c
 


       
  !"# 
$ % &"'( )*+ $ '  ,-.
/-01) 2 3'  ,-. 4 356,01)
 7  89 # :-;<)    ,   
"7=>?6
Phát triӇn luôn là mӕi quan tâm hàng đҫu cӫa tҩt cҧ các quӕc gia dân tӝc, là sӵ trăn trӣ
cӫa các nhà hoҥch đӏnh chiӃn lưӧc và các đҧng cҫm quyӅn ӣ tҩt cҧ các nưӟc trên thӃ giӟi.
Đӕi vӟi các nưӟc đang phát triӇn, vҩn đӅ này lҥi càng đưӧc quan tâm đһc biӋt, đһt ra yêu
cҫu phҧi giҧi quyӃt cҩp bách. Nhưng đi theo con đưӡng nào? Mô hình nào đӇ đҥt đưӧc
mөc đích cӫa sӵ phát triӇn bӅn vӳng, đó là vҩn đӅ lӟn đưӧc đһt ra và cҫn phҧi đưӧc giҧi
quyӃt trên cơ sӣ khoa hӑc.

Trong vài thұp kӹ trưӟc đây, có mӝt sӕ nưӟc cho rҵng: chӍ cҫn tăng trưӣng kinh tӃ vӟi
viӋc sӱ dөng cơ chӃ kinh tӃ thӏ trưӡng kӃt hӧp vӟi viӋc phát triӇn sӱ dөng khoa hӑc công
nghӋ cao là có sӵ phát triӇn. Đây là quan niӋm hӃt sӭc nhҫm lүn và phiӃn diӋn, bӣi lӁ phát
triӇn không đơn thuҫn chӍ có tăng trưӣng kinh tӃ mà tăng trưӣng kinh tӃ chӍ là mӝt trong
các yӃu tӕ cҩu thành cӫa phát triӇn Vì vұy, sau mӝt thӡi gian thӵc hiӋn kӃt quҧ cho thҩy,
các quӕc gia đó đҥt đưӧc mӝt sӕ mөc tiêu vӅ tăng trưӣng kinh tӃ nhưng đã vҩp phҧi sӵ
xung đӝt gay gҳt trong xã hӝi, sӵ suy thoái vӅ đҥo đӭc, văn hóa ngày càng tăng. Tӯ đó,
kéo theo kinh tӃ phát triӇn chұm lҥi, mҩt әn đӏnh xã hӝi tăng lên và cuӕi cùng là sӵ phá
sҧn cӫa các kӃ hoҥch phát triӇn kinh tӃ, đҩt nưӟc rơi vào tình trҥng suy thoái, không phát
triӇn đưӧc. Đây là quan niӋm phát triӇn nhanh bҵng cách hy sinh các giá trӏ văn hóa ± xã
hӝi cho sӵ phát triӇn. Trên thӵc tӃ đã bӏ phá sҧn.

Tӯ thӵc tӃ đó, mӝt sӕ nưӟc đã lӵa chӑn mô hình: tăng trưӣng kinh tӃ, cùng vӟi viӋc phát
triӇn tài nguyên con ngưӡi, bҧo vӋ môi trưӡng sinh thái. Mô hình này, tuy tăng trưӣng
kinh tӃ không nhanh, nhưng lҥi bӅn vӳng, xã hӝi әn đӏnh. Đây là quan niӋm phát triӇn
kinh tӃ gҳn liӅn vӟi phát triӇn văn hóa, đưӧc các nhà khoa hӑc, các chính khách thӯa
nhұn.Tӯ đó,cho rҵng: Phát triӇn là mӝt quá trình nӝi sinh và tӵ hưӟng tâm cӫa sӵ tiӃn hóa
toàn cөc đһc thù cho mӛi xã hӝi. Vì thӃ, ӣ đây có sӵ tương đӗng vӅ nghĩa và khҧ năng
chuyӇn hóa lүn nhau giӳa phát triӇn và văn hóa. Văn hóa bao trùm tҩt cҧ các phương diӋn
cӫa hoҥt đӝng xã hӝi.

Vұy văn hóa là gì? HiӋn nay vүn đang còn có nhiӅu đӏnh nghĩa vӅ văn hóa, bӣi lӁ văn hóa
là sҧn phҭm do lao đӝng cӫa con ngưӡi tҥo ra mà hoҥt đӝng lao đӝng cӫa con ngưӡi rҩt
đa dҥng, thuӝc nhiӅu lĩnh vӵc khác nhau. Tӯ đó đi đӃn nhӳng quan niӋm cө thӇ khác
nhau: văn hóa du lӏch; văn hóa kinh doanh, văn hóa ҭm thӵc «Trong bài viӃt này, chúng
tôi chӍ trình bày khái niӋm văn hóa theo nghĩa rӝng đưӧc nhiӅu nhà nghiên cӭu tán thành.
Đó là: Văn hóa là hӋ thӕng giá trӏ vұt chҩt và tinh thҫn do lao đӝng cӫa ngưӡi sáng tҥo ra,
đưӧc cӝng đӗng khҷng đӏnh tích lũy lҥi, tҥo ra bҧn sҳc riêng cӫa tӯng tӝc ngưӡi, tӯng xã
hӝi. Trong Nghӏ quyӃt Trung ương 5 ( Khóa VIII) Đҧng ta cho rҵng: Văn hóa ViӋt Nam
là tәng thӇ nhӳng giá trӏ vұt chҩt và tinh thҫn do cӝng đӗng các dân tӝc ViӋt Nam sáng
tҥo ra trong quá trình dӵng nưӟc và giӳ nưӟc «, là kӃt quҧ giao lưu và tiӃp thu tinh hoa
cӫa nhiӅu nӅn văn minh thӃ giӟi đӇ không ngӯng hoàn thiӋn mình. Văn hóa ViӋt Nam đã
hun đúc nên tâm hӗn, khí phách, bҧn lĩnh ViӋt Nam, làm rҥng rӥ lӏch sӱ vҿ vang cӫa dân
tӝc.
Như vұy, phát triӇn là mӝt quá trình văn hóa và chính trӏ trưӟc khi là mӝt quá trình kinh
tӃ và công nghӋ, văn hóa không đӭng ngoài sӵ phát triӇn mà nó nҵm ngay bên trong sӵ
phát triӇn, là nhân tӕ nӝi sinh cӫa sӵ phát triӇn; nó vӯa là mөc tiêu, vӯa là đӝng lӵc và là
hӋ điӅu tiӃt cӫa sӵ phát triӇn xã hӝi.

Văn hóa là mөc tiêu cӫa sӵ phát triӇn bӣi lӁ, văn hóa do con ngưӡi sáng tҥo ra, chi phӕi
toàn bӝ hoҥt đӝng cӫa con ngưӡi, là hoҥt đӝng sҧn xuҩt nhҵm cung cҩp năng lưӧng tinh
thҫn cho con ngưӡi, làm cho con ngưӡi ngày càng hoàn thiӋn, xa rӡi trҥng thái nguyên sơ
ban đҫu. Thưc tӃ cho thҩy, con ngưӡi tӗn tҥi và phát triӇn, không chӍ cҫn nhӳng sҧn phҭm
vұt chҩt mà còn có nhu cҫu hưӣng thө sҧn phҭm văn hóa tinh thҫn, con ngưӡi và xã hӝi
loài ngưӡi càng phát triӇn thì nhu cҫu văn hóa tinh thҫn đòi hӓi ngày càng cao. Đáp ӭng
nhu cҫu văn hóa tinh thҫn đó chính là đҧm bҧo sӵ phát triӇn bӅn vӳng, ngày càng có
nhiӅu cӫa cҧi vұt chҩt đưӧc làm ra phөc vө cho con ngưӡi và cho xã hӝi.

Trên ý nghĩa đó, văn hóa là nӅn tҧng tinh thҫn cӫa xã hӝi, đӗng thӡi là mөc tiêu cӫa sӵ
phát triӇn. Vì xét cho cùng, mӑi sӵ phát triӇn đӅu do con ngưӡi quyӃt đӏnh, trong đó văn
hóa thӇ hiӋn trình đӝ vun trӗng ngày càng cao, càng toàn diӋn, làm cho con ngưӡi và xã
hӝi ngày càng phát triӇn. Trong đó, bҧn chҩt nhân văn, nhân đҥo cӫa mӛi cá nhân cũng
như cӫa cҧ cӝng đӗng đưӧc bӗi dưӥng; phát huy trӣ thành giá trӏ cao quý và chuҭn mӵc
tӕt đҽp cӫa toàn xã hӝi. Mөc tiêu này phù hӧp vӟi khát vӑng lâu đӡi cӫa nhân loҥi và là
mөc đích phát triӇn bӅn vӳng, tiӃn bӝ cӫa các quӕc gia, dân tӝc. Đây là mӝt nӝi dung
quan trӑng cӫa Chӫ nghĩa xã hӝi mà chúng ta đang xây dӵng

Văn hóa là đӝng lӵc cӫa sӵ phát triӇn, bӣi lӁ mӑi sӵ phát triӇn đӅu do con ngưӡi quyӃt
đӏnh chi phӕi. Văn hóa khơi dұy và nhân lên mӑi tiӅm năng sáng tҥo cӫa con ngưӡi, huy
đӝng sӭc mҥnh nӝi sinh to lӟn trong con ngưӡi đóng góp vào sӵ phát triӇn xã hӝi.

Trưӟc đây, đӇ phát triӇn kinh tӃ, ngưӡi ta thưӡng nhҩn mҥnh và khai thác yӃu tӕ lao đӝng
cӫa con ngưӡi cho sӵ phát triӇn. ³ Đҩt là mҽ, lao đӝng là cha´. ĐiӅu này có nghĩa nӃu biӃt
kӃt hӧp lao đӝng vӟi đҩt đai, thì cӫa cҧi sӁ sinh sôi, nҧy nӣ ngày càng nhiӅu, đáp ӭng yêu
cҫu ngày càng cao cӫa con ngưӡi và cӫa toàn xã hӝi.

Ngày nay, trong điӅu kiӋn cӫa cuӝc cách mҥng khoa hӑc và công nghӋ hiӋn đҥi, yӃu tӕ
quyӃt đӏnh cho sӵ phát triӇn là trí tuӋ, là thông tin, là sáng tҥo và đәi mӟi không ngӯng
nhҵm tҥo ra nhӳng giá trӏ vұt chҩt và tinh thҫn ngày càng cao, đáp ӭng nhu cҫu đa dҥng
và phong phú mӛi ngưӡi cũng như cӫa toàn xã hӝi.

Mӝt nưӟc giàu hay nghèo không chӍ ӣ chӛ có nhiӅu hay ít lao đӝng, vӕn, kӻ thuұt và tài
nguyên thiên nhiên, mà chӫ yӃu ӣ chӛ có khҧ năng phát huy đӃn mӭc cao nhҩt tiӅm năng
sáng tҥo cӫa nguӗn lӵc con ngưӡi hay không? TiӅm năng sáng tҥo này nҵm trong các yӃu
tӕ cҩu thành văn hóa, nghĩa là trong ý chí tӵ lӵc, tӵ cưӡng và khҧ năng hiӇu biӃt, trong
tâm hӗn, đҥo lý, lӕi sӕng, trình đӝ thҭm mӻ cӫa mӛi cá nhân và cӫa cҧ cӝng đӗng.

Mӝt chính sách phát triӇn đúng đҳn là chính sách làm cho các yӃu tӕ cҩu thành văn hóa
thҩm sâu vào tҩt cҧ các lĩnh vӵc sáng tҥo cӫa con ngưӡi: văn hóa trong sҧn xuҩt, văn hóa
trong quҧn lý, văn hóa trong lӕi sӕng, văn hóa trong giao tiӃp, văn hóa trong sinh hoҥt gia
đình, ngoài xã hӝi, văn hóa trong giao lưu và hӧp tác quӕc tӃ «

Nói cách khác, hàm lưӧng trí tuӋ, hàm lưӧng văn hóa trong các lĩnh vӵc cӫa đӡi sӕng con
ngưӡi càng cao bao nhiêu thì khҧ năng phát triӇn kinh tӃ - xã hӝi bӅn vӳng càng trӣ nên
hiӋn thӵc bҩy nhiêu.

Văn hóa là hӋ điӅu tiӃt cӫa sӵ phát triӇn. Bӣi lӁ, văn hóa phát huy mһt tích cӵc, hҥn chӃ
mһt tiêu cӵc cӫa các nhân tӕ khách quan và chӫ quan, cӫa các điӅu kiӋn bên trong và bên
ngoài, bҧo đҧm cho sӵ phát triӇn đưӧc hài hòa, cân đӕi, lâu bӅn.

Trong nӅn kinh tӃ thӏ trưӡng, mӝt mһt văn hóa dӵa vào chuҭn mӵc cӫa nó là chân, thiӋn,
mӻ (cái đúng, cái tӕt, cái đҽp) đӇ hưӟng dүn và thúc đҭy ngưӡi lao đӝng không ngӯng
phát huy sáng kiӃn, cҧi tiӃn kӻ thuұt, nâng cao tay nghӅ, sҧn xuҩt hàng hóa vӟi sӕ lưӧng
ngày càng nhiӅu và chҩt lưӧng ngày càng cao, đáp ӭng nhu cҫu không ngӯng tăng lên cӫa
xã hӝi. Mһt khác, văn hóa sӱ dөng sӭc mҥnh cӫa các giá trӏ truyӅn thӕng, cӫa đҥo lý, dân
tӝc đӇ hҥn chӃ tiêu cӵc.

Toàn cҫu hóa kinh tӃ quӕc tӃ là mӝt xu thӃ, đòi hӓi chúng ta phҧi chӫ đӝng và tích cӵc
hӝi nhâp. Đây là cơ hӝi đӇ chúng ta phát triӇn nhanh có hiӋu quҧ, nhưng cũng là thách
thӭc rҩt lӟn vӟi nưӟc ta trên nhiӅu mһt, trong đó có cҧ văn hóa. Sӵ thâm nhұp cӫa văn
hóa đӝc hҥi, cӫa sӵ lai căng văn hóa, cӫa lӕi sӕng thӵc dөng và nhӳng tiêu cӵc khác mһt
trái cӫa kinh tӃ thӏ trưӡng« ,đã và đang ҧnh hưӣng, làm băng hoҥi nhӳng giá trӏ văn hóa
truyӅn thӕng, ҧnh hưӣng tӟi sӵ phát triӇn bӅn vӳng cӫa đҩt nưӟc«

Cҫn phҧi hiӇu rҵng vӅ mһt kinh tӃ, viӋc thӵc hiӋn chính sách hӝi nhұp đӇ tăng cưӡng liên
kӃt, liên doanh vӟi nưӟc ngoài là rҩt cҫn thiӃt. Song, mӑi yӃu tӕ ngoҥi sinh như vӕn, kӻ
thuұt, công nghӋ, kinh nghiӋm quҧn lý và thӏ trưӡng cӫa nưӟc ngoài, chӍ có thӇ biӃn
thành đӝng lӵc bên trong cӫa sӵ phát triӇn, nӃu chúng đưӧc vұn dөng phù hӧp và trӣ
thành các yӃu tӕ nӝi sinh cӫa con ngưӡi ViӋt Nam vӟi truyӅn thӕng văn hóa, đҥo đӭc,
tâm hӗn, lӕi sӕng cӫa dân tӝc ViӋt Nam.Trên cơ sӣ kiӃn thӭc khoa hӑc, kinh nghiӋm và
sӵ tӍnh táo, khôn ngoan, chúng ta cҫn giӳ gìn và phát huy bҧn sҳc văn hóa dân tӝc trong
quá trình hӝi nhұp phát triӇn. Bӣi lӁ, nӅn văn hóa dân tӝc sӁ đóng vai trò đӏnh hưӟng và
điӅu tiӃt đӇ hӝi nhұp và phát triӇn bӅn vӳng, hӝi nhұp đӇ phát triӇn nhưng vүn giӳ vӳng
đưӧc đӝc lұp, tӵ chӫ. Hӧp tác kinh tӃ vӟi nưӟc ngoài mà không bӏ ngưӡi ta lӧi dөng, biӃn
mình thành kҿ đi vay nһng lãi, thành nơi cung cҩp nguyên liӋu và nhân công giá rҿ, thành
nơi tiêu thө hàng hóa Ӄ thӯa và tiӃp nhұn chuyӇn giao nhӳng công nghӋ lҥc hұu, tiӃp nhұn
lӕi sӕng không lành mҥnh vӟi nhӳng ҧnh hưӣng văn hóa đӝc hҥi«

Vì sӵ phát triӇn bӅn vӳng, văn hóa phê phán lӕi sӕng thӵc dөng, chөp giұt, chҥy theo ham
muӕn quá mӭc cӫa ³ xã hӝi tiêu thө´, dүn đӃn chӛ làm cҥn kiӋt tài nguyên, ô nhiӉm môi
trưӡng sinh thái. Như vұy, văn hóa đã góp phҫn quan trӑng vào vҩn đӅ bҧo vӋ môi trưӡng
và sӵ phát triӇn bӅn vӳng...

Văn hóa truyӅn thӕng ViӋt nam, hưӟng dүn và cә vũ mӝt lӕi sӕng hòa hӧp, hài hòa vӟi
thiên nhiên. Nó đưa ra mô hình ӭng xӱ có văn hóa cӫa con ngưӡi đӕi vӟi thiên nhiên, vì
sӵ phát triӇn bӅn vӳng cӫa thӃ hӋ hiӋn nay và các thӃ hӋ con cháu mai sau.

Phát triӇn tách khӓi cӝi nguӗn dân tӝc thì nhҩt đӏnh sӁ lâm vào nguy cơ tha hóa. Thӵc
hiӋn kinh tӃ thӏ trưӡng đӏnh hưӟng XHCN, công nghiӋp hóa, hiӋn đҥi hóa đҩt nưӟc mà xa
rӡi nhӳng giá trӏ văn hóa truyӅn thӕng sӁ làm mҩt đi bҧn sҳc dân tӝc, đánh mҩt bҧn thân
mình, trӣ thành cái bóng mӡ cӫa ngưӡi khác, cӫa dân tӝc khác. Tuy nhiên, cũng cҫn hiӇu
rҵng: Văn hóa dân tӝc có nhiӅu ưu điӇm, nhưng cũng có nhӳng cái hҥn chӃ là khó tҥo sӵ
trӝi vưӧt cho mӝt cá nhân nào đó. Vì vұy làm sao khҳc phөc đưӧc điӅu này cũng rҩt cҫn
thiӃt trong viӋc sӱ dөng nhân tài trong quá trình phát triӇn

Nhұn thӭc sâu sҳc giá trӏ cӫa văn hóa trong quá trình phát triӇn, Đҧng ta xác đӏnh tiӃn
hành đӗng bӝ và gҳn kӃt chһt chӁ ba lĩnh vӵc: Phát triӇn kinh tӃ là nhiӋm vө trӑng tâm,
xây dӵng chӍnh đӕn Đҧng là nhiӋm vө then chӕt cùng vӟi viӋc xây dӵng văn hóa, nӅn
tҧng tinh thҫn cӫa xã hӝi nhҵm tҥo nên sӵ phát triӇn nhanh, hiӋu quҧ và bӅn vӳng cӫa đҩt
nưӟc. Trong đó, nӝi dung xây dӵng văn hóa đưӧc xác đӏnh: ³ Xây dӵng nӅn văn hóa ViӋt
Nam tiên tiӃn, đұm đà bҧn sҳc dân tӝc´, mӝt đӏnh hưӟng quan trӑng đӇ đҩt nưӟc phát
triӇn bӅn vӳng. Vì mөc tiêu dân giàu, nưӟc mҥnh xã hӝi công bҵng dân chӫ và văn
minh./.
Theo Tҥp chí BTG