Univerzitet Crne Gore

Fakultet Političkih Nauka

Smjer: Međunarodni Odnosi
Predmet: Institucije EU

SEMINARSKI RAD

Evropska politička zajednica od Pariza do Lisabona

Student: Lukač,Afrodita Mentor: prof. dr Danijela Jaćimović

Br. Indeksa: 96/08 mr Ivan Vuković

Podgorica, oktobar 2010.

 Ideju o nastanku Evrope nalazimo jos kod starih Grka, koja je ispričana kroz mit o
Evropi, kcerki feničanskog kralja, i Zevsu. Zevs, da bi ovjekovječio svoju ljubav prema
Evropi, naredio je da se dio svijeta kome pripada Krit, nazove po njoj. Mit je poslužio za
odvajanje Evrope,kojoj je pripadao samo dio koji su naseljavali Grci, ne i varvari. Suština
je u tome, da su Evropu činili Grci, koji su svjesno i autonomno vodili svoj politički
život. Za razliku od varavara, koji su i dalje gledali u svog gospodara kao božjeg
izaslanika. Svoje univerzalne težnje u srednjem vijeku, Karlo V pretvara u politički
sistem, jedinstvenog srednjoevropskog carstva. Predlozi iz prošlosti se razlikuju od onih
posle Drugog svjetskog rata, ali zajedničko im je uspostavljanje mira u Evropi, bez straha
od stvaranja nacionalnih država , sa jakim nacionalizmom. Pokusaji ujedinjenja su bili
vidljivi jos za vrijeme Napoleona, a onda i Hitlera, koji su se završili neuspjehom zbog
zasnivanja na jednoj ideji i jednom vodji, koji bi silom upravljao.

EVROPSKA ZAJEDNICA ZA UGALJ I ČELIK

Da bi se izbjeglo ponavljanje grešaka iz prošlosti Robert Šuman, ministar spoljnih

poslova predlaže 1950. godine ujedinjenje evropske industrije uglja i čelika. Ideja je
izložena u šumanovoj deklaraciji 9.maj 1950. , zbog čega se Šuman smatra tvorcem
Evropske Unije Šuman govori da nisu uspjeli da ujedinimo Evropu i imali smo rat.
Evropa neće biti stvorena odjednom, ili prema jednom planu. Ona će se izgrađivati
konkretnim dostignućima, koja prvo stvaraju pravu solidranost . Razvoj industrije uglja i
čelika u Njemačkoj i Francuskoj je bio jako ubrzan,upravo zbog toga je bio neophodan
mehanizam za kontrolu proizvodnje. Nadnacionalna organizacija osim proizvodnje bi
kontrolisala i cijene. Zajednici se osim Francuske i Njemačke pridružuju i Holandija,
Belgija, Luksemburg i Italija. Velika Britanija odbija članstvo, smatrajući da bi na taj
način izgubila kontrolu nad razvojem svoje industrije. Ugovor na osnovu kojeg je
formirana Evropska zajednica za ugalj i čelik, potpisan je 18. aprila 1951. godine, a
stupio je na snagu 23. jula 1952. godine. Karakterističan je bio po tome što mu je važenje
ograničeno na 50 godina. Ugovor je predviđao i ukidanje tarifnih kvota unutar
zajedničkog tržišta uspostavljanjem jedinstvene tarife na uvoz uglja i čelika iz država
koje se nalaze izvan zajednice. Sto se tiče institucija, Ugovor je predviđao stvaranje
Visoke vlasti, kao najvažnije institucije i nosioca odlučivanja, zatim Savjet Ministara koji
je težio očuvanju interesa zajednice i okupljao predstavnike vlada država članica.
Zajedničke skupštine sa savjetodavnom ulogom. Suda pravde, koji kontroliše poštovanje
Ugovora, i rješava sporove.

EEZ, EURATOM

Ohrabreni postignutim rezultatima, kreću sa još većim ujedinjavanjem Evrope. Na

osnovu Spakovog izvještaja iz 1956. godine se zasniva na spajanju nacionalnih tržišta u
jedinstveno tržište,sa ciljem obezbjeđenja većeg ekonomskog rasta i povećanja životnog
standarda u zemljama članicama, koji je prihvaćen na sastanku Šestorice u Veneciji,
dolazi do potpisivanja ugovora o stvaranju Evropske ekonomske zajednice i Evropske
zajednice za atmosku energiju.(EEZ, EURATOM). 25 marta. 1957 su počeli pregovori,
koji su zaključeni 01. januara 1958. godine u Rimu. Za razliku od EZUČ ovi ugovori su
sklopljeni na neodređeno vrijeme. Cilj Evropske ekonomske zajednice bio je
uspostavljanje zajedničkog tržišta radi podsticanja preduzetništva, konkurencije i
razmjene. Ukidanje međusobnih carina nije otklonilo brojne fizičke, tehničke i poreske
prepreke u međusobnoj trgovini i prometu. Iz tog razloga usvojena je jedinstvena
carinska tarifa i formirana carinska unija. Ova dva organa predstavljaju,posle EZUČ, prve
ugovore zasnovane na supranacionalnom nivou, zato što je donošenje uloga povjereno
organu višem nego što su vlade država. Ugovorima u Rimu,stavljena je pod kontrolu
njadestruktivnija sila, tj. atomska bomba. Ove tri zajednice su udružene Ugovorom o
spajanju 1963. godine. Neformalno se nazivaju Evropska zajednica, i imaju iste
institucije kao EZUČ. Decembra 1969. godine održana je Haška konferencija, kojom se
odlučuje o početku proširenja Evropske zajednice, i uspostavljanja političke saradnje,
koja bi otvorila mogućnosti stvaranja političke unije.
1973.GODINA – Danska, Irska i Velika Britanija su pristupile EEC. Norveška se
izjasnila da ne želi da bude članica.

1981.GODINA – Evropskoj ekonomskoj zajednici pridružila se i Grčka.

1986.GODINA – Države članice postale su Španija i Portugalija.

Grčka,Portugal i Španija su zemlje koje su se oslanjale na svoju poljoprivrednu
proizvodnju, što je bila prepreka Evropskoj zajednici, jer je smatrala da će veliki dio
svojih sredstava ulagati u pomoć za poljoprivrednu proizvodnju ovih zemalja. Zbog
takvih problema Evropska zajednica je odlučila o novim načinima vertikalnog i
horizontalnog udruživanja.

JEDINSTVENI EVROPSKI AKT

1986. godine Evropska zajednica je potpisala Jedinstveni evropski akt. JEA je prva
reforma Evropske zajednice. 1981. godine se javila inicijativa, od strane njemačkog
ministra inostranih poslova (Genšer) i (Kolomba) iz Italije. Jedinstveni akt je naglašavao
potrebe povezivanja evropske političke saradnje i Evropske zajednice. Druga inicijativa
potiče od Spinelija i predstavljena je Ugovorom 14. septembra 1984. godine. Zasniva se
na uspostavljanju Evropske Unije sa znatno većim ovlašćenjima. JEA ovlašćenja
zajednice proširuje na usaglašavanje politika u spoljnopolitičkoj i bezbjedonosnoj sferi.
Na sastanku Evropskog savjeta u Fontenblou 1984. godine donesena je Odluka da se
formira Komitet predstavnika šefova država ili vlada koji će biti zadužen da pripremi
prijedloge za unapređenje funkcionisanja Evropske zajednice. U junu 1985.godine
Evropski savjet na sastanku održanom u Milanu daje podršku programu Evropske
komisije za realizaciju unutrašnjeg tržišta (Bijela knjiga o unutrašnjem tržištu) i
pokretanju procedure izmjene Ugovora o osnivanju Evropske ekonomske zajednice.
Protiv ove odluke bile su Velika Britanija, Grčka i Danska. Ministri država članica ipak
su potpisali ugovor 28.februara 1986.godine. Ugovorom je objelodanjena dotadasnja
neformalna spoljnopolitička saradnja, i pružen je pravni osnov za rad država članica.
Povećan je i broj slučajeva kada Savjet odlučuje kvalifikovanom većinom. Formiran je
Prvostepeni sud, da bi rasteretio rad Suda pravde. U Evropskom parlamentu se uvodi
procedura kooperacije.

Slobode na kojima su zasnovani principi prava Evropske unije

su:
1. Sloboda kretanja roba, sastavljena od dva elementa:
◆ uklanjanje carina i taksi ekvivalentnog efekta u trgovini
između država članica (unutrašnji element carinske unije);
◆ uklanjanje kvantitativnih ograničenja, tj. kontingenata za
uvoz robe iz jedne u drugu državu članicu, kao i svih mjera
ekvivalentnog efekta.
2. Sloboda kretanja kapitala, definisana odredbama većih mjera
opreza. Ova mjera je dosta spora.
3. Sloboda kretanja ljudi, definisana odredbama kojima se
preciziraju slobode kretanja radnika i pravo na uspostavljanje
vlastite djelatnosti u drugoj državi.
4. Sloboda kretanja usluga, definisana odredbama slobodnog
kretanja izvršilaca ili korisnika usluga iz jedne u drugu
državu članicu Zajednice zbog izvršenja ili uživanja usluge (Džombic,2010:27)

MASTRIHT

Ugovor iz |Mastrihta je potpisan 7. februara 1992. godine, na snagu je trebao da stupi 1.

januara 1993. godine. Zbog kašnjenja sa ratifikacijom u Danskoj Velikoj Britaniji i
Njemačkoj ugovor je stupio na snagu 1. novembra 1993. Karaktreristično je da je
postojalo jedinstveno političko tržište, ali ne i jedinstvena valuta. Upravo zbog toga se
javlja potreba za vertikalnom integracijom, odnosno za prelaskom Evropske zajednice, u
Evropsku Uniju. Posle pada belinskog zida, ujedinjenja Njemačke, raspada Sovjetskog
saveza, javila se potreba za integracijom istočnoevropskih država i njihovim članstvom u
Evropskoj Uniji. ’Ovim ugovorom VISOKE STRANE UGOVORNICE između sebe
ustanovljavaju EVROPSKU UNIJU, na koju države članice prenose nadležnosti radi
postizanja svojih zajedničkih ciljeva(---) Unija se zasniva na ovom ugovoru i na Ugovoru
o funkcionisanju Evropske unije. Ova dva ugovora imaju istu pravnu vrijednost. Unija
zamjenjuje i nasljeđuje Evropsku zajednicu’(Ugovor o Mastrihtu, 2009:3, član I).
Mastrihtskim ugovorom se određuje postojanje Evropske Unije, koje je zasnovano na tri
stuba:
1. Evropska zajednica( koja je nadnacionalna, u odnosu su na druga dva stuba)
2. Zajednička spoljna i bezbjedonosna politika
3. Policijska i pravosudna saradnja u krivičnim stvarima( druga dva stuba počivaju
na međuvladinim dogovorima)

1995. godine Austrija, Finska i Švedska postale su članice Evropske Unije.

AMSTERDAM

Ugovor iz Amsterdama, je rezultat rada međuvladine konferencije koja je započeta u

Torinu 1996. Potpisan je u Amsterdamu 1997. a stupio na snagu 1999. godine.
Amsterdamskim ugovorom je ojačana uloga Evropskog Parlamenta, zatim je uvedena
mogućnost suspenzije država članica iz procesa odlučivanja, prenošenje dijela odredbi
koje se tiču pravosudja i unutrašnjih poslova iz trećeg u prvi stub.Ugovor je definisao
Evropsku Unije kao područje slobode, pravde i sigurnosti.

NICA

Ugovor je potpisan u Nici 26. februara 2001. godine, a stupio na snagu 3. februara 2003.
godine. Cilj ovog ugovora je institucionalna reforma Unije, radi boljeg prijema deset
novih država članica. Povećana su ovlašćenja predsjednika Evropske Komisije, Savjet
sada donosi odluke kvalifikovanom većinom, ustanovljena je nova raspodjela
predstavnika država članica, u institucijama Unije.
 LISABON

Ugovor iz Lisabona stupio je na snagu 1. decembra 2009. godine, kojim je definisano

funkcionisanje EU . ’Njegovim ratifikovanjem dolazi do izmjena i dopuna važećih akata.
Ugovor o osnivanju Evropske zajednice postaje Ugovor o funkcionisanju Evropske unije,
a Ugovor o Evropskoj uniji revidira s eu pogledu institucija, unapređenja saradnje,
spoljne i bezbjedonosne i odbrambene politike.(---) Lisabonski ugovor je ukinuo
’stubove’ stvarajući jedinstvenu institucionalnu strukturu. Ovim ugovorom kreirana je i
jedna nova pozicija Visokog predstvanika za spoljne poslove i politiku
bezbjednost..’(Jaćimović, 2009:110)

Promjene koje je donio Lisabonski sporazum su:

 Stalna funkcija Predsjednika Evropskog savjeta, umjesto rotirajuće

 Nova funkcija Visokog predstvnika za spoljne poslove i politiku bezbjednosti,

koja spaja funkciju Visokog predstvnika EU za spoljne poslove i politiku
bezbjednosti i Evropskog komesara za spoljne poslove.

 Povećanje značaja Evropskog Parlamenta, odnosno proširenje zakonodavne i

budžetske funkcije.

 Nacionalni parlamenti dobijaju na značaju

 Savjet ministara odlučuje dvostrukom kvalifikovanom većinom

 Ukida se stubovni sistem.

Lisabonskim ugovorom definisane su institucije Unije i to:
Institucije:
Evropski Parlament
Evropska Komisija
Savjet Ministara
Evropski Savjet
Evropski sud pravde
Evropska centralna banka
Revizorski sud
Odgovornosti: Sjedište:
Zakonodavna i budžetska Strazbur
funkcija. 750 poslanika, na
opštim, neposrednim,
tajnim izborima. Odluke
donosi sa Savjetom
Ministara, kroz proceduru
saodličivanja.
Nadgledanje primjene Brisel
politike EU.Mandat 5
godina. Ćine je 2/3od
ukupnog broja država
članica. Nezavisna u
dužnosti. Odgovorna je EP.
Može joj se izglasati
neposvjerenje
Utvrđivanje politike i Brisel
koordinisanje. Budžetsku i
zakonodavnu funkciju.
Odluke donosi
kvalifikovanom većinom.
(55% država članica i 65%
ukupne populacije)
Opšte političke smjernice.2 Brisel, a završni sastanak u
puta u 6 mjeseci se sastaje. zemlji koja predsjedava.
Odluke se donose
konsenzusom.
Kvalifikovanom većinom
bira predsjednika na 2,5
godine. Ne vrši
zakonodavnu funkciju.
Najviši evropski sud, upravlja Luksemburg
spornim pitanjima u pravu EU.
Tumačenje, poštovanje prava
prilikom primjene ugovora.
Odgovorna za utvrđivanje Frankfurt
visine kamatnih stopa i
kontrolu ponude novca
jedinstvene evropske valute
euro.
Odgovoran za kontrolu Luksemburg
prihoda i troškova budžeta
EU
 Simboli Evropske Unije su: zastava, himna i Dan Evrope. Zastava plave boje sa 12
zvezdica simbolizuje jedinstvo naroda Evrope, cija pozadina simbolizuje nebo. Usvojena
je 1986. godine. Himna je Oda radosti, koju je Herbert Von Karajan adaptirao na zahtjev
Savjeta Evrope. 1986. je proglašena himnom EU. Dan Evrope je 9.maj, kada je Šuman
objelodanio ideju stvaranja EZUČ.
LITERATURA:
Jaćimović, Institicije i način donošenja odluka u EU, Uprava za kadrove, Podgorica,
2007.
Jaćimović, Evropski savjet i promjene koje donosi Lisabonski ugovor, Montenegrin
journal of economics no11, 2010:108
Prećišćeni tekst ugovora o Evropskoj Uniji, 2009.
Džombić, Evropska Unija: prošlost, sadašnjost i budućnost, Friedrich-Ebert-Stiftung,
Sarajevo, 2010.
Prećišćeni tekst ugovora o Evropskoj Uniji
http://sl.wikipedia.org/wiki/Evropska_unija