaları tarafından
bilindiğinin, en azından sezinlendiğinin farkına varmaları beklenir.
Bu nedenle yapıtın salt eğitim alanındaki yöneticilerden çok
insanlarla birlikte olan, onlarla birlikte bir hedefe yönelmiş, herkes
için yararlı olacağına inanıyorum. Aile içi ilişki tür ve
düzeylerinden, ticari ortamdaki, hatta uluslararası boyutlarıyla
rekabet kaynaklı çatışmaları anlamak, yorumlamak açısından Dr.
KARİP'in yapıtı rafine edilmiş bir çalışma olarak önerilebilir.
Dr. Karip'in "öz/özet yazmak" konusundaki katı alışkanlığı
nedeni ile kitabın okunuşunda noktalama işaretleri daha bir önem
kazanmaktadır. Yalın anlatım okuyucuya hızlı okuma olanağı ve hızı
sağlamakta ve zaman kazandırmaktadır.
ÇATIŞMA YÖNETİMİ kitabının yöneticilerin kaygı ve stres
kaynağı olan "çatışma fobisi"ni yenmelerinde etkili bir araç, bir
bakıma "el kitabı" olarak kullanılacağına inanıyorum. Ayrıca
çatışmanın anatomik olarak yalın bir yapısı, fakat fizyolojik olarak
karmaşık bir işleyişi olduğunu anlayan yöneticilerin, kurumlarındaki
çatışmaları "bastırmak" ya da "küllemek" yerine çatışmayı yönetmek
cesaretini kazanıp yönetsel kalitelerini artırabileceklerini
umuyorum.
Tüm bu umutlarımıza kaynaklık eden yapıtından dolayı Dr.
Emin Karip'e teşekkür etmek yetmez. Örgüt ortamında, yönetimde
çatışma alanlarını daha kapsamlı taramasını, özellikle İKY açısından
yöneticilerin gelecekte daha çok gereksinim duyacakları "mesleki
dayanışma örgütleri", "sivil toplum örgütleri" ile çatışmaları
tanımlayan yapıtları ile hızlı değişim ortamında uzağı görmek
isteyen yöneticilere ışık tutmasını, kılavuzluk etmesini de bekliyoruz.

Prof. Dr. Aytaç AÇIKALIN

Ankara
Kasım 1999

vi
 ÖNSÖZ
Çatışma toplumsal yaşamın bir parçasıdır. Bireysel
değerlerde, geçmiş yaşantılarda, inanışlarda ve algılarda
farklılıkların doğal bir sonucu olarak anlaşmazlıklar ve
uzlaşmazlıklar kaçınılmaz bir olgudur. Çatışma sonucunun olumlu
ya da olumsuz olması çatışmanın nasıl yönetildiğine bağlıdır.
Çatışma sonucunda küskünlüklerin, kırgınlıkların oluşması,
ilişkilerin bozulması ve iş veriminin düşmesi iyi yönetilmeyen
çatışmaların göstergesidir.
Bazı kaynaklara göre yöneticiler zamanlarının %40’ını personelin
çatışmalarıyla uğraşmakla geçirirler (Baskerville, 1993). Bu nedenle
gelişmiş ülkelerde çoğu kurumlar personeli için belirli aralıklarla
çatışma yönetimi becerilerini geliştirmeye yönelik seminer
çalışmaları düzenlerler. Günümüzde bu ülkelerde özel olarak
çatışma yönetimi alanında çalışan bir çok profesyonel kurum vardır.
Bu kitap, yöneticilerin ve personelin çatışma yönetimi becerilerinin
geliştirilmesine katkıda bulunmak amacıyla hazırlanmıştır. Yedi
bölümden oluşan bu eserde çatışma konusu ve çatışma yönetimi
kurumlarda yaşanmış örnek olaylardan kesitler verilerek pratik bir
yaklaşımla ele alınmıştır. Kullanılan örnek olaylarda kurumların ve
bireylerin adları saklı tutularak olayı aktaran bireylerin yaşantıları
kendi algıladıkları ve yaşadıkları biçime uygun olarak verilmiştir.
İletişimin hızla geliştiği ve değişimin kurumların ve toplumların
değişmez tek özelliği halini aldığı günümüz kurumlarında ve
toplumlarında farklılıkların artması kaçınılmaz bir durum olarak
karşımıza çıkmaktadır. Diğer bir deyimle, çatışmaların azalması
değil, artması beklenmektedir. Bu olgu çatışma yönetimi üzerinde

vii
yoğunlaşmayı ve yalnızca kurumlarda değil, toplumun her kesiminde
çatışma yönetimi becerilerini geliştirmeyi zorunlu kılmaktadır.
Bu kitabın hazırlık sürecinde eleştirilerini ve desteğini benden
esirgemeyen değerli Hocam Prof. Dr. Aytaç Açıkalın’a, önerileriyle
katkı sağlayan Prof. Dr. Hüseyin Başar’a ve Dr. Kemal Köksal’a,
kitabın tasarımında emeği geçen Pegem A takımına teşekkür ederim.
Doç. Dr. Emin KARİP
Ankara
Mart 2003

viii
 İÇİNDEKİLER

Sunu..................................................................................................... v
Önsöz................................................................................................. vii
İçindekiler .......................................................................................... ix
Şekiller ve Tablolar Listesi ............................................................. xiii

Bölüm 1
ÇATIŞMA KAVRAMI

Yönetimin Çatışmaya Bakışı ............................................................. 6

Çatışma Evreleri............................................................................... 11
Basit Farklılık .............................................................................. 15
Anlaşmazlık ................................................................................. 15
Uzlaşmazlık.................................................................................. 16
Kampanya .................................................................................... 16
Yasal Çekişme ............................................................................. 18
Şiddet ve Kavga ........................................................................... 19
Çatışma Türleri................................................................................. 20
Kaynaklarına Göre Çatışma Türleri .......................................... 20
Çatışma Düzeyine Göre Çatışma Türleri.................................. 24
Çatışmanın Kaynakları..................................................................... 26
Çatışmanın Bireysel Kaynakları ................................................. 26
Çatışmanın Sonuçları ....................................................................... 33
Çatışmanın Olası Olumlu Sonuçları .......................................... 36
Çatışmanın Olası Olumsuz Sonuçları ........................................ 39

ix
 Bölüm 2
ÇATIŞMA YÖNETİMİ STRATEJİLERİ

Çatışma Yönetimi ............................................................................ 43

Çatışma Yönetiminde Eylem Basamakları ............................... 46
Çatışma Yönetiminde Temel Beceriler..................................... 49
Çatışmaların İzlenmesi ve Ortaya Çıkarılması............................... 51
Çatışma Yönetimini Etkileyen Faktörler ....................................... 53
Toplumsal ve kültürel ortam ...................................................... 53
Çatışma konusunun niteliği ........................................................ 58
Tarafların katılığı......................................................................... 59
Tarafların birbirine yaklaşımı..................................................... 59
Tarafların özellikleri ................................................................... 60
Yanlış yargılar ve algılar ............................................................. 62
Çatışma Yönetimi Stratejileri ......................................................... 63
Bütünleştirme .............................................................................. 64
Uyma-İtaat Etme......................................................................... 65
Hükmetme-Üstünlük Kurma ..................................................... 66
Kaçınma ....................................................................................... 67
Uzlaşma-Karşılıklı Ödün Verme .............................................. 68
Uygun Stratejinin Seçimi ............................................................ 69

Bölüm 3
ÇATIŞMADA KIZGINLIĞIN KONTROL ALTINA ALINMASI

Kızgınlık Duygusu ............................................................................ 76

Kızgınlık Tepkileri............................................................................ 81
Kızgınlığın Yönetimi ........................................................................ 83
Kızgınlığın Farkına Varmak ....................................................... 85
Kızgınlık Uyarımının Kontrol Edilmesi .................................... 86
Kızgınlığa Neden Olan Varsayımların Değiştirilmesi .............. 88
Kızgınlığın Nedeninin Belirlenmesi........................................... 90
Bireyin Kendini Güçlendirmesi.................................................. 91
Kızgınlığın İfade Edilmesi ......................................................... 92

x
 Bölüm 4
ÇATIŞMA SÜRECİNDE İLETİŞİM

İletişim Süreci ................................................................................... 99

İletinin Algılanması................................................................... 102
Güven Oluşturma ..................................................................... 105
Dinleme ..................................................................................... 106
Yansıtıcı Dinleme...................................................................... 108
İletişim Yeterliği............................................................................. 112
İletişim Biçimleri ........................................................................... 119
Diyalog Kurma ............................................................................... 122
Diyalogu Yönetme .................................................................... 125
İletişimin Sağlanmasıyla Problem Çözülür mü?.......................... 130

Bölüm 5
ÇATIŞMADA ÜÇÜNCÜ TARAFLAR VE ARABULUCULUK

Çatışma Yönetiminde Yaklaşımlar................................................134

Çatışmada Üçüncü Tarafların Rolleri ...........................................137
Destek Rolleri..........................................................................138
Anlaşma Rolleri ......................................................................140
Arabuluculuk ...................................................................................144
Arabuluculuk Biçimleri...............................................................145
Yöneticinin Arabuluculuğu ........................................................149
Arabuluculuk Süreci ...................................................................150
Arabuluculuk Stratejileri ................................................................153
İletişim-Yardım Stratejisi ..........................................................153
Anlaştırma-Yönlendirme Stratejisi...........................................158
İşlemsel Strateji ..........................................................................161

xi
 Bölüm 6
ANLAŞMAZLIKLARIN MÜZAKERE EDİLMESİ

Müzakere ve Pazarlık Kavramları..................................................171

Müzakere Kararı .............................................................................174
Müzakerenin Önkoşulları...............................................................177
Müzakere İçin Hazırlık ...................................................................180
Müzakerenin Yürütülmesi..............................................................184
Müzakerede Çıkarlar, Haklar ve Güç ..........................................189
Müzakere Hangi Öğe Üzerinde Yoğunlaşmalıdır?.................192
İlkeli Müzakere Yöntemi ...............................................................194

Bölüm 7
OKULLARDA ÇATIŞMA YÖNETİMİ
ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yöntem ............................................................................................199
Kritik Olay Analizi Tekniğinin Uygulanması............................200
Kritik Olayların Analizi ..............................................................202
Bulgular ve Yorum..........................................................................204
Çatışma Konuları ve Nedenleri.................................................206
Tarafların Çatışma Yönetim Stratejileri ..................................212
Çatışmanın Taraflar Üzerinde Etkileri.....................................217
Sonuç ve Öneriler............................................................................221

Kaynakça..........................................................................................227

xii
 TABLOLAR LİSTESİ
Sayfa
Tablo 1. Çatışmanın Aşamaları....................................................... 14
Tablo 2. Çatışma Kaynakları ........................................................... 30
Tablo 3. Çatışmaya İlişkin Yanılgılar ve Gerçekler....................... 34
Tablo 4. Çatışma Yönetim Stratejilerini Kullanmanın Uygun
Olduğu ve Uygun Olmadığı Durumlar............................. 71
Tablo 5. Çatışma Çözümleme Yaklaşımları................................. 134
Tablo 6. Çatışmanın Kimle Yaşandığının Cevaplayıcının Görev
Değişkenine Göre Dağılımı ............................................ 205
Tablo 7. Çatışma Konuları............................................................. 207
Tablo 8. Çatışma Nedenleri........................................................... 209
Tablo 9. Çatışma Yönetimi Stratejilerinin Kullanımı ................. 213
Tablo 10. Cevaplayıcıların Kullandığı Stratejilerin Görev
Unvanlarına Göre Dağılımı ............................................ 214
Tablo 11. Cevaplayıcının Algısına Göre Kritik Olayda Karşı Tarafın
Kullandığı Çatışma Yönetimi Stratejileri................... 215
Tablo 12. Çatışmanın Cevaplayıcıların Morali Üzerine Etkisi ... 217
Tablo 13. Cevaplayıcıların Algısına Göre Çatışmanın Karşı Tarafın
Morali Üzerine Etkisi ...................................................... 219
Tablo 14. Çatışmanın Cevaplayıcıların Performansı Üzerinde
Etkisi ................................................................................ 220
Tablo 15. Çatışmanın Cevaplayıcıların İşe Dönük Çabası Üzerine
Etkisi.............................................................................. 220

xiii
 ÇİZELGELER LİSTESİ

Sayfa
Çizelge 1. Çatışma Düzeyinin Verimliliğe Etkisi..........................35
Çizelge 2. Örgütsel Çatışmayı Yönetme Süreci ............................44
Çizelge 3. Çatışma Döngüsü...........................................................57
Çizelge 4. Çatışma Yönetim Stratejileri Modeli...........................63
Çizelge 5. Kızgınlığın Kontrol Altına Alınması ............................84
Çizelge 6. Yansıtıcı Dinleme Süreci-Döngüsü..............................109
Çizelge 7. Üçüncü Taraf Rollerinin Sınıflandırılması ..................137
Çizelge 8. Bireyin Müzakereye Girme Kararını Etkileyen
Etkenler..........................................................................175
Çizelge 9. Müzakere Güç, Haklar ve Çıkarlar Arasında İlişki ....191

xiv
Bölüm 1

ÇATIŞMA KAVRAMI

İnsanların etkileşim halinde olduğu her ortamda çatışma

kaçınılmaz bir olgudur. Bireyler, gruplar ve örgütler
amaçlarını gerçekleştirmek için çalışırken sürekli bir etkileşim
içindedirler. Bu etkileşim sürecinde taraflar arasındaki
ilişkilerde, etkinliklerde uyuşmazlık ve tutarsızlıklar iki taraf
arasında çatışmayı doğurur (Rahim, 1992). Uyuşmazlık ve
tutarsızlıklar tarafların kıt bir kaynağı paylaşımı, ortak bir
eylem veya etkinlikte farklı şeyler yapmak istemeleri, farklı
değerlere, tutumlara ve inançlara sahip olmalarından
kaynaklanabilir. Çatışma bir çıkar, güç ve statü çekişmesi
olarak da tanımlanabilir. Çatışma bir ya da birden fazla
toplumsal ya da bireysel taraf aşağıdaki durumlardan biri ile
karşılaştığında ortaya çıkabilir (Rahim, 1992):
ƒ Bir birey ya da gruptan kendi ilgi, ihtiyaç ve
çıkarlarına ters düşen bir etkinlikte bulunmasının
istenmesi.
ƒ Başka bir birey ya da grubun tercihlerinin
uygulanmasını engelleyecek, onlara ters düşecek bir
davranış tercihinin olması.
Bölüm 2

ÇATIŞMA YÖNETİMİ
STRATEJİLERİ

ÇATIŞMA YÖNETİMİ

Çatışma yönetimi, uzlaşmazlığı belirli bir yönde sonuca

yöneltebilmek için çatışmaya taraf olanların ya da üçüncü bir
tarafın karşılıklı olarak bir dizi eylemde bulunmasıdır.
Eylemler çatışmanın sona erdirilmesine ya da çatışma
sürecinin etkilenmesine yönelik olabilir. Çatışma yönetiminin
amacı olumlu, barışçıl ve uzlaşmacı bir biçimde çatışmayı
sonlandırmak olabileceği gibi, karşı tarafa üstünlük kurmaya
yönelik de olabilir (Ross, 1993). Çatışmayı çözme ise çatışma
yönetiminden farklı olarak, çatışmanın taraflar arasında
uzlaşma ya da anlaşma ile sonuçlanmasını içerir.

Çatışma yönetimi sürecinde her zaman çatışmanın

çözümlenmesi ve bir şekilde uzlaşma sağlanarak çatışmanın
sonuçlandırılması gerekmez. Çatışma yönetimi örgütsel
etkililik için belirli bir düzeyde çatışmanın varlığını ve
çatışmanın farklı durumlarda uygun stratejilerle yönetilmesini
gerektirebilir. Çatışma yönetim süreci çatışmanın
Bölüm 3

ÇATIŞMADA KIZGINLIĞIN
KONTROL ALTINA ALINMASI

Duygular çatışmanın ayrılmaz bir öğesidir. Duygusal

tepkiler çatışmayı başlatan kıvılcımlar olabileceği gibi,
çatışmanın çözümünde de etkin bir rol oynayabilir. Çatışmada
gösterilen suçlama, gizleme, bastırma ve kızgınlık gibi
duygusal tepkiler, çoğu zaman bilinçli ve isteğe bağlı değildir
(Hendricks, 1991). Çoğunlukla bireyler bu tepkilerin farkına
varma, tepkileri belirleme ve yapıcı bir biçimde ifade etmede
güçlük çeker. Ancak, belirli bir ölçüde de olsa duygular
kontrol altına alınabilir ve duygusal tepkileri yapıcı bir
biçimde ifade etme becerisi geliştirilebilir. Çatışmada
duyguları yapıcı bir biçimde ifade etme yerine, suçlama ve
gerçekleri, duyguları ve kızgınlığı gizleme gibi duygusal
tepkilere başvurulur.

Bir problemle karşılaşıldığında genellikle bir “suçlu” ve

sorumlu arama eğilimi görülür. Bu eğilim problemin karmaşık
bir hal almasına ve problemle karşılaşan bireyin çözümden
çok suçlama üzerinde yoğunlaşmasına neden olur. Bir kez
suçlamalara başlandığında çözüm seçenekleri geliştirmek
güçleşir. Problemin sözde kaynağı belirlenir ve olayın sözde
Bölüm 4

ÇATIŞMA SÜRECİNDE
İLETİŞİM

İLETİŞİM SÜRECİ

İletişim en az iki kişi arasında sözel ya da sözel olmayan

iletilerin sunulması ve alınması sürecidir. Bu süreçte
taraflardan her biri karşı tarafı etkilemeye çalışır. Bilinçli ve
bilinçli olmadan başka birini etkilemek için yapılan her şey
iletişim olarak tanımlanabilir (Katz ve Lawyer, 1994). İletişim
sürecinde taraflar düşüncelerini, duygularını ya da bir bilgiyi
sözcüklerle, ses tonuyla, fizyolojik görünüm, hareket ve
duruşlarıyla karşı tarafa iletmeye çalışır. İletişimde maksat bir
anlamı karşıdaki kişiye aktarmaktır. Anlamı aktarmaya çalışan
taraf anlamı sözcüklerle ya da fizyolojisiyle karşı tarafa
iletmeye çalışır. Sözcüklere ya da fizyolojiye yüklenen anlamın
karşı tarafa aktarılmasında ileti karşı tarafın algısı, filtreleme
ve engellerden geçerek karşı tarafı etkiler (Gürgen, 1997).

Sözcükler kendi başına bir anlam taşımaz. Sözcüklerin anlamı

nasıl bir yüz ifadesiyle, hangi ortamda, hangi iletiye tepki
olarak ve nasıl bir ses tonuyla söylendiğine bağlı olarak
değişebilir. Karşıdaki kişiye “çok zekisin” derken bu iki sözcük
Bölüm 5

ÇATIŞMADA ÜÇÜNCÜ
TARAFLAR VE
ARABULUCULUK

ÇATIŞMA YÖNETİMİNDE YAKLAŞIMLAR

Çatışmada taraflar çatışmayı farklı yaklaşımlarla

çözümlemeye çalışabilir. Tablo 5 bu yaklaşımların genel bir
sınıflamasını göstermektedir. Taraflardan her biri tek taraflı
çözüm, karşı tarafla ortak bir çözüm ve üçüncü bir tarafın
aracılığı ile çözüm yaklaşımlarından birini tercih edebilir
(Ross, 1993). Bu yaklaşımlar birbirinden bağımsız gözükse de,
uygulamada taraflar bu yaklaşımları bir arada kullanabilir.
Örneğin bir yandan tek taraflı çözüm yollarına başvururken,
diğer taraftan üçüncü bir taraf aracılığı ile çözüm yolları
arayabilir.

Tek taraflı çözüm arama genellikle yapıcı bir nitelik taşımaz.

Taraflardan güçlü olanı diğerine isteklerini ve kendi çıkarına
uygun olan çözümü empoze etmeye çalışır. Tek yönlü olarak
Bölüm 6

ANLAŞMAZLIKLARIN
MÜZAKERE EDİLMESİ

MÜZAKERE VE PAZARLIK KAVRAMLARI

Müzakere yaşamın bir parçasıdır. Bireyler kendilerini
etkileyen kararlarda söz sahibi olmak isterler. Başkaları
tarafından dikte edilen kararları kabul etmek istemeyenlerin
sayısı arttıkça farklılıklar ve çatışmalar ortaya çıkmaktadır.
Farklılıkların ve çatışmanın olduğu her durumda, taraflardan
biri diğerinin taleplerine boyun eğmedikçe, farklılıklarla yapıcı
ve barışçıl bir biçimde başetmenin yolu farklılıkları ve
çözümleri müzakere etmektir (Fisher, Ury ve Patton, 1991).
Müzakere, farklı çıkarların ve ihtiyaçların karşılanmasına
yönelik bir etkileşim sürecidir. Müzakerede amaç,
başkalarının kararlarını etkileyerek istediklerinizi elde etmek
için onların düşüncelerini değiştirmek, karşılıklı iletişimle ikna
etmek, ortak bir karar vermek, ilgilerde ve ihtiyaçlarda
ortaklığı sağlamaktır. Temelde müzakere, birbirine zıt olan
ilgilerin ve ihtiyaçların karşılanmasına yönelik bir takas
sürecidir. Müzakere, bireysel ve toplumsal yaşamda her türlü
etkileşimi içerecek biçimde geniş kapsamlı olarak
tanımlanabileceği gibi, belirli bir durumda belirli bir amaç için
etkileşim olarak da tanımlanabilir (Keltner, 1994). Aşağıda bu
tanımlardan bazı örnekler sunulmaktadır:
Bölüm 7

OKULLARDA
ÇATIŞMA YÖNETİMİ ÜZERİNE
BİR ARAŞTIRMA

Türkiye’de örgütlerde çatışma alanında yapılan

araştırmalar örgütlerde çatışmaların nedenleri ve çözüm
yolları gibi konular üzerinde yoğunlaşmıştır. Bu
araştırmalardan bir kısmı konuyu örgütsel yapı ile ilgili görev,
yetki ve emirler açısından incelerken (Aydın, 1998; Kozan,
1990), bir kısmı da konuya hangi durumların ve nedenlerin
örgütte çatışmaya neden olabileceğine ilişkin görüşleri
belirleme biçiminde yaklaşmıştır (Demirbolat, 1997; Korkmaz,
1994).

Bu araştırmada, aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır:

1. Okullarda yaşanan çatışmaların konuları ve nedenleri
nelerdir?
2. Tarafların çatışma sürecinde, yoğun olarak
kullandıkları çatışma yönetimi stratejileri nelerdir?
 KAYNAKÇA

Avruch, K. & P. W. Black, (1991). The Culture Question and Conflict

Resolution. Peace and Change, Vol. 16, Issue 1, pp. 22-45.
Aydın, M. (1998). Eğitim Yönetimi. Hatiboğlu Yayınevi, Ankara.
Ayoke, O. B., Hartel, C. E. J. & Callan, V. J. (2002). Resolving the
Puzzle of Productive and Destructive Conflict Culturally
Heterogeneous Workgroups: A Communication
Accommodation Theory Approach. Internatioanl Journal of
Conflict Management, Vol. 13, Issue 2, pp.165-195.
Baron, R. A. (1986). Behavior In Organizations, Allyn and Bacon,
Boston.
Baron, R. A. (1989). Negative Effects of Destructive Criticism: Impact
on Conflict, Self-Efficacy, and Task Performance. In M. A.
Rahim, Managing Conflict, Praeger, New York.
Baskerville, D. M. (1993). How Do You Manage Conflict. Black
Enterprise, Vol. 23, Issue 10, pp. 62-66.
Bellegris, A. (1996). The Boss as Referee. Business Quarterly, Vol. 61,
Issue 1, p. 17.
Bennis, W., J. Parikh, & R. Lessem, (1994). Beyond Leadership.
Blackwell Publishers, Oxford, UK.
Bergmann, T. J. Ve R. J. Volkema (1989). Understanding and
Managing Conflict at Work: Its Issues, Interactive Processes, and
Consequences. In M. A. Rahim, Managing Conflict, Praeger,
New York.
Black, D. (1993). The Social structure of Right and Wrong. Academic
Press, Inc., New York.