Eksploitasi Ekonomi

Eksploitasi Ekonomi
Tempatan
Tempatan
~ melalui perjanjian
~ melalui perjanjian
Dasap Penakolukan
Dasap Penakolukan
British PelaksanaanPentadbiran
Pelaksanaan Pentadbiran
British
Barat
Barat
~ takluk Naning, Pahang,
~ takluk Naning, Pahang,
Kelantan, Sabah, Sarawak ~~sistem
sistemcukai,
cukai,undang2,
undang2,
Kelantan, Sabah, Sarawak peraturan tanah
peraturan tanah

Sebab
Sebab

Campur Tangan
Campur Tangan
DalamAdat Tempatan Kesulitan Penduduik
DalamAdat Tempatan Kesulitan Penduduik
~ pelaksnaan nilai British Tempatan
~ pelaksnaan nilai British Tempatan
yangbertengan
bertengan ~ undang2 Barat
yang Pembesar Hilang Kuasa ~ undang2 Barat
Pembesar Hilang Kuasa menyulitkan
~ hilang pengaruh di menyulitkan
~ hilang pengaruh di
kasawasan kekuasaan
kasawasan kekuasaan
 PENENTANGAN DOL SAID DI NANING
Naning

1831 1832

Dol Said British Dol Said British

Hantar Hantar 1200
Dibantu 150 Tiada
pembesar luar tentera bantuan luar tentera

D/Said
Kalah
Menang

Dibawa ke
Melaka
Sebab Penentangan Dol Said:
1. Naning sebahagian daripada
Melaka
2. Ufti 1/10
 PENENTANGAN DI SARAWAK

SEBAB - SEBAB

1. James Brooke berusaha menguasai daerah pedalaman

2. Pemimpin tempatan enggan menyerahkan daerah mereka.

3. James Brooke menghapuskan orang Iban yang dianggap sebagai lanun.

4. Pemimpin tempatan menolak penguasaan James Brooke di Sungai Rajang.

5. Hilang kuasa memungut cukai dan pengaruh .

 JamesBrooke
Brooke Liggir
James Menyerang Kapal Nemesisi tetapi tewas.
Menghalangpelayaran
Menghalang pelayaranLiggir
LiggirdidiSungai
Sungai
Saribas.
Saribas.

Rentap
JamesBrooke
James Brooke
1. Menyerang pasukan James Brooke di Kubu Nanga
1.1.Melakukan
Melakukankezaliman
kezalimanke
keatas
ataspenduduk
penduduk
Skrang.
tempatan
tempatan 2. Berjaya mengusir James Brooke
2. Membakar kampung halaman mereka .
2. Membakar kampung halaman mereka . 3. Berundur ke Bukit Sadok.
3. Menyerang Bukit Sadok
3. Menyerang Bukit Sadok 4. Berundur ke Ulu Sungai Entabai .
4. Berjaya mengalahkan Rentap .
4. Berjaya mengalahkan Rentap . 5. Serangannya semakin lemah

James Brooke Syarif Masahor dan Datuk Patinggi Abdul Gapur

James Brooke
Membinasebuah
Membina sebuahkubu
kubudidiKanawit
Kanawit 1. Menyerang James Brooke di Kuching tetapi gagal.
2. Syarif Masahor melarikan diri ke Brunei
3. Telah diserahkan oleh Sultan Brunei kepada British di
Singapura .
4. Datuk Patinggi Abdul Gapur melarikan diri ke Betawi .
5. Ditahan oleh Belanda dan diserah kepada British .
 SEBAB-SEBAB PENENTANGAN

a) Tidak menghiraukan kedudukan Mat salleh .

b) Menduduki kawasan pengaruh Mat Salleh .

c) SBUB melaksanakan sistem cukai kepala dan suat perahu.

d) Pewai SBUB bersikap kasar kepada penduduk tempatan.

SBUB
SBUB Mat Salleh
Mat Salleh
Menyerang dan membakar kampung Mat
Menyerang dan membakar kampung Mat Berbincang dengan SBUB tetapi tidak dilayan.
Salleh. Berbincang dengan SBUB tetapi tidak dilayan.
Salleh.
Menawarkan pelan damai kepada Mat Melarikan diri .
Menawarkan pelan damai kepada Mat Melarikan diri .
Salleh.
Salleh. Mneyerang secara mengejut ke atas Pulau Gaya
Mneyerang secara mengejut ke atas Pulau Gaya
SBUB mungkir janji . (kubu SBUB)
SBUB mungkir janji . (kubu SBUB)

SBUB menyerang kubu Mat Salleh . Tewasdan

Tewas danmeninggal
meninggaldunia
duniaPada
Pada1900.
1900.
SBUB menyerang kubu Mat Salleh .
 PERISTIWA PENENTANGAN DI PERAK

Peristiwa Penentangan
SEBAB-SEBAB Februari 1875 Bantahan oleh Sultan Abdullah , Dato
Maharaja Lela terhadap campurtangan
a) Residen memungkir British . Dato Maharaja Lela membuat kubu di
fungsinya sebagai Pasir
penasihat . Salak.

b) Pembesar menolak 21 Julai 1875 Mesyuarat antara Dato Maharaja Lela dengan
sistem cukai yang pembesar –pembesar di Durian Sebatang
menghapuskan hak menentang undang-undang British .
mereka. 12 september 1875 Dato Maharaja Lela ditugaskan membunuh
J.w.w.Birch .
c) Pemesar menolak
penguasaan British 31 Oktober 1875 Mat Arshad (orang suruhan British ) dibunuh
terhadap kawasan oleh orang temapatan Semasa menampal
mereka. poster cukai di Pasir Salak
2 November 1875 J.w.w.Birch dibubun oleh Sepuntum, Pandak
d) Menolak campurtangan Lam atas arahan Dato Maharaja Lela di Pasir
British dalam Salak
adat resam orang
melayu. 13 Nonember 1875 500 tentera British menyerang Pasir Salak.
Dato Maharaja Lela dan Datok Sagor
e) J.W.W. Birch tidak melarikan diri ke Kota Lama
menghormati siistem 20 November 1875 Dato Maharaja lela, Dato Sagor , Pandak Lam,
sosial tempatan . Pandak Indut dihukum gantung .
Sultan Ismail dibuang negeri ke Johor
Sultan Abdullah, Ngah Ibrahim, syahbandar
dan laksamana dibuang negeri ke Pulau
Seychelles.
 PENENTANGAN
PENENTANGANDIDINEGERI
NEGERISEMBILAN
SEMBILAN

SEBAB-SEBAB
SEBAB-SEBAB
a)a) British
Britishmenduduki
mendudukiSungai
SungaiUjong.
Ujong.
b) Britis menyokong Dato Kelana menduduki Terachi dan Paroi.
b) Britis menyokong Dato Kelana menduduki Terachi dan Paroi.
c) British menawan Bukit Putus , Jempul , dan Terachi .
c) British menawan Bukit Putus , Jempul , dan Terachi .

PERISTIWA
PERISTIWAPENENTANGAN
PENENTANGAN

BRITISH Yam Tuan Antah dan Abdullah Tunggal

Membantu Syed Abdul Rahman dalam Abdullah Tunggal enggan menandatangani

pertikaian dengan Abdullah Tunggal. perjanjian dengan British .

Syed Abdul Rahman berjaya Abdullah Tunggal menentang Syed Abdul

mengalahkan Abdullah Tunggal
British menandatangani perjanjian
dengan Abdullah Tunggal .
Berjaya menguasai Sungai Ujong
melalui Syed Abdul Rahman.
Rahman yang mempelawa British
campurtangan .
Abdullah Tunggal terpaksa berundur ke
Sungai Ujong dan menandatangani
perjanjian dengan British .
Abdullah Tungal bersetuju meletakkan
Jawatan dan berhijrah ke Singapura.
 SEBAB-SEBAB
SEBAB-SEBAB
a) Pelaksanaan undang-undang British
a) Pelaksanaan undang-undang British

b)b) Kehilangan
Kehilangankuasa
kuasaDato
DatoRahman
Rahmansebagai
sebagaiOrang
OrangKaya
Kaya
Setia Perkasa.
Setia Perkasa.

PERISTIWA
PERISTIWAPENENTANGAN
PENENTANGANDATO
DATOBAHAMAN
BAHAMAN
1. Menentang pembinaan balai polisLubuk Terua,kawasan
1. Menentang pembinaan balai polisLubuk Terua,kawasan
pengaruhnya.
pengaruhnya.
2.2. Menyerang
MenyerangBritish
Britishkerana
keranamenyerang
menyeranganak
anakbuahnya.
buahnya.
3.3. Menyerang
Menyerangdan
danmenawan
menawansemula
semulaLubk
LubkTerua.
Terua.
4. Menyerang dan menguasai Kuala Tembeling dan Jeram Ampai.
4. Menyerang dan menguasai Kuala Tembeling dan Jeram Ampai.
5. Akibat tekanan British, Dato Bahaman berundur ke Kelantan.
5. Akibat tekanan British, Dato Bahaman berundur ke Kelantan.
 SEBAB-SEBAB PENENTANGAN
SEBAB-SEBAB PENENTANGAN
a)a) British
Britishmemperkenalkan
memperkenalkansistem
sistem
penasihat .
penasihat .
b) Britis memaksa penduduk
b) Britis memaksa penduduk
tempatan menerima pakai
tempatan menerima pakai PERISTIWA
sistem cukai. PERISTIWA
sistem cukai. PENENTANGAN
PENENTANGAN

BRITISH

1. Polis diarahkan menangkap

Tok Janggut tetapi gagal. TOK JANGGUT

2. British membawa masuk 1. Bantah pelaksanaan sistem cukai dan

tentera dari Negeri-negeri enggan membayar cukai .
Selat.
2. Pembesar di Kelantan menyerang Pasir
3. Melancarkan serangan di
Saring. Putih dan berjaya membentuk sebuah
kerajaan .
4. Berjaya melumpurka
perjuangan Tok Janggut. 3. Engku Besar Jeram sebagai raja, Tok
Janggut sebagai Perdana Menteri , Che
Ishak sebagai pegawai daerah .

4. Tok Janggut terkorban dalam peristiwa di

Saring .
 PERISTIWA PENENTANGAN DI TERENGANU

SEBAB-SEBAB PENENTANGAN
SEBAB-SEBAB PENENTANGAN
Tidak berpuas hati dengan sistem cukai PERISTIWA PENENTANGAN
Tidak berpuas hati dengan sistem cukai PERISTIWA PENENTANGAN
Dan undang-undang tanah . ABDULRAHMAN
RAHMANLIMBONG
LIMBONG
Dan undang-undang tanah . ABDUL

ABDUL
ABDULRAHMAN
RAHMANLIMBONG
LIMBONG
BRITISH
BRITISH
1.1. Mengetuai
Mengetuaipenduduk
pendudukkampung
kampung
1.1. Rasa
Rasabimbang
bimbangtentang
tentangpembukaan
pembukaantanah
tanah membuka
membukatanah
tanahdidiKuala
KualaTelemong.
Telemong.
didiKuala
KualaTelemong.
Telemong.

2.2. Mengetuai
Mengetuaiseramai
seramai300
300penduudk
penduudk
2.2. Hal
Halini
inidapat
dapatdiselesai
diselesai kandengan
kan dengan
bantuanTengku
TengkuNik
NikMaimunah
Maimunah. . membuka
membuka tanah mlik TengkuNik
tanah mlik Tengku Nik
bantuan
Maimunah
Maimunah . .
3.3. Menghantar
Menghantar33orang
orang pembesar
pembesar
menawansemula
semulaKuala
Kuala 3.3. Penduduk
menawan
Berang. . Penduduktematan
tematanmelancarkan
melancarkan
Berang penentangan bersenjata.
penentangan bersenjata.
4.4. 25
25orang
orangpolis
polisberjaya
berjaya
4.4. Menyerang
menumpaskankebanagkitan
menumpaskan kebanagkitanpenduduk
penduduk Menyerangbangunan
bangunankerajaan
kerajaandidi
tempatan. Kuala
KualaBerang
Berangdan
danberjaya
berjaya
tempatan.
mendudukinya.
mendudukinya.
5.5. 50
50polis
polisberjaya
berjayamenahan
menahan
AbdulRahman
RahmanLimbong
Limbongdan
danpengikutnya.
pengikutnya. 5.5. Abdul
Abdul AbdulRahman
RahmanLimbong
Limbongditahan
ditahan
dan
dan dibuang negeri ke Makkah. .
dibuang negeri ke Makkah
Faktor-Faktor Pemangkin Nasionalisme

Pengenalan Sistem Residen ambil alih pentadbiran negeri pembesar tempatan

Politik Barat
Musnah sistem politik tradisional

Perkembangan Sistem pendidikan Inggeris & Sekolah Vernakular Melayu

Sistem Pendidikan diperkenalkan

Dasar British
Kemasukan org asing ( tingkatkan jumlah imigran & timbul saingan)
Buka bandar baru,kemajuan ekonomi & kewujudan
prasarana,jarakkan jurang taraf hidup penduduk luar bandar,imigran
&penduduk lain di bandar.

Penguasaan PKM 14 hari (1945) - kuasai balai-balai polis& kejam

Sebar ilmu pengetahuan & mendorong penentangan terhadap British

Kemunculan Mesin
( melalui buku,majalah, kitab agm)
Cetak

Konsep Kawasan Kesemakmuran Asia, kesengsaraan hidup,

Pendudukan Jepun
pengenalan Malayan Uniondan penentangan org Melayu

Gerakan Pan-
Bangkit pemahaman agresif terhadap Islam Reformis: Syeikh
Islamisme Sedunia
Muhammad Abduh

Kesedaran Politik
Indonesia rapat dgn T. Melayu( Geo & budaya ) karya & kemasukan
Serantau
org Indonesia mudahkan terimaan nasionalisme
 Sheikh Tahir Jalaludin
Pendorong Syed Syeikh Al-Hadi
Dr. Burhanuddin al-Helmy

al-Imam
Neracha
Akhbar
Idaran Zaman
&Majalah
Pengasuh

-sampaikan idea & menjana ajaran Islam dari

sudut kemajuan dunia
-gesaan majukan eko, pddk& sos orang Melayu
Usaha
-semat sikap kritik penjajah dalam fikiran org Melayu
-kritik raja & pembesar Melayu
-tubuh madrasah ( Pddk dunia & akhirat )
-bergerak baik di NNS

Kaum Tua
Ditentang ( Tekankan akhirat dan fardu ain )
 GERAKAN ISLAH DALAM MENINGKATKAN MINDA BANGSA.
 
Maksud: Perjuangan orang Melayu untuk membetulkan pandangan mereka terhadap Islam.
Tokoh: Sheikh Tahir Jalaluddin, Syed Sheikh Al Hadi, Dr, Burhanudin Al Helmy.
Gelaran : Kaum Muda
Alat penyebaran: Akhbar dan Majalah – al Imam, Neraca, Idaran Zaman, Saudara, dan
Pengasuh.
 
Idea Perjuangan :
1. Tentang kemajuan dunia.
2. Sikap mengkritik penjajah
3. Sikap mengkritk raja dan pembesar yang tidak berperanan majukan Melayu.
4. Perjuangan pendidikan untuk wanita.
5. Mendirikan madrasah - al-Idrisiah, Ihya Assyarif
6. Memberikan pendidikan dunia dan akhirat seperti fardu ain, ilmu hisab dan bahasa
Inggeris.
 
Halangan:
1. Tentangan kaum Tua.
2. Telah kuasai masyarakat dengan menyatakan Islam itu tentang akhirat.
3. Tidak dapat bergerak di Negeri Melayu bersekutu kerana halangan perundangan.
a. Cth Perundangan: Halangan daripada berdakwah dan sampaikan ceramah.
b. Mengharamkan penerbitan risalah, akhbar dan buku.
 
Kejayaan:
1. Berjaya bergerak di Negeri negeri Selat.
2. Menubuhkan madrasah untuk jalankan sistem pendidikan Islam.
3. Juga beri peluang kepada pelajar perempuan mendapatkan pendidikan.
AKHBAR MAJALAH DAN NOVEL
 
Tokoh penulis: Zainal Abidin Ahmad( Zaaba), Abd Rahim Kaji, Dato Onn Jaafar.
 
Idea / Sumbangan penulisan Akhbar:
1. Mengkritik dasar British yg menenkan orang Melayu.
2. Persoalan tentang isu politik, ekonomi dan sosial seperti isu pendidikan.sekitar 1930an.
3. Membangkit kesedaran memajukan diri dan bersatu padu
4. Menyedarkan dan memajukan bangsa Melayu
 
Idea / Sumbangan Penulisan Majalah:
1. Berfokus memajukan orang Melayu melalui puisi dan rencana.
2. Menyentuh kemajuan bangsa dalam politik, ekonomi, pendidikan, dan bahasa.
3. Antara majalah terkenal ialah majalah Guru (1924), Pengasuh (1918) dan Bulan Melayu
(1930)
 
Idea / Sumbangan Penulisan Novel:
1) Tahun 1930-an, mesej semangat kebangsaan patut dimiliki oleh generasi muda
Melayu
ditekankan
2) Sikap menentang penjajah sangat dituntut bagi membela maruah bangsa
3) Wanita digalak berfikiran positif untuk memajukan diri dan pembangunan bangsa
4) Contoh novel: Keris Melaka, Putera Gnung Tahan, Anak Mat Lela Gila dan Melor Kuala
Lumpur
GEARAKAN NASIONALISME ZAMAN PENDUDUKAN JEPUN
 
1. Menyekat kebebasan bersuara penduduk Tanah Melayu
 2. Memberi kebebasan kepada pertubuhan yang menyokong dan bergerak di bawah
3. Ahmad Boestamam menubuhkan Barisan Pemuda di Perak bagi menyatukan pemuda-
pemuda Melayu
4. Parti Komunis Malaya (PKM) menubuhkan MPAJA untuk menentang Jepun
a. Disokong British British memberi bantuan senjata
b. British bekerjasama dengan MPAJA melancarkan perang gerila .
c. Dikenali juga sebagai Pasukan Bintang Tiga.
5. Orang Melayu tubuh Force 136 dan Pasukan Wataniah di Pahang
a. Ahlinya kecil dan terdiri daripada pegawai-pegawai tadbir Melayu yang
bekerjasama dengan British
b. Bergerak secara gerila di hutan dan aktif di Kedah, Johor dan Pahang.
c. Pasukan Wataniah Pahang merupakan pasukan sukarela .
d. Anggotanya terdiri daripada guru, pegawai tadbir kerajaan dan orang kampung yang
sedar tentang penindasan Jepun.
6. Ibrahim Yaakob meminta Jepun memberi kemerdekaan kepada Tanah Melayu bersama-
sama kemerdekaan Indonesia
7. Matlamatnya untuk menubuhkan negara Melayu Raya atau Indonesia Raya
8. Badan yang berusaha membentuk Indonesia Raya - KRIS .
9. Gagal kerana Indonesia mengisytiharkan kemerdekaannya pada 17 Ogos 1945.
10. Persidangan KRIS di Kuala Lumpur dibatalkan.
11. Ibrahim Hj. Yaakob, isterinya dan orang kanannya berlindung di Indonesia.
 KMS- Pengasas: Mohammad Eunos Abdullah,Tengku Kadir Ali & Embok Suloh
(1926) Tujuan: jaga kepentingan sosioekonomi penduduk Melayu Singapurab

PASPAM- Dipimpin:S.M.Zainal Abidin B.A.

(1934) Tujuan: Galakkan ahli berkenal-kenalan & bertukar-tukar pendapat bagi
Majukan diri & bangsa.

Persatuan Negeri : Perak (1937),Selangor (1938), N. Sembilan (1938),Pahang (1938)

Tujuan: gabung tenaga intelektual Melayu untuk bincang nasib org
Melayu –eko,pddk, perkhidmatan
Persatuan
Persatuan Melayu Miri (1936)
Persatuan Melayu Sarawak (1938)
Persatuan Kebangsaan Melayu Sarawak(1939) : Diketuai Datu Patinggi Abang
Abdillah
Tujuan : eratkan perpaduan Melayu, galakkan pddk, jana budaya & maruah bangsa ,
tegakkan Islam

Cawangan PASPAM: di Jesselton, Labuan, Tawau

Anggota: Peniaga kecil, pegawai rendah kerajaan,guru sek Melayu
Masalah : Kesulitan perhubungan & taraf pddk rendah

KMM – Pemimpin : Ibrahim Haji Yaacob

(1939)Objektif: Galakkan perpaduan pemuda Melayu Semenanjung & tingkatkan
tahap pddk org Melayu

Kongres Melayu diadakan : (1939 & 1940)

Tanda: kesepakatan org Melayu Semenanjung dalam 1 gerakan nasionalisme.
 MPAJA: disokong British ( Bantuan
senjata )

Pasukan Bintang Tiga : 3 kaum

( Melayu, Cina, India )
Gerakan Menentang
Jepun
Force 136 : -anggota kecil
- pegawai-pegawai tadbir Melayu yg
kerjsama dgn tentera British.

Pasukan Watania Pahang: -Pasukan sukarela

-anggota ( guru, pegawai tadbir kerajaan & org kampung.)
1a) Jelaskan apa yang dimaksudkan sebagai gerakan nasionalisme .
( 4 Markah
)
b)Huraikan sebab-sebab yang mempengaruhi gerakan nasionalisme di Tanah Melayu pada abad
ke-19
( 16
Markah )
2 a) Huraikan perkembangan KMM dalam memperjuangkan semangat nasionalisme di Tanah
Melayu sebelum Perang Dunia ke-2.
( 14 Markah
)
b) Nyatakan pertubuhan-pertubuhan yang menentang ketika pendudukan Jepun di Tanah
Melayu
di antara 1941 hingga 1945.
( 6 Markah
)
3. Penentangan terhadap British telah dilakukan oleh pemimpin dan rakyat tempatan sejak
abad ke-19.

a) Huraikan sebab-sebab pemimpin tempatan menentang British?

( 10 Markah )

b) Huraikan tindakan-tindakan James Brooke membendung penentangan penduduk tempatan

( 10 Markah)
Solan 1(a)
tentang usaha menentang apa sahaja bentuk tekanan / penjajahan terhadap
mereka oleh kuasa luar
bebas hasrat membebaskan tanah air daripada kuasa penjajah

2 X 2 : 4 Markah
Solan 1(b)

Politik Residen ambilalih pentadbiran negeri daripada pembesar tempatan

Pendidikan Muncul golongan Melayu berpendidikan inggeris dan Melayu
Dasar kemasukan orang asing
Kemunduran Taraf hidup orang Melayu mundur
Jepun Konsep Kawasan Kesemakmuran Asia

PKM Penguasaan 14 hari (1945)

Mesin Terbit buku, akhbar, majalah, kitab agama untuk sebarkan ideologi
Reformis Lahir pemahaman Islam untuk menentang penjajahan terhadap negara Islam
Kesedaran karya & kemasukan orang Indonesia memudahkan penerimaan nasionalisme

9 X 2 : Maksimum 16 Markah
Solan 2(a)

Tubuh KMM ditubuhkan (1939) - pimpinan Ibrahim Hj Yaakob

Tahap mempertingkatkan tahap pendidikan orang Melayu
Matlamat galakkan perpaduan di kalangan pemuda Melayu di seluruh
Semenanjng
Negara tubuhkan negara Melayu Raya / Indonesia Raya - bergabung dgn
Indonesia untuk mencapai kemerdekaan.
Propaganda Jadikan KMM badan propaganda Jepun
Kerjasama kerjasama dgn Jepun untuk halau British
Beli Warta Malaya ( alat propaganda anti-British)
Cawangan tubuh cawangan di seluruh Tanah Melayu
Kader Maahad II Ihya Assyariff sediakan kader-kader ( tentera semut )
tentang British
Tangkap Ibrahim Hj Yaakob & lebih kurang 150 orang ditangkap &
dipenjarakan di Changi, Singapura.

10 X 2 : Maksimum 14 Markah
 Solan 2(b)

MPAJA PKM adakan penentangan melalui gerakan bawah tanah

Senjata British memberi bantuan senjata
Gerila Bekerjasama mengadakan perang gerila menentang
Jepun
Force 136 Ditubuhkan oleh orang Melayu
Anggota Pegawai-pegawai tadbir Melayu yang bekerjasama dgn
tentera British.

Wataniah Pasukan sukarela menentang Jepun ( guru, pegawai

tadbir kerjaaan & orang
kampung ).

6 X 2 : Maksimum 6 Markah
Soalan 3 (a)
Dasar Dasar penaklukan British bertujuan untuk mengukuhkan kedudukan politik .
Eksploitasi British mengeksploitasikan ekonomi tempatan untuk kepentingan mereka.
Saudagar saudagar dari Negeri-negeri Selat dibenarkan menjalankanperlombongan
dan perdagangan bijih timah di Negeri-negeri Selat
Paksa British memaksa sistem pentadbiran kepada penduduk tempatan.
Campurtangan British campurtangan dalam adat resam orang Melayu.
Nilai British memaksa penduduk tempatan menerima nilai-nilai British yang
bertentangan dengan budaya tempatan
6 X 2 : Maksimum 10 Markah
Soalan 3 (b)

Kezaliman James Brooke melakukan kezaliman terhadap penduduk

tempatan.
Membakar James Brooke membakar kampung halaman Rentap.
Menyerang James Brooke telah menyerang Bukit sadok
Kubu James Brooke telah membina sebuah kubu di Kanowit
Menghalang James Brooke dan Kapten Farquhar menghalang pelayaran
Linggir.
Bantuan James Brooke meminta bantuan dari British.
6 X 2 : Maksimum 10 Markah