‫ً‬

‫ﺍﻟﺘﺪﺧﻞ ﺍﳌﺒﻜﺮ ﻟﻸﻃﻔﺎﻝ ﺍﳌﻌﺎﻗﲔ ﻋﻘﻠﻴﺎ‬

‫‬
‫ا  ‪ -‬أ  ‬
‫إاف ‪ -‬د‪   .‬ن‬
 ‫ﺍﶈﺘﻮﻳﺎﺕ ‪ -‬ﺍﻟﻔﻬﺮﺱ‪:‬‬

‫‪o‬ا ﻡ‬

‫‪o‬ا ! ا ‬

‫‪1.‬ﻡ‪#$‬م ا ! ا ‬
‫‪2.‬ﻡه‪ %‬ا ! ا ‬
‫‪3.‬أه‪ %‬ا ! ا ‬
‫‪4.‬ﻡرات ا ! ا ‬
‫‪ 5.‬ذا ا ! ا ـــ ؟‬
‫‪6.‬ﻡاﺡ ‪-‬ر اﻡ‪ ,‬ا ! ا ‬
‫‪7.‬أه‪ /‬اﻡ‪ ,‬ا ! ا  وأه‪0 1 /‬‬
‫‪8.‬ا‪!:‬ا‪ %9%‬ﻡ!ﺡ ‪ !4‬ا  ﻡ‪ 8‬ا ‪ً %4 5%67‬‬
‫‪ /%%9.‬أﺙ و;‪ %4‬ا ! ا ‬

‫‪o‬ا=‪ 6‬ا ‪ %47‬وا ! ا ‬

‫‪o‬أ‪ % :‬ا ی ;> ا ! ا ‬

‫‪o‬ذج ا ! ا ‬

‫‪o‬اﻡ‪ ,‬ا ! ا  ا ‪ F%G‬ﻡ‪ 8‬ا‪$DE‬ل ا ‪ -A 5%B7‬ا=  =‪ 6‬ا ‪%47‬‬

‫‪o‬ﻡ‪%7‬ت ا ! ا  ) ;> ا ول ا ‪) %7‬‬

‫‪o‬ا اﺝ‪8‬‬

‫ا ‪J‬ر ‪ -‬ا ‪!1‬ى ا ‪7F‬دي ‪ %!4‬ا ‪ A‬‬

 ‫ﺍﳌﻘﺪﻣﺔ‬

‫"دره‪ /‬و‪6‬ی ‪ %‬ﻡ‪-16 5‬ر ‪M‬ج"‬

‫"ا ‪ >; /47‬ا ‪ PJ‬آ ‪ >; N1‬ا ‪"9‬‬
‫"ا‪B‬ب ا ی وه ‪"5:‬‬

‫ه‪ 0V‬ا ‪U‬ت ز ﻡ‪ DA‬م اآ!‪S‬ف ا ‪MS‬ت وﻡ‪ #!9 7‬ﻡًا  ‪ /R‬أ‪ WF% #‬ﻡ‪U‬ت‬
‫ﺡی ‪ ..‬وه> ا‪7‬س ‪!$4‬ة ا ﺝ ) ا ‪!$‬ة ا !> ی‪ %$!F‬ﻡ‪ #1‬ا ‪ $-‬ﻡ‪; 5‬ص ا !ری وا !‪/47‬‬
‫;> ا \ﻡ‪ 5‬ا ‪7‬ي ا ‪ :1‬ا ‪V‬ي ین ;‪ [%‬ﻡ‪ً7!F‬ا ‪ . ( /47!4‬ا‪ U‬أن ﻡ‪%‬ان ا ! ا  ﻡ‪%‬ان‬
‫ﺡی ا ‪ >; ً %F #7‬ﻡ‪ /^7‬دول ا ‪./ 7‬‬

‫أن ا ! ا  _‪$D‬ل ا ‪ >; ً %4 5%67‬ﻡﺡ‪ 4‬ﻡ ‪ 6‬ا ر‪ :‬ﻡ‪ /#‬ﺝًا وذ ` =اده‪/‬‬
‫ ﺡ‪ 4‬ا ر‪E ، :‬ن ‪1:‬ات ﻡ ‪ 6‬ا ر‪  :‬أ‪:‬ع ;!ات ا !‪ . /47‬وا‪$DE‬ل ا ‪5%67‬‬
‫‪F% ً %4‬ا ‪ /#!% P; /%47!4 5%46 %R‬ی‪ /#‬ا ‪ /47!4 %4‬وا ‪ . 1‬و;> ا ﺡ‪ 4‬ا ‪7‬ی ا ة‬
‫‪ U‬آ\ ا اﻡ‪ ,‬ا !‪Ue# %%47‬ء ا‪$DE‬ل ‪ c4‬ا ‪#‬رات ا‪E‬آدی‪ %‬وإ ‪ c4‬ﻡ‪#‬رات ا‪7!:U‬اد‬
‫ا ‪7‬ﻡ وا ‪4F‬ك ا‪U‬ﺝ!> وا ‪. >JAS‬‬
‫إ‪ /#‬أ‪$D‬ل ی!‪47‬ن إذا أ! أ‪6 /#‬درون ‪ c4‬ا !‪ .. /47‬وﺡو ‪-  /#%47 1‬ق ا ‪/# :1‬‬
‫و ‪-  i%‬ق ا !> ی!‪ # /47‬ا‪$DE‬ل ا‪h‬ون‪.‬‬

‫إذن ا ! ا  ی‪ 74‬دورًا و‪ ً %G6‬ﺡ‪%‬یً ی! أ‪F ً ::‬ة ا ‪:c4 $-‬‬
‫‪o‬اآ!‪F‬ب ا‪E‬ط ا ‪4F‬آ‪ %‬ا   اﺝ!‪ >; ً%‬ا ر‪ :‬و‪%R‬ه‪.‬‬
‫‪o‬اآ!‪F‬ب ﻡ‪#‬رات ﻡ!‪7!4 1‬ی‪ N‬ﻡ‪7 8‬ت ا ‪%‬ة ا ‪%‬ﻡ‪.%‬‬
‫‪-o‬ی ﻡ‪#$‬م إی‪ 5 >9‬ذا[ و‪ %1‬ا ‪7S‬ر  رة ‪ c4‬ا=‪9‬ز‪.‬‬
‫‪-o‬ی ا‪9‬هت إی‪  %9‬ا ر‪ :‬وا !‪./47‬‬
 ‫ﺍﳌﺒﻜﺮ‬
‫
‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬

‫ﻡ‪#$‬م ا ! ا ‪:‬‬

‫ه ^م ﻡ!ﻡ ﻡ‪ 5‬ا ‪A‬ﻡت ا !ی وا ‪M7‬ﺝ‪ %‬وا ‪ %G6‬م _‪$D‬ل ﻡ‪ V1‬ا ‪U‬دة وﺡ!‪6 5: c‬‬
‫‪1:‬ات ﻡ‪ 5‬ی‪ /#‬اﺡ!‪%‬ﺝت   ‪ %G‬وی وا ‪ -A 5%B7‬ا=‪:U 6‬ب ﻡ!‪7‬دة‪.‬‬

‫ﻡه‪ %‬ا ! ا ‪:‬‬

‫ی‪ S‬ا ! ا  ا‪$DU‬ل ﻡ‪ V1‬ا ‪U‬دة ﺡ!‪ 5: c‬ا ر‪E ، :‬ن ا‪$DE‬ل ی‪!7‬ون ‪ c4‬وا ی‪/#‬‬
‫ !‪ %4‬ﺡﺝ‪ ، /#‬وه‪V‬ا یآ\ ا ! ا  ‪- c4‬ی ﻡ‪#‬رات أو ‪%‬ء ا‪E‬ﻡر ‪ c4‬ﻡ‪F‬ة‬
‫ا‪$DE‬ل ‪ c4‬ا ‪ 1‬وا !‪./47‬‬
‫ ‪  U ` V‬ﻡ‪; %S 5‬ی‪ l‬ﻡ‪ 5‬ا‪ J!U‬ت ا ‪ %4 c4 74 $4!A‬ه‪ 0V‬ا ﺝت ‪6‬ر‬
‫ا=ﻡن ‪ ،‬و‪E‬ن ا‪$DE‬ل ا ‪V‬ی‪ 5‬ی‪ m /#‬أو إ‪ 6‬ن ی‪ nGJ /#‬ﻡ!‪7‬دة وﻡ‪7‬ة وه‪/‬‬
‫و‪ /#MG‬ی‪ ##$ 7J‬وﺝ ا ! ا ‪.‬‬

‫أه‪ %‬ا ! ا ‪:‬‬

‫‪ 81‬أه‪ %‬ا ! ا  ﻡ‪ 5‬أه‪ %‬ا اﺡ ا ‪7‬ی ا‪E‬و ‪ $-4 c‬ﺡ‪ %‬ن ا ‪ 14‬ا‪E‬و ‪>; c‬‬
‫‪1 %S‬ء ا ‪. $-‬‬
‫و‪E‬ه‪ %‬ا ! ا  ‪ W1%‬درا‪:‬ت ) ﺙ هﻡ ( ا !> أﺝی‪ c4 W‬ا‪$DE‬ل ا ‪>; 5%67‬‬
‫‪1:‬ات ﺡ‪ /#%‬ا ة ;> ) أ ‪ ( %‬أن اﻡ‪ ,‬ا ! ا  ;‪ %4‬آى ;> ا ‪M‬ح‬
‫ا‪U‬ا;ت ا ‪ %G1‬ا ‪ 1‬ی‪ ، /#‬وآ‪ >; /#‬ﻡاﺡ ا ‪ 7‬ا‪E‬و ‪1 c‬ه‪ ، /‬آ أن ‪l%-‬‬
‫ﻡ‪ p4!A‬ا اﻡ‪ ,‬ا ‪M7‬ﺝ‪ %‬ور‪  #-‬اﻡ‪ ,‬ا !ی ;ر ﺡ‪J‬ل ا=  =‪ 6‬ی‪,G! >-7‬‬
‫هة ‪ ،‬وه‪V‬ا ی‪e‬آ ا‪E‬ه‪ %‬ا ى !;‪ %‬اﻡ‪ ,‬ی ﻡ!‪$D_ JJA‬ل ‪ 6‬و  ‪ /#‬إ ‪c‬‬
‫ﻡﺡ‪ 4‬ا !‪ /%47‬ا‪!U‬ا‪.>G‬‬

‫ﻡرات ا ! ا ‪:‬‬

‫‪o‬ی‪ !7‬ا !‪ 5: >; /%47‬ﻡ‪ 6‬ا ر‪ :‬ا‪ #:‬وا‪:‬ع ﻡ‪ 5‬ا !‪ >; /%47‬أي ﻡﺡ‪ 4‬ی‪.‬‬
‫‪o‬ی!‪ 8‬ا‪$DE‬ل ا !‪m‬ی‪ >; 5‬ا ‪ i$ 1‬ﻡ‪F‬ر ا ‪ 1‬ا ‪ >7%-‬ﻡ‪ 8‬ا[ ;> ا ‪7‬دة ‪ U‬ین ‪c4‬‬
‫ﻡ‪!F‬ى ا‪E‬داء ا ‪.>$%q‬‬
‫‪o‬ﺡ!‪ c‬ین ‪ :E‬ا‪$DE‬ل ا ‪6 5%67‬ا ﺙ! ‪ 5‬آ‪ rS1 %$%‬أ‪ /# $D‬ﺡ!‪ c‬ی!‪19‬ا ا ‪6‬ع‬
‫;> ﻡ‪S‬آ ﻡ‪.%4!F‬‬
‫‪o‬ا !‪ m‬ا ‪ >; >G1‬ا ‪1F‬ات ا ‪ iA‬ا‪E‬و ‪ 6 c‬ین ﻡ‪ 5% 5‬ا‪:E‬ب ا ‪U F%G‬ﺡ!‪U‬ت ‪#q‬ر‬
‫‪%4:‬ت ‪ !F‬ﻡى ا ‪%‬ة‪.‬‬
‫‪ 8o‬ﻡ‪eF‬و ‪R %‬س ا ديء وا ‪#‬رات ‪M!s‬ف أا‪ l c4 #‬ا ا ی‪5‬‬
‫ ذا ا ! ا ـــ ؟ !‬
‫‪ 17 7o‬ﻡ ً ﻡ‪ 5‬ا  ‪ 5‬آ‪ %$%‬اآ!‪F‬ب ا=‪F‬ن را[ ‪ ،‬أ ‪ W‬ﻡ!‪ ً 71‬ﻡً ‪m‬ن ‪1%4‬‬
‫ای‪M‬ء ا ‪1F‬ات ا‪E‬و ‪ c‬ﻡ‪ 5‬ا ‪ 7‬ﺝ اه!ﻡ‪ ; . 1‬را‪:‬ت ا !> أﺝی!‪ ً %JA #‬وا !> أﺝاه‬
‫‪v‬ون یون ‪ W1%‬أن ا ‪ 5%!1F‬ا‪E‬و ‪ c‬وا ‪ %‬أه‪ % /‬ﻡ آ‪ >; !7 1‬ا ‪-SE; . >B‬‬
‫ا ‪ %%‬ا ‪%‬ﻡ‪ %‬ا ‪ -%F‬ا !> یﻡن ‪ ، #‬ی‪ S‬ا‪$DE‬ل ا ‪7;%‬ن ا‪  i:E‬ه‪ /‬ا ‪>4!F‬‬
‫‪.‬‬
‫‪o ( White , 1975 ) .‬‬
 ‫‪ W1%  o‬ا ث ا ‪ %47‬أن ا ! ا  ی‪ F‬ا‪$DE‬ل ‪ #; ،‬ی‪m p$A‬ﺙ‪%‬ات ﺡ  ا=‪6‬‬
‫وه ی‪ l‬ذ ` أ‪:‬ع ﻡ‪ 5‬ا ! ا !‪. ( Hayden , 1997 ) .m‬‬
‫? ‪o‬إن ا ‪ 1‬ا  ی\ود ا‪$DE‬ل ‪m‬س ﻡ!‪ >; /47!4 5%‬ا ر‪ :‬ا‪!U‬ا‪ %G‬و ‪-74‬ء ا‪U‬ﺝ!>‬
‫ا ‪1‬ء ;> ا اﺡ ا ‪7‬ی ا ‪M‬ﺡ) ‪. ( Evans & Myers , 1994‬‬
‫‪o‬إن اﻡ‪ ,‬ا ‪  $-‬ا ة ا !> م ‪ /#; c4‬ﻡديء ا ‪ 1‬ا=‪ 14 B >F‬ا ‪>4!F‬‬
‫ ‪. ( Hohmann , 1991 ) .0:m 8!94‬‬
‫‪o‬إن ا ‪9‬وى ا‪J!6U‬دی اﻡ‪ ,‬ا ! ا  أ;‪ % x‬ﻡ‪ 5‬ا ! ا !‪. ( Hayden , m‬‬
‫‪1997 ) .‬‬
‫‪ 7 o‬أه‪ /‬ا‪9‬زات ﻡ‪%‬ان ا ‪ >;  $-‬ا ‪ 7‬ا ‪ >B‬ه ا=ی‪x‬ح ا !ر =ﻡ‪ %‬دﻡ‪ ,‬ا‪$DE‬ل‬
‫ا ‪ 5%67‬ﻡ‪ 8‬ا‪$DE‬ل ا ‪7‬دی‪91 5%‬ح ‪ %x ; .‬ا ‪-‬وﺡ ;> ا ‪ W6‬ا اه‪ %x6 WF% 5‬اﻡ‪%‬‬
‫أو ﺝوى اﻡ‪ ,‬ا ﻡ‪ >; ,‬ﻡﺡ‪ 4‬ﻡ ‪ 6‬ا ر‪  :‬آ‪ /%J %$%‬ه‪ 0V‬ا اﻡ‪ l%! ,‬ا ‪G$‬ة‬
‫ا ‪J‬ى‪. ( Guralnik , 1990 ) .‬‬

‫ﻡاﺡ ‪-‬ر اﻡ‪ ,‬ا ! ا ‬

‫‪-‬رت اﻡ‪ ,‬ا ! ا   ﺙ‪M‬ث ﻡاﺡ ر‪ F%G‬وه>‪:‬‬
‫‪o‬ا ﺡ‪ 4‬ا‪E‬و ‪: c‬‬
‫آن ا ! ا  یآ\ ‪\ c4‬وی ا‪$DE‬ل ا ‪ 8B‬ا ‪A  5%67‬ﻡت ا ‪M7‬ﺝ‪ %‬و ‪DS1‬ت‬
‫ا !> ‪#!F‬ف ;‪ %‬ا‪U‬ﺙرة ا ‪./# %F‬‬
‫‪o‬ا ﺡ‪ 4‬ا ‪: %‬‬
‫ا ‪ y‬ا ! ا  ی‪ /!#‬ور ا ا ی‪ 5‬آ‪ 5%9 7‬ﻡ‪F‬ی‪ 5‬أو آ‪ /# $DU 5%47‬ا ‪.5%67‬‬
‫‪o‬ا ﺡ‪ 4‬ا   ‪:‬‬
‫ا ‪ y‬ﺝ ا‪U‬ه!م ی‪ c4 J1‬ا ‪^1‬م ا‪:U‬ي  ‪ [$‬ا !ى ا‪U‬ﺝ!> ا‪U‬آ اﺙًا ‪ c4‬‬
‫ا ‪; ، $-‬ا ‪ y‬د‪ /‬ا‪:U‬ة وری‪ #‬وإرده ا ‪#‬ف ا‪E‬آ أه‪.%‬‬

‫أه‪ /‬اﻡ‪ ,‬ا ! ا  وأه‪:0 1 /‬‬

‫‪o‬ا ‪A‬ﻡت ا !> م ;> ا ‪\1‬ل‪:‬‬
‫و‪#‬ف ا ‪ c‬ری ا ا ی‪ c4 5‬آ‪ %$%‬ا !‪7‬ﻡ ﻡ‪ 8‬ا‪$DE‬ل ا ‪ 5%67‬و‪ /#%47‬ا ‪#‬رات‬
‫ا ‪x‬وری ‪ 5B‬ا ‪ r%‬ا ‪ ، % \1‬ﻡل ذ ` ﻡ‪ ,‬ا ر‪.,‬‬
‫‪o‬ا ‪A‬ﻡت ا !> م ;> ا اآ\‪:‬‬
‫و‪ 6‬ن ه‪ 0V‬ا اآ\ ﻡ‪%$S!F‬ت أو ﻡاآ\   ی‪ >x‬ا‪$DE‬ل ;> ه‪ 0V‬ا اآ\ ﻡ‪ ( 3 5‬ــ ‪5‬‬
‫( ‪:‬ت یﻡ‪ ً%‬وی!‪ /‬ری‪ c4 /#‬ﻡ‪ p4!A‬ا ‪U9‬ت‪.‬‬
‫‪o‬اﻡ‪ ,‬ا ﻡ‪:,‬‬
‫وی‪ [ J‬ا ﻡ‪ 5% ,‬ا ‪A‬ﻡت ا !> م ;> ا ‪1‬زل وا ﻡ ;> ا اآ\ ﻡ‪ 5‬اﺝ ‪ %4‬ﺡﺝت‬
‫ا‪$DE‬ل وا‪:‬ه‪ /‬و أآ‪.‬‬
‫‪o‬ﻡ‪ ,‬ا ! ﻡ‪M 5‬ل و‪ G:‬ا‪MU‬م‪:‬‬
‫وی!‪ /‬ﻡ‪M 5‬ل و‪ G:‬ا‪A!:‬ام و‪ G:‬ا‪MU‬م ا وءة وا ‪! F‬ری أو ‪%‬ء ا‪E‬ﻡر ‪c4‬‬
‫آ‪ %$%‬ا !‪7‬ﻡ ﻡ‪ 8‬ا‪ /# $D‬ا ‪PJ‬ر‪.‬‬
 ‫ا‪ %9%!:‬ﻡ!ﺡ ‪ !4‬ا  ﻡ‪ 8‬ا ‪:ً%4 5%67‬‬
‫‪ %4 !7 U‬ا !‪74 4#: /47‬ق ‪ F ً %4‬ا‪$AU‬ض ;> ا رة ا ‪V ، %47‬ا !ج ا ‪c‬‬
‫‪-‬ات   ‪ c4‬ا ‪ /47‬ا‪ /%47 1 #‬ه‪ 0V‬ا ‪.r$‬‬
‫وﻡ‪ 5‬أه‪ /‬ه‪ 0V‬ا ‪-A‬ات‪:‬‬
‫‪o‬أن ی‪$‬ز ا ‪ 0! /47‬ا ‪ $-‬أآ و‪ W6‬ﻡ‪.5‬‬
‫‪o‬ا !رج ﻡ‪ 8‬ا ‪ $-‬ﻡ‪ 5‬ا ‪#‬رات ا ‪ -%F‬ا ‪ c‬ا‪U‬آ ‪.7‬‬
‫‪\7o‬ی\ ا ‪ 1 $-‬ا ‪%‬م و‪U‬ت ﺝ‪.‬‬
‫‪o‬إدة ا ‪47‬ﻡت ا ‪ 1 F‬إ‪-‬ء ا ‪ $-‬ﻡ‪47‬ﻡت ﺝیة‪.‬‬
‫‪ %1o‬ا ‪9‬ا ا ‪ ) %G1‬ا !‪V‬آ وا‪ 0!U‬وا‪U‬دراك‪) .‬‬
‫‪ %1o‬ا رة ‪ c4‬ا ‪17‬ی  ‪V‬ات‪.‬‬
‫‪ %1o‬ا رة ‪ c4‬ا !ا ا‪U‬ﺝ!>‪.‬‬
‫‪o‬إزا  ا ‪%‬ات ا ‪.!!S‬‬
‫‪o‬ا‪A!:‬ام أ‪4:‬ب ا ‪V1‬ﺝ‪.‬‬

‫‪ /%%‬أﺙ و;‪ %4‬ا ! ا ‪:‬‬

‫ی‪ 9‬أن ی‪ S‬أي ﻡ‪ !4 ,‬ا  ‪ c4 ً %4 5%674‬ا ‪9‬ا ا ! ‪:%‬‬
‫‪o‬ا ‪: $-‬‬
‫ﻡ‪ 5‬أآ ا ی‪ i%‬ا ‪A!F‬ﻡ ;> ‪ /%%‬ا ‪ $-‬ه> ‪ F‬ا ‪V‬آء وین ذ ` ﻡ‪M 5‬ل ا‪!U‬رات‬
‫ا !;ة ‪ ،‬وی‪ 5‬ا!ر ‪ F‬ا ‪V‬آء واﺡة ﻡ‪ 5‬أه‪ /‬ا‪U‬ﻡر !‪ /%%‬ا اﻡ‪ $-4 F1  ,‬و ‪#1‬‬
‫ ‪ WF%‬ا ﺡ‪%‬ة‪.‬‬
‫‪$ o‬ءة ا‪U‬ﺝ!‪:%‬‬
‫ا ‪#‬ف ا ‪E >%‬ي ﻡ‪ ,‬ﻡ‪ 5‬اﻡ‪ ,‬ا ! ا  ‪ ،‬ه ا ‪$‬ءة ا‪U‬ﺝ!‪ %‬ى ا‪;E‬اد ‪،‬‬
‫وی!‪ l47‬رﺝ ‪9‬ح ا ‪ >; $-‬أداء ا ‪#‬ت ا‪U‬ﺝ!‪ %‬واﻡ [ ‪ ،‬و‪ ، [76‬وﻡ‪ 5% 5‬ا ‪U9‬ت‬
‫ا !> ‪ !7‬ﻡ‪ 5‬ا ‪ ,G!1‬ا ‪#‬ﻡ اﻡ‪ ,‬ا ! ا  وا !> ی‪  #F #:%6 5‬ﻡ ی‪ ) : >4‬‬
‫ا ‪ ، $-‬ا ‪ ;7‬وا‪U‬دراك ‪ ،‬وا !‪ %J‬ا‪U‬آدی> ‪ ،‬و‪-‬ر ا ‪ ، %JAS‬وا ا;‪) .%7‬‬
‫‪o‬ا ‪ ( 4G7‬ا‪:E‬ة‪) :‬‬
‫‪ 74‬ا‪:U‬ة دور آ‪ %‬ﻡ‪M 5‬ل ا ‪S‬رآ ;> اﻡ‪ ,‬ا ! ا  ‪ ،‬و‪  U‬ﻡ‪v /%7 5‬ﺙر‬
‫ا اﻡ‪ c4 ,‬ا ‪ ، 4G7‬و‪ %S‬ا را‪:‬ت أن اﻡ‪ ,‬ا ! ا  ‪v #‬ﺙر هﻡ ‪ c4‬اﻡ‪#‬ت‬
‫ا‪$DE‬ل ا ‪ 5%J‬أو ا ‪ -A 5%B7‬ا=‪ 6‬ا ‪ F %47‬ﻡ‪S‬رآ ا‪ >; /# $D‬اﻡ‪ ,‬ا !‬
‫ا ‪.‬‬
 ‫ﺍﻹﻋﺎﻗﺔ ﺍﻟﻌﻘﻠﻴﺔ ﻭﺍﻟﺘﺪﺧﻞ ﺍﳌﺒﻜﺮ‬

‫ی‪ !  J‬ا  ‪ %4 5%674‬ا ‪#9‬د ا ‪V‬و  ;> ی ا‪$DE‬ل ا ‪ 6 5%B7‬وأﺙ‪1‬ء‬
‫و‪ 7‬ا ‪U‬دة‪.‬‬

‫ا ‪e‬ات ‪ 6‬ا ‪U‬دة‬

‫ویأ ا ! ا  ;> ﻡ‪9‬ل ا !‪7‬ض }‪ 6‬ا ‪ %47‬أﺙ‪1‬ء ا  ‪# ،‬ف ا !‪7‬ف ‪ c4‬ا‪E‬ﺝ‪1‬‬
‫ا ‪ 6} B7‬ا ‪.%47‬‬
‫وی‪A!F‬م ;> ذ ` ة ﻡ‪e‬ات ﻡ‪ 5‬أه‪ #‬ا ! >‪:‬‬
‫‪1-‬وﺝد ‪ >; 4‬ا ‪1%9‬ت ‪ 1‬ا ا ی‪ 5‬أو أﺡه‪.‬‬
‫‪2-‬إ‪9‬ب ا‪:E‬ة ‪ 4 [ $-‬آوﻡ‪:‬ﻡ> ‪ 6‬ا  ا  >‪.‬‬
‫‪3-‬وﺝد ری~ }ﺝ‪#‬ض ‪ 1‬ا‪E‬م‪.‬‬
‫‪4-‬وﺝد ا!‪M‬ف ;> ;‪ GJ‬ا م ‪ 1‬ا \وﺝ‪ ) 5%‬وی‪ [ J‬ه‪ 1‬ا‪M!U‬ف ;> ای‪ %9‬و‪%4:‬‬
‫ا م أي ‪ 4%J; positive‬ا م ا ﺝ ‪ 4%J; nogative ،‬ا م ا ‪ >;  F‬ا ‪7‬ﻡ ا ی‪)>:F‬‬
‫‪ 5%5-‬ا‪U‬م أو ‪% 4 #%D7‬ت‪.‬‬
‫‪6-‬ا  ‪ 5: 7‬ا ‪A‬ﻡ‪ F‬وا ‪M‬ﺙ‪ 5% ) 5%‬ﻡ‪ 5‬ا را‪:‬ت ;> أﻡی أن ‪ %7‬ﻡ‪ 5‬ا‪$DE‬ل ﻡ‬
‫و‪ %33‬ﻡ‪ 5‬ا‪$DE‬ل ا ‪ 5%67‬ی ون ﻡ‪ 5‬اﻡ‪#‬ت ‪ 5: 7‬ا ‪A‬ﻡ‪ F‬وا ‪M‬ﺙ‪ !; 5%‬ا ﺡن ﺡ‬
‫ا أة ‪ 7‬ه‪V‬ا ا ‪ 5F‬ﻡ‪ 5‬اﻡ ‪7‬ض ا‪U‬ﺝ‪ 1‬إ ‪ c‬ا=‪ 6‬ا ‪ %47‬وا ‪) .%F9‬‬
‫;‪ 0V#‬ا ‪7‬اﻡ ‪7‬ق ا ‪ 1‬ا ‪ 1 >47‬ا‪U‬ﺝ‪ 1‬و‪ #479‬ﻡ‪ 6} B7‬ا ‪ 6 %47‬ا ‪U‬دة‬
‫‪Perental - Risk factors‬و‪ >!F‬ا ! ا  ‪M7‬ﺝ‪ 6 #‬ان ‪e‬ذي دﻡغ ا ‪ ، 5%19‬أو‬
‫ا !‪ p%$A‬ﻡ‪m 5‬ﺙ‪%‬ه ‪ c4‬إ‪ 6‬ا ‪ 1‬ا ‪ >47‬وا ‪ 6 >F9‬ا ‪U‬دة ‪.‬‬

‫ا ‪e‬ات ‪ 7‬ا ‪U‬دة‬

‫أﻡ ‪ 7‬ا ‪U‬دة ;‪ 5‬ا ‪e‬ات ا !> ل ‪ c4‬ا !‪7‬ض }‪ 6‬ا ‪ %47‬ا‪:>h‬‬
‫‪1-‬ا ‪U‬دة ‪ 6‬ا‪E‬وان أو و‪U‬دة ‪ n6 $D‬ا زن‪.‬‬
‫‪2-‬وﺝد إ‪ 6‬ﺝ‪ %F‬أو ‪ 1 %4‬ا  ‪.%‬‬
‫‪3-‬ا ‪ $‬و‪ `$‬ا‪:E‬ة ا !> ی  ;‪ #%‬ا ‪ ( $-‬وه‪ 1‬ین ‪ p4A‬ﺙ;> أو ی‪ cF‬ا ‪ $-‬ا ‪7‬ض‬
‫ }  =‪ 6‬ا ‪ r%4 9%! %47‬ا !> ﺡ [ وی‪at risk child ) .cF‬‬
‫‪4-‬ا‪$A‬ض ا ‪!F‬ى ا ;> ‪4‬ا ی‪.5‬‬
‫‪5-‬ا‪$A‬ض ذآء ا‪E‬م وإ‪ #!6‬ا ‪.%47‬‬
‫‪6-‬ا !‪ p4A‬ا ;> وا‪U‬ﺝ!> ‪ -14‬ا !> ی‪ #%; 5F‬ا ‪. $-‬‬
‫;‪ 0V#‬ا ^وف ‪ 79‬ا‪$DU‬ل ﻡ‪ 6} 5%B7‬ا ‪ 7 %47‬ا ‪U‬دة ﻡة ‪Post-natal - risk ،‬‬
‫‪factors‬و!‪ 4-‬ا ! ی!‪ /#‬ﻡ‪ 5‬ا=‪ 6‬ا ‪ %47‬ا ‪7‬و;[  !‪ p4A‬ا ‪ 5 ,1‬اﻡ ﺙ;‪%‬‬
‫وأ‪:‬ی‪Cultural familial retardation .‬‬

‫‪ n%AS‬ا=‪ 6‬ا ‪%47‬‬

‫أﻡ ‪ n%AS‬ا=‪ 6‬ا ‪ 7 %47‬ا ‪U‬دة ﻡة او ;> ﻡﺡ‪ 4‬ا ‪%; ، B‬ن ‪ c4‬أ‪:‬س‬
‫ا‪E‬اض ا ‪ %F$‬ﺝ‪ %‬وا ‪ %‬ﺝ‪ %‬ا !> ل ‪ c4‬ان ا ‪ 6 $-‬ﺝء ﻡ‪7‬ق ‪ ً%4‬آ ;> ﺡ‪U‬ت‬
‫ﻡ!‪M‬زﻡ داون ‪ Down Syndrom‬وﻡ!‪M‬زﻡ ‪ ، Turner Syndrom %‬وﻡ!‪M‬زﻡ آ‪M‬ی‪!4$1‬‬
‫‪ ،Klinefelter Syndrom‬أو ‪ c4‬أ‪:‬س ا‪E‬اض وا‪:E‬ب ا !> ل ‪ c4‬ان ه‪V‬ا ا ‪$-‬‬
‫‪:‬ف ین ﻡ!‪ $4A‬إذا ‪ , 7 /‬ه‪ 0V‬ا‪E‬اض أو ا‪:E‬ب آ ;> ﺡ‪U‬ت ا ‪1%$‬ی آ‪!%‬ن یری‬
 ‫‪ ،PKU‬وا ‪M9‬آ!‪ ، %%:‬وا‪M‬ل ا م ا ‪U‬دي ‪ ،‬و‪ n‬ا ‪%‬وآ‪ 5%F‬و‪%R‬ه ‪.‬وﻡ‪ 8‬ان‬
‫‪ n%AS‬ﺡ‪U‬ت ا=‪ 6‬ا ‪ >; %47‬ه‪ 0V‬ا ‪ 5F‬ا ة ی!‪ /‬دة ‪ ;7‬ا‪ >GJ‬ا‪$DE‬ل ‪s; ،‬ن‬
‫ا ‪ $-‬ا ‪7‬ق ‪ ً %4‬ووا ی[ ;> ﺡﺝ إ ‪ c‬ا ی وا=رد ا ‪# >F$1‬ف ‪ p%$A‬ا ! ;>‬
‫ا‪:E‬ة ‪ ،‬وا ;^ ‪ #: c4‬وزیدة آ‪$‬ء‪ >; #‬ری ‪ #4$D‬ا ‪7‬ق ‪ ً %4‬وری إا[‬
‫ا ‪7‬دی‪.5%‬‬

‫أ‪ % :‬ا ی ;> ا ! ا ‬

‫ی!‪ n%AS /‬ا=‪ 6‬ا ‪ 7 %47‬ا ‪U‬دة ﻡة أو ;> ﻡﺡ‪ 4‬ا ‪.B‬وا ة ا‪>; %::E‬‬
‫ا ! ا  ه> ری ا‪$DE‬ل وه‪ /‬ی‪S%7‬ن ;> أ‪:‬ه‪./‬‬
‫ی‪!S‬ك ;> إاد و‪ V%$1‬اﻡ‪ ,‬ا ! ا  ﻡ‪ 9‬ﻡ‪ 5‬ا‪ D >; 5%%GJE‬ا‪$DE‬ل وا ‪l-1‬‬
‫وا ‪ 8F‬وا ‪M7‬ج ا ‪ >7%-‬وا ‪M7‬ج  ‪ 7‬وا !‪ %‬ا ‪  A‬وا=رد ا ‪ >F$1‬وا ‪A‬ﻡ ا=ﺝ!‪%‬‬
‫و‪%R‬ه‪./‬‬

‫و!‪ nA4‬أ‪ % :‬ا ی ;‪ %‬ی‪:>4‬‬

‫‪1-‬أ‪4:‬ب ا ی ا ‪:% \1‬‬
‫و!‪ /‬ری ا ‪ $-‬وه ی‪ >; N%7‬أ‪ [:‬وإاد ا ﻡ‪ ,‬ا ‪ :1‬ی![ ;> ا ‪D 5 W%‬ی‪l‬‬
‫ا‪ >GJE‬ا \ا‪ G‬ا ‪V‬ي یم ‪s‬رد و‪ 8%9S‬ا ا ی‪ V%$1 c4 5‬ا ﻡ‪.,‬‬
‫‪2-‬أ‪4:‬ب ا ی ا ‪#1‬ری ;> ا آ\‪:‬‬
‫وی‪#‬ف إ ‪ c‬ری ا ‪ >; $-‬ﻡآ\ ا ی ا ‪#1‬ری ‪,‬ﺡ‪ %‬ی‪V‬ه ا ‪ $-‬إ ‪ c‬ا آ\ ﺡ‬
‫وی‪7‬د إ ‪ c‬أ‪ >; [:‬ا ‪F‬ء وی!‪ c4‬ا ی ‪ c4‬أیي ا‪ >; 5%%GJE‬ا !‪ %‬ا ‪  A‬و‪U‬ی‪#‬‬
‫ه‪V‬ا ا‪4:E‬ب ﻡ‪% rF‬ت ا ا ی‪.5‬‬
‫‪3-‬أ‪4:‬ب ا ی ا ‪!S‬آ‪:‬‬
‫ی‪ 5% 89‬ا ی ;> ا ‪ W%‬وا آ\ ﺡ‪ %‬ی‪V‬ه ا ‪ $-‬إ ‪ c‬ا آ\ ‪: 8x‬ت و ة ‪F‬‬
‫أیم ;> ا‪:E‬ع ی‪ c4 #%; J‬ا ی ﻡ‪ 5‬ا !‪ 5%JJA‬وی‪1‬ﻡ‪ ,‬ﻡ‪ 8‬ا‪$DE‬ل ا ‪7‬دی‪ 5%‬وا ‪%P‬‬
‫دی‪ 5%‬ﺙ‪ /‬ی‪7‬د إ ‪ c‬أ‪ [:‬ی![ ‪ %‬ا‪E‬یم‪.‬‬

‫ﳕﺎﺫﺝ ﺍﻟﺘﺪﺧﻞ ﺍﳌﺒﻜﺮ‬

‫  ‪7‬دت ذج ا ! ا  ‪ F‬ا !‪-‬ر ا ا‪! /G‬ی‪ /‬ه‪ 0V‬ا ‪A‬ﻡت ‪Ue#‬ء ا‪$DE‬ل و ‪5‬‬
‫ا ‪ >; 5 4S‬أن ‪ ƒ7‬ه‪ 0V‬ا ‪1‬ذج ‪ 6‬ن ﻡ‪ GM‬ﻡ‪ ƒ7 8‬ا‪$DE‬ل دون أ‪$D‬ل ‪v‬ی‪5‬‬
‫وأی‪  ً x‬ه‪ 0V‬ا ‪1‬ذج إی‪%9‬ت و‪%4:‬ت‪.‬‬
‫و‪V1:‬آ أه‪ /‬ه‪ 0V‬ا ‪1‬ذج‪:‬‬

‫‪1-‬ا ! ا  ;> ا اآ\‪:‬‬

‫وه‪ 0V‬ا اآ\ إﻡ أن ن ﻡآ\ أو ﻡر‪ :‬و _‪ p:‬أن أ‪ 4R‬ه‪ 0V‬ا اآ\ ه> ﻡاآ\ ر‪%‬‬
‫وﻡ‪ $4‬وآ‪ %‬ﻡ‪ 5‬ا ‪$‬اء ‪ U‬ی‪%$!F‬ون ﻡ‪ #E #1‬ه^ ا ! ‪ . p%‬إن أر ا‪$DE‬ل ا ‪%$!F‬ی‪5‬‬
‫ه‪ 0V‬ا اآ\ ﻡ‪ 5%!1:  5‬إ ‪1: W:  c‬ات وﻡة ا !‪  /#6‬اآ\ ﻡ‪ 5‬ﺙ‪M‬ث إ‪i U‬‬
‫‪:‬ت یﻡ‪ ُ%‬ة ‪ i‬أیم أ‪ ًُ %:‬وی!‪ /‬ری ه‪Ue‬ء ا‪$DE‬ل ‪M‬ل ه‪ 0V‬ا ‪!$‬ة ‪ c4‬ﺝ‪8%‬‬
‫ﻡ‪U9‬ت ا ‪ 1‬ا ‪.$4!A‬‬
 ‫إی‪%9‬ت ه‪V‬ا ا ‪1‬ذج‪:‬‬
‫أ ‪%6 -‬م ;ی‪ l‬ﻡ!‪7‬د ا !‪JJA‬ت !‪ …%-A‬و‪ V%$1‬ا ‪A‬ﻡت‪.‬‬
‫ب‪ %; -‬ا ‪$‬ص !‪ %‬ا ‪ 8!9‬ا ‪E >4‬ﻡر ا !‪ !  47‬ا ‪.‬‬
‫ﺝـ ‪ -‬إﺡ ا ‪ $!4 $-4  $‬ﻡ‪ 8‬ا‪h‬ی‪.5‬‬
‫‪%4:‬ت ه‪V‬ا ا ‪1‬ذج‪:‬‬
‫أ ‪ -‬ﻡ‪MS‬ت ;‪ %‬ا ا ‪M‬ت‪.‬‬
‫ب ‪ -‬ه‪ x‬ا ‪.5‬‬
‫ﺝـ ‪ -‬م ﻡ‪S‬رآ أو ‪%‬ء ا‪E‬ﻡر ‪.%4$‬‬

‫‪2-‬ا ! ا  ;> ا ‪1‬زل‪:‬‬

‫ﺡ‪ %‬ی!‪ /‬ه‪V‬ا ا ! ;> ا ‪1‬زل ا ‪ >;  A‬ا‪$DE‬ل ﺡ‪ %‬م ﻡ!‪ JJA‬أو ﻡ‪ %‬أو ﻡ‪47‬‬
‫أ‪:‬ی \یرة ا ‪\1‬ل ﻡ‪ 5‬زیرة واﺡة إ ‪ c‬ﺙ‪M‬ﺙ زیرات أ‪ ً%:‬وأ‪ 4R‬ا ! ا  ;>‬
‫ا ‪1‬زل ین ;> ا ی‪ p‬وا‪E‬ﻡآ‪ 5‬ا ‪ %G1‬ﺡ‪ %‬أن د ا ‪: 4 %46 5%67‬ن ا ‪-1‬‬
‫و ‪ 7J‬ا ا ‪M‬ت إ ‪ c‬ا اآ\ ‪ .‬وأآ اه!م اﻡ‪ ,‬ا ! ا  ;> ا ‪1‬زل ین‬
‫ _‪$D‬ل ا ‪V‬ی‪  5‬أره‪.5%!1: 5 /‬‬
‫إی‪%9‬ت ه‪V‬ا ا ‪1‬ذج‪:‬‬
‫أ ‪ %R -‬ﻡ‪ p4‬ﻡ‪ 5‬ا ‪1‬ﺡ‪ %‬ا دی‬
‫ب ‪ -‬ی; ا ‪A‬ﻡت _‪$D‬ل ;> ‪ /#!r%‬ا ‪.%7%-‬‬
‫ﺝـ ‪ -‬ی‪ c4 !S‬ﻡ‪S‬رآ ا‪:E‬ة ا ‪ >; 4$‬ﻡ‪.#4$D ,‬‬
‫‪%4:‬ت ه‪V‬ا ا ‪1‬ذج‪:‬‬
‫أ ‪ -‬م ‪6‬رة ‪ ƒ7‬أو ‪%‬ء ا‪E‬ﻡر ‪ c4‬ری أ‪7; S /# $D‬ل‪.‬‬
‫ب‪ -‬و‪%6 8B‬د ‪ c4‬ا ‪$‬ص ا !ﺡ ‪ >; $-4‬أن ی!‪ $‬اﺝ!‪.%‬‬
‫ﺝـ ‪ -‬وﺝد ‪7‬ت ‪\4‬ا‪G‬ات ﻡ ا‪P!:‬اق ا‪E‬و‪6‬ت ا ‪-‬ی‪ 4‬وأی‪ ً x‬م ‪ /#$‬ا‪E‬ه ‪%47!4‬ت‬
‫ ‪ S‬ا ‪.:1‬‬

‫‪3-‬ا ! ا  ;> آ ﻡ‪ 5‬ا آ\ وا ‪\1‬ل ﻡ‪:ً7‬‬

‫ﻡ‪M 5‬ل ه‪V‬ا ا ‪1‬ذج ;‪s‬ن ا‪ x;E‬ه ی‪ /‬ا ‪A‬ﻡت _‪$D‬ل ا‪ >; ً1: P E‬ا ‪\1‬ل و _‪$D‬ل‬
‫ا‪E‬آ ‪ >; ً1:‬ا اآ\‪.‬‬
‫و‪! 6‬ج أن ‪ l4‬ا‪$DE‬ل ;> ا اآ\ ‪E‬یم ﻡودة ;… وم ا \ا‪G‬ة \یرات ﻡ‪ % \1‬ﻡ‪5‬‬
‫زیرة إ ‪ c‬زیر‪ >; 5%‬ا‪:E‬ع ‪.‬‬
‫وﻡ‪ 5‬إی‪%9‬ت ه‪V‬ا ا ‪1‬ذج أ[ ی‪ %4! yF‬ﺡﺝت ا‪$DE‬ل وأ‪:‬ه‪ S /‬آﻡ وو أ;‪x‬‬
‫‪.‬‬

‫‪4-‬ا ! ا  ﻡ‪M 5‬ل ی‪ /‬ا‪S!:U‬رات ‪:‬‬

‫ﺡ‪ %‬ی\ور أو ‪%‬ء ا‪E‬ﻡر ا آ\ ﻡ‪ 5‬زیرة إ ‪ c‬زیر‪ >; 5%‬ا‪:E‬ع ﺡ‪ %‬ی!‪ /%% /‬وﻡ!‪7‬‬
‫وﻡ‪M‬ﺡ^ ا ‪ $-‬وﻡ‪ 5‬ﺙ‪ /‬ری أو ‪%‬ء أﻡره‪ c4 /‬آ‪ %$%‬ا !‪7‬ﻡ ﻡ‪ 8‬أ‪../# $D‬‬
‫وﻡ‪ nGJ 5‬ه‪V‬ا ا ‪1‬ذج‪:‬‬
‫أ‪ -‬یآ ﻡ‪ #‬ا !ری ‪E‬و ‪%‬ء ا‪E‬ﻡر‪.‬‬
‫ب‪ -‬یم ;ی‪ l‬ﻡ!‪7‬د ا !‪JJA‬ت ﻡت _‪$D‬ل ذوي ا‪U‬ﺡ!‪%‬ﺝت ا ‪  A‬و;ً ‪V#‬ا ا ‪1‬ذج‪.‬‬
 ‫‪5-‬ا ! ا  ;> ا ‪%$S!F‬ت‪:‬‬
‫ی‪A!F‬م ه‪V‬ا ا ‪1‬ذج ‪U4‬ت ا ‪ %G1‬ا ‪ %J7!F‬وا ‪ : 7J‬وی!‪ /‬ﻡ‪M 5‬ل ا ‪1‬ذج ری‬
‫وﻡ‪ 9 7‬ا‪$DE‬ل ‪ c4‬أیي ;ی‪ l‬ﻡ!‪7‬د ا !‪JJA‬ت ا !> ی!ﺝ‪ #‬ا ‪ $-‬ذوي ا‪U‬ﺡ!‪%‬ﺝت‬
‫ا ‪. A‬‬

‫‪6-‬ا ! ا  ﻡ‪M 5‬ل و‪ G:‬ا=‪M‬م‪:‬‬

‫ﺡ‪ %‬ی‪A!F‬م ه‪V‬ا ا ‪1‬ذج أو ا اد ا ‪ ) -‬ا ‪.. nJ‬ا ‪M9‬ت ‪ ..‬ا ‪9‬ا‪ .. G‬ا ~ ( ;‪5‬‬
‫‪M‬ل و‪ G:‬ا=‪M‬م ی!‪ /‬ری أو ‪%‬ء ا‪E‬ﻡر ذوي ا‪U‬ﺡ!‪%‬ﺝت ا ‪  A‬ا ‪PJ‬ر ;> ا ‪5F‬‬
‫وإی‪J‬ل ا ‪47‬ﻡت ﺡ‪ >1 %‬ﻡ‪U9‬ت ا ‪ 1‬ا ‪$4!A‬‬

‫‪$‬ی اﻡ‪ ,‬ا ! ا  ‪V‬وي ا‪U‬ﺡ!‪%‬ﺝت ا ‪ A‬‬

‫یم ا ! ا  ‪ c4‬أ‪:‬س ا ‪$‬وق ا ‪$‬دی ‪ 5%‬ا‪$DE‬ل ;> ا ‪; $D ; ، 1‬ی ﻡ‪، [ 5‬‬
‫وا ﻡ‪ ,‬ا ‪V‬ي ی‪ U 6 M$D :1‬ی‪ i$1 v M$D :1‬ا رﺝ ‪ >; $D ; ،‬ﺡﺝ إ ‪c‬‬
‫ﻡ‪ ,‬ص [ ‪ ،‬ی ﺡﺝ[ وی‪q :1‬و;[ ا‪:E‬ی و‪ c4‬ه‪V‬ا ا‪:U‬س ی‪ 8B‬ﻡ‪,‬‬
‫ﻡ!ب  ی‪!S‬ك ;> إاد‪ 0‬و‪ 0V%$1‬ا‪%GJU‬ن ووا ا ا ‪. $-‬‬
‫وی!‪ 5x‬دة ا‪:>h‬‬
‫‪1-‬ﻡ‪!F‬ى  ا ‪ $-‬ا  >‪.‬‬
‫‪2-‬ا‪E‬هاف ا ‪1F‬ی ) ا ‪%7‬ة ( وا ‪#S‬ی ) ا ی‪) .‬‬
‫‪3-‬ا ‪A‬ﻡت ا !‪ %%47‬ا !> ی!ﺝ‪ #‬ا ‪. $-‬‬
‫‪4-‬اﻡ‪ %‬ا‪$!:‬دة ا ‪ $-‬ﻡ‪ 5‬ا !‪ /%47‬ا ‪7‬دي‪.‬‬
‫‪5-‬ﻡ‪7‬ی‪ %‬ی‪ /‬م ا ‪ $-‬أﺙ‪1‬ء ا ﻡ‪.,‬‬
‫‪6-‬ﻡا‪ %‬ء ا ‪A‬ﻡت وﻡة آ ﻡ‪ #1‬وأﻡآ‪ 5‬ی‪.#‬‬
‫‪7-‬ﻡا‪ %‬ﻡاﺝ‪ 7‬ا ﻡ‪.,‬‬
 ‫ﺍﻟﺮﺋﻴﺴﺔ ﻣﻊ ﺍﻷﻃﻔﺎﻝ ﺍﳌﻌﺮﺿﲔ ﳋﻄﺮ ﺍﻹﺻﺎﺑﺔ ﺑﺎﻹﻋﺎﻗﺔ ﺍﻟﻌﻘﻠﻴﺔ‬
‫‬ ‫
‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫
‬ ‫‬ ‫‬

‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫ ‬ ‫‬ ‫‬

‫‪1.‬ﻡ‪S‬وع ا‪%F%‬رین)‪( The Abecedarian Project‬‬

‫‪2.‬ﻡ‪S‬وع ﻡ‪4%‬ا آ> )‪( The Milwaukee Project‬‬
‫‪3.‬ﻡ‪S‬وع ‪%‬ي ‪ 6‬ا ر‪( Project Preschool Perry The) >:‬‬
‫‪4.‬ﻡ‪S‬وع ی‪( The Yale Project ) %‬‬

‫أو‪ / U‬ﻡ‪S‬وع ا‪%F%‬رین‪( The Abecedarian Project) :‬‬

‫‪ i:m‬ه‪V‬ا ا ‪S‬وع ;> ی‪ p‬م ‪ >; 1972‬ﻡآ\ ‪-‬ی ا ‪ $-‬رو ‪ 1%‬ا ‪ % S‬و  ئ‬
‫آو  !‪; 8%9‬ی‪ l‬ﻡ‪ 5‬ا ﺡ‪ 5%‬ﻡ‪ >$4!A‬ا‪h‬راء ا ‪V‬ی‪ 5‬آن ه‪ y%B /#‬أن ا=‪ 6‬ا ‪%47‬‬
‫ی‪ 5‬ا ‪6‬ی ﻡ‪ ، #1‬وان ی‪J$‬ا آ‪ p%‬أن ا ‪%47‬ت ا ‪ %‬ﺝ‪ %‬وا ‪ %F‬ﺝ‪m! %‬ﺙ  و‪U‬ت‬
‫ا ‪. %G6‬‬
‫أﻡ ا‪$DE‬ل ا ‪%17‬ن ‪ ; ،‬ﺡدوا ﺡ‪ F‬ﻡ‪ e‬ا ‪-A‬رة ا ‪ % 7‬ا ‪V‬ي ‪- /‬ی‪ 0‬ﻡ‪6 5‬‬
‫ﻡ‪ >$q‬ا آ\ ‪ ،‬وا!‪ W4‬اﻡ ا ‪-A‬رة ‪ >4‬ا   ا !‪M %%47‬م وا‪E‬ب ‪ ،‬ود ا ‪، 4G7‬‬
‫و‪%R‬ب ا‪E‬ب ‪ ،‬و‪  9:‬ا‪E‬ب ‪ ،‬و‪ F‬ذآء أ‪U‬م وا‪E‬ب ‪ ،‬وﻡ‪47‬ﻡت ‪ 5‬ا‪U‬ة وا‪E‬ات‬
‫وا ‪ 4G7‬ا !ة ‪ ،‬و ‪$‬ت ا ‪ 4G7‬ا‪E‬ى ‪.‬‬
‫و‪ 6‬رك ;> ﻡ‪ ,‬ا  أر‪ 8‬ﻡ‪9‬ت ‪ ،‬و;> آ ﻡ‪ / ، 9‬ی أزواج ﻡ!‪q1‬ة‬
‫أو ﻡ!‪ -‬ﻡ‪ 5‬ا ‪!S‬آ‪- 5%‬ی ‪S‬ا‪ 94 %G‬ا !‪9‬ی‪ %‬أو ا ‪ 9‬ا ‪ . -x‬ﺙ‪/ /‬‬
‫\وی ﺝ‪ 8%‬ا ‪!S‬آ‪;Bs 5%‬ت ‪VR‬ا‪ %G‬و‪1‬ی ﻡ‪ 5 ، %9‬ا ‪V‬ی‪ /#%4 lD 5‬ﻡ‪ ,‬ا !‬
‫ا  ا ‪#1‬ري ا ‪ p‬ه‪ /‬أ;اد ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪. …; %‬‬

‫وه‪V‬ا ا ! ا ‪V‬ي أ ;> ا ‪#S‬ر ا ‪M‬ﺙ ا‪E‬و ‪ c‬ﻡ‪ 5‬ا ‪ 7‬ا‪ !:‬ﺡ!‪ c‬ا ‪ y‬ا ‪ $-‬ﻡ‪7!F‬ا‬
‫ ل ا ر‪ ، :‬وی!‪S l47‬رآ ا ‪ >; $-‬ﻡ‪ ,‬ﻡ‪ /^1‬وﻡﺝ[ ‪7 $-4‬ل ‪: 8 -6‬ت‬
‫یﻡ‪ ، %‬و‪7‬ل ‪ 50‬أ‪ >; :‬ا ‪. 1F‬‬
‫وآ\ ﻡ‪1‬ه‪ ,‬ا ! ‪ /%47 >4‬أاع ﻡ!‪7‬دة ﻡ‪ 5‬ا ‪#‬رات ‪$DE‬ل ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪. %‬‬
‫وﺡ!‪ c‬ا   ﻡ‪ 5‬ا ‪; ، 7‬ن ا‪$DE‬ل ی!‪4‬ن ﻡ‪1‬ه‪ p m! ,‬ﻡ‪ 5‬اآ ﻡ‪ >; 1 300 5‬ا ‪U9‬ت‬
‫ا ‪P4‬ی وا آ‪ %‬وا‪U‬ﺝ!‪ %‬وا ‪V‬ه‪ . %1‬و‪ 5: 7‬ا   ی!‪ /‬ا !آ‪ >4 \%‬ﻡ‪U9‬ت ا ‪47‬م‬
‫وا ی‪%B‬ت وا ‪ c%:‬وا‪7!:U‬اد ‪4‬اءة ﺙ‪ /‬ا اءة ‪ .‬وی‪9‬ي ‪ /%47‬ا‪$DE‬ل ا ‪V‬ی‪ 5‬‬
‫أره‪1: 3 5 /‬ات ;> ا ‪-  P‬ی ;دی و‪ F‬ا‪$DE‬ل إ ‪ c‬ا ‪ >; 5%47‬ه‪ 0V‬ا ﺡ‪4‬‬
‫ه> ) ‪)1 : 3‬‬
‫واﻡ ;> ا اﺡ ا ‪M‬ﺡ ‪; ،‬ن ا !‪ /%47‬ی‪- yJ‬ی ا ‪9‬ت ا ‪%PJ‬ة ) ﺡ‪yJ %‬‬
‫‪ F‬ا‪$DE‬ل إ ‪ c‬ا ‪ 1 : 4 5%47‬أو ‪) . 1 : 5‬‬
‫وﻡ‪ 8‬أن ﺝ‪ 8%‬ﺝ‪#‬د ا ! ‪ ^1‬إ ‪ #%‬ا‪h‬ن ﺡ‪ F‬ار‪^1 #D‬ی ا ‪ /^1‬ا ‪7‬ﻡ ‪ ،‬إ‪ U‬أ‪6 #‬‬
‫وﺝ‪  W#‬ا‪$DE‬ل ا ‪ -A 5%B7‬ا=  =‪ 6‬ا ‪ %47‬اآ ﻡ‪ 5‬ﺝ‪  ##%‬أﻡ‪/##‬‬
‫و‪ /#Gv‬وإا‪ /#‬و‪. /#MG‬‬

‫و!‪; ، ` V 9%‬ن ﻡ‪ ,G! /^7‬ا ﻡ‪ nA ,‬ا‪$DE‬ل أ‪ . /#F$‬واآ ا ‪ ,G!1‬ﻡ‪ GM‬وﺙ‬
‫ه> أن أداء أ‪$D‬ل ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪ %‬آن ا‪ >; % >4‬ا!رات ا ‪V‬آء ﻡ‪ 5‬أ‪$D‬ل‬
‫ا ‪ 9‬ا ‪ >; -x‬ﺝ‪ 8%‬ﻡاﺡ ا ‪ 7‬ا !> \ی ‪# 18 5‬ا ‪ .‬و;> ا !ی ا‪%E‬‬
‫و ‪ W4‬ﺙ‪M‬ث ﻡ‪ 5‬ا ‪9‬ت ا‪E‬ر‪ 5: 8‬ا ‪A‬ﻡ‪$! ، F‬ق أ‪$D‬ل ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪>4 %‬‬
‫أ‪$D‬ل ا ‪ 9‬ا ‪\ -x‬یدة ‪ J‬إ ‪ 8 c‬ط ;> ‪ F‬ا ‪V‬آء ‪.‬‬
‫أﻡ ;> ﻡ‪9‬ل ا ‪#‬رات ا‪U‬ﺝ!‪ ، %‬وﺝ أن أ‪$D‬ل ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪ %‬ی!!‪7‬ن  اﺝ!‪%‬‬
‫اآ ﻡ‪ 5‬أ‪$D‬ل ا ‪ 9‬ا ‪# 6 5: 1 -x‬ر و ‪ # 12‬و‪ # 18‬ﻡ‪ 5‬ا ‪ 7‬ﺡ‪F‬‬
‫ﻡی‪4: 9: i%‬ك ا‪$DE‬ل ‪ .‬آ وﺝ أی‪ x‬أن ‪ 9‬ا ‪S‬رآ ;> اﻡ‪ ,‬ا ! ‪:‬ت ;>‬
‫ﺝ‪ 7‬أ‪$D‬ل ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪ %‬اآ ‪ DS‬واآ ;‪ /#4$ >; % 7‬ﻡ‪ 8‬أﻡ‪ /##‬ﻡ‪ 5‬أ‪$D‬ل‬
‫ا ‪ 9‬ا ‪. -x‬‬
‫ویو أی‪ x‬أن ا‪E‬ﻡ‪#‬ت ‪m 6‬ﺙن  ﻡ‪ ,‬ا ‪#1‬ري ‪ ، 5# $DE‬ﺡ‪ %‬ا ‪ 5‬اآ ﺙ; و‪/%47‬‬
‫ﻡ‪ 5‬أﻡ‪#‬ت ا ‪ 9‬ا ‪ -x‬ﻡ‪ 8‬أن ا !‪ /%47‬آن ﻡ!‪F‬وی ‪1‬ﻡ د ا‪$DE‬ل ا ﻡ‪ ,‬أول‬
‫ﻡة و ‪ i%‬ﻡ‪ 5‬ا ا‪ …x  yB‬ذا ﺡﺙ‪ W‬ه‪ 0V‬ا ‪ 9%!1‬أو ‪ :‬ﺡوث ذ ` ‪ ; .‬‬
‫ا ‪$q‬ن ا آ\ون ‪ 5‬اه!ﻡ‪- /47!  /#‬ی ذآ‪ ، %‬أو ‪U DF‬ن أﻡ‪#‬ت أ‪$D‬ل‬
‫ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪ %‬آ‪ %R 5‬ﻡ‪UPS‬ت  ‪17‬ی ‪ . 5# $Dm‬ویو أی‪ x‬أن ا !‪ %J‬ا ‪>$%q‬‬
‫‪ 1‬أﻡ‪#‬ت ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪m 6 %‬ﺙ إی‪ 8B %9‬ا ‪ W $-‬ا ‪17‬ی ا ‪#1‬ری ا ﻡ‪. 4‬‬
‫ویو أ‪ 8%-!F 1‬أن ‪ ,!1!F‬دون وﺝ أن ه‪V‬ا ا ‪S‬وع ی‪ !7‬ﻡ‪#9‬د ﻡ‪ U7‬وﻡ!‪\%‬ا ی‬
‫ﺡ  ﻡ ‪!U %‬ر ا ‪ %‬ا ‪4:_ %4!F‬ب ا !‪ 6 >$%‬ا ر‪ >:‬ذي ا ‪ ,#1‬ا آ\ي ‪،‬‬
‫وآ ‪ 0‬ه‪Ue‬ء ا ﺡن ;ن ا \یدات ا ‪%PJ‬ة ا !> ﺡﺙ‪ W‬ی‪ 5‬أن ث اﻡ‪ ,‬ا‪ 6‬آ‪\%‬ا‬
‫وآ; وا‪ $4 6‬أي اﻡ‪ >  ,‬اه!ﻡ و‪1‬ی اآ ‪74‬ا‪ G‬وا ‪$‬ءات ا ‪. %4G7‬‬

‫ﺙ‪ / %‬ﻡ‪S‬وع ﻡ‪4%‬ا آ>‪( The Milwaukee Project) :‬‬

‫ا ‪#‬ف ﻡ‪ 5‬ه‪V‬ا ا ‪S‬وع ی هی ا‪$DE‬ل ا ‪ >4E 5%B7‬درﺝ ﻡ‪ 5‬ا ‪-A‬رة } ‬
‫=‪ 6‬ا ‪ ، %47‬و‪ >; /#4%9F‬ﻡ‪ ,‬ﻡ‪ p‬ﻡ‪ 5‬اﻡ‪ ,‬ا ! ا  ‪ ،‬و  آن ا ‪%‬س‬
‫ا ‪ ,G!1 >F%G‬أ‪$D‬ل ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪ %‬درﺝ‪ >; /#‬ا!رات ا ‪V‬آء وﻡ‪U9‬ت ;دی‬
‫ﻡ!‪7‬دة ﻡ ) ا ‪ ( P4‬وذ ` أﺙ‪1‬ء ﻡ‪S‬رآ!‪ >; /#‬ا ﻡ‪ ,‬واﺙ‪1‬ء ا !‪  /#6‬ارس ا ﻡ‪. %‬‬
‫=‪ ;B‬إ ‪ c‬ذ ` ;  ا ‪7‬ﻡ‪4‬ن ;> ا ‪S‬وع ‪m‬ﻡ‪#‬ت أ‪$D‬ل ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪ %‬أﻡ‪ 5%4‬أن‬
‫‪ yJ‬ه‪ 0V‬ا‪E‬ﻡ‪#‬ت ذات ا  ا ود ‪6‬درة ;> ا ‪J‬ل ‪ >4‬و‪ pGq‬وان ی‪ 5%‬أ‪5# $D‬‬
‫‪-‬ی اآ ‪9‬ﺡ ‪.‬‬
‫و  ا ا ‪S‬وع ‪ 6} yF‬ا ‪:) 1 %47‬ن ﻡ‪4%‬ا آ> ) ‪ ،‬ووﺝ أن ا‪E‬ﺡ‪%‬ء ذات ا ‬
‫ا ‪ ƒ$A1‬وا‪E‬ﺡ‪%‬ء ا ا‪ >; 76‬و‪ …:‬ا ی‪ 1‬ه> ا ‪ lD1‬ا !> ‪ F #%; 8$‬ا=‪ 6‬ا ‪%47‬‬
‫‪ 1‬ا‪$DE‬ل اآ ﻡ‪%R 5‬ه‪.‬‬

‫و   ا ‪S‬وع ‪ 4G 40 [F$‬ﻡ‪ 5‬ذوات ا ‪-A‬رة ا ‪ ، % 7‬ﻡ‪MG 5‬ت ا ‪ -‬ا ‪F‬داء‬

‫ذات ا ‪ 8B‬ا‪J!6U‬دي ا ‪ >4 ƒ$A1‬أن ین ا ‪ $-‬ﺡی ا ‪U‬دة ﻡ‪ 5‬أم ذات ‪ F‬ذآء‬
‫‪ 75% Œ4‬أو ا‪ . 6‬و  وز‪ W‬ا ‪MG7‬ت ا‪E‬ر‪- 5%7‬ی ‪S‬ا‪ %G‬إ ‪ c‬ﻡ‪ 5%!9‬إﺡاه‬
‫‪9‬ی‪ %‬وا ‪MG7 ; . -B %‬ت ا ‪ -x‬ا ‪S7‬ون آ‪ S !A W‬دوري ‪ >4‬ﻡي‬
‫ا ‪ 5%1F‬ا ‪ 8F‬ا ! ‪ ، %‬دون أن م ‪ /#‬أی ﻡت ‪ .‬أﻡ ا ‪MG7‬ت ا !‪9‬ی‪ %‬ا ‪S7‬ون ‪; ،‬‬
‫أد‪ >; W4‬ﻡ‪ ,‬إدة ‪m‬ه‪ %‬وا‪ 8:‬ا ‪9‬ل ﻡ‪ 8‬ا !‪m‬آ‪ >4 %‬أﻡی‪ ، 5‬ﻡ‪ >%47 ,‬ﻡ‪p‬‬
‫ _‪$D‬ل ‪ ،‬و‪ >;  J‬ﻡ‪U9‬ت ا ‪ P4‬وﺡ ا ‪MS‬ت ‪ ،‬وﻡ‪ ,‬إدة ‪m‬ه‪ >%47 %‬وﻡ‪>1#‬‬
‫ _ﻡ‪#‬ت ‪ ،‬و  ا ا ﻡ‪ ,‬ا !‪$DE >%47‬ل ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪ 7 %‬أن ‪ Œ4‬ا‪$DE‬ل ا ‪#S‬‬
‫ا   ﻡ‪ 5‬ا ‪ ، %4 7‬واﺡ‪ x‬ا‪$DE‬ل إ ‪ c‬ﻡآ\ ص ة ‪: 8‬ت یﻡ‪D %‬ال ا ‪. 1F‬‬
‫و  زود ا آ\ ر‪ 5%:‬درا ‪ 74 J%J‬ﻡ‪ 8‬ا‪$DE‬ل ا ‪ ، 8B‬ﺡ‪ %‬أن ه‪V‬ا ا !‬
‫آن ﻡ‪ $‬وﻡا وﻡ‪4-! GM‬ت آ ‪$D‬‬

‫  رآ\ ه‪V‬ا ا ﻡ‪ >4 ,‬إدة ‪m‬ه‪ %‬ا‪E‬ﻡ‪#‬ت ‪ >4‬ﻡ‪#‬رات ا !ری ‪ >4‬ا ‪ pGq‬وا اءة‬
‫وا=دارة ا ‪ % \1‬ي أﻡ‪#‬ت أ‪$D‬ل ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪ . %‬و   ا !ری ا ‪ >1#‬آ‪ M‬ﻡ‪5‬‬
‫ا !ری ا ‪ >$%q‬وﻡت ا !زی‪ >4 8‬ا ‪ pGq‬ا ‪ 1% ، :1‬ﺝي ‪ /%47‬ا اءة ;>‬
‫;‪J‬ل ا ر ;> ا ‪F‬ء ‪ ،‬و‪ 6‬آن ا !ری ‪ >4‬ﻡ‪#‬رات ا=دارة ا ‪ % \1‬ا‪ 6‬ر‪ %:‬وذ `‬
‫\یرة ا ا ی‪4 5‬ﺡ‪ 5%‬ا ‪eF‬و ‪ 1 /#1 5%‬ا‪E‬زﻡت وا ‪ 5‬ا !‪ W%  47‬أو ا ‪. 7‬‬
 ‫و  وﺝ أن !‪ ,G‬ﻡ‪ ,G!1 #% Milwaukee ,‬ﻡ‪S‬وع ‪ Abecedarian‬ور آ‪W‬‬
‫اآ و‪B‬ﺡ ﻡ‪ 4; . [1‬آ‪ F W‬ا ‪V‬آء ‪ 1‬أ‪$D‬ل ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪ %‬ا‪ >4‬ﻡ‪1 #1‬‬
‫أ‪$D‬ل ا ‪ 9‬ا ‪  -x‬یرب ﻡ‪ >; - ( 20- 30 ) 5‬ﺝ‪ 8%‬ا‪!U‬رات ا !> ﺝت‬
‫‪ 7‬ا ‪ #S‬ا ﻡ‪ S 5‬ﻡ‪ 5‬ا ‪ ، 7‬آ آ‪ W‬ا ‪ :‬ا ‪P4‬ی ‪ 1‬ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪%‬‬
‫وا‪ B‬وذات د‪  U‬إﺡ‪. %GJ‬‬
‫وآ‪ ,G! W‬ا‪E‬ط ا ‪ $!4 $4!A‬ا‪U‬ﺝ!> ‪ 5%‬أﻡ‪#‬ت وأ‪$D‬ل ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪%‬‬
‫إی‪ ; %9‬ا‪-!:‬ع أ‪$D‬ل ه‪ 0V‬ا ‪ 9‬أن ی!ﺙا ﻡ‪ 8‬أﻡ‪ /##‬وان یدروا ‪JU‬ل ا ‪$S‬ي‬
‫‪ S‬اآ ﻡ‪ 5‬أ‪$D‬ل ا ‪ 9‬ا ‪ -x‬و  ﻡ ‪; ،‬ن ه‪Ue‬ء ا‪$DE‬ل ا ‪ 5%-S1‬آا ه‪/‬‬
‫ا ‪V‬ی‪ 5‬یدون ‪ %4‬ا !‪ $‬ﻡ‪ 8‬أﻡ‪ /##‬وی‪Vm‬ون زﻡم ا درة ;‪.#%‬‬

‫ﺙ  ‪ /‬ﻡ‪S‬وع ‪%‬ي ‪ 6‬ا ر‪( Project Preschool Perry The) :>:‬‬
‫إن ﻡ‪S‬وع ‪%‬ي ‪ 6‬ا ر‪ >:‬وا ‪V‬ي أ م ‪1962‬م ه ا‪6‬م اﻡ‪ ,‬ا ! ا !> ‪1B‬ه‬
‫‪ ، :‬وه ا ﻡ‪ ,‬ا ﺡ‪ %‬ﻡ‪ 5‬ا اﻡ‪ ,‬ا ‪M‬ﺙ ا ‪V‬ي ‪6‬م ﻡ‪47‬ﻡت ﺡل ا ‪ :‬ا !> ﺡ‪J‬‬
‫‪ #%4‬ا ‪S‬رآن ﺡ!‪ c‬ا !‪ S 7:‬ﻡ‪ 5‬ا ‪ [; ، ` V 7‬ی!‪ /%% 1 y%‬ا‪h‬ﺙر ‪D‬ی‪ 4‬ا‪E‬ﻡ‬
‫ ﻡ‪  ,‬ﻡ ‪ ،‬ﻡ‪ ,G! >4 M!S‬ة ا!رات ‪ ،‬ﻡ‪ /%% 5‬ا‪$DE‬ل و‪ /%%‬ا ر‪، 5%:‬‬
‫وﻡ‪ 5‬ا‪h‬ﺙر أو ا ‪ ,G!1‬ا !> ث ‪M‬ل ا ‪%‬ة ا ‪$D_ %%‬ل ‪.‬‬
‫وآ‪  ` V‬ر  ﻡ‪ 5%9‬ا‪E‬ی‪; 5%‬ن ه‪V‬ا ا ‪S‬وع ‪ 6‬ا ر‪ >:‬أ ‪%! [4‬ر أ‪$D‬ل‬
‫ﻡ‪Vv 5%67‬اك ‪ >4 ،‬ا‪7! D 6E‬ی‪ p‬ا ‪ %79‬ا‪E‬ﻡی‪ 6} %‬ا ‪ . %47‬ﺡ‪ 8%9 / %‬آ‬
‫ا‪$DE‬ل ا ‪V‬ی‪ 5‬ی‪P4‬ن ا ‪ [1F‬ا   ﻡ‪ 5‬ا ‪ >; 7‬أﺡ‪%‬ء ﻡ‪ 1%7‬وﻡدة ﻡ‪ 5‬ذوات ا  ا ‪ƒ$A1‬‬
‫ﺙ‪ /#%4 lD /‬ا!ر ا‪$1!:‬رد ‪V4 [%1‬آء وﺡ‪ J‬ﻡ‪! 5‬اوح ‪ F‬ذآءه‪ 85 -70 5% /‬ا ‪V‬ی‪5‬‬
‫دة ی‪;7‬ن  ‪ r$‬ا ی أو ا ‪ 6} %1%‬ا ‪. %47‬‬

‫و  ‪6‬م ﻡ‪S‬وع ‪%‬ي ‪ 6‬ا ر‪\! >:‬وی ‪ i‬ﻡ‪9‬ت ﻡ‪ 5‬ا‪$DE‬ل ا ‪V‬ی‪ Œ4 5‬أره‪/‬‬
‫ﺙ‪M‬ث أو أر‪1: 8‬ات ‪ ،‬ﻡ‪  ,‬ﻡ[ ‪!1:‬ن ‪ ،‬واد أ‪$D‬ل ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪ %‬إ ‪c‬‬
‫ا ﻡ‪M ,‬ل ﻡة أر‪1: 8‬ات ) ‪1 (1965 -1962‬ﻡ آا ی‪P4‬ن ا ‪ [1F‬ا   ﻡ‪ 5‬ا ‪7‬‬
‫‪ ،‬و‪x6‬ا ا ‪ 5%!1F‬ا ! ‪ >; 5%!%‬ا ﻡ‪ . ,‬أﻡ أ‪$D‬ل ا ‪ 9‬ا ‪ ; -x‬آا ی‪!A‬ون ;>‬
‫;!ات ﻡدة ‪ .‬وآن ا ﻡ‪ ,‬ی! ‪ p‬ﻡ‪1 5‬ی یﻡ‪ %‬ﻡآ\ة و‪9‬دة  ‪ %‬ة ‪!:‬ن‬
‫و‪ pJ‬یﻡ‪ ، %‬وزیرة ﻡ‪ % \1‬ة ‪ :‬و‪ pJ‬آ أ‪:‬ع ‪ .‬وآ‪ W‬ا ‪ 5% F1‬ا رس‬
‫وا ‪ . 5 : 1 $-‬وﻡ‪ 8‬أن ه‪V‬ا ا ‪S‬وع ‪6‬م ﻡ‪ 9‬ﻡ‪ 6 $‬ا ر‪ ، :‬إ‪ U‬أن ‪D‬ل ا ‪%‬م‬
‫ا را‪!: ) >:‬ن و‪ ( pJ‬و‪D‬ل ا ‪ [1F‬ا را‪ 30 ) %:‬أ‪ ( :‬ود ‪1:‬ات ا ﻡ‪) ,‬‬
‫) ‪1: 3‬ات ‪ ) .‬آ‪ W‬آ‪ #4‬ﻡ‪$4!A‬‬ ‫‪!1:‬ن ( ‪ ،‬وا ‪ 7‬ا ‪V‬ي د ‪ 01‬ا‪$DE‬ل ا ﻡ‪,‬‬
‫ﻡ ‪ 5‬آ ﻡ‪ 5‬ا ﻡ‪ 5%9‬ا ‪. 5%F‬‬

‫و!‪ ,G‬ﻡ‪S‬وع ‪%‬ي ﻡ!;ة ا‪h‬ن ‪7‬ة ﻡی‪$D_ i%‬ل ﺡ!‪ c‬ا ‪ 1F‬ا !‪S 7:‬ة ﻡ‪ 5‬ا ‪. 7‬‬
‫و ‪V4 F1‬آء ;‪ 4‬ا‪ #q‬أ‪$D‬ل ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪ %‬زیدة ‪ >; - 15-10 Œ4‬درﺝت ‪F‬‬
‫ا ‪V‬آء ‪1‬ﻡ آا ی‪P4‬ن ا ‪ 1F‬ا ا‪ 7‬وا ‪A‬ﻡ‪ F‬ﻡ‪ 5‬ا ‪!  /#1 7‬ری‪; ,‬وا ‪>4 /#6$‬‬
‫ا ‪ 9‬ا ‪ >; -x‬ا ‪1F‬ات ا‪%E‬ة ‪ .‬و‪4‬ل ا ‪ [1F‬ا ﻡ‪ 1‬ﻡ‪ 5‬ا ‪ 7‬ا‪$ ƒ$A‬ق‬
‫ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪ %‬إ ‪ c‬اد> ﻡ‪!F‬ى [ ) ‪!-‬ن إ ‪ c‬ﺙ‪M‬ﺙ ( و‪4‬ل ا ‪ [1F‬ا دی ‪S‬ة‬
‫آ‪ W‬ا ‪!9‬ن ﻡ!‪ 5%!#S‬ﻡ وه‪ 0V‬ا ‪ l-! ,G!1‬ﻡ‪ 8‬ا ‪ 9%!1‬ا ‪7‬ﻡ !‪ >M‬ﻡ!‪F‬ت‬
‫) زیدات ( ‪ F‬ا ‪V‬آء ‪ 7‬ا!‪#‬ء اﻡ‪ ,‬ا ! ا  ‪.‬‬ ‫أو‬
‫ویو أن ‪v‬ﺙ ر ا اﻡ‪ >4 ,‬درﺝت ا!ر ا !‪ %J‬و‪ >4‬ا ‪7‬ی‪ %‬ا ‪ :‬ا ‪>; %%‬‬
‫ا ‪%‬ة واة وﻡ‪ ; . q4‬آن أداء أ‪$D‬ل ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪ >; %‬ا!رات ا !‪ %J‬ا;‪x‬‬
‫‪ %‬ﻡ‪ 5‬أداء أ‪$D‬ل ا ‪ 9‬ا ‪D -x‬ال ا ﺡ‪ 4‬ا‪!U‬ا‪ %G‬وا !‪ -:‬ﻡ‪ 5‬ا را‪. :‬‬
 ‫آ وﺝ أن ﻡ‪S‬رآ أ‪$D‬ل ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪;J >; %‬ت و‪4:‬ك ﻡ‪1‬ف ا‪ 6‬ﻡ‪ 5‬أ‪$D‬ل‬
‫ا ‪ 9‬ا ‪ ، -x‬آ ‪ p1‬ا ‪47‬ن ه‪Ue‬ء ا‪$DE‬ل ‪ >4‬ا‪ 6 /#‬أ‪6‬ﻡا ‪6M‬ت ﻡ‪8‬‬
‫زﻡ‪ /#GM‬وﻡ‪ /#%47‬ا;‪ x‬ﻡ‪ 5‬ا ‪6M7‬ت ا !> أ‪6‬ﻡ‪ #‬أ‪$D‬ل ا ‪ 9‬ا ‪. -x‬‬

‫را‪ / 7‬ﻡ‪S‬وع ی‪( The Yale Project ) : %‬‬

‫إن ﻡ‪S‬وع ی‪ %‬ی‪ 7‬ﻡ‪ 9‬ذﺝ‪ %‬رآ\ ‪ >4‬أﻡر ﻡ‪ $4!A‬ﻡ ‪ .‬ﺡ‪ %‬ا[ ﻡ‪ ,‬د‪/‬‬
‫‪ >4G‬ی!‪A  l47‬ﻡت ا‪U‬ﺝ!‪ ، %‬وا ‪17‬ی  ‪ ، $-‬وا ‪17‬ی ا ‪%‬ﻡ‪ %‬ا !‪ ، %-‬وا ‪A‬ﻡت‬
‫ا ‪S7 %F$1‬ی‪ 4G 5‬ﻡ‪ 5‬ذوات ا  ا ‪ƒ$A1‬‬
‫و  أ ا ﻡ‪ 6 ,‬ا ‪U‬دة وا‪ !:‬ﺡ!‪ Œ4 c‬ا ‪ $-‬ا ‪ #S‬ا ‪M‬ﺙ‪ 5%‬ﻡ‪ 5‬ا ‪ . 7‬و  رآ\ ه‪V‬ا‬
‫ا ﻡ‪ >4 ,‬ﻡ‪F‬ة ا‪E‬ﻡ‪#‬ت ‪ >4‬ا ‪ 7‬ﻡ‪ 8‬أ‪MA 5#F$m 5# $D‬ف ا ‪S‬ری‪ 8‬ا ‪، F‬‬
‫و=‪ ;B‬إ ‪ c‬ذ ` ;!‪M c‬ل ﻡ‪ ,‬ا ! ‪ ،‬آن ﻡ‪ /^7‬ا !آ‪ p% >4 \%‬ا ‪ $-‬و ‪i%‬‬
‫‪ F >4‬ا ‪V‬آء أو ‪ >4‬ا=ﺙرة ا ‪V %47‬ا‪. #‬‬
‫و ‪ ,G!14 F1‬ا !> ﺡ‪ #%4 J‬ا ‪ ; $-‬أو‪ yB‬ه‪V‬ا ا ‪S‬وع أن ا‪E‬ﺙ ا ‪!4 >F%G‬‬
‫ا  ی‪ 5‬أن ی^‪9 >; #‬ح ا‪$DE‬ل ا !\ای ;> ا ر‪ :‬و;> ا ‪%‬ة وﻡ‪ 8‬أن ا‪$DE‬ل ا ‪V‬ی‪5‬‬
‫‪7x‬ا ‪ !4‬ﺡ‪4J‬ا ‪ F >4‬ذآء ا‪ >4‬ﻡ‪ 5‬ا ‪ F1‬ا !> ﺡ‪ #%4 J‬أ‪$D‬ل ا ‪9‬‬
‫ا ‪ 5: 1 ، -x‬ا ‪M‬ﺙ‪# 5%‬ا ‪ ،‬و‪ 1‬ا ‪ 1F‬ا ‪A‬ﻡ‪ F‬ﻡ‪ 5‬ا ‪. 7‬‬

‫وا‪U‬ه‪ /‬ﻡ‪ 5‬ذ ` ‪; ،‬ن ا ‪ 5: 1 ,G!1‬ا ‪7‬ة أ‪#q‬ت أن ﻡ‪ 9‬ا ! ‪ -‬و‪  J‬ا‪E‬و‪U‬د‬
‫ﻡ‪ >; W6; 6 - /#1‬أدا‪ #G‬ا ‪ 9‬ا ‪ >; -x‬ا ‪7‬ی ﻡ‪ 5‬ا ی‪ i%‬ا !‪ %$%‬وا ر‪ . %:‬و ‬
‫ﺡ‪ J‬ا‪E‬و‪U‬د ;> ا ‪ 9‬ا !‪9‬ی‪ >4 %‬ا ‪ %4‬ﻡ‪ 5‬ا ‪A‬ﻡت ا ر‪ %:‬ا ‪ ،  A‬وا !ا‬
‫ ر‪^! :‬م اآ ‪ ،‬آ ا!وا ا;‪ $% x‬ﺡ‪ F‬رأى ﻡر‪ . /#%:‬أﻡ أو‪U‬د ا ‪9‬‬
‫ا ‪ ; ، -x‬آن ‪ /#%P‬آ‪%‬ا ووا‪ ، B‬و ‪ /‬ی!‪$%‬ا ﺝ‪%‬ا ﻡ‪ 6 5‬ﻡار‪ /#:‬أي ‪F /‬ه‪/‬‬
‫ﻡار‪ >4 /#:‬ا !‪ ، p%‬وه‪V‬ا ا ﻡ‪ ,‬وا ‪V‬ي آن ﻡ‪ V1‬ا ای ﻡﺝ‪ p%  #‬ا‪$DE‬ل ‪ ،‬یو‬
‫ا[ ﺡ‪ ,G! >4 J‬وأﺙر ﺙ! وﻡ!‪ >; 1%‬ه‪V‬ا ا ‪9‬ل ‪.‬‬
‫و‪ 6‬آ‪ ,G! W‬ه‪V‬ا ا ‪S‬وع ﻡ‪ 5‬ﺡ‪ %‬ا‪:E‬ة أی‪ ^14 !;U x‬وﻡه‪ ، S‬ﺡ‪ %‬ا ‪5‬‬
‫ا‪E‬ﻡ‪#‬ت اآ ‪ 47‬وﺙ; واآ ‪ p%q!4 %46‬وا‪!U‬د ‪ >4‬ا ‪e >; i$1‬ون أ‪5# $D‬‬
‫وأ‪:‬ه‪ S 5‬م ‪ .‬وﻡ‪ 5‬ا ‪1‬ﺡ‪ %‬ا دی ;ن ;ا‪ G‬ﻡ‪ ,‬ی‪$ %‬ق ‪ %‬ا ! ‪ p%‬ا ‪M‬زﻡ‬
‫ !‪. 0V%$1‬‬
‫ویوان ه‪V‬ا ا ‪1‬ع ﻡ‪ 5‬ا‪ % :E‬ا !> ‪ >4 !7‬ا ‪ 4G7‬آ‪:m‬س ‪ ، #‬ﺡ‪ F‬ﺝ‪ 8%‬ا ‪GU‬‬
‫ا !ﺡ ‪ ،‬أ‪4:‬ب ا;‪ x‬ﻡ‪ 5‬أ‪ % :‬ا ! ا  ‪ 1‬ا‪$DE‬ل ا ‪ -A4 5%B7‬آ ا[‬
‫ا;‪ x‬ﻡ‪ `4 5‬ا اﻡ‪ ,‬ا‪E‬آ ﻡآ\ی وا‪E‬آ ‪m‬آ‪%‬ا وآ‪\%‬ا ‪ >4‬ا=دراك و‪ >4‬ا ‪. $-‬‬
 ‫ﺍﻟﺘﺪﺧﻞ ﺍﳌﺒﻜﺮ ﰲ ﺍﻟﺪﻭﻝ ﺍﻟﻌﺮﺑﻴﺔ‬
‫‬

‫ ‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬ ‫‬

‫‪ \o‬أو ‪%‬ء ا‪E‬ﻡر ‪^!M‬ر أو ‪ 86‬ﺡ‪4‬ل أو ‪M‬ﺝت ‪:‬ی ‪MS‬ت أ‪./#G1‬‬
‫‪o‬م ر‪ R‬أو ‪%‬ء ا‪E‬ﻡر ;> ا‪1!6U‬ع ‪m‬ن ‪ /#4$D‬ﻡ‪7‬ق ‪E‬ن ذ ` ی‪ 7‬ا ‪A‬ف ;> ‪/#:$‬‬
‫‪ F‬ا‪9‬ه‪ /#‬وا‪9‬هت ا ‪ 8!9‬ﺝ[ م  ا=‪.6‬‬
‫‪7o‬ﻡ ا‪DE‬ء ﻡ‪ 8‬ا=‪ 6‬ﻡ‪ 5‬ﻡ‪^1‬ر ‪ …; >D‬ﻡ ی;‪ /#7‬إ ‪ >1 c‬ﻡا‪ p6‬ﻡ!‪ GS‬ﺡ‪%‬ل‬
‫إﻡ‪ 5F %‬ا ‪. $-‬‬
‫‪9 o‬ء ا‪AE‬ص ا ‪:E 5%-%‬ة إ ‪ c‬یات وا;!ا‪B‬ت واه‪ m- %‬ا‪:E‬ة و‬
‫أزره ﻡ ید إ ‪ 86 c‬ﺡوث ﻡ‪\97‬ات ‪ F‬ا ‪ c4 $-‬ا !‪ 4P‬ﻡ‪ 5‬ا=‪ 6‬أو ﺡ!‪c‬‬
‫ا !‪ n4A‬ﻡ‪ #1‬ون  ‪.‬‬
‫‪o‬م ; ﻡاآ\  ﻡ ﻡ!‪ JJA‬ودد ا اآ\ ا ‪ >; G‬ﻡ ا‪$DE‬ل ا ‪V‬ی‪ 5‬‬
‫أره‪1: W: 5 /‬ات‪.‬‬
‫‪o‬م ; أدوات ا ‪ pS‬ا  ‪ 5‬ا=‪ 6‬وم ; ا ادر ا !‪ JJA‬ا درة ‪c4‬‬
‫‪-‬ی ا ‪1‬ه‪ ,‬و‪ p%q‬ا‪ % :E‬ا ‪$D_ GM‬ل ا ‪ 5%67‬ا ‪PJ‬ر ;> ا ‪.5F‬‬
‫‪%Ro‬ب ا ‪:%F‬ت ا ‪ %1D‬ا ا‪ B‬ازاء ا ! ا  ‪ F‬م إدراك ا ‪ /9‬ا ‪>47$‬‬
‫ ‪MS‬ت ا=‪ >; 6‬ا ‪  $-‬ا ة ﻡ‪ 5‬ﺝ‪ #‬و‪ F‬ا !یت ا ‪7‬یة ا‪E‬ى ا !> ی‪>P1‬‬
‫ﻡاﺝ‪ #!#‬ﻡ‪ 5‬ﺝ‪.#‬‬

‫ﺍﳌﺮﺍﺟﻊ‬
‫"ا ‪ ، %-A‬ﺝل ؛ ا یي ‪ ،‬ﻡ‪ ( 2004 ) c1‬ا ! ا  ‪ ،‬ط ‪ ، 2‬دار ا ‪S14 $‬‬
‫وا !زی‪، 8‬ن ‪ ،‬ا‪E‬ردن‪.‬‬
‫"ا و‪:‬ن ‪; ،‬روق ) ‪ ( 2006‬ﻡﻡ ا=‪ 6‬ا ‪ ، %47‬ط ‪ ، 3‬دار ا ‪ S14 $‬وا !زی‪، 8‬ن‬
‫‪ ،‬ا‪E‬ردن‪.‬‬
‫"ی> ‪   ،‬؛ ‪ ، %‬ﻡﺝة ) ‪ ( 2005‬ا=‪ 6‬ا ‪ ، %47‬ط ‪ ، 1‬دار ا ‪ S14 $‬وا !زی‪، 8‬‬
‫ن ‪ ،‬ا‪E‬ردن‪.‬‬
‫"ا ‪DF‬وي ‪ ،‬ا ‪\7‬ی\ ؛ ایب ‪ ،‬ﺡ‪ ( 2000 ) 5F‬ا=‪ 6‬ا ‪ ، %47‬ط‪ ، 1‬ﻡ! ا ‪M$‬ح ‪،‬‬
‫ا ی‪.W‬‬
‫"ا ‪1S‬وي ‪ ،‬ﻡ ﻡوس ) ‪ ( 1997‬ا !‪ p4A‬ا ‪ ، >47‬ط ‪ ، 1‬دار ‪R‬ی ‪ S14‬وا !زی‪، 8‬‬
‫ا هة ‪ ،‬ﻡ‪.J‬‬
‫"ا ‪!1‬ى ا ‪7F‬دي ‪ %!4‬ا ‪. A‬‬

‫ 

‬

‫ﺃﻃﻔﺎﻝ ﺍﳋﻠﻴﺞ ﺫﻭﻱ ﺍﻻﺣﺘﻴﺎﺟﺎﺕ ﺍﳋﺎﺻﺔ‬

‫‪www.gulfkids.com‬‬