c©u hái tr¾c nghiÖm

trung häc c¬ së
TNCS1/21. GhÐp mét néi dung ë cét 1, 2, 3,… víi mét néi dung t−¬ng øng ë cét a, b, c,…
1 ¸p lùc lµ
2 §¬n vÞ ¸p lùc lµ
3 ¸p suÊt lµ
4 §¬n vÞ ¸p suÊt lµ
a) lùc t¸c dông lªn vËt khi vËt ®øng yªn.
b) ®é lín cña ¸p lùc trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch bÞ Ðp.
c) paxcan.
d) lùc Ðp cã ph−¬ng vu«ng gãc víi mÆt bÞ Ðp.
e) N / m 2 .
f) niut¬n.
TNCS2/21. Chän côm tõ thÝch hîp, theo thø tù ®Ó ®iÒn vµo chç trèng cña c©u sau:
T¸c dông cña ¸p lùc cµng nhá khi …… cµng lín vµ khi…… cµng nhá.
A. ¸p lùc, diÖn tÝch bÞ Ðp
B. ¸p suÊt, diÖn tÝch bÞ Ðp
C. diÖn tÝch bÞ Ðp, ¸p suÊt
D. diÖn tÝch bÞ Ðp, ¸p lùc
TNCS3/21. Mét èng thuû tinh hë hai ®Çu, ®Çu d−íi bÞt kÝn bëi mét mµng cao su, ®−îc nhóng vµo
b×nh n−íc. §æ n−íc tõ tõ vµo trong èng cho tíi khi ®Çy th× mµng cao su sÏ thay ®æi nh− thÕ nµo?
A. Kh«ng thay ®æi.
B. Lâm xuèng – Ngang b»ng – Låi lªn.
C. Låi lªn – Lâm xuèng – Ngang b»ng.
D. Låi lªn – Ngang b»ng – Lâm xuèng.
TNCS4/21. Mét côc n−íc ®¸ ®ang næi trong b×nh n−íc. Mùc n−íc trong b×nh thay ®æi nh− thÕ nµo
khi côc n−íc ®¸ tan hÕt.
A. T¨ng lªn.
B. Kh«ng ®æi
C. Gi¶m ®i
D. Lóc ®Çu t¨ng, sau ®ã gi¶m.
TNCS5/21. Hai b×nh h×nh trô th«ng nhau, diÖn tÝch tiÕt diÖn cña b×nh nµy gÊp hai lÇn cña b×nh kia
vµ chøa n−íc. ë b×nh lín mùc n−íc thÊp h¬n miÖng b×nh lµ h. NÕu ®æ dÇu vµo b×nh lín cho tíi khi
®Çy th× ë b×nh nhá mùc n−íc d©ng lªn mét ®o¹n lµ bao nhiªu? BiÕt träng l−îng riªng cña n−íc lµ
d1 vµ cña dÇu lµ d 2 .
A. hd 2 / d1 ; B. hd 2 / (2d1 − d 2 ) ; C. 2hd 2 / (2d1 − d 2 ) ; D. 2hd 2 / (3d1 − d 2 ) .
Trung häc phæ th«ng
TN1/21. Mét vÖ tinh bay theo quü ®¹o trßn b¸n kÝnh R víi chu k× quay b»ng 4 giê. Mét vÖ tinh kh¸c
bay quanh cïng hµnh tinh, nh−ng víi b¸n kÝnh quü ®¹o b»ng 4R. Chu k× cña vÖ tinh nµy sÏ b»ng :
A) 16 giê; B) 8 giê; C) 64 giê; D) 32 giê.

TN2/21. C−êng ®é dßng ®iÖn trong m¹ch thay ®æi tõ 8A ®Õn 2A trong thêi gian 3 × 10 −2 s lµm suÊt
hiÖn suÊt ®iÖn ®éng c¶m øng trong cuén d©y b»ng 2V. §é tù c¶m cña cuén d©y b»ng?:
A) 1mH; B) 5mH; C) 20mH; D) 10mH.

TN3/21. Trong thÝ nghiÖm giao thoa ¸nh s¸ng víi hai khe Y©ng, λ lµ b−íc sãng cña ¸nh s¸ng, l
lµ kho¶ng c¸ch hai khe, D lµ kho¶ng c¸ch tõ hai khe ®Õn mµn quan s¸t. Kho¶ng v©n giao thoa sÏ
kh«ng thay ®æi nÕu:
A) c¶ λ vµ D ®Òu ®−îc t¨ng lªn gÊp ®«i;
B) c¶ l vµ D ®−îc t¨ng lªn gÊp ®«i;
C) D ®−îc t¨ng lªn gÊp ®«i cßn l bÞ gi¶m ®i 2 lÇn;
D) λ ®−îc t¨ng lªn gÊp ®«i cßn l bÞ gi¶m ®i 2 lÇn.

TN4/21 Mét thÊu kÝnh ®−îc lµm b»ng kh«ng khÝ, b¸n kÝnh hai mÆt cong b»ng nhau vµ b»ng 10cm.
NÕu ®Æt thÊu kÝnh ®ã vµo trong mét chÊt láng cã chiÕt suÊt n = 1,5 th× nã trë thµnh thÊu kÝnh g× vµ
chiÕt suÊt b»ng bao nhiªu?
A) TK ph©n k×, f = -15cm;
B) TK héi tô, f = 15cm;
C) TK héi tô, f = ∞ cm;
D) TK héi tô, f = 0cm.

TN5/21. Mét ampe kÕ cã ®iÖn trë 1,5 Ω , ®o ®−îc dßng ®iÖn c−êng ®é lín nhÊt b»ng 4A. §Ó ®o
®−îc dßng ®iÖn cã c−êng ®é lín nhÊt 10A th× ph¶i m¾c song song víi ampe kÕ ®ã ®iÖn trë bao
nhiªu?
A) 1 Ω ; B) 2 Ω ; C) 0,1 Ω ; D) 0,2 Ω .

C©u l¹c bé VËt lý vµ Tuæi trÎ

Sè 21, th¸ng 5 n¨m 2005

Gãc vui c−êi

S©u(???)
Mét du kh¸ch ®i th¨m quan ph¶i léi qua mét con suèi l¹ gÇn mét ng«i lµng
v¾ng vÎ. CÈn thËn, «ng ta hái cËu bÐ ®ang ®øng ch¬i ë gÇn ®ã:
-Ch¸u ¬i, con suèi nµy cã s©u kh«ng?
-Kh«ng s©u ®©u ¹.
Du kh¸ch thÊy vËy liÒn tù tin léi qua suèi. §Õn gi÷a dßng «ng ta chît nhËn
ra suèi rÊt s©u vµ ch¶y xiÕt, ®µnh ph¶i cè sèng cè chÕt b¬i qua. Tíi bê bªn
kia, tøc qu¸, «ng ta quay l¹i hÐt:
-Th»ng ranh con kia, sao mµy d¸m lõa tao h¶?
-Ch¸u cã nãi dèi b¸c ®©u, n−íc s«ng nµy chØ ngËp ngang bông lò vÞt nhµ ch¸u th«i!
-!!!????
NguyÔn ThÞ Mü N−¬ng
9D THCS Yªn L¹c VÜnh Phóc
Bµi kiÓm tra Lý
H¶i: Bµi kiÓm tra Lý h«m qua tr−ît mÊt ®iÓm m−êi, tiÕc thËt! ChËc! ChËc!
C−êng: ThÕ c¬ µ! VËy cËu ®−îc 9,5 hay 9?
H¶i: §©u! Cã 3 ®iÓm!
C−êng:!!!????
Hoµng ViÖt C−êng
(Líp 11A1 –THPT §µo Duy Tõ, Thanh Ho¸)
Gi¶i ®¸p ®è vui sè 19 (th¸ng 3/2005)
ChØ dïng mét sè phÐp suy luËn logic ®¬n gi¶n chóng ta cã thÓ ®−a ®Õn 3 kÕt qu¶ cña c©u hái nµy nh− sau:
1, Khèi 6 C−êng tÇng 4, khèi 7 An tÇng 3, khèi 8 §øc tÇng 1, khèi 9 B×nh tÇng 2
2, Khèi 6 §øc tÇng 2, khèi 7 C−êng tÇng 4, khèi 8 An tÇng 1, khèi 9 B×nh tÇng 3
3, Khèi 6 §øc tÇng 1, khèi 7 C−êng tÇng 4, khèi 8 An tÇng 2, khèi 9 B×nh tÇng 3
Chóc mõng c¸c b¹n cã tªn sau nhËn ®−îc phÇn quµ cña CLB víi nh÷ng lêi gi¶i ®óng vµ nhanh nhÊt:
Lª BÝch V©n 11Lý THPT chuyªn NguyÔn TÊt Thµnh, Yªn B¸i; Lª ThÞ HuyÒn Lý K10 THPT chuyªn Hµ TÜnh; §Æng TrÇn
TiÕn Vinh 8A3 THCS Bïi ThÞ Xu©n, B×nh §Þnh; NguyÔn Thµnh Néi 12To¸n THPT chuyªn NguyÔn Du, TP Bu«n Ma
Thuét, §¨kl¨k; §µo Duy TuÊn D−¬ng 11Lý THPT chuyªn Hµ Néi-Amsterdam, Hµ Néi;
Ngoµi ra cßn rÊt nhiÒu b¹n cã lêi hay nh−ng göi vÒ muén nªn chØ xin c«ng bè, chóc c¸c b¹n sÏ cè g¾ng h¬n trong
nh÷ng c©u ®è kú sau:
Lª Hoµng §ång líp 6A2 THCS Lª V¨n Thiªm, Hå ThÞ Mü Trinh 8C THCS NguyÔn Du, Hµ TÜnh; Ph¹m TrÇn Th¸i Chi,
Lª ThÞ Ly, Ph¹m ThÞ LÖ H−¬ng 10Lý THPT chuyªn Lª KhiÕt, Qu¶ng Ng·i; NguyÔn Nhung Anh, Vò ThÞ Nhung, 10Lý
Ng« Hoµi Thu 10Tin THPT chuyªn Th¸i B×nh; NguyÔn ThÞ Hoµ 10Lý 2 THPT chuyªn NguyÔn BØnh Khiªm, Tam Kú,
Qu¶ng Nam; Lª Thanh B×nh, Ng« §øc Phó, Huúnh Thanh Xu©n 10Lý THPT chuyªn Lª Quý §«n, B×nh §Þnh; V−¬ng
Thu Giang 10Lý2 Lª TrÇn Dòng 10Lý1 THPT Hµ Néi-Amsterdam, Chö Quúnh Ph−¬ng 10B Chuyªn Lý §HKHTN, §µo
Duy Anh líp 8C THCS Th¨ng Long Hµ Néi; KiÒu ThÞ Thuý Ng©n 9B THCS thÞ trÊn S«ng Thao, CÈm Khª, Phó Thä; Lª
Thanh H¶i líp A3K32 THPT Phan Béi Ch©u, TrÇn ThÞ B¶o Giang 8A THCS Hµ Huy TËp NghÖ An; NguyÔn TrÇn TuÊn
Anh 168/19 TrÇn H−ng §¹o, Phan ThiÕt, B×nh ThuËn; NguyÔn V¨n Ph−¬ng 10A1 THPT Vâ ThÞ S¸u, huyÖn §Êt §á
tØnh Bµ RÞa-Vòng Tµu; Ng« Thu Hµ 11Lý THPT chuyªn Th¸i Nguyªn; Hµ Cao Nguyªn 12C4 THPT Hïng V−¬ng, Gia
Lai; TrÇn ThÞ H¶i 11A5 THPT Quang Lé, Qu¶ng TrÞ.

nµy: T¹i sao tµu thuû

C©u ®è kú nµy:
còng cã “b−íu” ???!!!
Nh÷ng buæi chiÒu hÌ m¸t mÎ, d¹o ch¬i däc theo bÕn c¶ng
tÊp nËp, chóng ta sÏ thÊy rÊt nhiÒu con tÇu lín vµ hiÖn ®¹i.
NÕu ®Ó ý mét chót, b¹n sÏ thÊy ë ®Çu mòi mét sè con tµu
lín Êy ®Òu “mäc” ra mét c¸i “b−íu” rÊt to, mét nöa nã lé
trªn mÆt n−íc cßn mét nöa ch×m trong n−íc. Trong lÜnh vùc
hµng h¶i vµ vËn t¶i biÓn, ng−êi ta gäi nã lµ mòi ®Çu trßn
(bulbous bone). VËy c¸i “b−íu” kú quÆc ®ã cã t¸c dông g×
vËy?
H·y nhanh tay nhanh ch©n ch¹y ®Õn hßm th− vµ chê ®îi
nh÷ng phÇn quµ hÊp dÉn mµ CLB VËt lý-Tuæi trÎ dµnh cho
c¸c b¹n cã lêi gi¶i nhanh vµ ®óng nhÊt!!!

giíi thiÖu c¸c ®Ò thi

 §Ò thi tuyÓn sinh líp 10
HÖ Chuyªn Lý - ®HQG Hµ néi - n¨m häc 2004-
2004-2005

C©u1. Cho m¹ch ®iÖn nh− h×nh vÏ 1: U = 24V ; R0 = 4Ω ; R2 = 15Ω . §Ìn § lµ lo¹i 6V − 3W vµ
s¸ng b×nh th−êng. V«n kÕ cã ®iÖn trë lín v« cïng vµ chØ 3V, chèt d−¬ng cña v«n kÕ m¾c vµo ®iÓm
M. H·y t×m R1 vµ R3 .
+U - R0
° °
R1 M•
H×nh 1 • •
+
R2 V R3
-
•
N

C©u 2. Trong mét b×nh nhiÖt l−îng kÕ ban ®Çu cã chøa m0 = 400 g n−íc ë nhiÖt ®é t 0 = 250 C .
Ng−êi ta ®æ thªm mét khèi l−îng n−íc m1 ë nhiÖt ®é t x vµo b×nh khi c©n b»ng nhiÖt, nhiÖt ®é cña
n−íc lµ t1 = 20 0 C . Cho thªm mét côc n−íc ®¸ khèi l−îng m2 ë nhiÖt ®é t 2 = −10 0 C vµo b×nh
th× cuèi cïng trong b×nh cã M = 700 g n−íc ë nhiÖt ®é t3 = 50 C . T×m m1 , m2 , t x , biÕt nhiÖt dung
riªng cña n−íc c1 = 4200 J /(kg.®é), nhiÖt dung riªng cña n−íc ®¸ c2 = 2100 J /(kg.®é), nhiÖt
nãng ch¶y cña n−íc ®¸ λ = 336.000 J /kg. Bá qua sù biÕn ®æi cña c¸c chÊt trong b×nh víi nhiÖt
l−îng kÕ vµ m«i tr−êng.
C©u 3. Trong mét buæi luyÖn tËp tr−íc EURO 2004, hai danh thñ Owen vµ Beckam ®øng c¸ch
nhau mét kho¶ng 20m tr−íc mét bøc t−êng th¼ng ®øng. Owen ®øng c¸ch bøc t−êng 10m, cßn
Beckam ®øng c¸ch bøc t−êng 20m. Owen ®¸ qu¶ bãng l¨n trªn s©n vÒ phÝa bøc t−êng. Sau khi
ph¶n x¹ bãng sÏ chuyÓn ®éng ®Õn chç Beckam ®øng. Coi sù ph¶n x¹ cña qu¶ bãng khi va ch¹m
vµo bøc t−êng gièng nh− hiÖn t−îng ph¶n x¹ cña tia s¸ng trªn g−¬ng ph¼ng vµ cho r»ng bãng l¨n
víi vËn tèc kh«ng ®æi v = 6m / s .
1) Hái ph−¬ng chuyÓn ®éng cña qu¶ bãng hîp víi bøc t−êng mét gãc lµ bao nhiªu ?
2) Ngay sau khi chuyÒn bËt t−êng cho Beckam, nhËn thÊy Beckam bÞ kÌm chÆt, Owen liÒn
ch¹y theo mét ®−êng th¼ng víi vËn tèc kh«ng ®æi ®Ó ®ãn qu¶ bãng nÈy ra tõ bøc t−êng vµ
®ang l¨n vÒ chç Beckam.
a) NÕu Owen chän con ®−êng ng¾n nhÊt ®Ó ®ãn bãng trong khi ch¹y th× vËn tèc cña anh lµ
bao nhiªu ?
b) Hái Owen cã thÓ ch¹y víi vËn tèc nhá nhÊt lµ bao nhiªu theo ph−¬ng nµo th× ®ãn ®−îc
bãng ?
C©u 4. VËt s¸ng AB lµ mét ®o¹n th¼ng nhá ®−îc ®Æt vu«ng gãc víi quang trôc cña mét thÊu kÝnh
héi tô. §iÓm A n»m trªn quang trôc vµ c¸ch quang t©m O mét kho¶ng OA = 10cm . Mét tia s¸ng ®i
tõ B ®Õn gÆp thÊu kÝnh t¹i I (víi OI = 2 AB ). Tia lã qua thÊu kÝnh cña tia s¸ng trªn cã ®−êng kÐo
dµi ®i qua A. T×m kho¶ng c¸ch tõ tiªu ®iÓm F ®Õn quang t©m O.
C©u 5. Cho m¹ch ®iÖn nh− h×nh vÏ 2: ampe kÕ lµ lý t−ëng (RA = 0, U = 12V ) . §å thÞ sù phô
thuéc cña c−êng ®é dßng ®iÖn ch¹y qua ampe kÕ (I A ) vµo gi¸ trÞ cña biÕn trë Rx cã d¹ng nh−
h×nh 3. T×m R1 , R2 , R3 .
I A ( A)
R1
H×nh 2 • A 2,7•
R3 2,5 •
R2 Rx H×nh 3 1,5 •
• • •

O Rx (Ω )
+ U - 12
° °
 §¸p ¸n tãm t¾t

C©u1. V× ®iÖn trë v« cïng lín nªn I 1 = I D = 3 / 6 = 0,5( A) . Do cùc d−¬ng cña v«n kÕ m¾c víi M
nªn U D = U V + U 3 → U 3 = I 3 R3 = U D − U V = 3(V ). Suy ra I 3 = I 2 = 3 / R3 . VËy:
I = I 1 + I 2 = 0,5 + 3 / R3
MÆt kh¸c, hiÖu ®iÖn thÕ toµn m¹ch: U = IR0 + I 2 ( R2 + R3 ) hay:
3 3
24 = (0,5 + ).4 + (15 + R3 ) → R3 = 3Ω.
R3 R3
HiÖu ®iÖn thÕ hai ®Çu ®o¹n m¹ch song song: I 2 ( R2 + R3 ) = I 1 R1 + U D . Thay c¸c gi¸ trÞ ®· cho
vµ gi¸ trÞ cña R3 võa t×m ®−îc ë trªn vµo, ta tÝnh ®−îc R1 = 24Ω .
C©u 2. Sau khi ®æ l−îng n−íc m1 vµo b×nh vµ hÖ c©n b»ng nhiÖt, ta cã:
c1 m0 (t 0 − t1 ) = c1 m1 (t1 − t x )
10 + m1t x
Suy ra: t1 = 20 = (1)
0,4 + m1
V× m0 + m1 + m 2 = M → m1 + m2 = 0,7 − 0,4 = 0,3(kg ) (2). Sau khi th¶ côc n−íc ®¸ m2
vµo b×nh, ph−¬ng tr×nh c©n b»ng nhiÖt lµ:
c1 (m0 + m1 )(t 1−t 3 ) = c 2 m 2 (0 − t 2 ) + λm2 + c1 m 2 (t 3 − 0)
Thay c¸c gi¸ trÞ ®· cho vµo vµ rót gän, ta ®−îc: 0,4 + m1 = 6m2 (3). Tõ (2) vµ (3) ta t×m ®−îc
m1 = 0,2kg vµ m2 = 0,1kg . Thay vµo (1) ta tÝnh ®−îc t x = 10 0 C.
C©u 3. 1. Dïng ®Þnh luËt ph¶n x¹ ¸nh s¸ng ta vÏ ®−êng ®i cña bãng lµ OIB .
OO ' = 2 ⋅ 10 = OB = BK → ∆OO ' B c©n → Oˆ ′ = Bˆ1 , Oˆ ′ = Bˆ 2 → Bˆ1 = Bˆ 2
∆OIB = ∆KIB → Iˆ2 = Iˆ3 . Theo ®Þnh luËt ph¶n x¹ th× Iˆ2 = Iˆ3 → 3Iˆ1 = 180 0 . Vëy Iˆ1 = 60 0 .
Hay gãc HOI = 30 0 . Gãc HIO x¸c ®Þnh h−íng ®¸ bãng OI cña Owen.

O’

H I K
1 3
2 M

O
2
1
B
2. Qu·ng ®−êng ng¾n nhÊt mµ Owen ch¹y ®ãn ®−îc bãng lµ OM.
O ' M MO
∆MOI ~ ∆MO ' O → = = tg 60 0 = 3
MO MI
Gäi vËn tèc Owen ch¹y lµ V1 , thêi gian ch¹y lµ t1 th×: O' M = OIM = 6 ⋅ t1 , OM = V1t1 . Thay
6t
vµo trªn 1 = 3 → V1 = 2 3 m / s
V1t1
+ Gi¶ sö Owen ch¹y víi vËn tèc V2 vµ ®ãn ®−îc bãng ë B ' , thêi gian ch¹y lµ t 2 .
O' B' = 6t 2  V2 OB'
Ta cã: → = (1) O’
OB' = V2 t 2  6 O' B'
OB ' OM
∆MOB ' ~ ∆NO ' B ' → = ( 2) H I K
O' B ' O' N M
V OM OM
Thay (2) vµo (1): 2 = → V2 = 6 N O
•
B’
6 O' N O' N •

OM = OH = 10 kh«ng ®æi. VËy V2 min khi O' N max. §iÓm B ' ph¶i n»m trªn ®o¹n IB khi B
thay ®æi th× O' N sÏ thay ®æi vµ cã gi¸ trÞ lín nhÊt khi O ' N = O ' O = 20 , khi ®ã OB ' song song
10
víi bøc t−êng HK. VËy V2 min = 6 = 3(m / s ) .
20
1
C©u 4: Dùng ¶nh A' B ' cña AB vµ tiªu ®iÓm F nh− h×nh vÏ. Do AB = OI nªn AB lµ ®−êng
2
trung b×nh cña ∆B' OI . DÔ dµng suy ra OA' = 2 ⋅ OA = 20cm = A' B ' .
1
Do OH = AB = A' B ' nªn OH lµ ®−êng trung b×nh cña tam gi¸c FA' B ' . Suy ra
2
OF = OA' = 20cm . B’

B •
H

O F
• • •
A’ A
I
•

C©u 5: Tõ ®å thÞ:
- Khi R x = 0 th× I A = 1,5 A . Khi ®ã R3 ®−îc nèi t¾t, ampe kÕ chØ dßng qua R1 .
U 12
→ IA = → R1 = =8 Ω
R1 1,5
- Khi R x → ∞ th× m¹ch gåm (R2 ntR3 ) // R1 vµ ampe kÕ ®o dßng m¹ch chÝnh.
U U 12
- IA = + . Thay sè: 2,7 = 1,5 + → R2 + R3 = 10 (1) .
R1 R 2 + R3 R 2 + R3
- Khi R x = 12Ω th× I A = 2,5 A . Khi ®ã ampe kÕ A ®o c−êng ®é dßng ®iÖn qua R1 vµ R3 :
I 1 + I 3 = 2,5 V× I 1 = 1,5 A → I 3 = 1A .
 Rx
MÆt kh¸c: I 3 = I 2
R3 + R x
U
I2 = . Thay I 2 vµo trªn vµ biÕn ®æi ta ®−îc
R3 R x
R2 +
R3 + R x
12 ⋅ 12
I3 = = 1( A) (2) .
R2 R3 + 12(R2 + R3 )
Thay (1) vµo (2) ta ®−îc R2 R3 = 24 (3)
Gi¶i hÖ ph−¬ng tr×nh (1) vµ (3) ta ®−îc: R2 = 4Ω, R3 = 6Ω . HoÆc R2 = 6Ω, R3 = 4Ω

®Ò ra kú nµy R1
• A
R2 R
3
trung häc c¬ së Rx
• • •
CS1/2
CS1/21. Mét hµnh kh¸ch ®i däc theo s©n ga víi vËn tèc kh«ng ®æi v = 4km / h . ¤ng ta chît thÊy
cã 2 tµu ho¶ ®i l¹i gÆp nhau theo hai ®−êng +°songU °song
- víi nhau, mét tµu cã n1 = 9 toa vµ tµu kia
n2 = 10 toa. ¤ng ta ng¹c nhiªn thÊy r»ng hai toa ®Çu ngang hµng nhau ®óng lóc ®èi diÖn víi «ng.
Nh−ng «ng cßn ng¹c nhiªn h¬n n÷a khi thÊy r»ng hai toa cuèi cïng còng ngang hµng nhau ®óng
lóc ®èi diÖn víi «ng. Coi vËn tèc cña hai tµu lµ nh− nhau. T×m vËn tèc cña tµu ho¶.
Ph¹m TiÕn Dòng (Thanh Ho¸)
CS2/21. Hai lÝt n−íc ®−îc ®un trong chiÕc Êm cã c«ng suÊt 500W. Mét phÇn nhiÖt to¶ ra m«i
tr−êng xung quanh. Sù phô thuéc cña c«ng suÊt to¶ ra m«i tr−êng theo thêi gian ®un ®−îc biÓu
diÔn nh− trªn ®å thÞ. NhiÖt ®é ban ®Çu cña n−íc lµ 20 0 C . Sau bao l©u th× n−íc ®−îc ®un nãng tíi
30 0 C . BiÕt nhiÖt dung riªng cña n−íc lµ C = 4200 J / kg .®é.

P(W)

300
200
100
0 t (s)
200 400
L−u Phóc (Hµ Néi)

CS3/21. Mét “hép ®en” cã 3 ®Çu ra, bªn trong chøa mét m¹ch ®iÖn gåm mét nguån ®iÖn lý t−ëng
(kh«ng cã ®iÖn trë) vµ mét ®iÖn trë. NÕu m¾c mét ®iÖn trë r ®· biÕt gi÷a ®Çu ra 1 vµ 2 th× dßng ®iÖn
qua ®iÖn trë nµy lµ I 12 ≠ 0 . Khi nèi ®iÖn trë r víi c¸c ®Çu ra 1 vµ 3 th× dßng ®iÖn qua nã lµ
I 13 ≠ 0 , ®ång thêi I 13 ≠ I 12 . Cßn khi nèi ®iÖn trë r víi c¸c ®Çu 2 vµ 3 th× kh«ng cã dßng ®iÖn. VÏ
s¬ ®å m¹ch ®iÖn trong “hép ®en” vµ x¸c ®Þnh hiÖu ®iÖn thÕ cña nguån vµ gi¸ trÞ cña ®iÖn trë m¾c
trong “hép ®en”.
TrÇn §øc Dòng (Hµ Néi)
CS4/21. Kh«ng muèn ®îi xe, mét kh¸ch bé hµnh bÌn ®i bé tíi bÕn xe buýt tiÕp sau, mµ m¸i vßm
cña nã cã thÓ nh×n thÊy tõ xa. Sau mét thêi gian anh ta ph¸t hiÖn ra r»ng ®é cao nh×n thÊy cña m¸i
vßm nµy nhá h¬n k = 1,5 lÇn ®é cao nh×n thÊy cña m¸i vßm bÕn xe anh ta võa tõ ®ã ®i ra. Khi ®i
thªm L = 100m th× ng−êi bé hµnh l¹i nh×n thÊy ®é cao m¸i vßm cña bÕn xe phÝa tr−íc lín h¬n
k = 1,5 lÇn ®é cao m¸i vßm cña bÕn xe phÝa sau. T×m kho¶ng c¸ch gi÷a hai bÕn xe. BiÕt r»ng ®é
cao nh×n thÊy cña m¸i vßm tû lÖ nghÞch víi kho¶ng c¸ch tõ ng−êi quan s¸t ®Õn m¸i vßm. Cho r»ng
m¸i vßm cña c¸c bÕn xe cã ®é cao nh− nhau vµ kh¸ch bé hµnh ®i theo ®−êng th¼ng.
NguyÔn ThÞ HuÖ (Th¸i B×nh)

TRUNG häC PHæ TH¤NG

TH 1/21. Cho c¬ hÖ nh− h×nh vÏ: hÖ sè ma s¸t gi÷a c¸c vËt víi tÊm v¸n lµ k. TÊm v¸n cã khèi
l−îng M ë trªn mÆt ph¼ng n»m ngang nh½n. Khèi l−îng cña rßng räc kh«ng ®¸ng kÓ, ma s¸t ë rßng
räc bá qua. T×m ®iÒu kiÖn cña lùc F n»m ngang t¸c dông vµo rßng räc ®Ó vËt 5M kh«ng tr−ît cßn
vËt M tr−ît trªn v¸n. M f
5M
Hoµng Mai Loan (B×nh §Þnh)
m

TH 2/21. Gi÷a ®¸y xi lanh vµ mét pitt«ng ë nhiÖt ®é T1 = 111K cã chøa hçn hîp khÝ hªli vµ kript«n
(khÝ tr¬) cã ®é Èm t−¬ng ®èi ϕ = 0,5 . MËt ®é hªli nhá h¬n mËt ®é kripton 2 lÇn. Trôc cña xi lanh
n»m ngang. Bªn ngoµi xi lanh cã ¸p suÊt b»ng ¸p suÊt khÝ quyÓn ë ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn (®ktc). BiÕt
nhiÖt ®é s«i cña kripton ë ®ktc lµ TK = 121K . Khèi l−îng mol cña hªli vµ kripton t−¬ng øng lµ:
µ He = 4 g / mol ; µ K = 8 g / mol . Hái cÇn h¹ thÊp nhiÖt ®é cña hçn hîp xuèng ®Õn bao nhiªu ®Ó
trªn thµnh xi lanh xuÊt hiÖn s−¬ng, coi ¸p suÊt h¬i b·o hoµ cña kripton phô thuéc tuyÕn tÝnh vµo
nhiÖt ®é cña nã.
L−u Xu©n V¨n (B¾c Ninh)
TH 3/21. Cho m¹ch ®iÖn nh− h×nh vÏ. C¸c cuén d©y thuÇn c¶m cã ®é tù c¶m nh− nhau, c¸c v«n kÕ
nh− nhau vµ coi lµ ®iÖn trë thuÇn. Nguån ®iÖn xoay chiÒu cã biªn ®é U 0 , cßn tÇn sè cã thÓ thay
®æi trªn kho¶ng réng. X¸c ®Þnh sè chØ cùc ®¹i cña mçi v«n kÕ. Cã thÓ nãi g× vÒ sè chØ cña v«n kÕ
kia khi sè chØ v«n kÕ nµy cã gi¸ trÞ cùc ®¹i.

Ph¹m ChÝnh NghÜa (§H BK Hµ Néi)

TH 4/21. HÖ quang häc gåm hai thÊu kÝnh hai mÆt låi cã b¸n kÝnh cong cña c¸c mÆt nh− nhau. Mét
chïm s¸ng song song sau khi ®i qua hÖ nµy vÉn lµ chïm song song vµ cã ®−êng kÝnh thay ®æi γ
lÇn. NÕu chuyÓn c¸c thÊu kÝnh nµy tõ kh«ng khÝ vµo glycerin th× c¶ hai thÊu kÝnh vÉn cßn lµ héi tô
vµ tiªu cù cña chóng t¨ng t−¬ng øng lµ α vµ β lÇn ( β > α ) . BiÕt r»ng mçi thÊu kÝnh trªn ®−îc
ghÐp tõ hai thÊu kÝnh ph¼ng låi. T¸ch c¸c nöa thÊu kÝnh nµy ra vµ ghÐp mét nöa thÊu kÝnh nµy víi
nöa thÊu kÝnh kia. Hái tiªu cù cña thÊu kÝnh míi ghÐp nµy cã tiªu cù thay ®æi nh− thÕ nµo khi
chuyÓn tõ kh«ng khÝ vµo glycerin.
TrÞnh Minh Giang (Nam §Þnh)
TH 5/21. Trªn mÆt ph¼ng nghiªng nh½n cã gãc nghiªng α cã mét tÊm gç dµi khèi l−îng M mµ ®Çu
d−íi tùa vµo mét lß xo nhÑ, ®Çu kia cña lß xo g¾n chÆt víi mÆt ph¼ng nghiªng (xem h×nh vÏ). Trªn
tÊm gç cã mét vËt m ®−îc kÐo ®Òu chËm lªn trªn nhê mét sîi d©y song song víi mÆt ph¼ng
nghiªng. T×m ®iÒu kiÖn cña hÖ sè ma s¸t gi÷a vËt vµ tÊm gç ®Ó nã thùc hiÖn dao ®éng ®iÒu hoµ
sau khi ®ét ngét c¾t ®øt d©y.

NguyÔn Xu©n Quang

Chó ý:
ý: a) H¹n cuèi cïng nhËn lêi gi¶i lµ 10/7/2005.
b) B¾t ®Çu tõ sè VL&TT 13, B¹n nµo göi tíi Toµ so¹n sím nhÊt lêi gi¶i ®óng cña bµi TH5, sÏ
®−îc C«ng ty FINTEC tÆng mét m¸y tÝnh khoa häc Canon F-720.
lµm quen víi vËt lý hiÖn ®¹i

einstein ë Berne
(TiÕp theo kú tr−íc)
Ýt l©u sau trong khi chê c«ng bè c«ng tr×nh cña m×nh trªn t¹p chÝ “Annalen der Physik” Ensitein
viÕt cho Habicht:
“Habicht th©n mÕn,
Gi÷a chóng ta ®ang cã mét sù im lÆng cung kÝnh vµ viÖc tí ph¸ vì nã b»ng cuéc chuyÖn phiÕm
v« vÞ cã thÓ gièng nh− mét sù uÕ t¹p. Nh−ng ®ã ph¶i ch¨ng lµ sè phËn mu«n ®êi cña kÎ cuång
nhiÖt trong thÕ gian nµy? C¸i g× ®· gi÷ ch©n cËu, ®å c¸ voi chai s¹n, ®å linh hån thèi tha ®ãng hép?
Víi 70 phÇn tr¨m tøc giËn vµ 30 phÇn tr¨m th−¬ng h¹i, tí nÐm nh÷ng lêi chöi bíi nµy vµo mÆt cËu
vµ cËu cã thÓ c¸m ¬n chç 30 phÇn tr¨m cuèi ®· gi÷ kh«ng cho tí lÏ ra ph¶i nÐm vµo cËu mét thïng
hµnh tái v× dÞp lÔ phôc sinh cËu kh«ng ®Õn. T¹i sao cËu ch−a göi cho tí c¸c c«ng tr×nh cña cËu? §å
khèn, cËu kh«ng biÕt r»ng tí lµ mét trong sè mét ng−êi r−ìi sÏ ®äc c«ng tr×nh Êy mét c¸ch thÝch thó
vµ h−ëng lîi hay sao? Tr¸i l¹i, tí høa víi cËu, sÏ göi cho cËu bèn bµi. Tí sÏ göi cho cËu b¶n ®Çu
tiªn khi nhËn ®−îc c¸c b¶n in trÝch cña t¸c gi¶. Bµi thø nhÊt bµn vÒ bøc x¹ vµ vÒ n¨ng l−îng ¸nh
s¸ng vµ nã rÊt c¸ch m¹ng, nh− tù cËu cã thÓ nhËn thÊy nÕu cËu göi tr−íc c¸c c«ng tr×nh cña cËu
cho tí. Bµi thø hai bµn vÒ c¸c ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh c¸c kÝch th−íc thËt cña c¸c nguyªn tö b»ng
c¸ch nghiªn cøu sù khuÕch t¸n vµ c¸c ma s¸t néi trong c¸c dung dÞch láng. Bµi thø ba chøng minh
r»ng theo lý thuyÕt ph©n tö vÒ nhiÖt th× nh÷ng h¹t næi l¬ löng trong mét chÊt láng vµ cã kÝch th−íc
cì 0,001mm ®Òu lµm måi cho nh÷ng chuyÓn ®éng ngÉu nhiªn do chuyÓn ®éng nhiÖt cña c¸c ph©n
tö g©y ra. Bµi nghiªn cøu thø t− dùa trªn c¸c kh¸i niÖm vÒ ®iÖn ®éng lùc häc cña c¸c vËt chuyÓn
®éng vµ lµm thay ®æi lý thuyÕt vÒ kh«ng gian vµ thêi gian; phÇn thuÇn tóy ®éng häc cña c«ng tr×nh
nµy h¼n sÏ lµm cËu quan t©m…
B¹n Albet E. chµo cËu.
Vî tí vµ th»ng nhãc ån µo cña tí göi cËu lêi chµo th©n ¸i”.

Vµi th¸ng sau, Einstein viÕt cho Habicht ®Ó khuyªn «ng ta vµo lµm ë Côc S¸ng ChÕ. Còng
trong th− Êy, «ng nªu vµi nhËn xÐt lý thó vÒ nh÷ng hÖ qu¶ cña lý thuyÕt t−¬ng ®èi vµ c¸c vÊn ®Ò vÒ
vËt lý kh¸c:
“CËu ®· trë nªn nghiªm tóc kinh khñng. §ã lµ hËu qu¶ cña sù c« ®¬n. Hay lµ tí ®−a cËu vµo
Côc S¸ng chÕ? ThÕ cËu cã ®Õn kh«ng? CËu nªn nghÜ r»ng ngoµi t¸m giê lµm viÖc, cËu cßn 8 giê
nhµn rçi mçi ngµy vµ c¶ mét ngµy chñ nhËt mçi tuÇn. Tí sÏ rÊt vui mõng ®−îc thÊy cËu ë ®©y.
Sèng víi b¹n bÌ, cËu sÏ nhanh chãng t×m l¹i ®−îc t©m tr¹ng vui vÎ ®· mÊt”.
C¸c bµi b¸o cña Ensitein ®· ®−îc c«ng bè, Planck vµ Wien ®· hoan nghªnh chóng, nh−ng
Enistein Ýt quan t©m tíi sù nghiÖp cña m×nh. MÆc dÇu næi tiÕng, «ng vÉn hoµn toµn tù b»ng lßng víi
8 giê “nhµn rçi” dµnh cho nghiªn cøu khoa häc cña m×nh.
 Trong th− Ensitein còng ®Ò cËp c¶ tíi c¸c vÊn ®Ò vÒ quang phæ.”Nh−ng tí nghÜ - «ng viÕt –
kh«ng cã mèi liªn hÖ ®¬n gi¶n nµo gi÷a c¸c hiÖn t−îng Êy víi c¸c hiÖn t−îng kh¸c ®· ®−îc nghiªn
cøu. V× lý do Êy, vÊn ®Ò c¸c phæ cßn ch−a høa hÑn g× nhiÒu”.
Qu¶ vËy, m−êi n¨m sau, ng−êi ta míi chøng minh ®−îc r»ng sù ph¸t c¸c bøc x¹ ®iÖn tõ víi c¸c
b−íc sãng kh¸c nhau bëi c¸c nguyªn tö kh«ng thÓ cã liªn quan mét c¸ch ®¬n gi¶n vµ trùc tiÕp víi
c¸c ®Þnh luËt ®· biÕt.
Cuèi cïng, Ensitein l−u ý kÕt luËn ®Æc biÖt cña lý thuyÕt t−¬ng ®èi hÑp nãi r»ng khèi l−îng mét
vËt ph¶i tû lÖ víi n¨ng l−îng cña nã. Th− «ng viÕt cho Habicht kh«ng ®Ò ngµy, nh−ng cã lÏ nã ®−îc
viÕt vµo th¸ng 9 n¨m 1905, lóc mµ Ensitein ®· göi cho “Annalen der Physik” bµi viÕt cña «ng vÒ sù
tû lÖ gi÷a n¨ng l−îng vµ khèi l−îng mét vËt, khëi ®iÓm cña c¸c hÖ qu¶ cña lý thuyÕt t−¬ng ®èi,
nh÷ng hÖ qu¶ cã ¶nh h−ëng ghª gím ®Õn mäi c«ng viÖc cña con ng−êi.
Hai n¨m sau sù ra ®i cña Habicht vµ Solovine, Ensitein ®· gÆp mét ng−êi b¹n míi cã thÓ cïng
«ng tranh luËn vÒ vËt lý lý thuyªt. T×nh b¹n nµy ®¸nh dÊu b−íc khëi ®Çu cho mét giai ®o¹n míi
trong cuéc ®êi Ensitein, v× Jacob Johan Laub ®Õn Berne theo yªu cÇu cña nhµ b¸c häc lçi l¹c
Wilhelm Wien ®Ó gÆp ng−êi ®· ®Ò x−íng lý thuyÕt t−¬ng ®èi. (Laub ®· nghiªn cøu lý thuyÕt cña
Ensitein trong mét xªmina do Wien chñ tr×). Cuéc tranh luËn gi÷a Einstein vµ Laub ®· dÉn tíi sù
c«ng bè mét bµi b¸o chung. Kh«ng cã g× thay ®æi trong lèi sèng gi¶n dÞ vµ th©n mËt cña Ensitein,
vµ lÇn ®Çu gÆp gì, Laub cßn thÊy «ng ®ang nhãm mét c¸i lß s−ëi. Trong nhiÒu tuÇn, h»ng ngµy
Laub ®Õn gÆp Ensitein lóc «ng ra khái Côc S¸ng chÕ vµ c¶ hai tranh luËn suèt buæi tèi. Laub cßn
nhí, mét h«m khi hä ®i nghe b¶n Le CrÐpescule des Dieux (Buæi hoµng h«n cña c¸c thÇn th¸nh)
cña Wagner ë nhµ h¸t vò kÞch Berne, Ensitein ®· nång nhiÖt tuyªn bè víi «ng: “T«i kh«ng thÝch
Wagner, xin Chóa tha thø cho t«i, nh−ng trong c¶nh Siegfried qua ®êi, sù gîi l¹i tinh thÇn kh«ng
lay chuyÓn ®−îc cña ng−êi anh hïng th× thËt cao c¶”.
Trong nh÷ng n¨m 1907 – 1909, Ensitein th−êng ch¬i vÜ cÇm trong mét nhãm ngò tÊu gåm mét
luËt s−, mét nhµ to¸n häc, mét ng−êi ®ãng s¸ch vµ mét ng−êi cai ngôc. Hä ch¬i c¸c b¶n nh¹c cña
Haydn, Mozart vµ Beethoven. Kh«ng nh¹c c«ng nµo biÕt b¹n cña hä thùc sù lµ ai.
Cuèi cïng, xin nãi vµi lêi vÒ cuéc sèng gia ®×nh cña Ensitein. N¨m 1904, Mileva sinh mét con
trai, Hans Albert (Albert Einstein con, häc ë Zurich, n¨m 1937 di c− sang Mü, trë thµnh gi¸o s− thuû
lùc häc t¹i §¹i häc California). ChØ tiªu trong gia ®×nh t¨ng lªn, nh−ng Einstein ch¼ng m¶y may
quan t©m. ThËm chÝ, khi l−¬ng th¸ng cña «ng chØ cã 4500F, «ng cßn tù hái: “Ta lµm g× cho hÕt sè
tiÒn nµy nhØ?”. Tuy vËy, Mileva ph¶i rÊt vÊt v¶ ®Ó chi tiªu cho ®ñ, nh−ng ®ã kh«ng ph¶i lµ mèi bËn
t©m lín nhÊt cña bµ. Bµ lu«n lu«n vui vÎ tiÕp Habicht vµ Solovine, nh−ng cµng ngµy cµng trë nªn
xa l¹ víi c¸c mèi bËn rén khoa häc cña chång. H¬n n÷a, Mileva l¹i m¾c ch−ng lao phæi vµ suy
nh−îc thÇn kinh. Bµ ngµy cµng hay ghen tu«ng vµ b¾t ®Çu bùc däc vÒ sù ®·ng trÝ th−êng xuyªn
cña chång. Tuy nhiªn, rÊt l©u sau nµy hai «ng bµ míi chia tay, Ýt l©u sau khi «ng rêi khái Berne.

gi¶i ®Ò kú tr−íc
trung häc c¬ së
CS1/18. Mét èng h×nh trô b¸n kÝnh r ®−îc ®Ëy kÝn ®Çu d−íi bëi mét tÊm gç h×nh trô ®¸y cã b¸n
kÝnh R vµ chiÒu cao h, ®−îc nhóng trong n−íc tíi ®é s©u H (H×nh vÏ). Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c trôc
cña èng vµ tÊm gç b»ng d. Lùc ®Èy cña n−íc lµm tÊm gç ¸p kÝn miÖng èng. CÇn ph¶i rãt nhÑ n−íc

H x
M
O• • h
R d
vµo trong èng tíi ®é cao bao nhiªu th× tÊm gç næi lªn? BiÕt khèi l−îng riªng cña n−íc lµ D0 vµ
cña gç lµ D.

Gi¶i: Tr−íc hÕt ta xÐt c¸c lùc t¸c dông vµo tÊm gç gåm:
+ T¹i träng t©m O cña tÊm gç cã träng lùc P cña tÊm gç vµ lùc ®Èy Acsimet FA :
P = 10πR 2 hD vµ FA = 10πR 2 hD0 .
Hîp lùc t¹i O:
F0 = FA − P = 10πR 2 h(D0 − D ) (1)
Lùc nµy cã h−íng th¼ng ®øng tõ d−íi lªn.
+ T¹i M phÇn tÊm gç tiÕp xóc víi ®¸y èng chÞu t¸c dông cña lùc tõ hai phÝa. Lùc h−íng tõ trªn
xuèng lµ ¸p lùc cña cét n−íc trong èng: F1 = ( p0 + 10 D0 x)πr 2 , víi p0 lµ ¸p suÊt khÝ quyÓn
vµ x lµ ®é cao cét n−íc trong èng, vµ lùc h−íng tõ d−íi lªn lµ ¸p lùc cña n−íc bªn ngoµi èng:
F2 = ( p0 + 10 D0 H )πr 2 . Hîp lùc t¸c dông lªn tÊm gç t¹i M lµ:
FM = F2 − F1 = 10πr 2 D0 (H − x ) (2)
Lùc nµy còng cã h−íng th¼ng ®øng tõ d−íi lªn.
§Ó tÊm gç næi lªn th× tr−íc hÕt nã ph¶i quay quanh mÐp tr¸i cña èng. §iÒu kiÖn ®Ó quay lµ:
F0 (d − r ) ≥ FM r (3)
Thay c¸c gi¸ trÞ tõ (1) vµ (2) vµo (3) råi rót gän ta ®−îc:
2
R d  D 
x ≥ H − h   − 11 − .
r r  D0 
VËy ®æ tõ tõ n−íc vµo èng tíi ®é cao nh− trªn th× tÊm gç b¾t ®Çu rêi khái èng vµ næi lªn mÆt n−íc.
C¸c b¹n cã lêi gi¶i ®óng: NguyÔn V¨n Ph−¬ng 10A1, THPT Vâ ThÞ S¸u, HuyÖn §Êt §á, Bµ RÞa – Vòng Tµu;
NguyÔn Trung Thµnh 10Lý, THPT NguyÔn Tr·i, §ç Duy Hoµng 8/3, THCS Lª Quý §«n, Tp. H¶i D−¬ng; Lª Quang
Dòng 9A3, THCS CÇu GiÊy – PC, Phó Ninh, Phó Thä; Ng« Nam Anh 9D, Lª Ngäc Minh 9E, Lª V¨n TiÕn, §ç Phóc
ThÞnh 9I, Lª V¨n §¹o 9C, THCS TrÇn Mai Ninh, TrÇn SÜ Khiªm 9E, THCS §iÖn Biªn, Tp. Thanh Ho¸; V¨n §¨ng S¬n
9C, THCS VÜnh T−êng, VÜnh Phóc.

CS2/18.
CS2/18. X¸c ®Þnh nhiÖt dung riªng cña dÇu ho¶.
Dông cô: 1 chai dÇu ho¶ (nót kÝn), mét b×nh n−íc, 2 cèc thuû tinh gièng nhau, 1 c©n R«becvan
kh«ng cã hép qu¶ c©n, c¸t kh«, nhiÖt l−îng kÕ (biÕt nhiÖt dung riªng cña chÊt lµm cèc trong nhiÖt
l−îng kÕ), nhiÖt kÕ, nguån nhiÖt.
Gi¶i: V× kh«ng cã hép qu¶ c©n nªn ta dïng c¸t lµm b×. Tr−íc hÕt dïng c©n x¸c ®Þnh khèi l−îng cña
cèc trong b×nh nhiÖt l−îng kÕ vµ mét cèc thuû tinh (theo khèi l−îng c¸t). Bá cèc cña b×nh nhiÖt
l−îng kÕ råi rãt n−íc vµo cèc thuû tinh tíi khi c©n th¨ng b»ng ta ®−îc khèi l−îng n−íc trong cèc
thuû tinh b»ng khèi l−îng cèc cña nhiÖt l−îng kÕ. Lµm t−¬ng tù ta ®−îc cèc thuû tinh thø hai chøa
dÇu cã khèi l−îng b»ng khèi l−îng n−íc ë cèc kia. §o nhiÖt ®é t1 cña dÇu ho¶.
§æ n−íc vµo cèc nhiÖt l−îng kÕ råi ®un nãng tíi nhiÖt ®é t 2 . §æ dÇu ho¶ ë nhiÖt ®é t1 vµo nhiÖt
l−îng kÕ khuÊy ®Òu vµ ®o nhiÖt ®é t 3 khi thiÕt lËp c©n b»ng nhiÖt. Goi m lµ khèi l−îng cña cèc
thuéc nhiÖt l−îng kÕ (còng lµ khèi l−îng n−íc, dÇu); c1 , c 2 , c3 lµ khèi l−îng riªng cña cèc, n−íc,
dÇu th× ph−¬ng tr×nh c©n b»ng nhiÖt lµ: (mc1 + mc 2 )(t 2 − t 3 ) = mc3 (t 3 − t1 ) . Suy ra:
t2 − t3
c3 = (c1 + c 2 ) ⋅ .
t 3 − t1
C¸c b¹n cã lêi gi¶i ®óng: Tr−¬ng Minh TuÊn 9/2, THCS Hoµ Kh¸nh, TrÇn V¨n B×nh, NguyÔn Nh− §øc Trung, Ph¹m
Thiªn Th− 9/1, THCS Lý Th−êng KiÖt, Vâ Minh Quang Huy K10/32 Phan V¨n NghÞ, §µo Ngäc C−êng K48/06 Ng« SÜ
Liªn, L−u Minh HiÓn 9/4, THCS NguyÔn KhuyÕn, §µ N½ng; Hoµng Thanh Tïng 9D, THCS §«ng Anh, TriÖu ThÞ Mai
Trang 9A4, THCS NguyÔn Tr−êng Té, Hµ Néi; Hoµng Ngäc DiÖp 9D, THCS Th¹ch ThÊt, Hµ T©y; Lª Hång Trinh 8B,
THCS NguyÔn TuÊn ThiÖn, H−¬ng S¬n, Lª Hoµng HiÖp 10Lý, THPT Chuyªn Hµ TÜnh; NguyÔn Trung Thanh 10Lý,
THPT NguyÔn Tr·i, Tp. H¶i D−¬ng; NguyÔn Anh Vò 10Lý, THPT NK TrÇn Phó, H¶i Phßng; TrÇn ThÞ Ngäc BÝch 10C,
THPT TrÇn H−ng §¹o, Nam §Þnh; NguyÔn V¨n Th¸i 9A, THCS Hµ Huy TËp, NguyÔn Anh Th«ng, Vâ Hoµng HiÖp
10A4, Khèi THPT Chuyªn, §H Vinh, NghÖ An; KiÒu ThÞ Thuý Ng©n 9B, THCS ThÞ trÊn S«ng Thao, Phó Thä; TrÇn
Hoµng M¹nh 10Lý, THPT Chuyªn H¹ Long, Qu¶ng Ninh; Lª ThÞ TuyÕn 11A2, THPT Sè 1, §øc Phæ, Qu¶ng Ng·i; Lª
§×nh Nam 10A1, THPT §«ng S¬n 1, Lª Ngäc Minh, Hµ TuÊn H−ng, NguyÔn Duy Hïng 9E, Ng« Nam Anh 9D, §ç
Phóc ThÞnh 9I, THCS TrÇn Mai Ninh, TrÇn SÜ Khiªm 9E, THCS §iÖn Biªn, Tp. Thanh Ho¸; Ng« TuÊn Dòng 10Lý,
THPT Chuyªn Th¸i Nguyªn; NguyÔn ThÞ Lan Anh, NguyÔn ThÞ Thuû, NguyÔn V¨n Nam, §ç ThÞ Minh H−êng 9B, §µo
Quèc Dòng 9E, TrÇn Hoµi Ch©u THCS Yªn L¹c, NguyÔn V¨n B×nh 10A3, THPT Yªn L¹c 1, §Æng §øc Xu©n 9D, THCS
VÜnh Yªn, NguyÔn C«ng Hu©n, V¨n §¨ng S¬n, Ph¹m Minh TiÕn, Tr−¬ng Quang Khëi 9C, THCS VÜnh T−êng, VÜnh
Phóc.

CS3/18.
CS3/18. §Ó thö t¶i mét cÇu ch× ng−êi ta lµm thÝ nghiÖm cho dßng ®iÖn ch¹y qua cÇu ch× råi ®o
nhiÖt ®é cña d©y ch× t−¬ng øng: Víi cuêng ®é dßng ®iÖn I 1 = 2 A th× nhiÖt ®é d©y ch× lµ
t1 = 50 0 C ; víi I 2 = 4 A th× t 2 = 150 0 C ; víi I 3 th× d©y ch× b¾t ®Çu nãng ch¶y, t×m I 3 ? Cho
r»ng nhiÖt l−îng to¶ ra m«i tr−êng tû lÖ víi ®é chªnh lÖch nhiÖt ®é gi÷a d©y ch× vµ m«i tr−êng. Coi
nhiÖt ®é cña m«i tr−êng vµ ®iÖn trë cña d©y ch× kh«ng ®æi.
Gi¶i: Trong mét gi©y, nhiÖt l−îng do dßng ®iÖn to¶ ra trong d©y dÉn cã ®iÖn trë R lµ Q = RI 2 vµ
nhiÖt l−îng tõ d©y dÉn to¶ ra m«i tr−êng xung quanh lµ Q ' = k (T − T0 ) víi k lµ hÖ sè tû lÖ, T0 lµ
nhiÖt ®é m«i tr−êng vµ T lµ nhiÖt ®é cña d©y dÉn. Khi nhiÖt ®é d©y dÉn kh«ng ®æi th× Q = Q ' . Theo
®Ò bµi ta cã:
R ⋅ 2 2 = k (50 − T0 ) (1)

R ⋅ 4 2 = k (150 − T0 ) (2)

RI 32 = k (327 − T0 ) (3)

(Nhiªt ®é nãng ch¶y cña ch× lµ 327 0 C ). Gi¶i hÖ ba ph−¬ng tr×nh trªn ta ®−îc I 3 ≈ 6,1A . VËy víi
c−êng ®é dßng ®iÖn lµ 6,1A th× d©y ch× nãng ch¶y.
C¸c b¹n cã lêi gi¶i ®óng: NguyÔn V¨n Ph−¬ng 10A1, ThiÒm ViÖt Phóc THPT Vâ ThÞ S¸u, HuyÖn §Êt §á, Bµ RÞa –
Vòng Tµu; NguyÔn V¨n Tho¶ng 9A, THCS Hµn Thuyªn, L−¬ng Tµi, B¾c Ninh; NguyÔn ThiÖn 10Lý, THPT Chuyªn Lª
Quý §«n, B×nh §Þnh; NguyÔn Nh− §øc Trung, Ph¹m Thiªn Th−, TrÇn V¨n B×nh 9/1, THCS Lý Th−êng KiÖt, Vâ Minh
Quang Huy K10/32, Ph¹m V¨n NghÞ, §µo Ngäc C−êng 9/5, Tr−¬ng Minh TuÊn 9/2, THCS Hoµ Kh¸nh, L−u Minh HiÓn
9/4, THCS NguyÔn KhuyÕn, Tp. §µ N½ng; Ph¹m §øc Minh 9/4, THCS NguyÔn BØnh Khiªm, Biªn Hoµ, §ång Nai; §µm
Träng TuÊn 11D, THPT Lª Quý §«n, NguyÔn B¸ Hoµi 9D, THPT Phan Huy Chó, Th¹ch Hµ, Ng« §øc Liªm 10Lý,
THPT Chuyªn Hµ TÜnh; NguyÔn Ngäc DiÖp 9D, THCS Th¹ch ThÊt, Hµ T©y; Vò TuÊn Anh, NguyÔn Trung Thµnh 10Lý,
THPT NguyÔn Tr·i, H¶i D−¬ng; Vò ThÞ Hoµi 9C, THCS Ph¸t DiÖm, Kim S¬n, §oµn ViÖt C«ng 9K, THCS Lý Tù Träng,
Ph¹m ThÞ BÝch Th¶o 9E, THCS Tr−¬ng H¸n Siªu, Ninh B×nh; Hoµng B¸ TrÇn B¸ch Ph−êng Hµ Huy TËp, Lª Bao Vinh
9C, THCS Lª Lîi, NguyÔn V¨n Th¸i, Hoµng M¹nh Hµ 9A, THCS Hµ Huy TËp, L¹i Kim Kh¸nh, NguyÔn V¨n Kh¸nh
10A4, Khèi THPT Chuyªn, §H Vinh, NghÖ An; Bïi Quang Nam 10K, Khæng §øc Huy 10K1, THPT Long Ch©u Sa,
NguyÔn Hoµng Tïng, Hoµng Th¸i S¬n, NguyÔn §øc VIÖt 9A1, THCS L©m Thao, KiÒu ThÞ Thuý Ng©n 9B, THCS thÞ
trÊn L©m Thao, L©m Thao, Ph¹m ViÖt Dòng, ThÞ trÊn Phong Ch©u, Phó Ninh, NguyÔn Ngäc QuyÒn 9C, THCS Hanh
Cï, Thanh Ba, Bïi ViÖt Ph−¬ng, Ph¹m Minh TiÕn 9C, THCS NguyÔn Quang BÝch, Tam N«ng, NguyÔn Thanh B×nh 9E,
THCS V¨n Lang, ViÖt Tr×, Phó Thä; Tr−¬ng Gia Kh−¬ng 9/3, THCS Tam Vinh, Phó Ninh, Qu¶ng Nam; Vò ThÞ Nhung
10Lý, THPT Chuyªn Th¸i B×nh; NguyÔn Thu H−¬ng LýK16, Ng« TuÊn Dòng 10Lý, THPT Chuyªn Th¸i Nguyªn;
NguyÔn V¨n Tr×nh 10A1, THPT §«ng S¬n 1, Lª V¨n §¹o 9C, §ç Phóc ThÞnh 9I, Lª Ngäc Minh 9E, Ng« Nam Anh 9D,
THCS TrÇn Mai Ninh, Thanh Ho¸; NguyÔn V¨n Nam, §ç ThÞ Minh H−êng, NguyÔn ThÞ Lan Anh, NguyÔn ThÞ Thuû
9B, T¹ §øc M¹nh, §µo Quèc Dòng 9E, Phan Träng Quý 9A, TrÇn Hoµi Ch©u, THCS Yªn L¹c, Tr−¬ng Quang Khëi,
NguyÔn C«ng Hu©n, Ph¹m Minh TiÕn, Lª Duy C¶nh, V¨n §¨ng S¬n 9C, THCS VÜnh T−êng, Lª Thanh Ng©n S¬n 9A4,
THCS Hai Bµ Tr−ng, Phóc Yªn, NguyÔn V¨n Nam 10A1, THPT Yªn L¹c 2, VÜnh Phóc.

CS4/18.
CS4/18. Ng−êi ta t¹o ¶nh cña hai nguån s¸ng ®iÓm A vµ B nhê mét thÊu kÝnh héi tô. Nguån s¸ng A
n»m trªn trôc chÝnh vµ c¸ch thÊu kÝnh mét kho¶ng b»ng hai lÇn tiªu cù. Nguån s¸ng B n»m gÇn
trôc chÝnh, ®−êng nèi A vµ B t¹o víi trôc chÝnh mét gãc b»ng 30 0 . X¸c ®Þnh vÞ trÝ ®Æt mµn ¶nh
ph¼ng ®Ó ®ång thêi thu ®−îc ¶nh râ nÐt cña hai nguån s¸ng trªn.
Gi¶i: Tr−íc hÕt ta dùng ¶nh cña ®iÓm A: VÏ tia tíi ABI, kÎ trôc phô ®Ó x¸c ®Þnh tiªu ®iÓm phô F ' ,
vÏ tia khóc x¹ IF ' c¾t trôc chÝnh t¹i A' , A' lµ ®iÓm ¶nh cña A. Tõ h×nh vÏ dÔ dµng chøng minh
®−îc OA = OA' = 2 f víi f lµ tiªu cù cña thÊu kÝnh F (cã thÓ suy ra kÕt qu¶ trªn tõ c«ng thøc cña
thÊu kÝnh).
Tõ B vÏ tia tíi BO truyÒn th¼ng c¾t tia IF ' t¹i B ' , B ' chÝnh lµ ¶nh cña B. DÔ dµng suy ra gãc
IA' O b»ng 30 0 .
I
F’
B
A O 300 A’
0
30 F F
B’

VËy muèn thu ®−îc ¶nh râ nÐt cña A vµ B th× mµn ¶nh ph¶i ®Æt t¹i A' vµ nghiªng mét gãc 30 0 so
víi trôc chÝnh thÊu kÝnh däc theo ®−êng IA' B ' .
+ NÕu ®iÓm s¸ng B n»m xa thÊu kÝnh h¬n ®iÓm A th× còng lµm t−¬ng tù nh− trªn.
C¸c b¹n cã lêi gi¶i ®óng: Lª ThÞ Hång H¹nh 12Lý, THPT Chuyªn B¹c Liªu; NguyÔn ThiÖn 10Lý, THPT Chuyªn Lª
Quý §«n, B×nh §Þnh; §µo Ngäc C−êng 9/5, THCS Hoµ Kh¸nh, Liªn ChiÓu, §µ N½ng; Ph¹m §øc Minh 9/4, THCS
NguyÔn BØnh Khiªm, Biªn Hoµ, §ång Nai; Hµ ThÞ Minh Trang 9D, THCS Gi¶ng Vâ, Hµ Néi; Ng« Ngäc DiÖp 9D, THCS
Th¹ch ThÊt, Hµ T©y; NguyÔn V¨n Lîi 9C, THCS Th¹ch Xu©n, Th¹ch Hµ, Hµ TÜnh; Vò TuÊn Anh, NguyÔn Trung Thµnh
10Lý, THPT NguyÔn Tr·i, Tp. H¶i D−¬ng; Bïi Minh TiÕn 9B, THCS TrÇn Huy LiÖu, Vô B¶n, TrÇn Quang Ph¸t 9D,
THCS NguyÔn HiÒn, Nam Trùc, Nam §Þnh; NguyÔn §øcTr−¬ng HiÕu 10A1, NguyÔn Anh Th«ng, Vâ Hoµng HiÖp
10A4, Khèi THPT Chuyªn, §H Vinh, NghÖ An; NguyÔn Ngäc QuyÒn 9C, THCS Hanh Cï, Thanh Ba, KiÒu ThÞ Thuý
Ng©n 9B, THCS ThÞ trÊn L©m Thao, Hoµng Th¸i S¬n 9A1, THCS L©m Thao, Lª Quang Dòng 9A3, THCS GiÊy – PC,
Phó Ninh, Phó Thä; Ph¹m NguyÔn Phi Giao 11Lý, THPT Chuyªn TiÒn Giang; Gia Kh−¬ng 9/3, THCS Tam Trinh, Phó
Ninh, Qu¶ng Nam; Vò ThÞ Nhung 10Lý, THPT Chuyªn Th¸i B×nh; Lª §×nh Nam, NguyÔn V¨n Tr×nh 10A1, THPT
§«ng S¬n 1,TrÇn ThÞ Lan H−¬ng 10F, THPT Chuyªn Lam S¬n, Lª Ngäc Minh 9E, Ng« Nam Anh 9D, §ç Phóc ThÞnh
9F, Lª V¨n §¹o 9C, THCS TrÇn Mai Ninh, TrÇn SÜ Khiªm 9E, THCS §iÖn Biªn, Hoµng Quèc ViÖt 8A, THCS Lª Lîi,
Tp. Thanh Ho¸; §Æng §øc Xu©n 9D, THCS VÜnh Yªn, V¨n §¨ng S¬n, NguyÔn C«ng Hu©n, Ph¹m Minh TiÕn, Lª Duy
C¶nh, PhÝ Thu Hµ, Tr−¬ng Quang Khëi 9C, THCS VÜnh T−êng, VÜnh Phóc.

§Ýnh chÝnh
Trong sè 18 th¸ng 2 n¨m 2005 cña VL&TT, ë trang 7, cét ph¶i, cã mét sè lçi do in Ên, nay xin
söa l¹i nh− sau:

Dßng 4 ↓: nhiÖt ®é cña n−íc trong b×nh lµ 00 C .

Dßng 6 ↓: Q1 = S (0,45 − 0,25)Dn − C n (t − 0 ) .

Dßng 8 ↓: Q2 = S ⋅ 0,25 ⋅ Dnd ⋅ C nd ⋅ 20 + S ⋅ X ⋅ Dnd ⋅ λnd

Toµ so¹n ch©n thµnh xin lçi b¹n ®äc.

TRUNG häC PHæ TH¤NG

TH1/18. Mét ng−êi muèn lËt mét vËt cã d¹ng khèi lËp ph−¬ng c¹nh dµi L, khèi l−îng m ph©n bè
®Òu quanh mét trôc trïng víi mét c¹nh cña nã. Ng−êi ®ã t¸c dông vµo trung ®iÓm cña mét c¹nh
cña khèi mét lùc F theo ph−¬ng th¼ng ®øng.
a) T×m lùc F phô thuéc ®é cao h. Dùng ®å thÞ sù phô thuéc ®ã.
b) TÝnh c«ng cÇn thiÕt ®Ó lËt ®−îc khèi.

Gi¶i: a) Trôc quay n»m ngang ®i qua O, vËt quay quanh O nªn M Fr = M Pr

cos(45 + α ) = F L2 − h 2
L
P⋅
2 r
F
2  L2 − h 2 − h 
Mµ cos(45 + α ) = r
2  L 
 P
h
P  h  α
Suy ra: F = ⋅ 1 −  O
2 
2  L −h 
2

XÐt hµm sè f (h ) = 1 −
h h h
. Khi h t¨ng ⇒ t¨ng ⇒ 1 − gi¶m
L2 − h 2 L2 − h 2 L2 − h 2
⇒ f (h ) nghÞch biÕn. F
P P/2
Khi h = 0 ⇒ F =
2
L
Khi h = ⇒F =0
2 O h
§å thÞ cã d¹ng nh− h×nh bªn. L/ 2

b) C«ng cÇn thiÕt ®Ó lËt ®−îc khèi chÝnh b»ng ®é lín c«ng cña träng lùc. §Ó lËt ®−îc khèi,
 L 
träng t©m ë vÞ trÝ cao nhÊt   . Do ®ã :
 2
 A = P
 L L
−  = P⋅L⋅
2 −1
= mg
L 2 −1
.
( )
 2 2 2 2
Lêi gi¶i trªn lµ cña b¹n: NguyÔn V¨n Ngäc 10A1, THPT Chuyªn VÜnh Phóc.
C¸c b¹n cã lêi gi¶i ®óng: NguyÔn §øc Giang 10Lý THPT Chuyªn B¾c Giang; NguyÔn C«ng D−ìng 11Lý, THPT
Chuyªn B¾c Ninh; Lª Thanh C−êng 12C4, THPT Hïng V−¬ng, PleiKu, Gia Lai; NguyÔn Quang Huy K18B, ThÕ §øc
B¸ch 11A Khèi Chuyªn Lý, §HQG Hµ Néi; NguyÔn Trung Thµnh 10Lý THPT NguyÔn Tr·i, H¶i D−¬ng; Ph¹m TuÊn
HiÖp 11Lý PTNK TrÇn Phó, H¶i Phßng; Hoµng Xu©n HiÕu 10A3, Ng« Sü Long 11A3 THPT Chuyªn Phan Béi Ch©u,
Vâ Hoµng HiÖp, NguyÔnAnh Th«ng 10A4 §H Vinh, NghÖ An; Hµ Kim Dung 11Lý THPT Chuyªn Hïng V−¬ng, Phó
Thä; Lª V¨n §Þnh, §ç ViÖt Dòng, Lª Quang Long 11F, THPT Chuyªn Lam S¬n, Thanh Ho¸; Ng« Thu Hµ Lý 11
THPT Chuyªn Th¸i Nguyªn; NguyÔn TiÕn §¹t 10A3, NguyÔn M¹nh C−êng 11A10 THPT Chuyªn VÜnh Phóc.

TH2/18. Trªn mét mÆt ®Üa xèp n»m ngang cã ®Æt mét miÕng cao su nhá ®−îc buéc vµo mét sîi
d©y kh«ng d·n cã chiÒu dµi L (xem h×nh vÏ). §Çu kia cña d©y ®−îc buéc vµo mét vµnh tr¬n, nhá
vµ nhÑ ®−îc ®Æt bao quanh phÇn nhá cña trôc quay ®i qua t©m ®Üa. BiÕt r»ng vµnh n»m ë ®é cao
c¸ch ®Üa mét kho¶ng H < L, cßn b¸n kÝnh cña ®Üa lín h¬n L2 − H 2 . Ng−êi ta cho ®Üa quay víi
vËn tèc gãc t¨ng dÇn. Hái miÕng cao su cã thÓ cã vËn tèc tèi ®a b»ng bao nhiªu sau mét thêi gian
®ñ dµi kÓ tõ khi ®Üa b¾t ®Çu quay? Bá qua ma s¸t víi kh«ng khÝ.
Gi¶i: Cho ®Üa quay víi vËn tèc gãc ω t¨ng dÇn th× miÕng cao su sÏ dÇn di chuyÓn ra vÞ trÝ biªn. XÐt
trong hÖ quy chiÕu g¾n víi ®Üa. DÔ thÊy vËn tèc miÕng cao su ®¹t gi¸ trÞ cùc ®¹i khi nã kh«ng cßn
r r
nÐn lªn mÆt xèp vµ quay æn ®Þnh d−íi t¸c dông cña: träng lùc P , lùc qu¸n tÝnh li t©m Fq vµ lùc
r
c¨ng d©y T .
ω

r rα
−P T H
r α
F1 • R
r
P
Fq mω 02 R ω 02 R R ω 02 R g
Tõ h×nh vÏ ta cã: tgα = = = ⇒ = → ω0 =
P mg g H g H

→ Vmax = ω 0 R = ω 0 L2 − H 2 =
(
g L2 − H 2 )
H
Lêi gi¶i trªn lµ cña b¹n: Hµ ViÖt Anh 10F, THPT Chuyªn Lam S¬n, Thanh Ho¸.
C¸c b¹n cã lêi gi¶i ®óng: NguyÔn V¨n Ph−¬ng 10A1 THPT Vâ ThÞ S¸u, H. §Êt §á, Bµ RÞa Vòng Tµu; NguyÔn §øc
Giang 10Lý THPT Chuyªn B¾c Giang; NguyÔn C«ng D−ìng 11Lý, THPT Chuyªn B¾c Ninh; Hoµng Xu©n HiÕu 10A3,
Ng« Sü Long, NguyÔn C¶nh HiÕu 11A3 THPT Chuyªn Phan Béi Ch©u, Vâ Hoµng HiÖp, NguyÔn Thanh H¶i, NguyÔn
Anh Th«ng 10A4 §H Vinh, NghÖ An; KiÒu Anh 11Lý, THPT Chuyªn H¹ Long, Qu¶ng Ninh; Tr−¬ng Gia To¹i 11Lý
THPT Chuyªn NguyÔn BØnh Khiªm, Qu¶ng Nam; NguyÔn Tïng L©m, LªKh¾c S¬n, NguyÔn Ngäc B¸, §ç ViÖt Dòng
11F, THPT Chuyªn Lam S¬n, Thanh Ho¸; L©m TÊn Ph¸t, Ph¹m NguyÔn Phi Giao 11Lý THPT Chuyªn TiÒn Giang;
NguyÔn Minh Kh−¬ng, Cï Quèc C−êng, NguyÔn V¨n B¾c, Lª §×nh Anh, NguyÔn TiÕn §¹t 10A3, NguyÔn Huy
Toµn10A10, Chu Hoµi L©m, Ng« ViÖt C−êng, NguyÔn Ngäc H−ng, Vò Ngäc Quang, NguyÔn Duy Long, TrÇn Trung
§øc 11A3 THPT Chuyªn VÜnh Phóc.
TH3/18. Mét b×nh h×nh trô cã tiÕt diÖn lµ S, chiÒu dµi L chøa n mol khÝ lÝ t−ëng cã khèi l−îng mol lµ
µ. Cho b×nh chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn víi gia tèc a däc theo chiÒu dµi cña b×nh. BiÕt nhiÖt ®é khÝ trong
b×nh lµ T kh«ng ®æi.
a) TÝnh hiÖu sè gi÷a khèi l−îng riªng cña khÝ t¹i mét ®iÓm s¸t ®¸y sau víi khèi l−îng riªng t¹i ®iÓm
s¸t ®¸y tr−íc trong b×nh.
b) TÝnh khèi l−îng riªng t¹i ®iÓm c¸ch ®Òu hai ®¸y b×nh.
Gi¶i: Chän hÖ quy chiÕu chuyÓn ®éng víi gia tèc a víi trôc to¹ ®é Ox nh− h×nh vÏ.

(p+dp) . S p. S
Fqt

O dx
L x x

XÐt mét khèi l−îng khÝ nhá ( dm ) ë to¹ ®é x cã thÓ tÝch lµ (S ⋅ dx ) . Gäi ρ lµ khèi l−îng riªng cña
khÝ. Khi hÖ c©n b»ng, ta cã:
− ( p + dp ) ⋅ S = p ⋅ S + dm ⋅ a ⇔ dp ⋅ S = − ρ ⋅ S ⋅ dx ⋅ a ⇔ dp = − ρadx (1)
m
Tõ ph−¬ng tr×nh tr¹ng th¸i, pV = ⋅ RT , ta cã:
µ
m RT RT RT
p= ⋅ =ρ⋅ ⇒ dp = ⋅ dρ ( 2)
V µ µ µ
TR dρ µa
Tõ (1) vµ (2) suy ra: − ρadx = ⋅ dρ ⇒ =− ⋅ dx
µ ρ RT

dρ µa µa
hay: ∫ = −∫ ⋅ dx ⇔ ln ρ = − ⋅ x + ln A (A lµ h»ng sè).
ρ RT RT

µa
ρ µa − ⋅x
⇔ ln =− ⋅ x ⇔ρ = A⋅ e RT
A RT
µa
m n⋅µ nµ − RT ⋅x
Khi a = 0 ⇒ ρ = A = = ⇒ρ= ⋅e .
V SL SL
a) HiÖu khèi l−îng riªng t¹i ®iÓm s¸t ®¸y sau vµ s¸t ®¸y tr−íc trong b×nh lµ:
µa µa
nµ − RT ⋅0 nµ − RT ⋅L nµ  −
µa
⋅L 
∆ρ = ⋅e − ⋅e ⇒ ∆ρ = 
⋅ 1 − e RT 

SL SL SL  
 µa L
nµ − RT ⋅ 2
b) Khèi l−îng riªng ë ®iÓm c¸ch ®Òu 2 ®¸y lµ: ρ 0 = ⋅e .
SL
C¸c b¹n cã lêi gi¶i ®óng: Hµ ViÖt Anh 11F, THPT Chuyªn Lam S¬n, Thanh Ho¸; NguyÔn Quang Huy K18B, Khèi
Chuyªn Lý, §HQG Hµ Néi.
TH4/18. Mét b×nh chøa chÊt láng vµ h¬i b·o hoµ cña nã. Trong qu¸ tr×nh gi·n në ®¼ng nhiÖt thÓ
tÝch cña h¬i chiÕm chç t¨ng lªn 3 lÇn cßn ¸p suÊt h¬i gi¶m hai lÇn. TÝnh tØ lÖ khèi l−îng cña chÊt
láng vµ h¬i chøa trong b×nh lóc ®Çu. Coi thÓ tÝch chÊt láng chiÕm chç lµ kh«ng ®¸ng kÓ.
Gi¶i: Gäi khèi l−îng h¬i b·o hoµ lµ m1 , khèi l−îng chÊt láng lµ m2 vµ thÓ tÝch h¬i b·o hoµ lµ V1 .
m1
Ta viÕt ®−îc ph−¬ng tr×nh tr¹ng th¸i cho h¬i b·o hoµ: P1 ⋅ V1 = ⋅ R ⋅T (1) .
µ
Khi t¨ng thÓ tÝch trong ®iÒu kiÖn ®¼ng nhiÖt, ¸p suÊt cña h¬i gi¶m, chøng tá h¬i ®· chuyÓn tõ tr¹ng
th¸i b·o hoµ sang h¬i kh«, do vËy chÊt láng trong b×nh ®· ho¸ h¬i hÕt.
m
Gäi m lµ tæng khèi l−îng cña h¬i khi ®ã, ta cã: P2V2 = ⋅ RT ( 2)
µ
P2V2 m m1 + m2
Tõ (1) vµ (2) ⇒ = = .
P1V1 m1 m1
P2 1 V2 m β 1
MÆt kh¸c: = ; = β ⇒ 2 = −1 =
P1 α V1 m1 α 2
m2 1
VËy tû lÖ khèi l−îng cña chÊt láng vµ cña h¬i b·o hoµ lóc ban ®Çu chøa trong b×nh lµ = .
m1 2
C¸c b¹n cã lêi gi¶i ®óng: NguyÔn C«ng D−ìng 11Lý, THPT Chuyªn B¾c Ninh; Phan Ngäc Vinh 11Lý, §inh Thµnh
Quang 10Lý THPT Chuyªn Lª Quý §«n, B×nh §Þnh’ NguyÔn Quang Huy K18B, Khèi Chuyªn Lý, §HQG Hµ Néi;
Ph¹m TuÊn HiÖp 11Lý PTNK TrÇn Phó, H¶i Phßng; Ng« Sü Long, NguyÔn C¶nh HiÕu, Lª Thanh H¶i 11A3 THPT
Chuyªn Phan Béi Ch©u, NghÖ An; NguyÔn V¨n Ph−¬ng K16 – 3, THPT Chuyªn Tuyªn Quang; NguyÔn Tïng L©m,
Lª Kh¾c S¬n, NguyÔn Ngäc B¸, §ç ViÖt Dòng 11F, THPT Chuyªn Lam S¬n, NguyÔn ViÕt Tuyªn 11A7 THPT Lª Lîi,
Thä Xu©n Thanh Ho¸; Cï Quèc C−êng, NguyÔn Thµnh C«ng A, NguyÔn V¨n B¾c 10A3, TrÇn Trung §øc, Ng« ViÖt
C−êng, NguyÔn Ngäc H−ng, Vò Ngäc Quang, Chu Hoµi L©m, L−¬ng V¨n Th−ëng, NguyÔn Duy Long 11A3 THPT
Chuyªn VÜnh Phóc; Ng« Thu Hµ, Bïi Duy B×nh, Vò V¨n TuÊn 11 Lý THPT Chuyªn Th¸i Nguyªn.

TH5/18. Hai qu¶ cÇu kim lo¹i cïng khèi l−îng m, cã b¸n kÝnh t−¬ng øng lµ r vµ 2r, t©m cña chóng
c¸ch nhau 4r, ®−îc ®Æt trong mét ®iÖn tr−êng ®Òu E cã h−íng tõ qu¶ lín ®Õn qu¶ nhá. Qña cÇu
lín h¬n ®−îc tÝch ®iÖn q (kq / r 2 << E ) , qu¶ cÇu nhá kh«ng mang ®iÖn. Ng−êi ta th¶ ®ång thêi
c¸c qu¶ cÇu. Thêi gian gi÷a va ch¹m thø nhÊt vµ va ch¹m thø hai lµ τ . T×m thêi gian gi÷a lÇn va
ch¹m thø n vµ lÇn thø (n +1) vµ qu·ng ®−êng mµ mçi qu¶ cÇu ®i ®−îc trong kho¶ng thêi gian Êy.
Gia tèc cña c¸c qu¶ cÇu b»ng bao nhiªu sau thêi gian ®ñ lín. Xem r»ng c¸c va ch¹m lµ tuyÖt ®èi
®µn håi vµ thêi gian x¶y ra va ch¹m lµ rÊt nhá.
Gi¶i:
Khi c¸c qu¶ cÇu ®−îc bu«ng ra, qu¶ cÇu nhá vÉn cßn ®øng yªn (ë ®©y ta bá qua t¸c dông cña
träng lùc). Qña cÇu lín b¾t ®Çu chuyÓn ®éng víi gia tèc a = qE / m; sau thêi gian
t = 2( R0 − 3r ) / a = 2r / a nã tiÕn gÇn tíi qu¶ cÇu nhá víi vËn tèc u = at = 2ar . Sau va
ch¹m hai qu¶ cÇu trao ®æi vËn tèc cho nhau: qu¶ cÇu lín ngay sau va ch¹m cã vËn tèc b»ng 0 vµ
qu¶ cÇu nhá cã vËn tèc u = 2ar . V× c¸c qu¶ cÇu ®Òu lµm b»ng kim lo¹i nªn khi va ch¹m ®iÖn
tÝch q ph©n bè trªn c¶ hai qu¶ cÇu. Gi¶ sö αq lµ ®iÖn tÝch cña qu¶ lín sau va ch¹m (α < 1) khi ®ã
®iÖn tÝch cña qu¶ cÇu nhá lµ (1 − α )q . DÔ dµng thÊy r»ng trong nh÷ng va ch¹m tiÕp sau, ®iÖn tÝch
cña mçi qu¶ cÇu kh«ng thay ®æi. Trong thêi gian gi÷a hai va ch¹m gia tèc cña hai qu¶ cÇu lµ:
αqE / m = αa (qu¶ cÇu lín) vµ (1 − α )qE / m = (1 − α )a (qu¶ cÇu nhá). Cø mçi va ch¹m c¸c qu¶
cÇu l¹i trao ®æi vËn tèc cho nhau.
Va ch¹m thø hai x¶y ra qua thêi gian τ sau va ch¹m thø nhÊt. Tõ ®iÒu kiÖn qu·ng ®−êng ®i ®−îc
b»ng nhau cña hai qu¶ cÇu trong kho¶ng thêi gian gi÷a va ch¹m thø nhÊt vµ thø hai:
αa (1 − α )a 2
τ 2 = 2arτ + τ
2 2
a 2ar
ta t×m ®−îc: αa = +
2 τ
a
Tr−íc va ch¹m thø hai, qu¶ cÇu lín vµ nhá cã vËn tèc lÇn l−ît lµ αaτ = τ + 2ar vµ
2
aτ
2ar + (1 − α )aτ = .
2
§Ó x¸c ®Þnh thêi gian gi÷a va ch¹m thø hai vµ thø ba ta chuyÓn sang hÖ quy chiÕu chuyÓn ®éng
víi vËn tèc aτ / 2 (vËn tèc cña qu¶ cÇu lín ngay sau va ch¹m thø hai). Trong hÖ quy chiÕu nµy t¹i
thêi ®iÓm ®Çu qu¶ cÇu lín cã vËn tèc b»ng kh«ng cßn qu¶ cÇu nhá cã vËn tèc 2ar . Nh−ng ®iÒu
®ã cã nghÜa lµ thêi gian gi÷a va ch¹m thø hai vµ thø ba còng b»ng τ .
B»ng lËp luËn t−¬ng tù ta ®i dÕn kÕt luËn r»ng thêi gian gi÷a hai va ch¹m liªn tiÕp ®Òu b»ng τ . Tõ
nh÷ng tÝnh to¸n ë trªn ta dÔ dµng thÊy r»ng vËn tèc cña qu¶ cÇu lín sau va ch¹m thø n b»ng
aτ
(n − 1) . Tõ ®ã ta t×m ®−îc mµ mçi qu¶ cÇu ®i ®−îc gi÷a va ch¹m thø n vµ n +1 b»ng:
2
aτ αa aτ 2 1 2ar
S= (n − 1)τ + τ 2 = (n − ) + τ.
2 2 2 2 2
VËy gia tèc trung b×nh mµ hÖ (khèi t©m cña hai qu¶ cÇu) sÏ chuyÓn ®éng sau thêi gian ®ñ lín b»ng:

qE
a tb = .
2m
T×m hiÓu s©u thªm vËt lý s¬ cÊp

Ph−¬ng ph¸p gi¶i c¸c bµi to¸n cã lùc ph©n t¸n

Khi gi¶i c¸c bµi tËp trong c¸c phÇn kh¸c nhau cña m«n vËt lý, ta th−êng gÆp c¸c t×nh huèng trong
®ã c¸c lùc ®−îc ph©n bè liªn tôc trªn mét ®−êng hay trªn mét mÆt nµo ®ã. Th−êng ng−êi ta yªu
cÇu ph¶i tÝnh hoÆc lµ tæng hîp cña c¸c lùc ®ã hoÆc lµ tÝnh c¸c lùc c¨ng hoÆc ®é biÕn d¹ng cña vËt
do c¸c lùc ®ã t¸c dông. Cã hai ph−¬ng ph¸p rÊt tiÖn dông ®Ó gi¶i c¸c bµi to¸n nh− vËy. Ph−¬ng
ph¸p thø nhÊt cã tªn lµ ph−¬ng ph¸p vi ph©n, trong ®ã ng−êi ta ph©n tÝch c¸c lùc t¸c dông lªn
mét phÇn tö nhá cña ®−êng hoÆc mÆt, ®ång thêi trong kÕt qu¶ cuèi cïng kh«ng cã mÆt c¸c phÇn tö
nhá ®ã. Ph−¬ng ph¸p thø hai cã tªn lµ ph−¬ng ph¸p tÝch ph©n, trong ®ã ta tiÕn hµnh lÊy tæng
theo c¸c phÇn tö nhá, ®ång thêi tËn dông tÝnh chÊt ®èi xøng cña bµi to¸n, tr¸nh tèi ®a viÖc lÊy tÝch
ph©n trùc tiÕp. L−u ý r»ng hai ph−¬ng ph¸p nµy Ýt khi t¸ch rêi nhau mµ th−êng liªn hÖ chÆt chÏ víi
nhau. §Ó b¹n ®äc hiÓu râ c¸c ph−¬ng ph¸p nµy, d−íi ®©y chóng ta sÏ xÐt mét sè vÝ dô.

VÝ dô 1. Mét ®iÖn tÝch ®iÓm q ®Æt ë t©m cña mét vµnh máng b¸n kÝnh R. Trªn vµnh cã ®iÖn tÝch Q
ph©n bè ®Òu cïng dÊu víi q. H·y t×m lùc c¨ng cña vµnh. Bá qua t−¬ng t¸c cña c¸c ®iÖn tÝch trªn
vµnh.

Gi¶i. Ta sÏ gi¶i bµi to¸n nµy b»ng hai ph−¬ng ph¸p.

Ph−¬ng ph¸p 1. Tr−íc hÕt ta h·y tÝnh lùc c¨ng cña mét phÇn tõ trªn vµnh øng víi gãc ë t©m lµ
∆α r
∆α (H.1). PhÇn tö nµy mang ®iÖn tÝch b»ng ∆Q = Q vµ chÞu t¸c dông cña lùc ®Èy ∆F tõ q
2π
r r
vµ hai lùc c¨ng cã ®é lín b»ng nhau T1 vµ T2 (T1 = T2 = T ) . Gãc gi÷a hai lùc c¨ng nµy
b»ng π − ∆α .

H×nh 1.

Hîp lùc cña hai lùc c¨ng nµy ( l−u ý gãc ∆α lµ nhá) cã ®é lín b»ng T∆α . Khi nµy ®iÒu kiÖn c©n
b»ng cña phÇn tö ®ang xÐt cã d¹ng:
1 q∆Q 1 qQ
T∆α = ∆F = hay T = .
4πε 0 R 2
4πε 0 2πR 2
Ph−¬ng ph¸p 2. Tr−íc hÕt ta xÐt c¸c lùc t¸c dông lªn mét nöa vµnh (H.2). Trªn nöa vµnh nµy t¸c
dông hai lùc c¨ng song song. Tæng cña hai lùc c¨ng ®ã b»ng 2T c©n b»ng víi lùc tæng hîp cña tÊt
c¶ c¸c lùc tÜnh ®iÖn t¸c dông lªn nh÷ng phÇn tö kh¸c nhau cña nöa vµnh. Do tÝnh ®èi xøng, ta dÔ
dµng thÊy r»ng lùc tæng hîp cña c¸c lùc tÜnh ®iÖn h−íng theo trôc y.
 H×nh 2

Tõ ®iÒu kiÖn c©n b»ng ta suy ra:

q∆Q
1
2T = F = ∑ ∆F y = ∑ cos α
4πε 0 R 2
1 q Q∆l 1 q Q∆x
= ∑ cos α = ∑
4πε 0 R 2 2πR 4πε 0 R 2 2πR
1 q Q2R 1 qQ
= =2 .
4πε 0 R 2πR
2
4πε 0 2πR 2
Tõ ®©y dÔ dµng nhËn l¹i ®−îc kÕt qu¶ cña ph−¬ng ph¸p 1.

ý nghÜa cña c¸ch tÝnh to¸n trªn lµ ë chç: thay v× lÊy h×nh chiÕu cña lùc t¸c dông lªn c¸c phÇn tö
trªn trôc y, chóng ta chiÕu c¸c phÇn tõ ®ã lªn trôc x: ∆l cos α = ∆x . Lµm nh− vËy tùa nh− chóng
ta “uèn th¼ng” nöa vßng trßn vµ khi ®ã tÊt c¶ c¸c lùc trë nªn song song víi nhau.

Còng l−u ý r»ng, theo ®Þnh luËt III Newton, chóng ta còng ®ång thêi tÝnh ®−îc lùc do nöa vµnh t¸c
dông lªn ®iÖn tÝch q, tøc lµ sÏ t×m ®−îc c−êng ®é ®iÖn tr−êng do nöa vµnh cã ®iÖn tÝch Q1 = Q / 2
g©y ra t¹i t©m cña nã:
F 1 2Q1 Q1
E= = = .
q 4πε 0 πR 2
2π ε 0 R 2
2

Tho¹t nh×n, ph−¬ng ph¸p thø hai cã vÎ cång kÒnh vµ kh«ng ®−îc tù nhiªn l¾m. Tuy nhiªn, trong
mét sè tr−êng hîp, ®Æc biÖt lµ khi tÝnh c¸c hîp lùc, ph−¬ng ph¸p nµy l¹i tá ra rÊt tiÖn lîi.

VÝ dô 2. Mét vßng d©y dÉn kÝn, ph¼ng ®Æt trong mét tõ tr−êng ®Òu cã c¶m øng tõ B vµ vu«ng gãc
víi c¸c ®−êng c¶m øng tõ. C−êng ®é dßng ®iÖn ch¹y trong vßng lµ I. H·y tÝnh søc c¨ng cña vßng
d©y trong hai tr−êng hîp sau: 1) vßng cã d¹ng h×nh trßn b¸n kÝnh R. 2) Vßng cã d¹ng lµ mét elip
cã b¸n kÝnh hai trôc lµ a vµ b. Trong tr−êng hîp thø hai cÇn t×m lùc c¨ng t¹i giao ®iÓm cña elip víi
c¸c trôc. Bá qua lùc t−¬ng t¸c tõ g÷a c¸c phÇn cña vßng d©y.

Gi¶i. Truêng hîp a) vÒ thùc chÊt gièng nh− VÝ dô 1 vµ cã thÓ gi¶i b»ng hai ph−¬ng ph¸p nªu ë
trªn. Khi gi¶i b»ng ph−¬ng ph¸p vi ph©n ta nhËn ®−îc ph−¬ng tr×nh liªn hÖ lùc c¨ng víi lùc tõ (lùc
Ampe) do tõ tr−êng t¸c dông lªn vßng d©y:

IB(R∆α ) = T∆α
Tõ ®ã tÝnh ®−îc:
T = IBR .
Tuy nhiªn dÔ dµng thÊy r»ng c¸ch gi¶i nµy kh«ng thÓ ¸p dông cho tr−êng hîp vßng d©y lµ elip
®−îc. Nh−ng ph−¬ng ph¸p thø hai th× cã thÓ ¸p dông ®−îc c¶ cho hai tr−êng hîp cña ®Ò bµi. §Ó
r
t×m lùc c¨ng cña vßng d©y t¹i c¸c ®iÓm A vµ C cña elip, ta cÇn ph¶i tÝnh lùc tõ F t¸c dông vµo nöa
vßng d©y kÒ víi c¸c ®iÓm nµy.

H×nh 3

H×nh chiÕu cña lùc nµy lªn c¸c trôc x vµ y lÇn l−ît b»ng:
Fx = ∑ ∆Fx = ∑ IB∆l sin α = ∑ IB∆y = 0
Fy = ∑ ∆Fy = ∑ IB∆l cos α = ∑ IB∆x = IB ⋅ 2a
Tõ ®iÒu kiÖn c©n b»ng suy ra lùc tõ b»ng tæng hai lùc c¨ng, ta cã:
T A = TC = IBa .
T−¬ng tù ta tÝnh ®−îc lùc c¨ng t¹i c¸c ®iÓm D vµ K:
TD = TK = IBb .
Cã thÓ thÊy r»ng c¸ch tÝnh nµy ¸p dông ®−îc cho mét phÇn vßng d©y cã d¹ng bÊt k×. Do vËy ta cã
thÓ ph¸t biÓu kh¼ng ®Þnh sau: lùc do mét tõ tr−êng ®Òu t¸c dông lªn mét phÇn vßng d©y cã h×nh
d¹ng bÊt k× nèi hai ®iÓm b»ng lùc t¸c dông lªn ®o¹n th¼ng cã cïng dßng ®iÖn ch¹y qua nèi hai
®iÓm ®ã. ý nghÜa cña kh¼ng ®Þnh nµy lµ ë chç: lùc toµn phÇn do tõ tr−êng t¸c dông lªn mét vßng
d©y kÝn cã dßng ®iÖn ch¹y qua ph¶i b»ng kh«ng (v× nÕu kh«ng sÏ vi ph¹m ®Þnh luËt b¶o toµn n¨ng
l−îng).

VÝ dô 3. Mét vµnh máng b¸n kÝnh R vµ khèi l−îng m quay xung quanh trôc cña nã víi vËn tèc gãc
ω . T×m lùc c¨ng cña vµnh.
Gi¶i. Chóng ta h·y viÕt ®Þnh luËt II Newton cho mét phÇn tö cña vµnh. Tæng hîp hai lùc c¨ng t¸c
dông lªn phÇn tö sÏ truyÒn cho nã mét gia tèc h−íng t©m:
∆α 2
T∆α = m ω R
2π
Tõ ®ã suy ra:
mω 2 R
T= .
2π

C¸ch gi¶i nµy t−¬ng tù nh− ph−¬ng ph¸p vi ph©n trong tr−êng hîp tÜnh. Nh−ng liÖu cã ¸p dông
®−îc ph−¬ng ph¸p tÝch ph©n trong tr−êng hîp nµy kh«ng? NÕu chóng ta viÕt ®Þnh luËt II Newton
cho nöa vµnh th× trong c«ng thøc ®èi víi gia tèc h−íng t©m cña khèi t©m cña nöa vµnh sÏ cã mÆt
kho¶ng c¸ch rkt tõ khèi t©m ®Õn trôc:

m 2
2T = ω rkt
2

Do ®ã, nÕu chóng ta biÕt rkt th× sÏ tÝnh ®−îc lùc c¨ng T b»ng ph−¬ng ph¸p thø hai. MÆt kh¸c còng
cã thÓ dïng chÝnh ph−¬ng tr×nh trªn ®Ó x¸c ®Þnh rkt : thay T tÝnh ®−îc b»ng ph−¬ng ph¸p thø nhÊt
vµo, ta ®−îc:
2R
rkt =
π

VÝ dô 4. Mét vµnh nh«m máng b¸n kÝnh R =10cm quay xung quanh trôc cña nã. Hái víi vËn tèc
gãc b»ng bao nhiªu th× vßng sÏ bÞ ®øt g·y, biÕt r»ng ®iÒu nµy sÏ x¶y ra khi vßng ph¶i chÞu mét øng
suÊt c¬ häc σ g = 2.10 7 N / m 2 . Khèi l−îng riªng cña nh«m ρ = 2700kg / m 3 .
Gi¶i. §iÒu kiÖn vßng bÞ ®øt g·y cã thÓ viÕt d−íi d¹ng:

T
=σg
S
trong ®ã T lµ lùc c¨ng cña vßng, S lµ diÖn tÝch tiÕt diÖn. Thay gi¸ trÞ cña T tÝnh ®−îc ë vÝ dô tr−íc
vµo, víi l−u ý r»ng m = ρS ⋅ 2πR , ta ®−îc:
1 σg
ω= ≈ 10 3 ( s −1 )
R ρ
§iÒu lÝ thó lµ kÕt cña nµy kh«ng phô thuéc vµo bÒ dµy cña vµnh.

B©y giê chóng ta chuyÓn sang xÐt c¸c vÝ dô trong ®ã c¸c vËt kh«ng ph¶i lµ mét ®−êng mµ lµ mét
mÆt. Th−êng trong nh÷ng tr−êng hîp nµy, ng−êi ta hay dïng ph−¬ng ph¸p thø hai (tøc ph−¬ng
ph¸p tÝch ph©n). Tuy nhiªn, b¹n còng nªn tù thö gi¶i b»ng ph−¬ng ph¸p vi ph©n xem sao.

VÝ dô 5. Bªn trong mét mÆt cÇu b¸n kÝnh R ng−êi ta t¹o mét ¸p suÊt d− p. Hái bÒ dÇy cña mÆt cÇu
ph¶i b»ng bao nhiªu ®Ó khi ®ã mÆt cÇu kh«ng bÞ xÐ r¸ch? BiÕt r»ng ®iÒu ®ã x¶y ra khi øng suÊt cã
gi¸ trÞ b»ng σ th .

Gi¶i. Tõ ®iÒu kiÖn c©n b»ng cña b¸n cÇu suy ra r»ng lùc ®µn håi t¹i tiÕt diÖn ®¸y b»ng tæng hîp
c¸c ¸p lùc:

σ ⋅ 2πRd = F
§Ó tÝnh lùc tæng hîp nµy cÇn l−u ý r»ng nã h−íng theo trôc ®èi xøng cña b¸n cÇu (xem H.4) :
F = ∑ p∆S cos α = ∑ p∆S ' = pπR 2
Còng nh− trong c¸c VÝ dô 1 vµ 2 thay v× chiÕu lùc, ta chiÕu yÕu tè diÖn tÝch ∆S trªn mÆt ph¼ng mµ
b¸n cÇu tùa trªn nã (tøc lµ ta “uèn ph¼ng” b¸n cÇu). Thay kÕt qu¶ võa t×m ®−îc cña F vµo c«ng
th−ec tr−íc ®ã, ta ®−îc:
 pR
σ=
2d
Tõ ®iÒu kiÖn σ < σ th , suy ra
pR
d>
2σ th

H×nh 4

Chó ý r»ng bµi to¸n nµy rÊt gièng bµi to¸n tÝnh ¸p suÊt d− d−íi mÆt cong cña chÊt láng, xuÊt hiÖn
do cã søc c¨ng bÒ mÆt. Trong tr−êng hîp ®ã ®iÒu kiÖn c©n b»ng cña mµng bÒ mÆt cã d¹ng:
σ ⋅ 2π = pπR 2
trong ®ã σ lµ hÖ sè søc c¨ng mÆt ngoµi cña chÊt láng. Tõ ®ã ta nhËn ®−îc:

2σ
p= .
R2
T−¬ng tù nh− tr−êng hîp c¸c vËt th¼ng (VÝ dô 2), viÖc tÝnh ¸p lùc tæng hîp cã thÓ më réng cho mét
mÆt bÊt k×. Cô thÓ lµ: nÕu ¸p suÊt kh«ng ®æi th× ¸p lùc tæng hîp t¸c dông lªn mét mÆt tuú ý tùa trªn
mét phÇn mÆt ph¼ng sÏ b»ng ¸p lùc ®Æt vµo phÇn mÆt ph¼ng ®ã. ý nghÜ cña kh¼ng ®Þnh nµy lµ ë
chç: ¸p lùc toµn phÇn trªn mét mÆt kÝn bÊt k× b»ng kh«ng (nÕu ¸p suÊt kh«ng ®æi).

HiÓu ®−îc ý nghÜa vËt lý cña mét ®¹i l−îng cÇn tÝnh ®«i khi cho phÐp ta ®¬n gi¶n bµi to¸n tho¹t
nh×n t−ëng phøc t¹p ®i rÊt nhiÒu.

VÝ dô 6. Mét qu¶ chu«ng máng h×nh b¸n cÇu b¸n kÝnh R ®Æt trªn mÆt ph¼ng n»m ngang. Qua mét
lç nhá ë ®Ønh, ng−êi ta rãt n−íc vµo trong chu«ng. X¸c ®Þnh khèi l−îng cña chu«ng, biÕt r»ng t¹i
thêi ®iÓm cho¸n ®Çy chu«ng, n−íc sÏ ch¶y ra ngoµi?
Gi¶i. §iÒu kiÖn ®Ó n©ng chu«ng lªn khái mÆt ph¼ng ngang qui vÒ ®iÒu kiÖn tæng ¸p lùc do n−íc t¸c
dông lªn chu«ng b»ng träng lùc cña chu«ng:
FA = mg
ViÖc tÝnh tæng ¸p lùc t¸c dông lªn chu«ng phøc t¹p h¬n trong vÝ dô tr−íc. V× ¸p suÊt t¹i nh÷ng ®iÓm
kh¸c nhau kh«ng nh− nhau, nªn ta kh«ng thÓ tr¸nh ®−îc sÏ ph¶i tÝnh tÝch ph©n. Nh−ng nÕu l−u ý
r»ng ¸p lùc cÇn t×m kh«ng chØ ®Æt vµo chu«ng mµ cßn vµo c¶ n−íc n÷a th× ta cã thÓ t×m lùc ®ã tõ
®iÒu kiÖn c©n b»ng cña thÓ tÝch n−íc:
m n g + FA = pπR 2
 2
trong ®ã m n = ρ n ⋅ πR 3 lµ khèi l−îng cña n−íc vµ p = ρ n gR - ¸p suÊt cña n−íc trªn mÆt
3
ph¼ng n»m ngang (xem VÝ dô 5). Tõ ®ã ta nhËn ®−îc:
1
FA = ρ nπR 3 g
3
1
hay m = ρ nπR 3 .
3
VÝ dô 7. §iÖn tÝch Q ®−îc ph©n bè ®Òu trªn bÒ mÆt mét b¸n cÇu b¸n kÝnh R. H·y tÝnh c−êng ®é
®iÖn tr−êng t¹i t©m b¸n cÇu ®ã.
Gi¶i. Nh− ®· nãi trong VÝ dô 1, bµi to¸n nµy ®ång nhÊt víi bµi to¸n tÝnh lùc do mét ®iÖn tÝch ®iÓm
®Æt t¹i t©m t¸c dông lªn mét mÆt b¸n cÇu tÝch ®iÖn ®Òu. Nh−ng trong vÝ dô nµy chóng ta sÏ tiÕn
hµnh tÝnh trùc tiÕp c−êng ®é ®iÖn tr−êng.
V× c−êng ®é ®iÖn tr−êng h−íng däc theo trôc ®èi xøng cña b¸n cÇu, nªn ta sÏ lÊy h×nh chiÕu trªn
ph−¬ng ®ã cña c−êng ®é ®iÖn tr−êng do yÕu tè ∆S bÊt k× trªn ,mÆt b¸n cÇu g©y ra. KÕt qña ta
®−îc:
1 Q
E = ∑ ∆E y = ∑ ∆S cos α
4πε 0 R 2πR 2
2

( ( ))
trong ®ã Q / 2πR 2 ∆S lµ ®iÖn tÝch cña yÕu tè ∆S . Nh−ng v× ∑ ∆S cos α = ∑ ∆S ' = πR 2
, ta
cã:
Q
E= .
8πε 0 R 2

VÝ dô 8. Mét mÆt cÇu dÉn ®iÖn b¸n kÝnh R, tÝch ®iÖn Q. Hái hai nña cña mÆt cÇu nµy ®Èy nhau mét
lùc b»ng bao nhiªu?
Gi¶i. Tr−íc hÕt ta h·y tÝnh lùc t¸c dông lªn mét yÕu tè diÖn tÝch ∆S trªn mÆt cÇu. Lùc nµy b»ng:
∆S
∆F = ∆qE ng = Q E ng
4πR 2
trong ®ã E ng - lµ c−êng ®é ®iÖn tr−êng do c¸c ®iÖn tÝch trªn mÆt cÇu nh−ng n»m ngoµi yÕu tè ∆S
g©y ra. §Ó t×m E ng , ta l−u ý r»ng c−êng ®é ®iÖn tr−êng trong m«i tr−êng ë gÇn mÆt cÇu b»ng (xem
H.5):
 r r r
E mt = E ng + E ∆S
r
trong ®ã E ∆S lµ c−êng ®é ®iÖn tr−êng do chÝnh c¸c ®iÖn tÝch trªn ∆S g©y ra. Nh−ng ë hai phÝa
r r
kh¸c nhau cña ∆S , ®iÖn tr−êng E ∆S cã h−íng ng−îc nhau, cßn vect¬ E ng l¹i cã h−íng nh−
nhau. Do bªn trong mÆt cÇu dÉn ®iÖn tr−êng b»ng kh«ng, nªn ta cã:
E ng − E ∆S = 0
1 Q
E ng + E ∆S = 2 E ng = E C =
4πε 0 R 2
trong ®ã E C lµ c−êng ®é ®iÖn tr−êng do mÆt cÇu g©y ra t¹i mét ®iÓm bÊt k× ë bªn ngoµi nh−ng ë
gÇn mÆt cÇu. Tõ ®©y ta tÝnh ®−îc:
Q2
∆F = ∆S
32π 2ε 0 R 4
Do ®ã bªn trong mÆt cÇu d−êng nh− tån t¹i mét ¸p suÊt:

∆F Q2
p= = .
∆S 32π 2ε 0 R 4
Nh− ®· chøng tá trong VÝ dô 5, løc t¸c dông lªn b¸n cÇu b»ng:
Q2
F = pπR 2 = .
32πε 0 R 2
Chó ý r»ng c«ng thøc tÝnh ¸p suÊt ë trªn còng cã thÓ nhËn ®−îc tõ nh÷ng lËp luËn vÒ n¨ng l−îng.
Ta h·y t−ëng t−îng gi¶m b¸n kÝnh mÆt cÇu mét ®o¹n ∆R . Khi ®ã ta sÏ ph¶i thùc hiÖn mét c«ng ®Ó
chèng l¹i ¸p suÊt nµy. C«ng nµy cã gi¸ trÞ b»ng ∑ pS∆R = p ⋅ 4πR 2 ∆R vµ nã còng ®óng b»ng
®é biÕn thiªn cña n¨ng l−îng tÜnh ®iÖn w∆V = w ⋅ 4πR 2 ∆R , trong ®ã w - mËt ®é n¨ng l−îng. DÔ
dµng thÊy r»ng, nh− vËy ¸p suÊt tÜnh ®iÖn trªn mÆt kim lo¹i b»ng mËt ®é n¨ng l−îng cña ®iÖn
tr−êng:
ε0E2
p =ω =
2

Bµi tËp

1). Mét vµnh cao su cã khèi l−îng m vµ b¸n kÝnh R quay xung quanh trôc cña nã víi vËn tèc gãc
ω . H·y tÝnh b¸n kÝnh míi cña vµnh, biÕt r»ng ®é cøng cña cao su b»ng k.

2). Mét vßng kÝn lµm b»ng d©y cao su cã ®é dµi l 0 ®Æt trªn mét mµng chÊt láng. Ng−êi ta chäc
thñng mµng ë phÝa trong vßng d©y. KÕt qu¶ vßng d©y gi·n thµnh mét vßng trßn cã chiÒu dµi b»ng
l . BiÕt ®é cøng cña cao su lµ k, tÝnh hÖ sè søc c¨ng mÆt ngoµi cña chÊt láng.

3) Mét dßng ®iÖn cã c−êng ®é I ch¹y qua mét èng d©y dµi b¸n kÝnh R . Khi ®ã c¶m øng tõ trong
cuén d©y lµ B. TÝnh søc c¨ng cña d©y dÉn trong èng d©y. Gîi ý: CÇn tÝnh tíi sù sai kh¸c gi÷a
tr−êng bªn ngoµi vµ tr−êng cña chÝnh èng d©y.
4) Mét xi lanh thµnh máng cã chiÒu dµi l , b¸n kÝnh R , chøa mét chÊt khÝ d−íi ¸p suÊt p . TÝnh lùc
t−¬ng t¸c cña hai nöa xi lanh nÕu ta t−ëng t−îng c¾t nã b»ng mét mÆt ph¼ng: a) vu«ng gãc víi trôc
xi lanh; b) ®i qua trôc cña xi lanh.

tiÕng Anh VËt lý

Problem: An object of mass m rests on an inclined plane that makes angle θ with the horizontal
floor. What is the minimum force F that must be applied to the object in order to move it along the
plane parallel to the floor as shown? The coefficient of static friction between the object and the
plane is µ s .
v

Solution: There are four forces acting on the object: a normal force N perpendicularly away from
the incline, gravity mg vertically downward, the applied force F in the direction of motion, and a
static frictional force f before the object begins to move. Since the object is about to slide along
the plane, the frictional force must be at its maximum value, f = µ s N . The sum of the force
components perpendicular to the incline is zero, so,
N = mg cos θ ⇒ f = µ s mg cos θ (1)
On the other hand, the force components parallel to the surface of the incline are sketched in the
following free – body diagram.

f
φ
F

mg sin θ

Note that the fictional force must make some angle φ as drawn because it initially balances the
other two force on this diagram,
F = f cos φ (2)
for the minimum applied force to get the object to start sliding, and
mg sin θ
f sin φ = mg sin θ ⇒ f = (3)
sin φ
Substitute Eq. (3) into (2) along with cos φ = 1 − sin 2 φ to obtain
1
F = mg sin θ −1
sin 2 φ
Also substiture Eq.(3) into (1) and rearrange to find
1 µ cos θ
= s (5)
sin φ sin θ
Now put Eq.(5) into (4) to get
F = mg µ s2 cos 2 θ − sin 2 θ , (6)
where we require µ s > tan θ , as otherwise the object will slip even in the absence of an applied
force. Note that if µ K < µ s , as is usaully the case, then the object will begin to accelerate after it
starts moving.

Tõ míi:

• in order to: ®Ó
• (to) make angle… with…: lËp mét gãc … víi.
• (to) move it: lµm cho nã chuyÓn ®éng
• parallel to: song song víi
• on the other hand:
• (to) subsititure … into …: thay … vµo …
• (to) rearrange: s¾p xÕp l¹i
• in the absence of: khi kh«ng cã
®¸p ¸n c©u hái tr¾c nghiÖm

Trung häc c¬ së
TNCS1/18:
A: §óng
B: Sai v× vËt chuyÓn ®éng ®Òu khi vËt ®i ®−îc qu·ng ®−êng b»ng nhau sau nh÷ng kho¶ng thêi gian
b»ng nhau bÊt kú.
C: Sai.
D: §óng.
TNCS2/18: §¸p ¸n A v× trong tr−êng hîp vËt chuyÓn ®éng do qu¸n tÝnh th× vËt kh«ng chÞu t¸c dông
cña lùc hoÆc chÞu t¸c dông cña c¸c lùc c©n b»ng.
TNCS3/18: §¸p ¸n D.
TNCS4/18: §¸p ¸n B. ë ®©y hßn ®¸ chÞu t¸c dông cña 3 lùc lµ träng lùc, ph¶n lùc cña dèc nói vµ
lùc ma s¸t gi÷a hßn ®¸ vµ mÆt dèc.
TNCS5/18: §¸p ¸n B.

Trung
Trung häc phæ th«ng
 10
TN1/18 §¸p ¸n A) V.
2
Gîi ý: Khi RCL m¾c nèi tiÕp, hiÖu ®iÖn thÕ hiÖu dông trªn c¸c phÇn tö ®Òu b»ng 10V chøng tá
c¸c trë kh¸ng ®Òu b»ng nhau: R = Z L = Z C vµ c−êng ®é dßng ®iÖn ®ång pha víi hiÖu ®iÖn thÕ suy
ra hiÖu ®iÖn thÕ hiÖu dông gi÷a hai ®Çu ®o¹n m¹ch b»ng U = 10V (B»ng hiÖu ®iÖn thÕ hiÖu dông
trªn R). Khi nèi t¾t tô ®iÖn m¹ch cßn l¹i R nèi tiÕp L, do ®ã U = U L2 + U R2 . Mµ R= Z L nªn
U R = U L , do ®ã: U = 2U L2 = U L 2 .
10
VËy U L = V 300
2 A
1m 600 600
TN2/18. §¸p ¸n D) 3,46 m. C D
Gîi ý: tõ h×nh vÏ vµ ®Þnh luËt khóc x¹ dÔ dµng tÝnh
r
®−îc: x1 = CD = 3 m 2m
vµ x2 = EF = 3 m. Suy ra x = x1`+ x2 ≈ 3,46m cm B F E
X1 X2
a
TN3/18.§¸p ¸n B) 20cm, -30cm.
L1 L2
S S’ S”
Gîi ý: S¬ ®å t¹o ¶nh: d1 d’1 d2 d’2

ë ®©y a lµ kho¶ng c¸ch gi÷a hai thÊu kÝnh. Theo ®Ò ra d1 = ∞ . Khi hai thÊu kÝnh ghÐp s¸t th× a=0
vµ d 2' = 60cm .
1 1 1
+ = (1)
f1 f 2 60
Khi hai thÊu kÝnh c¸ch nhau a = 10cm th× d 2' = 15cm , ph−¬ng tr×nh lµ:
1 1 1
= + (2)
f 2 15 10 − f1
Gi¶i hÖ ph−¬ng tr×nh (1) vµ (2) ta t×m ®−îc c¸c tiªu cù f1 vµ f 2 . (chØ lÊy hä nghiÖm phï hîp).
f = 18cm
TN4/18. §¸p ¸n A) 15cm. f = 40cm

Gîi ý: Tia s¸ng tõ o, sau khi khóc x¹ qua thÊu

kÝnh, nhÊt thiÕt ph¶i ®i theo ph−¬ng b¸n kÝnh cña g−¬ng C o d cm
cÇu, ®Ó khi ph¶n x¹ trë l¹i sÏ ®i theo ®−êng cò. Do ®ã ¶nh
cña O qua thÊu kÝnh ph¶i lµ ¶nh ¶o cã vÞ trÝ t¹i t©m C cña
g−¬ng cÇu. V× vËy: d cm 12cm

1 1 1 36cm
+ =
d − 24 40
KÕt qu¶ t×m ®−îc: d=15cm. Y
B
V
TN5/18. §¸p ¸n C) . l
2
θ C
A V X
 Gîi ý: To¹ ®é X cña ®iÓm C lµ x = 2l cosθ ;
dx dθ 2
V= = −2l sin θ . Khi θ = 45 0 th× sin θ = . Do ®ã:
dt dt 2
dθ V
=− .
dt l 2
VËn tèc cña B chuyÓn ®éng vÒ phÝa trôc X lµ:
dy d (l sin θ ) dθ 2 V V
= = l cosθ =l (− )= .
dt dt dt 2 l 2 2
C¸c b¹n cã ®¸p ¸n ®óng: N«ng ThÞ Hång H¹nh 12A, THPT Chuyªn B¾c Giang; Vâ T− NhÊt, Ng« Ngäc Th¹ch 11 Lý,
§Æng Nguyªn Ch©u 12Lý, THPT Chuyªn Lª Quý §«n, B×nh §Þnh; NguyÔn Quang Huy K18B, NguyÔn TiÕn Hïng 11B,
Khèi Chuyªn Lý, §HQG Hµ Néi; NguyÔn T¨ng Ph¸p, Hoµng Thanh Hµ 11Lý, THPT Chuyªn Hµ TÜnh; Lª Thanh H¶i
11A3 THPT Chuyªn Phan Béi Ch©u, NghÖ An; TrÇn Ngäc Phó11Lý THPT Chuyªn L−¬ng V¨n Tuþ, Ninh B×nh; Hµ
Kim Dung 11Lý, L÷ Quèc Huy 10Lý, THPT Chuyªn Hïng V−¬ng, Phó Thä; Ng« Thu Hµ, 11 Lý THPT Chuyªn Th¸i
Nguyªn; L©m TÊn Ph¸t, Tr−¬ng Huúnh Ph¹m T©n 11Lý, THPT Chuyªn TiÒn Giang; Vò ThÞ Nhung 10Lý, THPT
Chuyªn Th¸i B×nh; Lª §×nh Anh, NguyÔn Minh Kh−¬ng 10A3, TrÇn V¨n Phóc, TrÇn Trung §øc 11A3, THPT Chuyªn
VÜnh Phóc.

Giai tho¹i vÒ c¸c nhµ vËt lý

Trß ch¬i cña Landau

Nhµ vËt lý Nga næi tiÕng, gi¶i th−ëng Nobel vÒ vËt lý, viÖn sÜ Lev D. Landau trong thêi gian ®i xe
h¬i th−êng ®Ò nghÞ nh÷ng ng−êi cïng ®i tham gia trß ch¬i nhanh do «ng nghÜ ra. §©y lµ trß ch¬i víi
sè ®¨ng ký cña c¸c xe «t« mµ hä gÆp trªn ®−êng. Vµo thêi ®ã, sè ®¨ng ký xe chØ gåm hai sè, mçi
sè l¹i cã hai ch÷ sè. Trß ch¬i yªu cÇu dïng c¸c phÐp tÝnh sè häc vµ c¸c hµm s¬ cÊp ®Ó t¹o ra mét
®¼ng thøc gi÷a cÆp ch÷ sè thø nhÊt vµ cÆp ch÷ sè thø hai, mµ kh«ng ®−îc ho¸n vÞ c¸c ch÷ sè gi÷a
hai cÆp, hoÆc kh«ng ®−îc dïng mét ch÷ sè hai lÇn.

VÝ dô, ®èi víi sè ®¨ng ký 24 - 31, ta cã thÓ ®−a ra mét ph−¬ng ¸n nh− sau: 2. 4 = 3 + 1 . §èi víi
sè ®¨ng ký 25 - 31, viÖc t×m ra ®¼ng thøc mµ trß ch¬i yªu cÇu, h¬i phøc t¹p h¬n mét chót do ph¶i
dïng tíi c¸c sè ©m: 2 - 5 = - (3.1). Kh«ng hiÕm tr−êng hîp ng−êi ch¬i ph¶i dïng tíi c¶ hµm logarit!
VÝ dô, ®èi víi sè ®¨ng ký 32 - 22, ta cã ®¼ng thøc sau: 3 − 2 = log 2 2 , cßn ®èi víi sè 75 - 33 th×
®¼ng thøc cÇn t×m phøc t¹p h¬n: 7 − 5 = log 3 3 .
Nh÷ng ng−êi ch¬i ®«i khi còng gÆp nh÷ng vÝ dô rÊt khã. Gi¸o s− Kaganov, mét häc trß cña Landau,
cã kÓ l¹i r»ng b¶n th©n Landau còng gÆp tr−êng hîp mµ chÝnh «ng còng ph¶i bã tay, ®ã lµ sè ®¨ng
ký 75 - 65. (TÊt nhiªn, kh«ng nªn nghÜ r»ng Landau ®· mÊt nhiÒu th× giê vµ suy nghÜ thËt nghiªm
tóc vÒ bµi to¸n nµy). Chóng t«i xin m¸ch cho b¹n: vÝ dô trªn cã thÓ gi¶i ®−îc b»ng c¸ch dïng giai
thõa! Ch¾c b¹n ®· biÕt, giai thõa cña mét sè tù nhiªn n b»ng tÝch tÊt c¶ c¸c sè tù nhiªn liªn tiÕp b¾t
®Çu tõ 1 ®Õn n: n!= 1.2.3...n. Giai thõa cña 0 ®−îc ®Þnh nghÜa b»ng 1 : 0!= 1 . §¼ng thøc nµy ®«i
khi còng rÊt h÷u Ých trong trß ch¬i Landau. VÝ dô, ®èi víi sè ®¨ng ký 49 - 02, ta cã thÓ t×m ®−îc
®¼ng thøc sau: 4 − 9 = 0!−2 .
Vµ ®©y lµ nh÷ng vÝ dô rÊt khã: 59 - 58; 47 - 97; 47 - 73 vµ 27 - 37. C¸c b¹n h·y thö søc m×nh víi
nh÷ng cÆp sè ®ã xem sao. Cßn nÕu b¹n muèn tæ chøc trß ch¬i nµy víi c¸c b¹n kh¸c, th× b¹n cã
thÓ dïng c¸c sè ®iÖn tho¹i (chØ dïng hai cÆp sè cuèi cïng) trong sæ danh b¹ hoÆc sè sªri trªn c¸c
tê giÊy b¹c ®Ó lµm c¸c con sè ngÉu nhiªn.

Ngµy h«m nay ng−êi ta ®· t×m ®−îc mét vµi ph−¬ng ph¸p tæng qu¸t ®Ó gi¶i bµi to¸n cña Landau.
Ta h·y xÐt mét trong sè c¸c ph−¬ng ph¸p ®ã.

LÊy mét sè ®¨ng ký bÊt kú ab-cd, trong ®ã a, b, c, d lµ c¸c sè tõ 0 ®Õn 9. Ta xÐt ba tr−êng hîp:
a) Gi¶ sö trong c¸c sè ®· cho kh«ng cã sè 0. Ta sÏ chøng minh r»ng
sin[(ab)!] = sin[(cd )!] = 0 , trong ®ã ab vµ cd lµ c¸c sè cã hai ch÷ sè. Thùc vËy, ta cã:
0 0

sin(6!) o = sin 720 o = 0 , mµ giai thõa cña mét sè bÊt kú ®Òu lµ tÝch cña (6!) víi c¸c sè
nguyªn tiÕp sau sè 6, bëi vËy sin(n!) o = 0 víi mäi n ≥ 6 .
b) Gi¶ sö r»ng trong cÆp ch÷ sè bÊt kú Ýt nhÊt cã mét sè 0. Khi ®ã tÝch cña sè 0 nµy víi sè
®øng c¹nh sÏ b»ng 0 vµ do ®ã nã b»ng sin cña giai thõa tÝnh ra ®é cña sè cßn l¹i trong
biÓn ®¨ng ký (nh− chøng minh ë tr−êng hîp a lµ còng b»ng 0).
c) Gi¶ thiÕt r»ng c¶ hai sè trªn biÓn ®¨ng ký ®Òu cã chøa sè 0. Nh©n c¸c sè 0 nµy víi sè
®øng c¹nh ta sÏ nhËn ®−îc ®¼ng thøc tÇm th−êng.

B¹n cã thÓ tù t×m ra ph−¬ng ph¸p nµo kh¸c kh«ng?

L−îng Tö (s−u tÇm vµ giíi thiÖu)
Gióp b¹n tù «n thi ®¹i häc

I. Gi¶i bµi tËp tù «n luyÖn sè 20 th¸ng 4 n¨m 2005

λD ia
OL1/20. a) Ta cã i = ⇒λ = = 0,5.10 −6 m = 0,5µm.
a D
kλD 5.0,4.10 −6.1,6
b) + To¹ ®é v©n tÝm bËc 5: x s = = −3
= 4.10 −3 m = 4mm.
a 0,8.10
+ C¸c bøc x¹ cã v©n s¸ng trïng víi v©n tÝm bËc 5 cã b−íc sãng:
x s a 4.10 −3.0,8.10 −3 2 −6 2
λ= = = .10 (m) = ( µm) (*)
kD k .1,6 k k
2
Theo gi¶ thiÕt 0,4( µm) < λ < 0,75( µm) ⇒ 0,4 < < 0.75 ⇒ 2,67 < k < 5 . VËy k nhËn c¸c
k
gi¸ trÞ 3 ,4. Thay c¸c gi¸ trÞ trªn cña k vµo (*), ta ®−îc:
2 2
λ3 = ( µm) ≈ 0,67( µm) vµ λ 4 = ( µm) = 0,5( µm) .
3 4
λD ia
OL2/20. 1) Theo ®Ò bµi 5i = 1,5cm ⇒ i = 0,3cm. MÆt kh¸c, i = ⇒λ = = 0,6 µm.
a D
 ay ax
2) XÐt hiÖu ®−êng ®i: ∆d = SS 2 M − SS1 M = (d 2′ − d 1′ ) + (d 2 − d 1 ) = + . §èi víi v©n
l D
ay x0 a D
trung t©m, ta cã: ∆d = 0 (do k =0) ⇒ + = 0 ⇒ x0 = − y = −3,15cm . Nh− vËy v©n
l D l
trung t©m dÞch chuyÓn 3,15cm ng−îc chiÒu víi nguån S.

x
y S1
d1'
S
y d1
O
'
d 2
S2 x
d2 M

A A
OL3/20. 1. Do gãc lÖch cùc tiÓu, ta cã: r1 = r2 = vµ theo ®Ò bµi Dm = 2i − A = , suy ra
2 2
3A
i= . V× 0 < i < 90 0 ⇒ 0 < A < 120 0 . MÆt kh¸c, thay c¸c biÓu thøc ë trªn cña i vµ r1 vµo
4
A A
®Þnh luËt khóc x¹ sin i = n sin r1 , ta cã: sin(3. ) = 2 sin(2. ) hay
4 4
A A A A A A
2 2 sin cos = 3 sin − 4 sin 3 ⇒ 2 2 cos = 3 − 4 sin 2 .
4 4 4 4 4 4
A
§Æt t = cos vµ sau mét sè biÕn ®æi ®¬n gi¶n, ta ®−îc ph−¬ng tr×nh: 4t 2 − 2 2t − 1 = 0 . Gi¶i ra
4
2+ 6 A
ta ®−îc (lo¹i nghiÖm ©m): t = = cos = cos15 0 ⇒ A = 60 0 vµ i = 30 0 . VËy l¨ng kÝnh
4 4
cã tiÕt diÖn th¼ng lµ mét tam gi¸c ®Òu.
1 1
2) + Gãc giíi h¹n ph¶n x¹ toµn phÇn: sin i gh = = ⇒ i gh = 450 . MÆt kh¸c, tia khóc x¹ tíi
n 2
®¸y BC víi gãc tíi γ = 60 + r1 , tøc lµ γ > i gh , vËy tia s¸ng bÞ ph¶n x¹ toµn phÇn ë ®¸y BC.
0

sin i sin 30 0 1
+ Ta cã sin r1 = = = (1).
n n 2n
§Ó tia khóc x¹ ph¶n x¹ toµn phÇn ë BC, ta ph¶i cã: γ = 60 0 + r1 > i gh hay
1 3 1 1
sin 60 0 cos r1 + cos 60 0 sin r1 > sin i gh = ⇒ 1 − sin 2 r1 + sin r1 > . Thay (1) vµo ta
n 2 2 n
2
3  1  1 1 1
®−îc: 1−   + > ⇒ 3 4n 2 − 1 > 3 ⇒ n 2 > 1 . V× bÊt ®¼ng thøc nµy lu«n
2  
2 n 2 2 n n
lu«n ®óng, nªn tia khóc x¹ lu«n bÞ ph¶n x¹ toµn phÇn t¹i BC mµ kh«ng phô thuéc chiÕt suÊt cña
l¨ng kÝnh. A

600

I
i
S γ
600 r1 C
B
600 J
OL4/20. a) S¬ ®å t¹o ¶nh:
TK G TK
S S1 S2 S3 ≡ S
Tõ h×nh vÏ ta thÊy, hai vÞ trÝ cña S ®Ó ¶nh S 3 trïng víi S lµ:
+ S≡F
+ S cã vÞ trÝ sao cho ¶nh S1 n»m ngay trªn mÆt g−¬ng. Khi ®ã ta cã: d1 = f + 2 vµ d1′ = 24cm .
1 1 1
VËy ta cã: = + . Gi¶i ra ta ®−îc: f =6cm.
f f + 2 24
d1′ d 2′ d 3′
b) Ta cã: k = − (1). Ta l¹i cã: d 2 = l − d 2′ ; d 2′ = −d 2 (g−¬ng ph¼ng) ⇒
d1 d 2 d 3
d1 f d f
d 3 = l − d 2′ = l + d 2 = 2l − d1′ . MÆt kh¸c, d1′ = ⇒ d 3 = 2l − 1 . Nh− vËy ta cã:
d1 − f d1 − f
d1′ f d′ d′ f
= ; 2 = −1 vµ 3 = . Thay tÊt c¶ vµo (1) vµ sau mét sè phÐp biÕn ®æi ®¬n
d 1 d1 − f d 2 d3 d3 − f
f2
gi¶n, ta ®−îc: k = . DÔ dµng thÊy r»ng, ®Ó k kh«ng phô thuéc d 1 th×
2d1 (l − f ) − 2lf + f 2
(l − f ) = 0 , suy ra l = f = 6cm. Thay vµo biÓu thøc cña k ta sÏ tÝnh ®−îc k = −1 víi mäi gi¸ trÞ
cña d1 .

S•
F

2cm
S
• •F '
• S1
S1
l

II. bµi tËp tù «n luyÖn vÒ nguyªn tö vµ h¹t nh©n

OL1/21. a) ChiÕu ¸nh s¸ng ®¬n s¾c cã b−íc sãng λ = 0,122 µm vµo catèt cña mét tÕ bµo quang
®iÖn th× thÊy dßng quang ®iÖn triÖt tiªu khi hiÖu ®iÖn thÕ gi÷a anèt vµ catèt U AK ≤ −6(V ) . TÝnh
giíi h¹n quang ®iÖn cña kim lo¹i lµm catèt.
b) B−íc sãng dµi nhÊt cña c¸c v¹ch quang phæ thuéc d·y Laiman vµ Banme lÇn l−ît lµ
λ1 = 0,1218µm vµ λ2 = 0,6563µm . TÝnh n¨ng l−îng cña photon ph¸t ra khi electron chuyÓn tõ
quÜ ®¹o M vÒ quÜ ®¹o K.
Cho h = 6,625.10 −34 J .s; c = 3.10 8 m / s; e = 1,6.10 −19 C.

OL2/21. H¹t n¬tron cã ®éng n¨ng K n = 2 MeV b¾n vµo h¹t nh©n Li36 ®øng yªn g©y ra ph¶n øng
sau:
n + Li36 → α + T
BiÕt r»ng h¹t α vµ T bay ra theo c¸c h−íng hîp víi vËn tèc cña h¹t n¬tron nh÷ng gãc t−¬ng øng
b»ng θ = 15 0 vµ γ = 30 0 . Bá qua bøc x¹ gamma.
a) Hái ph¶n øng trªn to¶ hay thu n¨ng l−îng? (Cho tû sè khèi l−îng c¸c h¹t b»ng tû sè c¸c khèi sè
cña chóng).
b) TÝnh khèi l−îng cña h¹t nh©n Li36 . BiÕt m n = 1,0087u , mT = 3,016u , mα = 4,0015u vµ
1u = 931MeV / c 2 .
OL3/21. Ng−êi ta dïng h¹t proton b¾n vµo h¹t nh©n Be49 ®øng yªn ®Ó g©y ra ph¶n øng:

p + Be49 → x + Li36
a) H¹t x lµ h¹t g×?
b) BiÕt ®éng n¨ng cña c¸c h¹t p, x, Li36 lÇn l−ît b»ng 5,45MeV ,4 MeV vµ 3,575MeV .
H·y x¸c ®Þnh h−íng chuyÓn ®éng cña h¹t x ®èi víi h¹t p . TÝnh n¨ng l−îng cña ph¶n
øng. Ph¶n øng lµ thu hay to¶ n¨ng l−îng? LÊy khèi l−îng c¸c h¹t nh©n tÝnh theo u b»ng sè
khèi cña chóng.
OL4/21. Ra88226 lµ chÊt phãng x¹ α víi chu kú b¸n r· T = 1570 n¨m.

a) TÝnh ®é phãng x¹ cña 1g Ra . Cho biÕt N A = 6,023.10 23 mol −1 vµ 1 n¨m cã 365 ngµy.
b) Ph¶n øng phãng x¹ trªn to¶ ra mét n¨ng l−îng b»ng 5,96 MeV . Gi¶ sö ban ®Çu h¹t nh©n
Ra ®øng yªn. TÝnh ®éng n¨ng cña h¹t α vµ cña h¹t nh©n con sau ph¶n øng. Xem khèi
l−îng cña h¹t α vµ cña h¹t nh©n con tÝnh theo ®¬n vÞ u b»ng sè khèi cña chóng.