Ivanović Kovačević S.

et al: Studija o primeni leponexa kod adolescenata sa psihotičnim poremećajima

ORIGINALNI RAD
ORIGINAL ARTICLE
UDC 616.89-008-053.6:615.214.03

STUDIJA O PRIMENI LEPONEX-A KOD ADOLESCENATA SA PSIHOTIĈNIM

POREMEĆAJIMA
STUDY ON LEPONEX TREATMENT IN ADOLESCENTS WITH PSYCHOTIC DISORDERS
Ivanović Kovaĉević S, Stokin B, Arapović A, Šobot V, Srdanović J, Bajić D, Glušac D1

Sažetak: Leponex (clozapine) pripada grupi atipičnih antipsihotika čija je glavna odrednica
smanjenje ili, u najvećem broju, i potpuno odsustvo ekstrapiramidnih neželjenih efekata. Iako su
brojna klinička ispitivanja Leponex-a urađena na odrasloj populaciji, studije na adolescentnoj
populaciji su malobrojne i pune brojnih ograničenja. Uglavnom su ispitivanja vršena kod
hronificiranih psihotičnih kliničkih slika, kod pojave ekstrapiramidne simptomatologije nakon
primene klasičnih antipsihotika i kod adolescenata sa psihotičnim poremećajem koji ne
pokazuju klinički odgovor na antipsihotičnu medikaciju druge vrste. Istraživanje je sprovedeno
kao prospektivna studija na 30 adolescenata lečenih bolnički u periodu od 1.10.2004. do
1.03.2005. u Centru za dečiju i adolescentnu psihijatriju, Instituta za psihijatriju, Kliničkog
centra u Novom Sadu. Svih 30 adolescenata primljeno je na hospitalni tretman sa razvijenom
slikom psihotičnog poremećaja i ispunjavali su kliničke kriterijume za primenu
psihofarmakoterapije. U grupi od 15 adolescenata u terapiji je korišćen Leponex kao lek izbora,
a druga grupa terapijski je tretirana drugim antipsihoticima. Uzrast adolescenata obe grupe je
14 – 21 godine, oba pola. Nisu postavljena ograničenja u smislu konkomitantne terapije i
celokupno lečenje je praćeno u okviru važećih terapijskih stavova. Ovo istraživanje predstavlja
pilot studiju na ovim prostorima u okviru adolescentne populacije, naročito pošto je Leponex
korišćen kao prvi lek pri prvom javljanju psihotičnog poremećaja kod adolescenta, i ideja je da
preraste u višegodišnju studiju praćenja ishoda i perspektive adolescenata sa psihotičnim
poremećajima, kojima je kao prvi lek izbora u terapiju uveden Leponex.
Ključne reči: leponex(clozapine), psihotični poremećaj, adolescencija, lek izbora

Abstract: Leponex (clozapine) is an atypical antipsychotic medication, differentiated from

typical antipsychotics by the absence of extrapyramidal adverse effects, which were formerly
thought to be inseparable from antipsychotic efficacy. Although there is a large amount of
literature on leponex in adult patients, there are only a few reports on its use in childhood and
adolescence onset schizophrenia. This prospective study was done in the period from October 1,
2004 to March 1, 2005, and it included 30 adolescents with psychotic disorder treated in the
Centre for Child and Adolescent Psychiatry in Novi Sad. The first group received Leponex, as
the first choice medicament, while adolescents in the second group were treated with other
antipsychotics. This research is a pilot study of psychotic adolescents in our country and our
idea is for it to grow into a long-term project.
Key words: leponex (clozapine), psychotic disorder, adolescence, first choice medicament

1
Centar za dečiju i adolescentnu psihijatriju, Institut za psihijatriju, KC Novi Sad

AKTUELNOSTI IZ NEUROLOGIJE, PSIHIJATRIJE I GRANIČNIH PODRUČJA, God. XIII, Br. 3-4, 2005 11
 Ivanović Kovačević S. et al: Studija o primeni leponexa kod adolescenata sa psihotičnim poremećajima

UVOD Uglavnom su ispitivanja vršena kod hroni-

ficiranih psihotičnih kliničkih slika, kod pojave
Leponex (clozapine) pripada grupi atipičnih anti-
ekstrapiramidne simptomatologije nakon primene
psihotika čija je glavna odrednica smanjenje ili, u
klasičnih antipsihotika i kod adolescenata sa
najvećem broju, i potpuno odsustvo ekstra-
psihotičnim poremećajem koji ne pokazuju klinički
piramidnih neželjenih efekata. Iako je sintetisan
odgovor na antipsihotičnu medikaciju druge vrste. U
davnih 60-tih godina prošlog veka, u rutinsku
većini zemalja pre uvođenja Leponex-a u terapiju
kliničku upotrebu u našoj zemlji, na odrasloj
insistira se na primeni dva antipsihotika i postoje
populaciji uveden je tek 90-tih godina. Centar za
različiti protokoli o monitoringu laboratorijskih
dečiju i adolescentnu psihijatriju u terapiji
nalaza, ali se uglavnom insistira na nedeljnoj
psihotičnih poremećaja kod adolescenata clozapine
kontroli u prvih 18 nedelja (2).
uspešno koristi više od 10 godina.
U različitim zemljama Leponex se samo
Spada u grupu najpotentnijih antipsihotika i
izuzetno administrira mlađima od 16 godina , uvek
pretstavlja prototip multireceptorskog antagoniste
u bolničkim uslovima, nikada kao prvi lek izbora ,ne
koji poseduje nisko vezivanje za D2 receptore, sa
preporučuje se u prevenciji relapsa (3).
blokadom D1 i D4 receptora, 5HT2 i drugih
U nekim studijama (4) dokazano je značajnije
serotoninskih (5HT1c, 5HT3) i drugih receptora.
kliničko poboljšanje pozitivnih simptoma sch, u
Afinitet za D4 je oko deset puta veći od afiniteta za
odnosu na negativnu simptomatologiju.
D2 receptore. Potentan je selektivni muskarinski
Neželjeni efekti obuhvataju dnevnu pospa-
agonist (M4). Nijedan klasični neuroleptik ne
nost, mučninu, ortostatsku hipotoniju, hipersali-
povećava strijatni dopamin i tu je osnovna razlika
vaciju, perzistentnu tahikardiju, tranzitorne lab.
između farmakološkog dejstva clozapina i klasičnih
promene, promene EEG-a itd. (5,6,7)
antipsihotika. On je praktično prvi predstavnik jedne
Ono što je usvojeno kao opšte pravilo uvo-
nove, „treće generacije“ antipsihotika i smatra se
đenja clozapina u terapiju je postepeno dostizanje
prototipom atipičnih antipsihotika (1).
terapijskih doza, do 50 mg tokom prve nedelje i
Iako su brojna klinička ispitivanja Leponex-a
održavanje najmanje, dovoljno efikasne terapijske
urađena na odrasloj populaciji, studije na ado-
doze. Uvek se preporučuje monoterapijski pristup,
lescentnoj populaciji su malobrojne i pune brojnih
gde je to moguće .
ograničenja.

Tabela 1 - Preporuke za tretman clozapinom kod schizofrenih poremećaja u detinjstvu i adolescenciji (6)
1. Terapija clozapinom je preporučena u akutnoj fazi schizofrenog psihotičnog poremećaja u
detinjstvu i adolescenciji,u bolničkim uslovima

2. Ako upotreba najmanje jednog leka iz grupe tipičnih atipsihotika,u trajanju od 4 do 6

nedelja ,u adekvatnoj dozi ne dovodi do bitnijeg poboljšanja pozitivne i / ili negativne
simptomatologije
3. Pojava nepodnošljivih neželjenih efekata pri terapiji klasičnim antipsihoticima

4. Kod hronificiranih kliničkih slika

5. Ne daje se preporuka u terapiji prevencije relapsa

Apsolutne kontraindikacije Relativne kontraindikacije

 Preosetljivost na Leponex  Trudnoća

 Poznate dotadašnje disfunkcije hematopoez-  Glaukom
nog sistema  Adenom prostate
 Akutne intoksikacije  Poznate ranije alergijske reakcije na medika-
 Psihoze indukovane različitim agensima mente
 Teške telesne bolesti  Kombinacije sa antipsihotičnom depo terapi-
 Teraporezistentne epilepsije jom

12 AKTUELNOSTI IZ NEUROLOGIJE, PSIHIJATRIJE I GRANIČNIH PODRUČJA, God. XIII, Br. 3-4, 2005
 Ivanović Kovačević S. et al: Studija o primeni leponexa kod adolescenata sa psihotičnim poremećajima

METODOLOGIJA ISTRAŢIVANJA psihotičnog poremećaja kod adolescenata, i ideja je

da preraste u višegodišnju studiju praćenja ishoda i
Istraživanje je sprovedeno kao prospektivna studija
perspektive adolescenata sa psihotičnim poreme-
na 30 adolescenata lečenih bolnički u periodu od
ćajima, kojima je kao prvi lek izbora u terapiju
1.10.2004. do 1.03.2005. u Centru za dečiju i ado-
uveden Leponex.
lescentnu psihijatriju, Instituta za psihijatriju, Kli-
ničkog centra u Novom Sadu.
U istraživanju su korišćeni sledeći instrumenti
Svih 30 adolescenata primljeno je na hospi-
:
talni tretman sa razvijenom slikom psihotičnog
 Protokol, lista neželjenih dejstava;
poremećaja i ispunjavali su kliničke kriterijume za
 CGI-skala opšte procene;
primenu psihofarmakoterapije.
 HAMD-Hamiltonova skala za procenu depre-
Zbog relativno malog uzorka za detaljniju
sivnosti;
statističku obradu podataka rezultati su prikazani u
 BPRS-kratka psihijatrijska skala za procenu
obliku trendova, tabelarno i grafički.
psihotičnosti (8);
U grupi od 15 adolescenata u terapiji je
 YSR-Achenbachova skala za samoprocenu
korišćen Leponex kao lek izbora, a druga grupa
adolescenata (11);
terapijski je tretirana drugim antipsihoticima. Uzrast
 Lista za laboratorijsko praćenje seruma;
adolescenata obe grupe je 14-21 godine, oba pola.
 Svi instrumenti istraživanja su ponavljani na
Nisu postavljena ograničenja u smislu konkomi-
svakih 30 dana.
tantne terapije i celokupno lečenje je praćeno u
okviru važećih terapijskih stavova. Ovo istraživanje
Proseĉna terapijska doza leponex-a u terapiji
predstavlja pilot studiju na ovim prostorima u
psihotiĉnih poremećaja adolescenata u našem
okviru adolescentne populacije, naročito pošto je
uzorku je 152 mg per die
Leponex korišćen kao prvi lek pri prvom javljanju

REZULTATI

Grafikon 1- Kalendarski uzrast pacijenata

kalendarski uzrast pacijenta

100
90
80
70
procenti

60
leponex
50
ostali antipsihotici
40
30
20
10
0
14-17g 18-21g

Grafikoni 2 i 3– Neželjeni efekti leka

ostali antipsihotici leponex

20%

40% odsustvo odsustvo

neželjenih dejstava neželjenih dejstava
prisustvo prisustvo
60% neželjenih dejstava neželjenih dejstava

80%

AKTUELNOSTI IZ NEUROLOGIJE, PSIHIJATRIJE I GRANIČNIH PODRUČJA, God. XIII, Br. 3-4, 2005 13
 Ivanović Kovačević S. et al: Studija o primeni leponexa kod adolescenata sa psihotičnim poremećajima

Grafikon 4 - CGI – stepen težine bolesti Grafikon 5- BPRS-povlačenje, psihomot. usporenost

Stepen težine bolesti (završno merenje) BPRS, povlačenje, motorna

usporenost
90% 80%
80% 12
70% 10

prosečan skor
60% 53% 8 leponex
50% 40% leponex 6
40% ostali antipsihotici ostali
4 antipsihotici
30%
2
20% 13%
7% 7% 0
10%
1 2 3 4 5
0%
nije bolestan srednje teško bolestan ponovljena merenja
izražena bolest
Povoljniji efekat u lečenju povlačenja i motorne
Veći broj pacijenata lečenih Leponexom je u usporenosti daje Leponex.
potpunosti izlečen,dok je najveći broj lečenih
ostalim antipsihoticima u stanju nepotpune remisije.
Procenat neizlečenih je isti za obe grupe i veoma je
nizak.

Grafikon 6 - Hamiltonova skala depresivnosti Grafikon 7 - YSR- somatske žalbe

Hamiltonova skala depresivnosti YSR, somatske žalbe

prosečan skor depresivnosti

25
67%
20 70%
60%
15 leponex 50%
10 kontrolna 40%
30%
5 20%
1%
10%
0
0%
1 2 3 4 5 1 2
ponovljena merenja leponex ostali antipsihotici

Primećuje se nešto bolji efekat Leponex-a u odnosu Na kraju ispitivanja na skali somatskih ţalbi
na ostale antipsihotike na sniženje depresivnosti značajno manji procenat ispitanika iz grupe
„leponex“ manifestuje somatske žalbe.

DISKUSIJA I ZAKLJUĈAK dok ostali antipsihotici pokazuju bolji efekat u

terapiji psihomotorne ekscitacije.
Na skali CGI- ukupnog kliniĉkog utiska ado-
Rezultati analize dejstva Leponex-a i ostalih
lescenti tretirani Leponexom u znatno većem
antipsihotika praćeni pod podskorovima generalno
procentu su u stanju kompletne remisije na
pokazuju priličnu ujednačenost.
završnom merenju, kod njih brže dolazi do
Leponex daje neznatno bolji efekat u tretma-
poboljšanja kliničke slike i do razvoja značajno
nu depresivnih poremećaja, terapiji povlačenja i
povoljnog terapijskog efekta.
motorne usporenosti, agresivnosti i paranoidnosti.
U lečenju poremećaja mišljenja rezultati su
BPRS- kratka skala za psihijatrijsku procenu
ujednačeni.
Agitaciju, uzbuđenost i uznemirenost bolje
Posebno smo pratili dejstvo Leponex-a i ostalih
kupiraju ostali antipsihotici.
antipsihotika na dva simptoma: halucinacije i
Najmađi adolescent kome je terapijski ordini-
psihomotornu ekscitiranost i potvrdili smo početnu
ran Leponex, u ovom istraživanju, ima 16 godina.
pretpostavku da Leponex pokazuje bolji terapijski
Najčešći neželjeni efekti primene Leponex-a
efekat u kupiranju halucinacija kod adolescenata,
kod adolescenata su povećanje telesne težine i

14 AKTUELNOSTI IZ NEUROLOGIJE, PSIHIJATRIJE I GRANIČNIH PODRUČJA, God. XIII, Br. 3-4, 2005
 Ivanović Kovačević S. et al: Studija o primeni leponexa kod adolescenata sa psihotičnim poremećajima

tranzitorna tahikardija. Značajno je naglasiti da u

našem 10-godišnjem iskustvu primene Leponex-a u
terapiji psihotičnih por. kod adolescenata nije
registrovan nijedan slučaj leukopenije zbog koje je
prekinuta terapija.
Važno je ponoviti da ovo istraživanje pred-
stavlja pilot studiju primene Leponex-a kao prvog
leka izbora kod psihotičnih poremećaja adolescenata
i da je ideja da preraste u višegodišnju studiju pra-
ćenja ishoda i perspektive naših adolescenata.

LITERATURA
1. Milovanović D, Milovanović S. Klinička
psihofarmakoterapija. Beograd: Barex; 2005.
2. Remschmidt H, Schulz E, Martin M. An open
trial of clozapine in thirty-six adolescents with
schizophrenia. J Child Adolesc Psychophar-
macol 2000;4:31-41.
3. BirmaherB, Baker R, Kapur S, et al. Cloza-
pine for the treatment of adolescents with
schizophrenia. J Am Acad Child Adolesc Psy-
chiatry 1992;31:160-4.
4. Meltzer HY. Dimensions of outcome with
clozapine. Br J Psychiatry 1992; 17:46-53.
5. Mozes T, Toren P, Chernauzan N, et al.
Clozapine treatment in very early onset
schizophrenia. J Am Acad Child Adolesc
Psychopharmacol 1994;33:65-70.
6. Jacobsen LK, Walker MC, Edwards JE, et al.
Clozapine in the treatment of a young adole-
scent with schizophrenia. J Am Acad Child
Adolesc Psychiatry 2004; 33:645-50
7. Bleeham T. Leponex R – Clozaril R (cloza-
pine) literature review Data on file, Sandoz
Pharma Ltd, 1993.
8. Timotijević I, Paunović V. Instrumenti klini-
čke procene u psihijatriji. Institut za mentalno
zdravlje, Beograd, 2003.
9. Kimmel DC, Weiner I B. Adolescence – De-
velopmental Transition. John Wiley & Sons,
Inc, New York, 1995.
10. Lewis M. Child and adolescent psychiatry a
comprehensive textbook. Williams & Wilkins,
Baltimore, 1996.
11. Achenbach TM, Edelbrock CS. Manual for
the Child Behavior Checklist and Revised
Child Behavior Profile. Author, Burlington,
1983.

AKTUELNOSTI IZ NEUROLOGIJE, PSIHIJATRIJE I GRANIČNIH PODRUČJA, God. XIII, Br. 3-4, 2005 15