VISOKA ŠKOLA STRUKOVINIH STUDIJA ZA MENDŽMENT I

POSLOVNE KOMUNIKACIJE -Sremski Karlovci

SEMINARSKI RAD IZ PREDMETA:

ETIKA

Tema: Etički kodeks ''bank'' a.d.

Predmenti nastavnik: Student:

Prof. Dr Budislav Suša

Sremski Karlovci 2009

1
 SADRŽAJ:

1. ZNAČAJ POSLOVNE ETIKE

2. OSNOVNI PRINCIPI
3. POSEBNA PRAVILA
4. ZAKLJUČAK
5. LITERATURA

2
 1. ZNAČAJ POSLOVNE ETIKE

Razvoj savremenog društva, praćen promenama koje je sa sobom donela

industrijska civilizacija sa novim tehnologijama, naučnim otkrićima i tehničkim
inovacijama, promenama koje je sa sobom donela globalizacija sa novim
geopolitičkim odnosima snaga i svetskim tržištem, promenama u prirodnom
okruženju sa opasnostima od narušavanja ekološke ravnoteže i ekološkom krizom,
promenama koje su obuhvatile sve oblasti društvenog života – uticao je neminovno i
na oblikovanje nove organizacije koja se tim savremenim društvenim promenama
morala prilagoditi, i to ne samo u organizacionom i funkcijskom smislu, nego i u
etičkom. Stoga je napušten tradicionalni materijalistički koncept poslovne etike
usmeren isključivo ka stvaranju profita i ostvarenju ličnog interesa, jer je postalo
jasno da se u poslovnoj praksi neetičko ponašanje ne može ni dozvoliti, niti nagraditi.
Stvoren je novi koncept poslovnog ponašanja, koji polazi od uvažavanja prava i
interesa drugih i koji polazi od ostvarivanja opštih društvenih interesa koji, između
ostalog, obuhvataju i kvalitetno radno okruženje u kome poslovni uspeh,
konkurentnost i ostvarenje profita ne zavisi ni od čega drugog osim od prava i
dužnosti koji se i primenjuju u odlučivanju (K. Blanchard i N. V. Peale, 1990: 9,
139). Stoga se pitanjima i problemima poslovne etike počelo baviti mnogo više nego
ranije, i to ne samo u visoko razvijenim zemljama, nego i u zemljama u tranziciji,
koje tek pokušavaju da izgrade neke nove sisteme vrednosti, pa samim tim i vrednosti
vezane za poslovnu praksu.

Etika tako dobija na značaju, a poslovna etika počinje da otvara pretpostavke

za razvijanjem nove etičke svesti svih učesnika poslovnog života. Započinje se sa
edukacijom, sa obrazovanjem iz oblasti poslovne etike, a nastaje i poslovna etika kao
posebna naučna disciplina. Obrazovanje iz ove oblasti započinje mnogo ranije na
američkom kontinentu nego što je to slučaj sa evropskim kontinentom. Naravno, i
pored toga što etičko obrazovanje i etička obuka ne počivaju na istim teorijskim
osnovama, što je i normalno u krajnjem slučaju, i što u relativnom smislu zagovaraju
slične a ne iste etičke principe poslovanja u praksi, i bez obzira na to što se dešava
(Dž. Dramond i B. Bein, 2001: 12, 140) da, recimo, studenti završnih godina studija u
Velikoj Britaniji kad izađu iz poslovnih škola ne znaju čak ni šta pojmovno znači reč
etika – ipak je etičko obrazovanje nužan potez koji prati novi koncept poslovnog
ponašanja. Tako nastaje period izrazitog interesovanja za poslovnu etiku. Recimo,
Endrju Stark u Harvardskoj poslovnoj reviji, u majskom broju iz 1998. godine, iznosi
podatak da skoro 90% nacionalnih američkih poslovnih škola organizuje "neku vrstu
edukacije u toj oblasti", da postoji preko 500 poslovno-etičkih kurseva na temu
poslovne etike, da je poslednjih godina izdato preko 25 knjiga iz ove oblasti, da
postoje tri naučna časopisa posvećena toj temi, da ima najmanje 16 poslovno-etičkih
istraživačkih centara i da tri četvrtine velikih američkih korporacija pokušavaju da
etičke principe ugrade u svoje kompanije, kako bise menadžerima obezbedila
konkretna pomoć. Naravno, u svakoj kompaniji važi pravilo da se ne može očekivati

3
da svi zaposleni imaju iste etičke vrednosti, jer se svako rukovodi sopstvenim
sistemom vrednosti i sopstvenim iskustvom. Ali, zato se određene vrednosti mogu
razviti, pa se u tom smislu iniciraju programi za razvijanje osnovne etičke svesti.
Programi imaju različite oblike i ciljeve. Odnose se na upoznavanje zaposlenih sa
člancima, knjigama i audiovizuelnim materijalima iz oblasti etike, podrazumevaju
razgovore zaposlenih sa menadžerima u kojima se kao primeri koriste problemi iz
poslovne prakse, od njih se traži da govore o odlukama zbog kojih su se osećali
neugodno i o razlozima zašto su se tako osećali. Veoma je značajno da svi ti
materijali koji se nude zaposlenima sadrže primere uspešnog etičkog pristupa,
odnosno neuspešnog etičkog pristupa, kao i da sadrže primere koji će razjasniti
razloge primene etičkih normi i u onim slučajevima kada to neće doneti profit, ili će
ga znatno umanjiti.
Jedan od najstarijih internih programa posvećen isključivo etici, pokrenuo je
sredinom osamdesetih godina dvadesetog veka Allied-Signal, koji svake godine
organizuje trodnevne programe za visoke menadžere. Programi imaju, prema
Mekdonaldu i Zepu (G. M. Mekdonald i R. A. Zep, 2001: 238, 141) tri specifična
cilja: da osposobe rukovodioce da prepoznaju etičku komponentu poslovne odluke,
da odrede šta sa njom treba činiti pošto je prepoznaju, i da nauče da predvide etička
pitanja koja se mogu pojaviti. Inače, ovaj program je nastao iz studije slučaja kojim je
istraživano donošenje "teških" etičkih odluka. Posebni etički programi dobijaju sve
veću podršku u poslednje vreme, jer mnogi smatraju da su posebni kursevi jedini
efikasan način podučavanja o svim pitanjima vezanim za etiku.
Međutim, razvoj poslovne etike odvijao se u skladu sa razvojem društva, pa se
iz tih razloga usaglašavao sa aktuelnim društvenim pojavama. Tako je, recimo,
pedesetih godina prošlog veka poslovna etika bila okupirana aktuelnim društvenim
pitanjima dehumanizacije radne snage i sporazumnim određivanjem cena među
kompanijama koje prodaju istu vrstu proizvoda ili usluga, što je uticalo na poslovnu
politiku, jer se prodaja veoma često nezakonito obavljala. Šezdesetih godina je rat u
Vijetnamu pokrenuo brojna moralna pitanja u vezi sa političkom i vojnom
agresivnošću vojnoindustrijskog kompleksa i multinacionalnih kompanija, a kao
reakcija na takvu vrstu poslovanja usledila su brojna ograničenja u pogledu zaštite
čovekove životne sredine i mnoge reforme društvene svesti i unutar korporacija i u
zakonodavstvu, tako da je poslovanje moralo da vodi računa i o kontroli zagađenja,
ali i o standardima koji određuju jednake mogućnosti zapošljavanja. Sedamdesetih
godina, korporacijski internacionalizam i nova tržišta u Aziji i na Srednjem istoku
usmerili su nacionalnu svest na probleme primanja mita, pa su nastajali etički kodeksi
poslovnog ponašanja, pri čemu je afera Votergejt izazvala proteste zbog umešanosti
politike u poslovanje i dovela do oživljavanja institucije podnošenja izveštaja i
unutrašnje kontrole, da bi u isto vreme jačao i pokret potrošača, koji je upućivao na
brojne prevare u trgovini robom. Osamdesetih godina, poslovna etika je bila
orijentisana prema kulturnim različitostima koje se ispoljavaju i kao takve utiču na
poslovanje, tako da je svoju pažnju usmerila na moralnu sposobnost pojedinaca, jer

4
su unutrašnja trgovina, preuzimanje kompanija i propast mnogih velikih kompanija
ukazivali na dugogodišnje probleme lične pohlepe i nepoštenja. Devedesetih godina
poslovna etika se susrela sa socijalnim problemima koji su nastali kao posledica
globalizacije.

2. OSNOVNI PRINCIPI

1. Etički kodeks (u daljem tekstu: Kodeks) dobrovoljni je okvir kojim banke

uređuju poslovanje s klijentima (pravnim i fizičkim licima) i drugim bankama.
Pored obaveza koje pred njih postavljaju zakoni i propisi, kao i uputsva
nadzornih organa, banke su tradicionalno usvojile pravila ponašanja kao opšte
prihvaćene norme s ciljem njihovog sprovođenja
2. Prihvatanjema banke postavljaju standarde dobre bankarske prakse koje se
pridržavaju kao minimuma u svom poslovanju.
3. Kodeks sadrži osnovne elemente koje svaka banka treba imati u svojim
internim pravilima.
4. Poslovna kultura zasnovana na ovom Kodeksu treba biti prihvaćena od svih
zaposlenika i treba biti utkana u način rada. Podsticanje etičkog ponašanja u
banci postiže se definisanjem načela i pravila ponašanja, pozitivnim primjerom
menadžera, otkrivanjem i rješavanjem potencijalnih etičkih problema u ranoj
fazi, te sankcionisanjem neetičkog ponašanja.
5. Etičko ponašanje u poslovnom djelovanju banaka utemeljeno je na poštovanju
zakona, drugih primenjivih propisa i ugovora među partnerima. Poslovanje u
cjelini mora biti usklađeno sa važećim zakonima u Srbiji i ne može se poricati,
odobravati ili prikrivati kršenje zakona.
6. Kad god to bude moguće, banke će u poslovnim odnosima nastojati razrešiti
međusobne sporove samostalno i u dobroj veri. Ukoliko to ne bude moguće,
sporovi će se rješavati arbitražom ili sudskim putem.

3. POSEBNA PRAVILA

Odnosi sa klijentima
1. Banka će osigurati da njeno osoblje bude upoznato sa proizvodima i uslugama
koje ta banka nudi, te da oni predlažu proizvode ili usluge koji najbolje
odgovaraju konkretnim potrebama pojedinih klijenata.
2. Banke treba da primjenjuju jednoobraznu terminologiju sa opšeprihvaćenim
značenjem da bi se omogućilo da komitent uporedi slične proizvode ili usluge
koje nude različite banke.
3. Banka će davati klijentima tačne i korisne informacije u vezi karakteristika
proizvoda ili usluge koju nudi, kao i uslovima, tarifama i odlukama koje se

5
 primenjuju. U funkciji traženih usluga, tražiće i informacije o situaciji tog
klijenta, njegovim potrebama i ograničenjima. U akta poslovne politike, u
formulare, odnosno ugovore o pristupu, banka ne može unositi nejasne
odredbe, kojima se korisnicima usluga nameću neodređene obaveze koje drugu
stranu dovode u neizvestan položaj u pogledu izvršavanja međusobnih prava i
obaveza.
4. U izvršavanju svojih obaveza prema klijentima, Banka će postupati efikasno i
sa dužnom pažnjom, a svoje osoblje obučiti o tome da strogo poštuju propise o
bankarskoj tajni i uopšte, da u kontaktu sa klijentom postupaju sa punom
diskrecijom.
5. Banka će se truditi da izbegne sukobe interesa, a tamo gdje su takvi sukobi
neizbežni, osigurati ravnopravan tretman klijenata.
6. Banka će se uzdržati od davanja saveta klijentima koji bi mogli podstaknuti
vršenje prekršaja i ulaženje u transakcije sa sredstvima za koja se može
predpostaviti da potiču iz nezakonitih aktivnosti.
7. U skladu sa svojom obavezom i u skladu sa važećim propisima koji se odnose
na odvraćanje i suzbijanje legalizacije prihoda po osnovu kriminalne aktivnosti
(pranje novca), banke trebaju ispitati svaku transakciju vrlo pažljivo i pritom
nastojati da se izbegne povreda reputacije komitenta.
8. Svi podaci o klijentima i o poslovnim partnerima smatraju se poslovnom
tajnom, čak i kad prestane status klijenta. Svi lični podaci o računima klijenata
ne smeju se otkrivati, osim u slučajevima koji su jasno određeni zakonom,
zatim na direktan zahtjev klienta ili uz njegov izričit pristanak.
9. Radi zaštite klijenata, za pojedine transakcije, uključivo i otkrivanje ličnih
podataka i podataka o računu, potrebna je nedvosmislena identifikacija
klijenta.
10. Podacima o klijentu i njegovim računima banka se služi
samo da bi omogućila efikasno upravljanje njegovim računima i ostvarivanje
usluga koje pruža. Klijent ima pravo pristupa svojim podacima radi provere i
eventualnog ispravljanja netačnosti.
11. Bankarski informacioni sistemi trebaju biti posebno
zaštićeni od neovlašćenog pristupa u banke podataka, radi zaštite interesa
banke i klijenta, kao i svojih podataka.
12. Kada klijent uoči grešku u poslovanju s bankom i o tome
obavesti banku, banka će nastojati u razumnom roku proveriti navode i bez
odlaganja ispraviti grešku.
13. U slučaju finansijskih poteškoća klijenta, banka će, vodeći
računa o svojim interesima, nastupiti kao partner te iskazati spremnost na
razgovor, a od klijenta se očekuje da što pre izvesti banku o tekućim i mogućim
budućim poteškoćama.

Bankarske informacije i marketinška promocija

1. Dobar poslovni odnos zasniva se na otvorenosti i uzajamnom povjerenju, što

6
 podrazumeva da informacije koje razmjenjuju banka i klijent trebaju biti tačne
i pravovremene.
2. Banka će se jasno identifikovati na tržištu. To podrazumijeva ličnu
komunikaciju sa klijentom i komunikaciju putem medija, uključujući internet.
Ponuda usluga treba biti precizna i istinita kada su u pitanju njihove osnovne
karakteristike.
3. Naknade za bankarske usluge, kamatne stope i druge informacije moraju biti
dostupne u svim poslovnicama kako bi jednoobrazno bili dostupni javnosti.
4. Bankarske komunikacije, oglašavanje i ostale marketinške aktivnosti moraju
biti jasne, istinite i nedvosmislene. One ne smiju zavesti javnost, prekršiti
dobre poslovne običaje ili štetiti drugima. Otvorena tržišna utakmica dopušta
sva marketninška sredstva i oblike komunikacije, sve dok date informacije
ističu karakteristike banke, prednosti u njezinoj usluzi, proizvodu ili
tehnologiji, radi korektnog ostvarivanja ekspanzije na tržištu.
5. Prilikom javnog reklamiranja banke će nastupati korektno, bez namjere da
promovišući sebe i svoj rad dovode druge banke u podređen položaj, što se
naročito odnosi na korištenje atributa kao što su najsigurniji, najbolja i slično,
što može asocirati da su druge banke manje sigurne pa tako dovesti do
dezinformisanja javnosti. U marketinškoj promociji banke (ovo se odnosi na
promociju pojedinog proizvoda ili grupe proizvoda) mogu se koristiti ovi izrazi
isključivo ukoliko postoje objektivni kriteriji prema kojima se stvarno mogu
utvrditi da je određena banka najbolja po nekom od kriterijuma po kojima od
strane uglednih domaćih ili stranih organizacija ili izdavačkih kuća ili
nezavisnih istraživanja javnog mnenja, banka proglašena za najbolju, najveću i
sl., ili njen direktor za najuspješnijeg. I u tom slučaju treba navesti koja je
organizacija dodelila priznanje /nagradu/ i na koji se period odnosi.

Odnosi između banaka

1. Banke se u međusobnim odnosima pridržavaju svih važećih propisa i pravila
kao i u poslovanju s drugim subjektima, s posebnim naglaskom na zaštiti
interesa bankarske struke i korektnosti u odnosima i sprovođenju poštene
tržišne utakmice, vodeći računa o čuvanju dobrog ugleda drugih banaka.
2. Nisu dopušteni nekorektni oblici konkurenstke borbe. Takvi oblici uključuju,
ali nisu ograničeni na: nerazumno niske cijene bankarskih usluga, neetičko
pribavljanje informacija o konkurentskoj banci i širenje bilo kakvih, a posebno
neistinitih, informacija o njima.
3. Nisu dopuštreni nekorektni oblici saradnje s konkurentima.Takvi oblici
uključuju, ali nisu ograničeni na sve aktivnosti vezane uz dogovaranje o
cijenama bankarskih proizvoda, podeli tržišta, ili bilo kojem sličnom
udruživanju zatvorenog tipa radi sticanja povlašćene tržišne pozicije.

7
Rešavanje sporova i mere za povredu kodeksa
1. Ako se pojave problemi ili nesuglasice između banaka koje su prihvatile
Kodeks, banke se obavezuju da će nastojati naći rješenje u međusobnom
dijalogu, zasnovanom na principima dobre bankarske prakse. Ako direktni
dijalog dveju (ili više) strana ne dovede do rješenja, banke će pokušati riješiti
spor posredovanjem Udruženja.
2. Povrede pravila ovog Kodeksa i sporovi među bankama potpisnicama Kodeksa
koje proizilaze iz njihovih međusobnih odnosa biće rešavani prema pravilima
Suda časti Udruženja.
3. Svaka strana u postupku pred Sudom časti u potpunosti će prihvatiti odluke
Suda časti.
4. Kada postoji osnovana sumnja da određena banka krši odredbe Kodeksa ili
zakona, svaka zainteresirana strana, uključujući i medije i javnost, ima pravo
od banke tražiti izjašnjenje i dobiti odgovor u roku od 10 dana.
5. Ukoliko se banka ogluši na zahtjev za izjašnjenje ili ne pruži odgovarajuće
dokaze da posluje u skladu sa Kodeksom i zakonskim propisima, zainteresirana
strana ima pravo podnijeti prijavu Sudu časti Udruženja.
6. Sud časti će u roku koji je propisan procedurama Suda časti razmotriti
opravdanost prijave, nepristrasno utvrditi činjenice i objaviti odluku.
7. Sud časti, nakon sprovedenog postupka utvrđivanja odgovornosti, izriče
sljedeće mjere:
 Opomena sa objavljivanjem u informativnom biltenu Udruženja;
 Javna opomena sa objavljivanjem u sredstvima javnog informiranja;
 Isključenje iz članstva Udruženja.
 Druge mere predviđene aktima Udruženja.
8. Meru isključenja iz članstva Udruženja Sud časti će, nakon sprovedenog
postupka utvrđivanja odgovornosti, izreći banci koja:
 ponovi povredu Kodeksa za koju joj je već izrečena javna opomena;
 bitno povredi ugled bankarskog sistema, njegovih institucija ili pojedinih
članica .

8
 4.Zaključak

Etika je značajna za poslovanje svake organizacije. Ona podrazumeva i prava,

obaveze, dužnosti i odgovornosti organizacije prema pojedincima i njihovim
međusobnim odnosima, prema svim učesnicima u poslovnim odnosima, prema
drugim organizacijama sa kojima se posluje, ali i prema društvu u celini. Polazeći od
toga, poslovna etika se može posmatrati kroz nivo pojedinca, nivo organizacije, nivo
svih stejkholdera organizacije i kroz društveni nivo. Napredak i razvoj savremenog
društva, sa tržišnim pravilima i pluralizmom interesa, sa brojnim i složenim
problemima i protivrečnostima u svim sferama društvenog života, otvara mogućnosti
i definiše potrebu pokretanja praktične akcije, koja u osnovi ne podstiče lične
moralne dileme, nego predstavlja važne moralne probleme za pojedinca. Svi ti
problemi su značajni za proces poslovanja, jer se odnose na moralna pitanja
iskrenosti, poštenja, poštovanja drugih ili ispunjenja obećanja, tako da u poslovnoj
praksi mogu naći pred brojnim etičkim dilemama i nedoumicama. Prema Lauri Neš
(L. Neš, 2001: 27, 173), etičke dileme sa kojima se možemo suočiti su:
– pohlepa,
– prikrivanje i netačno prikazivanje stanja u izveštajima,
– tvrdnje koje navode na pogrešne zaključke, posebno o kvalitetu proizvoda i usluga,
– izbegavanje održavanja date reči,
– nepridržavanje dogovorenih uslova i rokova,
– usvajanje poslovne politike koja može dovesti druge u situaciju da se bave raznim
nedozvoljenim sredstvima da bi obavili posao,
– preterana samouverenost, kao i uverenost u sopstveni sud,
– nedovoljna lojalnost prema kompaniji, posebno u kriznim vremenima,
– loš kvalitet,
– nepoštovanje zaposlenih,
– potpuno pokoravanje autoritetu bez obzira na njegovu neetičnost i nepoštenje,
- uzdizanje samog sebe iznad interesa korporacije,
– favorizovanje,
– dogovaranje cena,
– potiskivanje osnovnih ljudskih prava, kao što su sloboda govora, izbora i ličnih
odnosa,

9
– propuštanje da se ukaže na neetičke postupke,
– donošenje odluka o proizvodu čija primena može ugroziti sigurnost drugih,
– svesno preuveličavanje prednosti nekog plana da bi se dobila potrebna podrška,
– propuštanje bavljenja mogućim problemima,
– približavanje ljudima koji se nalaze na višim mestima na hijerarhijskoj lestvici,
– unapređenje onih koji opravdavaju svoje greške pre nego što one izađu na površinu,
– propuštanje saradnje sa drugim delovima kompanije,
–laganje zaposlenih davanjem nepotpunih informacija,

Poslovni moral je sastavni deo poslovne etike. Norme poslovne etike su

utemeljene na vrednostima koje se zasnivaju na osnovnim etičkim principima, i kao
takve su osnov za nastanak profesionalnih i etičkih kodeksa poslovnog ponašanja.
Sadržaj ovih normi izražava sudove o dobrom i lošem, o uspešnom ili neuspešnom
poslovnom ponašanju u smislu profitabilnog biznisa, dok je njihov osnovni cilj da se
na etičko ponašanje obavežu svi učesnici u ukupnom poslovnom procesu. Tako
poslovna etika pisanim normama ponašanja, izraženim kroz etičke kodekse, definiše
poželjna pravila poslovnog ponašanja koja predstavljaju okvir za delovanje koje je
dozvoljeno ili nije dozvoljeno, ali ukazuje i na osnovna pravila moralnog delovanja
ličnosti. U stvari, poslovna etika predstavlja okvir u kome poslovni kontekst postavlja
određene moralne probleme pred moralnu ličnost koja je predstavnik tog moralnog
sistema. U okviru moralnog sistema i poslovno-moralne situacije, ličnost traži
najpravednija rešenja, koja su u skladu sa njenim karakteristikama i ličnim moralom.
Ona traži rešenja jer mnogi poslovni odnosi nisu uređeni ni zakonom, ni nekom
drugom pravnom regulativom.

10
 5.Literatura:

–Željko Vučkovic: BIZNIS I MORAL, osnovi poslovne etike, Cekom Books, N.Sad,
2006.
–Dž. Dramond i B.Bein: Poslovna etika, Clio, 2001.
–Internet:http://www.knowledge-bank.org
–Internet:

11