Yakıt Nozulları

Yakıt nozulları genelde yakıt dağıtıcısı olarak adlandırılır, yakıt sisteminin son noktasıdır. Yanma
odasının iç kısmında yakıtı belirli miktarda iletmek için konumlandırılmıştır. Yakıt sıvı halde
yanmamaktadır. Atomizasyonla veya buharlaştırmayla ilk önce hava ile doğru oranda
karıştırılmalıdır.

a.Yakıt Nozulları (Basınç-Atomizasyon Tip)

Basınç-atomizasyon tip nozullar yakıtı manifoldtan yüksek basınç altında çeker ve yakıtı yüksek
atomizasyonladesenli sprayle tam olarak yanmaya iletir. Koni şekli ile spray modeli çok iyi yakıt
damlacıklarının yakıt yüzeyinin geniş olmasını sağlar. Bu en iyi şekilde hava ile yakıtı karıştırır ve
yakıtı en yüksek ısı ile bırakmamızı sağlar. En iyi alev modeli yüksek komprosör basınç oranı
altında meydana gelir. Sonuç olarak , başlangıçta ve dizayn dışı hızlarda sıkıştırma eksikliği alev
boyunun uzamasını sağlar.

Spray modeli eğer çok az dağıtım yapacak şekilde ayarlanırsa alev hattın oldukça merkezinde
tutulmuş olur ama buseferde hattın yüzeyine değer ve sıcak bölge meydana getirebilir hatta
yakabilir. Spray nozullarının başka sorunları ise nozuldaki artık partiküller ve nozul deliğinin
dışında karbon birikmesi. Bu sıcak yol oluşumunu sağlar, atomizasyon edilememiş yakıt
formlarında bulunur ve hava soğutma braketlerinde geçerken kesilir ve hattın üzerine veya daha
ileri kompanentlere çarpar,örneğin türbin nozul.

Yakıtın basıncı yüksek atomizasyon için elverişlidir. Küçük ve orta büyüklükte motorlarda yakıt
nozulındaki yakıt basıncı 800 ile 900 psi arasında ve büyük motorlarda ise 1500 psi ın üstündedir.
 Bazı yakıt nozulları motorda padlerin dış kısmına konur buda kontrol ve bakım için sökülmesine
olanak sağlar. Diğerleri içten monta edilir ve yanma çıkıs kısmı sökülürse ulaşılabilir.

b. Simplex Yakıt Nozulları

Tek yönlü dizaynlar temel olarak küçük delikleri vardır tek sprey modelini sağlar ve içten dönen
yivli hava hareketi oluşturur ve yakıtın hızını aksiyel olarak azaltarak deliğin çıkışında atomize
olmasını sağlar. İç kontrol valfi tek yönlü nozulların içindeki gibi yakıt damlacıklarını yakıt
manifoldundan yanmanın içine bırakır.

Bazı yakıt sistemlerinde tek yönlü nozullarla birlikte ikinci daha küçük tek yönlü yakıt nozulları
bulunur. Bunlara primer yada başlama nozulları denir. Bunlar gelişmiş light-off için çok iyi atomize
buğular spreyler. Light-off tan sonra başlangıç/primer sistem genelde kapalıdır.

Tek yönlü nozulın diğer durumuna ‘bölgesel yanma’ denir. Motor başlatıldığında 1.5 yada daha
fazla yakıt nozulları ve yer rölanti hızında çalıştırılır. Daha sonra yaklaşık olarak uçuş hız
rölantisinde yakıt basıncı check valflerde yüksekselerek elverişli hale gelir ve nozulda yakıtın
akışına izin verir.
c. Duplex Yakıt Nozulları
ikili yakıt nozulları yaygın olarak iki tiplidir , tek hatlı ve çift yönlü tip.

1)Tek Hatlı Duplex Yakıt Nozulları

Duplex nozul bundan sonra tek hatlı duplex tip diye anlatılacak, bunlar yakıtı bir giriş portundan
alır ve yakıt dağıtıcısından iki spray deliği için böler. Genellikle merkez deliğin etrafında, buna
pilot denir, veya ana yakıt geniş açı ile spreylenir ve motor başlangıç sürecinde rölantinin
hızlanması sağlanır. Dairesel dış delik önceden belirlenmiş yakıt basıncı pilot yakıtla birlikte
akması için açılır,bunada ana yada ikincil yakıt olarak adlandırılır. Yakıt çok yüksek basınç ve
hacimde akması için dış delikler dar yapılmıştır böylece yakıt çok yüksek güç ayarlamalarında
yanma hattını olumsuz etkilemez.

Birçok motor tek hatlı duplex nozulları vardır ve bunlarda çok değişik akış açıları
bulunur.CFM56 turbofan tek yönlü duplex nozula sahiptir ve en geniş secondary akış açısına dar
primery akış açısına sahiptir. Yanma odasın dizaynlarında ileriemelerle birlikte yanma bölgesi ve
hava akışı daha iyi kontrol altına alınmak için yerleşleri yapılmıştır. Motorlar bugün bize daha
geniş secondary yakıt akış açısı olabilmektedir ve alevi metalden uzak tutmaktadır.

Duplex nozullar her delik için yivli dönüş ile daha faydalı hale gelmiştir. Bu düzenlemeler yakıt
atomizasyonunda ve hava-yakıt karışımının kalma süresinde daha verimlilik sağlar, buna geniş
yakıt basıncının bitimi denir. Yüksek basınç sprey modelini yaratmamıza yardımcı olur, genellikle
800-1500 psi kullanılır. Bu ize deliklerde oturmuş pisliklere karşı direnç sağlar.

Yakıt nozullarının başları genellikle hava deliklerinden oluşur, bunlar yanma için birincil hava
sağlar ama nozul başlarını ve spray deliklerini soğutmak ve temizlemek için kullanılır. Sadece
yakıt akışı başladığı zaman soğutucu hava akışı primary yakıtın secondary deliğinin içine ters akım
yaratmasını ve kömürleşmeyi önlemek için dizayn edilir.

Yakıt nozul deliğinden yön verilen hava akışı yüksek basınç secondary hava çıkış hattı ve düşük
basınç primary hava hattının arasındaki farkından dolayı oluşur. Burda soğutucu hava delikleri
temiz tutmalı,fakat karbon oluşumunu ve sıcaklık aşınmasını hızlandırmış olacak.

Deliklerdeki akış alanlarındaki büçüm bozuklukları nozul başındaki karbonun birikmesiyle olur
ve buda sprey modelinin bozulmasına neden olur.bu birikintileri baroskop ile kontrol edilmelidir
ve gerekliyse temizlenmelidir. Bazı motorlarda bunun için tüm parçalar sökülmelidir. Bunula
birlikte motorlarda yeni sistemle karbon birikintilerini özel bir solusyonla yakıt manifoldlarından
atmamıza olanak sağlıyor. Bu temizleme yeni tip uçakların hat bakım prosedüründe basınç
salınımı altında karbonu çıkarmamızı sağlıyor.

2) Çift Hatlı Duplex Yakıt Nozulları

İkinci tip duplex nozulı çift hatlı duplex nozulı tek akışlı larla primary ve secondary yakıt için
hava bölücü kontrol valfi bulundurmaması hariç pek çok benzer özellikler gösterir. Kontrol valfleri
bu sistemde basınçlandırma ve boşaltma valfi olarak tayin edilmiştir. Basınçlandırma valfi tekli
gibi davranır , ana akım bölücü yakıt nozullarının hepsi için tek hatlı duplex nozullarındaki kontrol
valflerindeki gibi akım bölücüye sahiptir.
d. Hava Patlamalı Yakıt Nozulları
Hava patlamalı yakıt nozulları en yeni dizayndır ve çeşitli motor büyüklüklerinde büyük ölçüde
kullanılabilir çünkü atomizasyon sürecini arttırır ve ince yakıt damlacıkları oluşturur. Bu nozulda
düşük yakıt basıncı ile başlama sürecinde atomizasyon problemleri daha çözümlenebildiğini
söyleyebiliriz. Yüksek hızda hava akışının kullanılmasıyla sadece basınç altında yakıt başarılı bir
şekilde atomize edilebilmektedir.

OĞUZHAN ELKUŞ

082503012