मह बळशरच ग डबग ल-१

मह बळशरच ग डबग ल -१

व ई स डन ग ड मह बळशरच द शन पढ ज त ह त तश मल पचड उतकत ल गल

ह त . मह र ष त ल सव त& पदसद पर&टनसळ ल पदहल भट त न बहतक सव .न अश च
उतकत व टत अस व , अस म झ ह र आह. प चगण रत रत म त त उतकत कठल कठ
पळन गल ह त . प चगण च अल कड एक दकल म टर प सनच ध आदण लटम र र च अफल तन
दमशण व रव र आढळत ज त. र लटम र ल दकत ह दशत फ न चकदवल, तर क ण कडन आपण इथ
आल , अस पश मन श पडल ह त . त चवळस ल क मक ट अश ग@रपक र पढ म न तकदवत त
र च दबलकल आशर& व टल न ह . मह बळशरच पदहल न भटBत दनम ण
& झ लल ह पदतम .

1
 मह बळशरच ग डबग ल-१

वर & २०११ सर झ ल नतर पदहल पधरवड त न र दगर स न च भट घतल .

१८३०, मणज मर ठ कडन दहदस न घतल नतर १२ वर .च आत, दOट श अदधक ऱर न
मह बळशरच श ध ल वल , अस स दगतल ज त. तस प दहल तर ह स न ल क न अज त ह त, र वर
म झ दवश स न ह . व सदवक ब र ज दतदल. ग त ल एक असल न आदण पत पगड श अग च
सलग र खन असल न मह बळशरल त पवU ल क ज तच असत. मह र ष त थड हवच ज ग
क र कम आहत? पत पगड, पन ळ दकव अन दठक ण ह थ ड फ र फरक न अश च दसत आह.
म त त सळ श मर ठ च इदतह स उजल ज डलल आह. त च आठवण ल क पढ सतत र ह ल
व आपल सतल ध क दनम ण
& ह ईल, ह दOट श न क ळज ह त . र स ठ इदतह स च छ प
नसलल ज ग दOट श न हव ह त . मह बळशर दकव म थर न र स रख ज ग न त पण& कल .

मह बळशरल कठल ह दकल दकव ऐदतह दसक सळ नवत. पर तन मद र ह त त आध च

म डकळ ल आलल आदण दर ह त. फकट च कम ईवर जगण ऱर अदधक ऱर च ऐर-आर म स ठ
र हन अदधक च गल ज ग दमळण अवघड ह त. त नतरच १७० वर .त च@न, मeजमज आदण
चगळ र च पर र& मणन मह बळशर पढ आल. दOट श असपर.त त च वचक ह त . त नतर
क ळर स हब च क ळ त 'एकमक स ह कर, अवघ लट पर&टक'च खळ सर झ ल.

ज नव र च सरव त ल पण आदण न दशकमध प र त न-च र अश सदjसरसवर

घटमळत असत न मह र ष त ल क शम र समजल ज ण र मह बळशर १० अश सदjसरसच ख ल
र रल तर र नवत. त चवळस वणण तल व दकव अश च कठल ज ग बफ च
& थर स चल च
ब तम आदण छ र दचत रवरUच नम प ळन र रल सरव त झ ल . र म गच गeडबग ल आह तर
क र, र च अ म स घ व मणन आम तथ गल ह त . दतथ ज क ह प दहल, त वरन
रहस म गच पड सपण& उठल न ह तर थ ड फ र चणक प ह रल दमळ ल .

2
 मह बळशरच ग डबग ल-१

प चगण आदण मह बळशर न ज ग पवश करत न पर&टक न पदत म णश ५०

रपर च पदरण कर द व ल गत . १९८० मध इद र ग धBच कtपन ह भ ग पर व& रण सव नश ल
कत ज ह र झ ल न ह कर. पवUच क ळ प प कल मणन भट मडळ क ह तर प रदशत स ग रच
आदण रजम न त पम ण करन आपल अपर धभ व कम कर रच, त च ह आधदनक अवत र.
पदरण कर भरन उज ड ह ण ऱर सह द च डwगरर ग वर क णत उपक र ह ण र आहत, ह कर
घण र आदण भरण रच ज ण त.

गल अनक वरx ल ख ल क न इम न इतब र ह कर भरनह मह बळशरच पर व& रण त

खप सध रण झ ल आह, अस द सन रत न ह . त कम मणन क क र, पतक पyईटवर पवश
करत न पर&टक न वगळ शल द व ल गत. दशव र प दक|ग शल (र ३०) वगळ. आत प दक|गच
ज ग मण ल तर च ह ब जन झ ड न वढलल धळ च एख दढग र ह तम ल प दक•ग पस मणन
खदवल ज ऊ शकत .

3
 मह बळशरच ग डबग ल-१

भग-२
पदहल फर च वळ स ह शल ण आवशरक ह त. दसऱर फर च वळ स वगळ च
पक र. प वत च बडल ह त त घतलल म णस रस त उभ र हत त. पश सनभ र व हनच लक न
ग ड थ बवल तर रकम वसल करणर त रत. अनथ तसच पढ ज ऊ त त. मणज शल अदधकtत
न ह , पण ल क न द लच तर कश ल न क र अस क ह स पक र अस व .

व ईच आम र मकर प ट ल मणत त, "र कर तन दकत वसल ह त, त च आढ व

घणर स स दगतल आह. जर ह रकम अग च म मल असल, तर ह कर रद करणर त रईल." आत
आठ वर .नतर ह ज ग रणर च क रण मणज ल क कडन प@स@ घऊनह शहर च दष न त च
दवदनर ग झ लल न ह . त मळ गल मदहन त 'स झन'च सरव त ल च टˆ क च लक न
आ लन च इश र द ल . दशवसनन मह बळशर ब च आव हन कल.

4
 मह बळशरच ग डबग ल-१

त वळ पश सन थ डस हलल आदण ववस र च क ळ त ख ट नक मणन रस तर र

करणर च आश सन णर त आल. आत मह बळशरल रस च क म सर झ ल आहत. म त त च
पदहल घ ल पडल तथ ल वtक वर. म ठ ग ड आदण व हन र च रस त झ ड च फ द
रत त, अस क रण ऊन झ ड त डणर च क म सर आह. गल क ह वर .त हyटल आदण दरसyर&च
प कच आल आह. भ रत त ल सव त& उच वरच म नवदनदम&त उन ळर त ल धबधब अश प ट
दमरदवण र हyटjस ज ग ज ग उभ र दहल आहत. आज ज दठक ण ह हyटjस उभ आहत, दतथल
वtक क ळ च पडद आड गल आहत.

अश पदरदसत त प र ख ल रईलच कश ल . 1981 नतर मह बळशर त त पम न शन

अश वर आलल न ह तर गल ह वर .त त ४ अश च ख ल गलल न ह . र तर शहर च
त पम न ह अश वरच थ बल. त हन ख ल उतरल न ह . अश ह पदरदसत त बफ& स चल , पर&टक
आन ल अश सरप च खळ च लच ह त. पर&टक च ग U क रम र ह व र स ठ ह न टक करणर त
रत त.

शहर त ल हyटल रपनच म लक आदण दकम न स ड त न शक दतथ र हण र दशर झ

स त र व ल र न ह र ल दज र द ल . क ह हyटलच लक आदण ल ल र च मतकट जमल आह.
त तनच ह पक र घडदवल ज त असल च व त न कल . १२ ज नव र ल एक क र&कत ल
&
दरधन कल तव त न दनकन स दगतल, क उद च वत&म नपत त प ण ग ठल च ब तम रण र.
त द वश मह बळशर च त पम न ह त ११ दडग सदjसरस. मल त च त व अदतशर क
व टल . म त दसऱर द वश दतथ गल नतर एक वत&म नपत प दहल, तर खर खरच मह बळशर
ग ठल च ब तम ह त . दशव र म ट र च टप वरन बफ& क ढण ऱर पर&टक च छ र दचतह .

ह पक र करण र मडळ एवढ बळज र आहत, क र क र&कत न& आम ल गग र द ल .

5
 मह बळशरच ग डबग ल-१

त च स गणर वरन ब तम करणर स ठ गल ह त . सक ळ सपक& कल वर म दतथ रत अस

क र&कत न& स दगतल. पणर हन दनघ लल आम दतथ दप र स ड ब र च सम र स प चल .
कर डहन दनघ लल ह क र&कत & म त ग रब ह त . त नतर 'अध & त स त प चत , एक त स त
प चत ' अस करत सपण& द वस गल तर ह म णस दतथ प चल च न ह . शवट आमच सम र
त ल र रचच न ह , ह वसदसत म न करन आम ल परत दफर व ल गल.

गल वरU मह दशवर त च आ ल द वश घडलल घटनमळ र पक र ल व च

फटल . @दनक ऐकच त वळच ब तम नस र,

मह बळशरप सन 3 दकल म टर अतर वर असलल नyरहˆम बगल आदण च र एकर ज गच

म लक मर ठ दमशन ऑफ व रडर चच& दमदनसर ज ˜ र ससकड आह. दतच टस मन ज चक
न र रण (र . स ल पर) र च कडन कम र दश आदण र गश दश र न ह ज ग 35 वर .च
भ डपट न स करन घतल . र दमळकत च त ब घतल . ह समजत च रyबट& म झस र न दश
बधच र ववह र ल हरकत घऊन प ल स ठ णर त दफर & द ल . प दलस न गन नw वन दरतसर
पचन म ह सरकल . तव स त म ट रBतन 25 गड च ट ळ तलव र , चyपर, हyक दसक अश
शस दनश अच नक बगल च आव र त आल . प दलस न व हन च झडत घतल तव , ह शस
आढळत च त तल स त जण न त ब त घतल. ब क च गड पळन गल.

त ह पवU, २००४ मध सर&क त प च ळ र क र&कत च

& घर वर हल झ ल . त च
घर त ल क ग पत च न सधस करणर त आल च, दशव र त च आईल ह म रह ण करणर त आल .
त च गन एवढ च, क बक र वtकत ड आदण अनदधकtत ब धक म च दवर ध त त न तक र
कल . २००८ स ल र खटल च दनक ल ल गल आदण स त जण न दशक झ ल .

6
 मह बळशरच ग डबग ल-१

भग-३
अग गल आठवड त ल घटन . प चगण जवळ पसरण ल डwगर च क ठ वर खप
हeश ल क पˆर गल रडBग करत त. पर श हन आलल मडळ ह त त सहभ ग ह त त. रदशरन
फडरशनमधन आलल अश च एक गट च पमख डदनस बड&दनक व त ज ग उतरत ह त . त वळ
तथ ल ल क न त ल प@स म दगतल. पˆर गल रडBग करत न प@स कश च द रच मणन त न सव ल
कल . त वळ झ लल ब च ब च नतर त ल आठ- ह ल क न म रह ण कल . ८ ज नव र र ज
झ लल र घटनच तक र १५ ज नव र पर.त घणर त आल नवत .

त द वश इगज त तक र घणर त आल आदण दसऱर द वश बड&दनक व व त च

स थ र दनघन गल. त नतर न द वस न व ईच प ल स ठ णर त दरधन करन दवच रल तर
स गणर त आल, क आर प दनषन न ह झ ल. अथ त& च आत त कध च दनषन ह ण र न ह त.
व सदवक बड&दनक व ह ज गदतक पˆर गल रडBग सधxत भ ग घतलल खळ ड. त च

मह बळशवर त लक त 12,600 हकटर जम न वन ख ल आह दगर स न च कत आह २३७

चeरस दकल म टर. प चगण सह सपण& मह बळशवर त लक त ब धक म करणर बर बरच वtक
त ड वरह श सन न दनब.ध घ तल आहत. तर ह झ ड त डन ट लजग इम रत उभ र ह त आहत.
त स ठ क ह ख स पक र आहत.

आध एख झ ड ध क रक असल च क ग पत खदवणर त रत. त नतर स दनक

अदधक र त झ ड त ड रल परव नग त त. एक झ ड क पणर च परव नग घऊन त ऐवज च र
झ ड क पणर त रत त. क ह दठक ण जन इम रतBच दरस करणर च परव नग घणर त रत.

7
 मह बळशरच ग डबग ल-१

नव न ब धक म न मन ई असल तर जन इम रतBच ड गडजBन परव नग आह. अश दठक ण

म ठम ठ पत ल वणर त रत त. इम रत च आव र त सख@न@व झ ड च कतल च ल असत. वरकरण
सव& क रद च प लन च ल असत आदण आत प रमल च ल असत.

झ ड वर घ ल घ लणर च आणख एक क रण मणज सyबर च ल गवड. मह बळशरच

सyबर च भरळ क ण ल पडण र न ह . पण र च ग ड फळ मळ अनक झ ड च ज व गल आह.
त ज ग प@श च प ऊस प डण ऱर र फळ च ल गवड च ल आह.

मह बळशरच स दनक क र&कत .च मणणर नस र, 3000 हकर पठ र अश पक र

ब डक करणर त रत आह. व स वर .त एक च ज गवर च र-च र वtकत ड झ ल चह खल आहत.
मह बळशर त सगळर न च ज ग प दहज आदण र जक र नत ह ल कश ह त ल सस दनक असल न
त न दसह च व ट दमळण र, ह ओघ न आलच. त दशव र नत न आदथ &क व ट प चव शकत ल
अश ख श मडळBच कम क ल गत . नगरप दलकच अदधक ऱर न द लल म दहत नस र, शहर त
११६ अदधकtत दमळकत आहत. त त ल ७० हyटल दकव लyज आहत!

अश क चव ण मखमत असत न मह बळशरच स दनक पढ ऱर न एक शकल

क ढल . शहर आदण आजब जच पदरसर त नश नव न हyटjस क ढणर च गरज असल च
स गणर त आल आदण तस पस व मह र ष सरक रकड प ठवणर त आल . जदमन च पस व वर
म ड घ लन बसणर त चव ण स हब आध च व कबग र. त त सध मह बळशर त जदमन ल टणर त
पढ ह त त च पदतसधU न र रण र ण. ज वळ चव ण वर 'आ श&'च बमर-ग उलटल त च
सम र स मह बळशर वस न च ज ग ल टल च पकरण र ण®वर शकल. त त दनवळ र ग र ग
नवत . र ज गदशव रह भर शहर त ल क ज हyटल ह र ण®च असल च कजबज आह. त दशव र
म ढ रस वर दवजरदसह म दहत प टल च एक हyटल उभ र हतच आह. आबनळ घ ट त उ रनर ज

8
 मह बळशरच ग डबग ल-१

भ सल र च म लक च एक दरसyर&च क म पगत पथ वर आह.

मह बळशर नगरप दलक सध र षव च त ब त आह. मकर प ट ल र षव च

बडख र आम र. दवर ध पक मणन दशवसनच बऱर प@क ज र आह. थ डक त मणज क -गसच
अदसत नगणर आह. ह प श&भम म ह त असल न चव ण न नव हyटल च पस व ब सन त
गड ळन ठवल . क रण त क ढन पक च फ रस फ र (र जक र व आदथ &क) ह णर स रख
पदरदसत न ह . गल वरUच तलनत सyबर च दपक ख ल ल जम न १५ त २० टकक न व ढल
आह. सyबर दनर त& क सघटनच अधक न च द लल म दहत आह ह . गल वरU २२०० एकर
ज गवर सyबर च दपक ह त . त आत २५०० एकरवर गल आह. भ रत त ल सyबर च एकण
दपक प@क ८७ टक मह बळशर व प चगण पदरसर तन रत त.

9
 मह बळशरच ग डबग ल-१

भग-४
नव हyटjस क ढ रच मणज ज ग प दहज. ह क ह तर र करत रत न ह . मणन मग
आह त ज गत दशरक व करणर च परत सर झ ल . र दगर स न च दनदम&त झ ल त वळ
ल क न दतथ र व मणन दOट श र जकत .न सस त अनक न भ डपट वर ज ग द ल . त च
म त २००० च सम र स सप रल सरव त झ ल . त पर.त पदरदसत खप ब लल ह त . 'जदमन श
न ळ ज डलल' नत ग वर आल ह त. मह र ष दवध नसभच दनवडणक ज ह र करणर च सह
मदहन आध , मणज १२ म च& १९९९ र ज मखमत न र रण र ण र च सह न एक श सन आ श
ज र करणर त आल . त आ श क ढणर पवU मदतमडळ त चच ह& झ ल नवत . त त जन भ डपट
क रम ठवत न च अनक न सस त ज ग णर त आल . मणज १९० 3-१९०५ स ल ३० रपर
व दर &क शल न घतलल ज ग २००३ मध कवळ ३००-३००० रपर व दर &क भ ड न णर त आल .

२००६ स ल ह पकरण दशव ज र ऊत र म दहत अदधक र क र&कत न& ब हर क ढल.

खट मखत रपत च म त न र ण®च पत न ल म र च न व वस न च ज ग दवकत
घतल च पकरण र च म ळतल. मह बळशरच पचक श त अश अनक पकरण अद प पक श त
रणर च व ट प ह त आहत. ह@ र ब च दनज म च क ह जम न रथ ह त . त सद भ मट न
बन वट म लक खवन दवकल ह त . त च चच & सर झ ल वर नतर दजल पश सन न त त ब त
घतल . पण दकव मबईल र हण ऱर म लक न मtत खव रच, त च बन वट व रस उभ कर रच
आदण ज ग प र त प डन घ रच ह ध च बनल र रथ. स त र व ल र च ह एक जम न अश च
पक र ल टणर त आल आह. त च खटल न र लर त च ल आह.

10
 मह बळशरच ग डबग ल-१

ज वळ इद र ग धBन मह बळशर ह पर व& रण च दष न सव नश ल कत ज ह र कल

त वळ र दगर स न स ठ ख स दजल दधक र ह त . श त एकमव अस ह ग व ह त दजथ १०,०००
ल कसखस ठ दजल दधक र ह त . त नतर व स वर .च क ळ त र दजल दधक ऱर न जदमनBच
अश ख@र त कल , क म ठ पम ण वर आ लन सर झ ल . त मळ नतर त पदत रद करणर त
आल . दजल दधक र असत न स दनक ल ल न एख इम रत जन दकव ध क रक असल च
खवण खप स प ह त. तस खदवल, क लगच इम रत च दरस च परव नग दमळ रच . नतर
क ह द वस तच तथ ट लजग इम रत उभ र ह रच . मह बळशरमध ल अनक हyटjस अश गल
न शक त उगवल आहत.

11