Potvrda o smrti-

Principi popunjavanja

Ljiljana Banjanac
Zavod za javno zdravlje Kraljevo
Za potrebe planiranja zdravstvene delatnosti, za
programiranje zdravstvene zaštite, evaluacije
zdravstva ali i za ocenu konkretne, tekuće socijalne
(u širem smislu) i zdravstvene politike (u užem
smislu) mogao bi poslužiti jedan univerzalni indikator
zdravlja, koji bi bio validan, lako dostupan i
kompatibilan.
Na žalost, takvog indikatora zdravlja nema pa se
zdravstveno stanje ocenjuje bilo po negativnim, bilo
po pozitivnim indikatorima zdravlja, odnosno prave
se kombinacije nekih indikatora (indeksi). Pokazatelji
“pozitivnog” zdravlja procenjuju stanje uhranjenosti i
psihosocijalnog razvoja. Pokazatelji ”negativnog”
zdravlja su pokazatelji smrtnosti u populaciji.
 SVRHA PRIKUPLJANJA PODATAKA O SMRTNOSTI
Ocena strukture smrtnosti i utvrđivanje njenih promena tokom
vremena,
Utvrđivanje regionalnih razlika u stopama smrtnosti i
istraživanja uzroka tih razlika,
Praćenje trendova u javnozdravstvenim problemima, kao što
su smrtnost odojčadi, maternalna smrtnost, zarazne bolesti,
nesreće i samoubistva,
Prepoznavanje zdravstvenih rizika povezanih sa činiocima
okoline, načinom života,
Utvrđivanje prioriteta u zdravstvenim istraživanjima,
zdravstvenoj zaštiti i raspodeli resursa,
Planiranje kadrovskih resursa, zdravstvenih usluga i ustanova,
Planiranje programa prevencije i skrininga bolesti, evaluacija
njihovih rezultata,
Razvoj programa unapređenja zdravlja i evaluacija njihovih
rezultata.
Pouzdanost i doslednost mortalitetne statistike
umnogome zavisi od kvaliteta podataka dobijenih od
strane lekara koji popunjavaju Potvrdu o smrti.
Poznato je da lekari ne mogu uvek u potpunosti znati
koji je detalj potreban u svrhu klasifikacije, no od njih
se traži njihovo NAJBOLJE MEDICINSKO
MIŠLJENJE što se tiče sleda događaja koji su doveli
do smrti.
 Na osnovu člana 39. Zakona o matičnim knjigama
(Sl. Glasnik SR Srbije br.15/90) Ministar unutrašnjih
poslova i Ministar zdravlja doneli su sporazumno
Pravilnik o postupku izdavanja i obrascu potvrde o
smrti (Sl. Glasnik SR Srbije broj 8/05).
Potvrda o smrti se izdaje po službenoj dužnosti ili na
zahtev lica koje je po zakonu dužno da prijavi činjenicu
smrti, a prema mestu smrti, kao što se i vrši upis u
matične knjige umrlih.
Potvrdu o smrti izdaje:
Zdravstvena ustanova – za svako lice lečeno i umrlo u
zdravstvenoj ustanovi;
Lekar službe za utvrđivanje vremena i uzroka smrti,
odnosno lekar ovlašćen od nadležnog organa opštine za
stručno utvrđivanje vremena i uzroka smrti (mrtvozorac) –
za svako lice umrlo van zdravstvene organizacije.
Bez Potvrde o smrti ne može se izvršiti upis u matičnu
knjigu umrlih
Potvrda o smrti popunjava se:
Za lica lečena i umrla u zdravstvenoj ustanovi – odmah
pošto je utvrđena smrt, odnosno odmah posle izvršene
obdukcije;
Za lica lečena u kući ili ambulantno, kao i za lica lečena u
zdravstvenoj ustanovi, ali otpuštena pre smrti – odmah
pošto zdravstvena ustanova odnosno poslednji
ordinirajući lekar budu obavešten;
Za lica koja pre smrti nisu lečena – odmah pošto
mrtvozornik izvrši pregled umrlog;
Za lica umrla nasilnom smrti ili umrla na putu do
zdravstvene ustanove, kao i za lica čije je poreklo smrti
neutvrđeno – odmah pošto je izvršena obdukcija,
odnosno uviđaj, ili pošto je utvrđena smrt za lice koje je
umrlo na putu do zdravstvene ustanove.
 NEKOLIKO VAŽNIH DEFINICIJA
Potvrda o smrti se popunjava za sve slučajeve smrti, bez
obzira na starost umrlog, što znači da se Potvrda
popunjava i za živorođenu decu koja su umrla
neposredno posle rođenja, ali ne i za mrtvorođenu decu.
Osnovni uzrok smrti definiše se kao bolest ili povreda
koja je pokrenula niz patoloških događaja koji su doveli
do smrti ili okolnosti nesrećnog slučaja ili nasilja koji su
uzrokovali smrtonosnu povredu. Ova definicija ne
obuhvata simptome i načine umiranja, kao što su
prestanak disanja ili prestanak rada srca.
Neposredni uzrok smrti je bolest ili stanje koje je direktno
dovelo do smrti, odnosno poslednje delovalo u nizu.
Podaci u Potvrdi o smrti su poverljivi, pa sva lica koja
rukuju obrascima u kojima su sadržani ovi podaci moraju
da ih čuvaju kao službenu tajnu.
 POPUNJAVANJE POTVRDE O SMRTI
 U gornjem levom uglu upisuje se naziv i matični broj zdravstvene
ustanove koja izdaje Potvrdu, koji se prepisuju iz „Obaveštenja o
razvrstavanju“.
1. Potom se upisuju osnovni podaci o umrlom koji se uzimaju iz
identifikacionog dokumenta (lična karta, pasoš, vozačka dozvola),
zdravstvene dokumentacije ili prema izjavi rodbine ili drugog lica.
2. Sledeće se upisuje pol umrlog: za lice muškog pola šifra 1, a za lice
ženskog pola šifra 2.
3. Datum i čas smrti/nalaženja leša: za smrt nastupila u zdravstvenoj
ustanovi (šifra 1), datum je upisan prema dobijenim (šifra 2), leš je
nađen navedenog datuma (šifra 3). Zatim se u kućice upisuje potpun
datum i čas i minut smrti.
3.1Mesto nastupanja smrti/pronalaženja leša-zaokružuje se samo
jedna šifra: ako je poznato mesto nastupanja smrti, kao na primer
bolnica, kuća i dr. (šifra 1), odnosno kad se navodi mesto
pronalaženja leša, kao na primer kuća, ulica, šuma, reka i dr. (šifra
2). Potom će se upisati, ako je moguće adresa, naziv mesta i
opštine.
 POPUNJAVANJE POTVRDE O SMRTI
4. Datum rođenja i JMBG umrlog lica – upisati dan, mesec i godinu rođenja,
odnosno ostalih 6 cifara JMBG, a za decu do 7 dana starosti, još i čas i
minut rođenja.
4.1 Mesto rođenja – upisati mesto (naselje) i opštinu u kojoj je lice bilo rođeno,
a za lica rođena van granice Republike Srbije upisati mesto rođenja a
umesto opštine naziv strane države.
5. Prebivalište – upisuje se tačan naziv ulice i broja, naseljenog mesta,
opštine i republike poslednjeg prebivališta umrlog.
6. Bračno stanje – zaokružuje se šifra koja odgovara zakonskom bračnom
stanju lica.
7. Državljanstvo – prema izjavi rodbine ili drugih lica
8. Nacionalna ili etička pripadnost
9. Veroispovest
10. Najviša završena škola – podrazumeva vrstu škole čijim je završavanjem
lice steklo odgovarajući stepen obrazovanja.
11. Aktivnost – zaokružuje se samo jedna šifra od 1 do 9. Ukoliko je
zaokružena šifra 1 ili 2 obavezno se na liniji upisuje i potpun naziv
zanimanja koje je umrlo lice obavljalo. Zanimanje umrlog se određuje
prvenstveno prema vrsti poslova koje je obavljalo, a ne prema školskoj
spremi koju je posedovalo.
 PODACI O UMRLOM ODOJČETU (do 30 dana starosti)

Telesna masa na rođenju – prva masa ploda ili

novorođenog deteta izmerena neposredno posle
rođenja i izražena je u gramima.
Telesna visina na rođenju – prva visina ploda ili
novorođenog deteta izmerana neposredno posle
rođenja i izražena je u centimetrima.
Gestaciona starost – trudničko doba ili trajanje
trudnoće koje se izražava u nedeljama trudnoće
(gestacije).
Datum rođenja majke umrlog odojčeta
Najviša završena škola majke umrlog odojčeta
Aktivnost majke umrlog odojčeta
 DRUGA STRANA POTVRDE O SMRTI
Za umrle van zdravstvene ustanove – unose se samo podaci
ukoliko je umrli bio lečen i upisuje se:
Naziv poslednje zdravstvene ustanove u kojoj je umrli bio
lečen,
Prezime i ime poslednjeg ordinirajućeg lekara.
Poreklo smrti – odgovor se daje zaokruživanjem samo jedne
šifre: prirodna smrt (šifra 1), nasilna smrt (šifra 2) i neutvrđeno
(šifra 3). Ukoliko je odabrana šifra 1 potrebno je uneti podatak
da li se radi o nezaraznoj (šifra 1) ili zaraznoj bolesti (šifra 2).
Ukoliko je odabrana šifra 2 (nasilna smrt), kao odgovor na
naredno pitanje mora biti zaokružena ili šifra 3 (tražena
sudskomedicinska obdukcija) ili šifra 4 (tražena
sudskomedicinska obdukcija, ali je leš oslobođen
obdukovanja).
Da li je tražena obdukcija – zaokružuje se samo jedna šifra: ne
(šifra 1), da-klinička (šifra 2), da-sudsko-medicinska (šifra 3) i
da-leš je oslobođen obdukcije po rešenju suda (šifra 4).
 PODACI O NASILNOJ SMRTI
Poreklo nasilne smrti – samo se zaokružuje jedna šifra:
nesrećni slučaj – zades (šifra 1), samoubistvo (šifra 2), i
ubistvo (šifra 3), već prema tome koje su okolnosti dovele do
smrti. Odgovor „ostalo“ (šifra 4) odnosi se na: povrede
nanesene pri legalnim intervencijama milicije i drugih izvršilaca
zakona, uključujući i vojsku na dužnosti, povrede nastale zbog
ratnih operacija, komplikacija usled medicinskog i hirurškog
lečenja, kao i događaje sa neutvrđenim poreklom nasilne
smrti.
Vreme događaja (prema anamnestičkim podacima) koji je
izazvao nasilnu smrt – daje se podatak o vremenu kad se
događaj desio, a ne kada je smrt nastupila, jer između ova dva
momenta može postojati i duži vremenski razmak.
Mesto događaja – identifikacija mesta događaja.
U trenutku događaja umrli je bio – označava se aktivnost
umrlog lica u vreme kad se desio događaj.
 UZROK SMRTI
Medicinski deo potvrde o smrti predstavlja mišljenje
lekara, koje se može razlikovati od lekara do lekara, i
daje etiološko obrazloženje toka, vrste i povezanosti
događaja koji su rezultirali smrću.
 Ispravno popunjen deo Potvrde o smrti koji se odnosi na
uzrok smrti mora biti jasno čitljiv, ne sme sadržavati
skraćenice medicinskih pojmova jer se one mogu tumačiti
na različite načine i svaki red treba da sadrži po jedan
podatak. Takođe, je važno da se podatak o osnovnom
uzroku smrti upisuje prema DESETOJ
MEĐUNARODNOJ KLASIFIKACIJI BOLESTI.
Odeljak koji predstavlja “Lekarski izveštaj o smrti”
podeljen je na dva dela. Prvi deo koji se odnosi na uzrok
smrti sastoji se takođe, iz dva dela označena na obrascu
sa I i II. Prvi deo je podeljen na tačke a), b) i v).
 PRVI DEO - I
 Bolest ili stanje koje je neposredno izazvalo smrt
 Neposredni uzrok smrti je ona bolest ili stanje ili povreda koja je poslednja
delovala.
 Neposredni uzrok ne znači mehanizam umiranja ili terminalni događaj (npr.
srčani zastoj ili zastoj disanja), jer nije konkretno povezan sa procesom
oboljevanja, nego tek svedoči o smrti.
 Bolest ili stanje koje je dovelo do neposrednog uzroka smrti
 Kada pored neposrednog uzroka smrti postoji još jedno stanje koje je
proisteklo od osnovnog uzroka smrti, a koje nije neposredno izazvalo smrt,
to se stanje smatra intermediernim uzrokom smrti i upisuje se pod b).
 v) Osnovni uzrok smrti (inicijalna bolest ili stanje koje je izazvalo bolest ili
stanje navedeno pod b) i a).
 To je bolest koja je izazvala tok događaja koji je direktno doveo do smrti ili
okolnosti nesrećnog slučaja ili nasilja koje je proizvelo smrtne povrede.
 Ako je u pitanju nasilna smrt, pod v) se upisuju okolnosti koje su dovele do
povrede, pod b) povreda koja je nastala usled nesrećnog slučaja ili nasilja a
pod a) neposredni uzrok smrti koji je proistekao od povrede koja je nastala
zbog nesretnog slučaja ili nasilja.
 DRUGI DEO - II
Druga značajna stanja koja su mogla uticati da dođe
do smrti, ali nisu u vezi sa osnovnim uzrokom smrti
U ovom delu se upisuje ona bolest koja je mogla
uticati na smrtni ishod, i ako nije uzročno vezana sa
osnovnim uzrokom smrti. Takve bolesti su najčešće
hronična oboljenja koja su iscrpila organizam i
smanjila mu prirodnu otpornost, ili su nepovoljno
uticala na tok osnovne bolesti.
Da li je umrli bio lečen od bolesti od koje je umro:
Šifra 1 „da“ se zaokružuje ako je umrlom bila pružena
stručna pomoć lekara u vezi sa bolešću ili povredom koja
je dovela do smrti.
Šifra 2 „ne“ se zaokružuje za lice koje uopšte nije bilo
lečeno ili nije bilo lečeno od bolesti ili povrede koja je
dovela do smrti.
Šifra 3 „neutvrđeno“ se zaokružuje za lica za koje lekar
ne može da utvrdi da li je bilo lečeno od bolesti ili
povrede koja je dovela do smrti.
Ko je dao podatke o uzroku smrti
Odgovor se daje zaokruživanjem samo jedne šifre
navedene na listiću. Odgovor može biti: ordinirajući lekar
(šifra 1), mrtvozornik na osnovu uvida u medicinsku
dokumentaciju (šifra 2), mrtvozornik bez uvida u
medicinsku dokumentaciju (šifra 3) i obducent (šifra 4).
Podaci o uzroku smrti dati su iz:
Medicinske dokumentacije: ako je umrli bio lečen
ambulantno ili kući-šifra „a“ i upisuje se broj zdravstvenog
kartona, a ako je bio lečen u bolnici šifra „b“ i upisuje se
broj istorije bolesti u bolnici. Šifra „v“ se zaokružuje ako je
vršena obdukcija i upisuje se broj obdukcionog nalaza, a
ako je podatak dobijen iz neke druge medicinske
dokumentacije zaokružuje se šifra „g“ i upisuje se njen
broj.
Overa podataka o Lekarskom izveštaju
Lekar koji upisuje podatke o uzroku smrti u Lekarski
izveštaj potvrđuje smrtni ishod, upisuje tačan datum i čas
kada je to uradio i overava tačnost podataka svojim
potpisom, faksimilom i pečatom zdravstvene ustanove u
kojoj radi.
KAKO
POBOLJŠATI
SPECIFIČNOST
PODATAKA
Primeri kako ne
treba popunjavati
Potvrde o smrti
KAKO
POBOLJŠATI
SPECIFIČNOST
PODATAKA
Primeri kako ne
treba popunjavati
Potvrdu o smrti
KAKO
POBOLJŠATI
SPECIFIČNOST
PODATAKA
Primeri kako ne
treba popunjavati
Potvrde o smrti
 KAKO POBOLJŠATI SPECIFIČNOST PODATAKA
Svaku bolest navesti precizno, što se tiče lokalizacije,
etiologije, trajanja i manifestacije na način koji odražava
stvarno stanje umrle osobe i time omogućiti stvaranje
kvalitetne mortalitetne statistike.
Kod tumora ne zaboraviti da se upiše:
da li je dobroćudne, zloćudne ili nepoznate prirode,
koja je primarna lokalizacija, ako je poznato,
metastaze ukoliko su poznate,
leukemiju označiti kao „akutnu“, „subakutnu“ ili „hroničnu“
i definisati tip ćelije,
izbegavati nespecifičnu terminologiju kao što je „TU“,
„karcinomatoza“, „karcinoza“.
 Stanja koja zahtevaju dodatnu informaciju o
etiologiji:

A Ciroza Fraktura Iskrvarenje Plućna

embolija

Abdominalno D G K Plućni edem

krvarenje

Anemija Dehidracija Gangrena Karcinomatoz S

a

Apsces Dekubitus Gastrointestina Kardiopulmo Sepsa

lno krvarenje nalni zastoj

Aritmija Demencija H O Subduralni

hematom

Ascites Dijareja Hepatitis Opstrukcija Š

creva

Aspiracija E Hepatorenalni P Šok

sindrom

B Embolija Hipotensia Pancitopenija Z

Bakterijemija F Hipovolemični Paraliza Zastoj

šok disanja

C Fibrilacija I Peritonitis Zastoj rada

srca
 KAKO POBOLJŠATI SPECIFIČNOST PODATAKA
 U slučajevima nasilne smrti, ozleda koja je posledica
delovanja spoljnih uzroka upisuje se kao neposredni
uzrok smrti i pri tome se upisuje vrsta ozlede, lokacija i
funkcionalno oštećenje koje je prouzrokovalo smrtni
ishod. Nesmrtonosne ozlede ili bolesti mogu se upisati u
drugom delu ako su pridonele smrti. Kao osnovni uzrok
smrti upisuju se okolnosti koje su dovele do povrede
(odnosno spoljni uzrok povrede).
Kod saobraćajnih nesreća potrebno je navesti:
Tip vozila,
Da li je umrli bio vozač, putnik, pešak ili osoba van vozila,
Da li je došlo do sudara ili ne,
Lokacija u vreme nesreće
 PRIMERI DOBRE PRAKSE

Primer I
Neposredni uzrok smrti: Peritonitis acuta,
Osnovni uzrok smrti: Ulcus bulbi duodeni perforans.
 PRIMERI DOBRE PRAKSE
 Tri načina popunjavanja uzroka smrti kod jedne umrle osobe:
 I način:
 Neposredni uzrok smrti: Pneumonia
 Osnovni uzrok smrti: Diabetes mellitus-insulin zavisan
 Druga značajna stanja: Influenca, Hronična ishemijska bolest srca
 II način:
 Neposredni uzrok smrti: Penumonia,
 Osnovni uzrok smrti: Hronična ishemijska bolest srca
 Druga značajna stanja: Diabetes mellitus-insulin zavisan, Influenca
 III način:
 Neposredni uzrok smrti: Pneumonia
 Osnovni uzrok smrti: Influenca
 Druga značajna stanja: Diabetes mellitus-insulin zavisan, Hronična
ishemijska bolest srca
 PRIMERI DOBRE PRAKSE
Primer popunjavanja Potvrde o smrti kod
malignih tumora
Neposredni uzrok: Akutna i subakutna insuficijencija
jetre
Prethodni uzrok: Metastaze karcinoma dojke u jetri
Osnovni uzrok: Karcinom dojke
 PRIMERI DOBRE PRAKSE

Ispunjavanje Potvrde o smrti kod starijih osoba nosi

određene probleme jer se češće čini da umiru „sa svojom
bolešću“ nego „zbog nje“. Starija osoba može bolovati od
više bolesti ili stanja od kojih nijedno nije smrtonosno.
Pojmovi poput „starenje, nemoć starost“ nisu prihvatljivi
sa stanovišta javnog zdravstva, pogotovu što ne postoji
standardna definicija „starog doba“. Kada se određena
stanja završe smrću, lekar bi trebao da upiše sled
događaja koji, po njegovom mišljenju, najbolje opisuju
proces koji je doveo do smrti:
Neposredni uzrok smrti: Sepsa
Prethodni uzrok smrti: Urinarna infekcija
Osnovni uzrok smrti: Cerebrovaskularni insult
Druga oboljenja: Diabetes mellitus, insulin nezavisan,
Hipertensio arterialis.
 PRIMERI DOBRE PRAKSE
Zavisnost o drogama i alkoholizam
Primer I
Neposredni uzrok: Varikoziteti jednjaka sa
krvarenjem
Prethodni uzrok smrti: Alkoholna ciroza jetre,
Osnovni uzrok smrti: Hronični alkoholizam
Primer II
Neposredni uzrok smrti: Predoziranje heroinom
Osnovni uzrok smrti: Herionska zavisnost
 PRIMERI DOBRE PRAKSE
Spoljašnji uzroci smrti
Primer I
Neposredni uzrok smrti: Subduralno krvarenje
Prethodni uzrok smrti. Fraktura temporalne kosti,
Osnovni uzrok smrti Pad niz stepenice
Primer II
Neposredni uzrok smrti:Nagnječenje mozga
Prethodni uzrok smrti: Fraktura lobanje
Osnovni uzrok smrti: Vozač u sudaru dva vozila
Primer III
Neposredni uzrok smrti:Višestruka povreda glave
Osnovni uzrok smrti: Samoubistvo pištoljem
 POTVRDA O SMRTI – PRINCIPI I ZNAČAJ
POPUNJAVANJA

Validne informacije su osnovni preduslov za procenu

kvaliteta rada zdravstvenih radnika, korišćenje,
planiranje i evaluaciju zdravstvene zaštite a sve u
cilju poboljšanja zdravstvenog stanja pojedinca i
populacije u celini.
HVALA NA PAŽNJI