Softver

• Računarski softver – svi programi po

kojima računar radi
Aplikativni programi
Računarske tehnologije 2 Programski sistem
Softver računarskog sistema Operativni sistem
Hardver
IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11.
Industrijsko inženjerstvo i menadžment

Softver Operativni sistem

• Skup
Operativni sistem – automatskih i manuelnih procedura,
– tabela i
Drajveri – radnih datoteka,
Drajveri koje omogućavaju korisnicima da
BIOS
efikasno
– koriste i
Hardver – dele
raspoložive računarske resurse
3 4

Operativni sistem Zadaci administratora sistema

• Manuelne procedure (operativna pravila)
– su procedure koje treba primeniti nad
operativnim sistemom
• u cilju ispunjenja nekog njegovog zadatka
• Najčešće ih izvršava
ADMINISTRATOR SISTEMA
• Nadgledanje (praćenje) rada sistema i
iskorišćenja resursa
• Realizacija politike zaštite od
neovlašćenog pristupa i uništenja
• Realizacija politike dodele prava resursa
• Praćenje i podešavanje performansi
sistema

5 6

1
 Zadaci administratora sistema
• Instalacija operativnog sistema
• Inicijalizacija (start up)
• Zaustavljanje rada (shutdown)
• Obezbeđenje pouzdanosti i spremnosti
sistema (arhiviranje (backup), restauracija)
Cilj operativnog sistema
• Olakšati programeru / krajnjem korisniku
upotrebu hardvera (računarskog sistema)
• Obezbediti da više korisnika,
– istovremeno i
– ravnopravno
koriste raspoložive računarske resurse

7 IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11.

Lakša upotreba hardvera { Fajl sa Tekst Tabela Raster Vektorski Audio Video
fajl
podacima fajl fajl fajl fajl

• Korisnik “vidi” virtuelnu mašinu, koja mu je

Stranic
Vektori

D
Redo
Slogovi

Bitm a

ig it

Viš
prilagođenija od stvarne mašine

aliz

estr
vi i ko
e

pa

ova

uke
na
Stvarna

lone
Polja

b
Reči

itm
mu
Ono šta korisnik vidi zavisi

ape
Virtuelna mašina

zika
(ili virtuelna) od softvera koji se koristi

i dr
.
mašina
Translator

Programski sistem/
Šta hardver vidi Bajtovi
Operativni sistem
IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11. IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11. { Bitovi

Istovremeno i ravnopravno
Lakša upotreba hardvera korišćenje resursa
• Resursi
– Fizički
• Sistemski hardver
– procesor, memorije, U/I uređaji, komunikacioni interfejsi
– Logički
• Softver
• Podaci
• Da bi bio ispunjen zahtev za efikasnom iskorišćenšću
resursa
– operativni sistem mora se ponašati kao upravljač resursima

IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11. IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11.

2
 OS kao upravljač resursima
IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11.
Programi prevodioci
• Program napisan na višem programskom jeziku
naziva se izvorna verzija programa i nije razumljiv
računaru
– pa njegove naredbe moraju biti prevedene na mašinski
programski jezik
• Programi napisani na višem (simboličkom)
programskom jeziku, prevode se u programe
napisane na mašinskom programskom jeziku
pomoću:
– kompajlera ili
– interpretera
IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11.

Izvršavanje kompajliranih programa

Kompajleri
• Kompajleri su programi koji:
– program napisan na višem (simboličkom) programskom Izvorni kod Prevodilac Izvršni kod
jeziku, prevode u program napisan na mašinskom
programskom jeziku
– prevodeći ceo program odjednom i Operativna memorija
– formirajući poseban program u mašinskom programskom
jeziku koji se naziva izvršna verzija programa
• Tek kada je formirana izvršna verzija programa, Izvršni kod Punilac Proces
program je moguće pokrenuti i izvršavati

IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11. IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11.

Proces
• Proces (Task) je izvršni program
pripremljen za izvršavanje, odnosno
– makar jednim delom učitan u operativnu
memoriju
Posao
• Posao (Job) je niz zadataka koji korisnik
realizuje uz pomoć računara, u
komunikaciji sa operativnim sistemom
• Reprezentacija informacionih zahteva
korisnika, koji se realizuju izvršavanjem
jednog ili više procesa

IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11. IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11.

3
 Posao
1. Interaktivni
• korisnik interaktivno komunicira sa sistemom
u realizaciji svog posla
• počinje prijavom korisnika na sistem
• završava se odjavljivanjem korisnika
2. Paketni (batch)
• korisnik inicira posao, ali dalja interakcija
nije moguća, sve dok se posao ne okonča
(uspešno ili neuspešno)
IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11.
Klasifikacija operativnih sistema
po maksimalnom broju procesa
• Operativni sistemi koji omogućavaju da se u operativnoj
memoriji računara u datom trenutku nalazi najviše jedan
program nazivaju se monoprogramski operativni
sistemi i
– njihova osnovna karakteristika je da se izvršavanje programa ne
može prekidati, sve do njegovog okončanja
• Multiprogramski operativni sistemi omogućavaju da se
u operativnoj memoriji računara istovremeno nalazi više
programa,
– pored toga, program koji se izvršava može biti privremeno
prekinut i pre svog okončanja, da bi se omogućilo izvršavanje
nekog drugog programa smeštenog u operativnoj memoriji
• Svi savremeni operativni sistemi su multiprogramski, dok
monoprogramski operativni sistemi nisu više u upotrebi
IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11.
Klasifikacija operativnih sistema
po načinu zadavanja komandi
• Najpoznatiji operativni sistemi komandnog
tipa su:
• MS DOS
• Unix, odnosno Linux na PC računarima, a
• najpoznatiji grafički operativni sistem je
operativni sistem Windows
– koji je multiprogramski, grafički operativni sistem,
koji sa korisnikom komunicira putem tzv.
grafičkog korisničkog okruženja (Graphic User
Interface – GUI)
IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11.
Klasifikacija operativnih sistema
• Operativni sistemi mogu se klasifikovati sa
različitih stanovišta, a ovde će biti
pomenute samo dve klasifikacije:
– sa stanovišta broja programa koji mogu
istovremeno da budu smešteni u operativnoj
memoriji računara (broj procesa) i
– sa stanovišta načina zadavanja komandi
IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11.
Klasifikacija operativnih sistema
po načinu zadavanja komandi
• Po načinu zadavanja komandi postoje:
– operativni sistemi komandnog tipa
• kod kojih se komanda zadaje ukucavanjem teksta koji
sadrži ključnu reč, parametre i opcije komande
• u okviru komandne linije i
– grafički operativni sistemi
• koji omogućavaju da se komande zadaju i izborom
odgovarajućeg grafičkog simbola prikazanog na
ekranu ili ponuđene tekstualne opcije u okviru neke
liste opcija
IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11.
Funkcije (zadaci) operativnog
sistema
• Dodela/oduzimanje prava pristupa sistemu
(username, password)
• Dodela/oduzimanje prava pristupa
resursima sistema
• Raspoređivanje poslova korisnika
• Upravljanje uređajima i komunikacijama
• Upravljanje memorijom
IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11.
4
 Funkcije operativnog sistema
• Upravljanje procesorom / procesorima
• Raspoređivanje procesa
• Sinhronizacija procesa i međuprocesna
komunikacija
• Upravljanje ulaznim/izlaznim uređajima
• Upravljanje datotekama
Funkcije operativnog sistema
• Praćenje i podešavanje performansi
• Praćenje, podešavanje i obračun zauzeća
resursa
• Instalacija (konfigurisanje) sistema
• Arhiviranje i restauracija podataka (backup
i restore)

IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11. IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11.

Osnovni slojevi operativnog

sistema
• Sprega sa korisnikom
• Upravljanje procesima
• Upravljanje datotekama
• Upravljanje memorijskim prostorom
• Upravljanje ulazno/izlaznim podsistemom
• Upravljanje procesorskim vremenom
• Upravljanje poslovima

IIM – Računarske tehnologije 2, 2010/11.