Professional Documents
Culture Documents
Vi Sinh Vat Hoc Ung Dung DHDL
Vi Sinh Vat Hoc Ung Dung DHDL
Vi Sinh Vat Hoc Ung Dung DHDL
F7G
GIAÙO TRÌNH
2004
Vi sinh hoïc öùng duïng -1-
MUÏC LUÏC
MUÏC LUÏC ................................................................................................................. - 1 -
Lôøi taùc giaû.................................................................................................................. - 3 -
CHÖÔNG 1. SAÛN XUAÁT SINH KHOÁI NAÁM MEN VAØ SINH KHOÁI VI TAÛO ....... - 4 -
I. GIAÙ TRÒ DINH DÖÔÕNG CUÛA NAÁM MEN ..................................................... - 4 -
II - NHAÂN GIOÁNG VAØ GIÖÕ GIOÁNG NAÁM MEN ................................................ - 6 -
III- KHAÛO SAÙT CAÙC CHÆ TIEÂU SINH HOÏC CAÀN THIEÁT ................................. - 8 -
1. Hoaït tính nhaân leân: Theå hieän qua möùc taêng sinh khoái toång coäng, ñöôïc ñaùnh giaù
qua 3 chæ tieâu: .................................................................................................... - 8 -
2. Hoaït tính leân men: (baèng phöông phaùp Durgham) ....................................... - 8 -
3. Ñònh löôïng ñaïm Amin trong dòch nuoâi caáy baèng phöông phaùp Formol...... - 10 -
4.Xaùc ñònh hieäu quaû cuûa caùc taùc nhaân kich thích QT töï phaân.......................... - 11 -
IV- ÖÙNG DUÏNG CÔ CHEÁ TÖÏ PHAÂN ÑEÅ SAÛN XUAÁT SINH KHOÁI NAÁM MEN
DÖÔÙI DAÏNG BOÄT DINH DÖÔÕNG VAØ COÁM BOÅ ............................................. - 14 -
1. Cô sôû lyù thuyeát............................................................................................. - 14 -
2. Quy trình coâng ngheä ................................................................................... - 16 -
V - SAÛN XUAÁT SINH KHOÁI VI TAÛO ................................................................ - 19 -
1. Ñaëc ñieåm chung ........................................................................................... - 19 -
2.Nuoâi troàng Luïc Taûo ñôn baøo (Chlorella) ...................................................... - 20 -
3. Nuoâi troàng Taûo xoaén ña baøo (Spirulina)...................................................... - 20 -
Chöông 2. ÖÙNG DUÏNG COÂNG NGHEÄ VI SINH TRONG BAÛO QUAÛN VAØ CHEÁ
BIEÁN THÖÏC PHAÅM................................................................................................ - 22 -
I. OÂ NHIEÃM THÖÏC PHAÅM VAØ HAÄU QUAÛ ....................................................... - 22 -
1.Khaùi nieäm chung........................................................................................... - 22 -
2. Taùc nhaân gaây oâ nhieãm thöïc phaåm: .............................................................. - 23 -
3 - Nhöõng beänh nhieãm khuaån do aên thöùc aên bò nhieãm khuaån .......................... - 24 -
4.Cô cheá sinh hoaù cuûa quaù trình gaây hö hoûng thöïc phaåm ................................ - 26 -
II. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP BAÛO QUAÛN THÖÏC PHAÅM....................................... - 27 -
1- Nguyeân taéc Bioza (Bios = söï soáng) ............................................................ - 28 -
2 - Nguyeân taéc Abioza. (Abiosis = khoâng soáng).............................................. - 28 -
3. Nguyeân taéc Anabioza (= giaûm söï soáng)...................................................... - 30 -
III. SÖÛ DUÏNG NHOÙM NAÁM MOÁC TRONG BAÛO QUAÛN VAØ CHEÁ BIEÁN THÖÏC
PHAÅM.................................................................................................................. - 33 -
1. Cô sôû sinh hoïc cuûa vieäc söû duïng naám moác trong cheá bieán .......................... - 33 -
vaø baûo quaûn thöïc phaåm. ................................................................................... - 33 -
2.. Saûn xuaát nöôùc chaám leân men töø khoâ daàu laïc .............................................. - 34 -
3. Saûn xuaát chao töø ñaäu phuï ............................................................................. - 39 -
Vi Sinh Vaät Hoïc Öùng Duïng laø moät trong 5 moân hoïc thuoäc heä thoáng caùc giaùo
trình cuûa chuyeân ngaønh Ví Sinh Vaät Hoïc, tính theo trình töï thôøi gian maø sinh vieân
ngaønh Sinh Hoïc Thöïc Nghieäm seõ ñöôïc hoïc laø:
1. Vi sinh vaät hoïc ñaïi cöông (naêm thöù Hai)
2. Vi sinh vaät hoïc öùng duïng (naêm thöù ba )
3. Vi sinh y hoïc vaø mieãn dòch hoïc (naêm thöù tö )
4. Coâng ngheä vi sinh (naêm thöù tö - töï choïn)
5. Hoaït tính vi sinh vaät ñaát (naêm thöù tö - töï choïn)
Vì theá, trong giaùo trình naøy seõ khoâng nhaéc ñeán nhöõng kieán thöùc ñaõ hoaëc seõ
ñöôïc ñeà caäp trong caùc giaùo trình khaùc, tröø tröôøng hôïp thaät caàn thieát.
Ñieàu kieän tieân quyeát laø tröôùc khi hoïc giaùo trình naøy sinh vieân ñaõ ñöôïc trang
bò nhöõng kieán thöùc cô baûn veà Hoaù Sinh, Di Truyeàn, Sinh Lyù Thöïc Vaät Vaø Vi Sinh
Vaät.
Muïc tieâu cuûa moân hoïc laø giuùp sinh vieân tieáp caän vôùi nhieàu höôùng öùng duïng
khaùc nhau cuûa Vi Sinh Hoïc trong ñôøi soáng, ñoàng thôøi taïo cho sinh vieân coù thoùi
quen lieân heä giöõa lyù thuyeát vôùi thöïc haønh – bíeât duøng nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc ñeå
lyù giaûi caùc hieän töôïng dieãn ra trong thöïc tieãn.
Trong quaù trình giaûng daïy, ngoaøi vieäc truyeàn thuï kieán thöùc, giaûng vieân seõ
daønh moät tyû leä thôøi gian thích hôïp ñeå reøn luyeän cho sinh vieân moät soá kyõ naêng lieân
quan ñeán moân hoïc vaø ñeán ngheà nghieäp mai sau – ví duï :
- Kyõ naêng thu thaäp vaø xöû lyù taøi lieäu tham khaûo ñeå chaét loïc nhöõng
thoâng tin coát loõi
- Kyõ naêng xöû lyù vaø nhaän xeùt nhöõng soá lieäu thu ñöôïc qua khaûo saùt -
thöïc nghieäm
- Kyõ naêng soaïn thaûo vaø thuyeát trình theo chuû ñeà (ceminar) v.v…
Veà phía ngöôøi hoïc cuõng caàn phaûi hôïp taùc chaët cheõ vôùi ngöôøi daäy, chuû ñoäng
tham gia vaøo nhöõng hoaït ñoäng treân lôùp ñeå coù ñöôïc nhöõng giôø hoïc tích cöïc vaø boå
ích.
Coù theå xem nhöõng hoaït ñoäng treân lôùp laø cô hoäi ñeå sinh vieân trau doài khaû
naêng töï hoïc, töï nghieân cöùu, chuaån bò toát cho vieäc vaøo ñôøi trong töông lai.
Taùc giaû xin chaân thaønh caùm ôn raát mong nhaän ñöôïc nhöõng yù kieán ñoùng goùp
cuûa caùc baïn ñoàng nghieäp vaø nhöõng ai quan taâm.
CHÖÔNG 1. SAÛN XUAÁT SINH KHOÁI NAÁM MEN VAØ SINH KHOÁI VI
TAÛO
Coù theå noùi khoâng moät loaïi ñoäng vaät hay thöïc vaät naøo laïi chöùa trong teá baøo moät
löôïng caùc chaát coù giaù trò dinh döôõng phong phuù nhö trong teá baøo naám men. Ngöôøi ta coù
theå tìm thaáy trong sinh khoái naám men taát caû caùc thaønh phaàn caàn thieát cho söï soáng cuûa
con ngöôøi vaø ñoäng vaät baäc cao. Bôûi vaäy caùc loaïi saûn phaåm dinh döôõng ñieàu cheá töø sinh
khoái naám men ñöôïc xem nhö “moät thöïc ñôn lyù töôûng”
Nhieàu daãn lieäu veà tyû leä thaønh phaàn trong naám men cho bieát nhö sau
- Gluxit 30 -35%
- Lipit 1 - 2%
Trong thaønh phaàn Protein cuûa naám men coù chöùa ñaày ñuû 20 loaïi axit amin thoâng
thöôøng, bao goàm caû 9 loaïi axit amin khoâng thay theá, chuùng ñöôïc phaân boá vôùi moät tyû leä
khaù caân ñoái .
So saùnh vôùi caùc loaïi boät mì vaø boät gaïo thì tyû leä naøy cao hôn khoaûng töø 3 - 10 laàn
Haøm löôïng vitamin trong teá baøo naám men cuõng raát phong phuù, ñaëc bieät laø
vitamin nhoùm B. So vôùi caùc loaïi ñaäu töông, ñaäu naønh vaø ñaäu Haø lan thì trong teá baøo
naám men thì tyû leä vitamin B3 cao hôn 5 - 10 laàn, tyû leä vitamin B4 cao hôn 4 - 6 laàn, tyû
leä vitamin B2 cao hôn 20 - 75 laàn. Seelay (1981) ñaõ ñöa ra nhöõng daãn lieäu veà haøm
löôïng vitamin trong naám men bia (loaøi Saccharomyces cerevisiae) nhö sau:
Ngoaøi ra coøn coù Esgosterin, moät tieàn chaát cuûa vitamin D2.
Ñieàu ñaùng chuù yù laø trong teá baøo naám men coù chöùa moät heä enzim noäi baøo vaø
ngoaïi baøo khaù ñaày ñuû, bao goàm caùc loaïi quan troïng nhö: Protease, Pectinase, Amilase,
Glucoamilase, Mantase, Lactase... Chính söï coù maët cuûa caùc enzim naøy ñaõ quyeát ñònh
caùc ñaëc ñieåm sinh hoïc ñaëc tröng cuûa naám men - trong ñoù coù moät cô cheá seõ ñöôïc ñeà caäp
ñeán ôû phaàn sau, ñoù laø “hieän töôïng töï phaân cuûa teá baøo naám men”.
Naám men coù toác ñoä sinh tröôûng vaø phaùt trieån maïnh, thôøi gian theá heä trung bình
laø töø 30 - 60 phuùt. Do vaäy, vieäc nhaân gioáng ñeå duøng trong saûn xuaát raát deã daøng thuaän
lôïi .
Trong coâng ngheä vi sinh, ngöôøi ta thöôøng söû duïng naám men theo 3 muïc ñích chuû yeáu:
1. Thu nhaän sinh khoái toång coäng (saûn xuaát coám boå, boät dinh döôõng, proteinthoâ…)
2. Thu nhaän caùc saûn phaåm leân men ( röôïu traéng, röôïu vang, bia, dòch traùi caây leân men ... )
3. Thu nhaän caùc saûn phaåm sinh toång hôïp ñaëc tröng ( Axit amin, vitamin....)
Döôùi ñaây chuùng ta seõ tìm hieåu saâu hôn veà coâng ngheä thu nhaän sinh khoái toång
coäng.
Theo phöông phaùp coå ñieån, teá baøo naám men duøng laøm goác gioáng ñöôïc giöõ
döôùi caùc daïng sau:
Töø caùc gioáng goác nhö treân, tröôùc khi ñöa vaøo saûn xuaát caàn tieán haønh “hoaøn
nguyeân “teá baøo, töùc laø caáy chuùng treân moâi tröôøng dinh döôõng daïng dòch theå vôùi thaønh
phaàn dinh döôõng toái öu ñeå ñöa chuùng trôû laïi daïng hoaït ñoäng, phuïc hoài hoaït tính gioáng,
sau ñoù töø gioáng ñaõ hoaøn nguyeân ngöôøi ta tieán haønh nhaân gioáng caùc caáp I, II, hoaëc III
(tuyø möùc ñoä caàn thieát veà soá löôïng) ñeå coù gioáng saûn xuaát . Baèng caùc phöông phaùp treân,
quaàn theå gioáng ñöa vaøo saûn xuaát coù daïng “teá baøo naám men töï do“ (vieát taét laø
TBNMTD). Khi duøng TBNMTD nhö vaäy coù nhieàu haïn cheá :
- Dòch leân men bò ñuïc nhieàu, khaâu laéng loïc khaù coâng phu .
Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, nhôø nhöõng tieán boä vuôït baäc trong coâng ngheä sinh
hoïc, ngöôøi ta ñaõ ñeà xuaát moät phöông phaùp môùi trong vieäc taïo gioáng naám men - ñoù laø kó
thuaät gaén teá baøo naám men treân caùc giaù theå Polymer coù phuû caùc nhoùm chöùc hoaït ñoäng
beà maët. Teá baøo naám men ñöôïc gaén coá ñònh treân giaù theå nhö vaäy ñöôïc goïi laø quaàn theå
“Teá baøo naám men coá ñònh” (Vieát taét laø TBNMCÑ).
Duøng TBNMCÑ laøm goác gioáng seõ khaéc phuïc ñöôïc caùc nhöôïc ñieåm treân, caùc
maûnh giaù theå chöùa TBNMCÑ coù theå taùi söû duïng nhieàn laàn, dòch leân men thöôøng trong.
Khi söû duïng gioáng TBNMCÑ trong nhöõng cô sôû saûn xuaát lôùn coù toác ñoä quay voøng
nhanh thì hieäu quaû kinh teá taêng roõ reät so vôùi khi duøng phöông phaùp coå ñieån.
Caùc loaïi Polymer thöôøng ñöôïc duøng laøm giaù theå goàm 3 loaïi:
- Polyethylene (PE)
- Polystyrene (PS)
Ñeå taïo neân hoaït tính beà maët cho caùc giaù theå, ngöôøi ta phuû treân beà maët cuûa chuùng
moät loaïi Monomer thích hôïp nhaèm muïc ñích ñeå loä ra caùc nhoùm chöùc -COOH hoaëc -
NH2 hoaëc OH -. Caùc nhoùm chöùc naøy khi tieáp xuùc vôùi quaàn theå teá baøo naám men seõ lieân
keát vôùi caùc ñieåm thuï theå (Receptor) treân maøng teá baøo, nhôø vaäy maø teá baøo naám men coù
theå lieân keát beàn treân giaù theå.
Caùc Receptor treân maøng TBNM thöïc chaát laø nhöõng phaân töû Protein xuyeân maøng,
coù caùc ñaàu chöùa caùc nhoùm chöùc -COOH hoaëc -NH2 ñeå loä treân beà maët lôùp maøng sinh
chaát (Membrane). Nhöõng nhoùm chöùc naøy taïo vò trí tieáp nhaän cho nhöõng ñoái töôïng naøo
coù caùc nhoùm hoaït ñoäng töông öùng (maø trong tröôøng hôïp naøy chính laø caùc maûnh giaù theå
Polymer ñaõ ñöôïc phuû caùc Monomer).
Hai loaïi Monomer thöôøng ñöôïc duøng ñeå phuû leân beà maët caùc maûnh gía theå
Polymer laø:
Ñeå taïo neân caùc maûnh giaù theå coù nhoùm chöùc hoaït ñoäng beà maët caàn tieán haønh coâng
ñoaïn “gheùp Monomer”. Coù nhieàu phöông phaùp khaùc nhau ñeå gheùp, moät trong nhöõng
phöông phaùp coù theå thöïc hieän khaù deã daøng taïi vieän Nghieân cöùu Haït nhaân (NCHN) Ñaø
Laït laø “Duøng böùc xaï γ vôùi nguoàn CO 60”.
Sau khi ñaõ taïo ñöôïc giaù theå, böôùc tieáp theo laø gaén TBNM vaøo giaù theå. Quy trình
gaén TBNMCÑ ñoøi hoûi phaûi thöïc hieän qua nhieàu coâng ñoaïn, vôùi nhöõng ñieàu kieän
nghieâm ngaët veà caùc maët:
- Ñoä pH vaø thaønh phaàn dung dòch ñeäm cuûa moâi tröôøng trong ñoù dieãn ra quaù trình
tieáp xuùc giöõa quaàn theå TBNM vaø giaù theå.
- Nhieät ñoä vaø toác ñoä laéc caàn duy trì trong suoát thôøi gian tieáp xuùc.
- Khoaûng thôøi gian caàn thieát cho quaù rình tieáp xuùc
- Hoaït tính coøn laïi cuûa TBNM sau khi ñöôïc gaén coá ñònh treân giaù theå.
III- KHAÛO SAÙT CAÙC CHÆ TIEÂU SINH HOÏC CAÀN THIEÁT
Ñeå tuyeån choïn goác gioáng duøng trong saûn xuaát, tröôùc heát caàn xaùc ñònh “Hoaït
tính sinh hoïc chuû yeáu” cuûa caùc chuûng naám men hieän coù
Hoaït tính sinh hoïc chuû yeáu cuûa caùc chuûng theå hieän qua hai tieâu chí sau:
1. Hoaït tính nhaân leân: Theå hieän qua möùc taêng sinh khoái toång coäng, ñöôïc ñaùnh
giaù qua 3 chæ tieâu:
♦ Thôøi ñieåm sinh khoái ñaït cöïc ñaïi (tính baèng giôø)
♦ Löôïng sinh khoái toång coäng taïi thôøi ñieåm ñaït cöïc ñaïi (tính baèng chæ soá ño ñoä
ñuïc D%)
♦ Möùc taêng sinh khoái, theå hieän qua ñoä cheânh leäch veà chæ soá ñoä ñuïc giöõa thôøi
ñieåm ñaït cöïc ñaïi so vôùi luùc baét ñaàu nuoâi caáy (tính baèng soá laàn)
Theå hieän qua chæ soá sinh CO2, ñöôïc ñaùnh giaù qua 2 chæ tieâu:
Gioáng naám men ñöôïc duøng trong saûn xuaát bao goàm 6 chuûng thuoäc gioáng
Saccharomyces cerevisae
a. Thöû khaû naêng leân men cuûa gioâáng goác baèng phöông phaùp Durgham:
ª Nguyeân taéc:
Döïa vaøo löôïng CO2 thoaùt ra trong quaù trình nuoâi caáy ñeå ñaùnh giaù toác ñoä leân men
cuûa quaàn theå teá baøo.
• Choïn moät loaït caùc oáng nghieäm coù ñoä daøy ñoàng nhaát vaø coù dung tích baèng
nhau, treân thaønh oáng ñaõ coù vaïch chia ñoä.
• Thaû vaøo ñaùy moãi oáng moät chieác phao Durgham (phao Durgham ñaët mua cuûa
Vieän Vaccin Ñaø Laït).
• Caáy moät löôïng xaùc ñònh gioáng teá baøo naám men vaøo caùc oáng, duy trì nhieät ñoä
töø 30 - 320C. Theo doõi caùc chæ tieâu:
♦ Thôøi ñieåm taïo boït khí CO2 ñaàu tieân.
♦ Ñoä noåi toái ña cuûa phao Durgham (ñöôïc kyù hieäu laø Lf).
b. So ñoä ñuïc treân maùy so maøu quang phoå haáp phuï (Electrophotometre)
ª Nguyeân taéc:
• Ñoä ñuïc cuûa dòch nuoâi caáy seõ phaûn aùnh löôïng sinh khoái toång coäng coù trong
moâi tröôøng.
• ÖÙng vôùi moãi thôøi ñieåm caàn khaûo saùt, laáy maãu ñeå ño ñoä ñuïc treân maùy, tính
möùc cheânh leäch veà ñoä ñuïc ñeå bieát möùc ñoä taêng sinh khoái.
• Hoãn dòch naám men nuoâi caáy treân moâi tröôøng Hansen ñöôïc pha loaõng ñeán ñoä
pha phuø hôïp cho vieäc söû duïng maùy. Ñoå maãu ñaõ pha loaõng vaøo Cuvet, ñöa vaøo maùy.
• Cho aùnh saùng coù böôùc soùng 520λ ñi qua dung dòch. Chuøm tia saùng gaëp dung
dòch seõ bò haáp phuï moät phaàn vaø bò taùn xaï, chæ coù moät phaàn xuyeân qua. Kim ñoàng hoà cho
bieát phaàn aùnh saùng ñaõ bò ngaên caûn khoâng ñi qua hoãn dòch. Baèng caùch naøy chuùng ta bieát
ñöôïc “ñoä caûn quang“ cuûa dung dòch, tính theo %, ñöôïc kyù hieäu laø “D” - ñoù cuõng chính
laø Chæ soá ñoä ñuïc cuûa quaàn theå teá baøo. Ñoä ñuïc caøng cao chöùng toû löôïng sinh khoái caøng
lôùn, soá teá baøo trong quaàn theå caøng nhieàu.
3. Ñònh löôïng ñaïm Amin trong dòch nuoâi caáy baèng phöông phaùp Formol
(löôïng ñam Amin tyû leä thuaän vôùi löôïng sinh khoái, ñoàng thôøi phaûn aùnh chaát löôïng
dinh döôõng cuûa dòch sinh khoái)
ª Muïc ñích:
Xaùc ñònh löôïng ñaïm coù maët trong dòch sinh khoái döôùi daïng caùc axit amin töï do.
ª Nguyeân lyù: Nitô coù theå phaûn öùng vôùi formol trong moâi tröôøng kieàm ñeå hình
thaønh daãn xuaát Metylen - Aminoaxit khieán cho nhoùm chöùc Carboxyl trong phaàn töû
ñöôïc “boäc loä chöùc naêng axit” laøm cho moâi tröôøng mang tính axit. Duøng NaOH chuaån
ñoä ñeå töø ñoù suy ra löôïng axit amin coù trong moâi tröôøng.
R - CH – COOH + H – C = O R – CH – COOH + H2 O
NH2 H N = CH2
N = CH2 N = CH2
Boá trí song song moät bình thí nghieäm (TN) vaø moät bình kieåm tra (KT).
Bình TN:
• Huùt chính xaùc 10ml dòch sinh khoái naám men cho vaøo bình tam giaùc.
• Theâm 5ml formol, nhoû vaøi gioït phenolphtalein ñeå laøm chæ thò maøu.
• Laéc ñeàu baèng maùy khuaáy töø töø cho ñeán khi kim chæ pH oån ñònh.
• Nhoû töø töø töøng gioït NaOH 0,1N cho ñeán khi coù maøu hoàng nhaït (öùng vôùi pH
8,8). Laéc ñeàu, nhoû tieáp NaOH 0,1N cho ñeán khi coù maøu hoàng ñaäm vaø beàn (öùng vôùi pH
9 - 9,1).
• Duøng HCl 0,1N chuaån ñoä ngöôïc trôû laïi cho ñeán pH trung tính.
Bình KT:
• Thay hoãn dòch sinh khoái baèng 10ml nöôùc ñun soâi ñeå nguoäi. Thao taùc töông töï
nhö treân .
• Laäp laïi thí nghieäm 3 laàn. Keát quaû ñöôïc tính theo coâng thöùc:
N( mg% ) =
[ ( V − V ) − ( V − V )]
1 2 1
' '
2
x1,4 x100
a
Trong ñoù: V1: Toång löôïng NaOH 0,1N duøng ñeå chuaån ñoä bình TN.
V2: Toång löôïng HCl 0,1N duøng ñeå chuaån ñoä bình TN.
V1’: Toång löôïng NaOH 0,1N duøng ñeå chuaån ñoä bình KT.
V2’: Toång löôïng HCl 0,1N duøng ñeå chuaån ñoä bình KT.
4.Xaùc ñònh hieäu quaû cuûa caùc taùc nhaân kich thích QT töï phaân
Thöû nghieäm hai loaïi taùc nhaân, vôùi 2 noàng ñoä töông öùng, ñaõ ñöôïc nhieàu taùc giaû
thöøa nhaän laø coù hieäu quaû cao nhaát, ñoù laø NaCl 5% vaø Toluen 1%.
Dòch sinh khoái cuûa chuûng gioáng NM sau 18 giôø nuoâi caáy treân moâi tröôøng nöôùc
chieát töï nhieân, ñöôïc thu laïi ñeå trong 9 bình caàu, moãi bình chöùa 1 lít hoãn dòch, chia laøm 3
loâ, moãi loâ 3 bình:
♦ Loâ TN1: Cho tieáp xuùc vôùi NaCL 5%.
♦ Loâ TN2: Cho tieáp xuùc vôùi Toluen 1%.
♦ Loâ ÑC: Khoâng cho taùc nhaân (Ñoái chöùng).
Duy trì ôû 400C, laéc 150voøng/phuùt. Hieäu quaû cuûa quaù trình töï phaân ñöôïc ñaùnh giaù
qua chæ soá vaø haøm löôïng ñaïm amin trong hoãn dòch. Taïi caùc thôøi ñieåm caùch ñeàu laáy
maãu ñeå ñònh löôïng ñaïm amin. (xem baûng 1)
Baûng1: So saùnh hieäu quaû cuûa 2 loaïi taùc nhaân kích thích töï phaân ñöôïc duøng
trong khaûo saùt.
1/. Taïi thôøi ñieåm cöïc ñaïi haøm löôïng ñaïm amin ôû hai loâ TN ñeàu cao hôn roõ reät
so vôùi loâ ÑC. So saùnh giöõa hai loaïi taùc nhaân thì hieäu quaû cuûa NaCl toû ra cao hôn so vôùi
Toluen.
2/. Haøm löôïng ñaïm amin ôû caû 2 loâ thí nghieäm ñeàu taêng cao ôû thôøi ñieåm 5 giôø, roài
haï xuoáng. Sau ñoù thöïc söï ñaït cöïc ñaïi vaøo luùc 20 giôø. Trong khi ñoù ôû loâ ÑC haøm löôïng
ñaïm amin ñaït cöïc ñaïi vaøo luùc 5 giôø roài giaûm lieân tuïc .
ÔÛ ñaây chuùng ta gaëp moät hieän töôïng khaù lyù thuù laø ñoà thò töï phaân cuûa caû hai loaïi
taùc nhaân ñeàu chia laøm hai vuøng, vôùi 2 giaù trò cöïc ñaïi (Vuøng I ñaït gía trò cöïc ñaïi luùc 5
giô, Vuøng II ñaït giaù trò cöïc ñaïi luùc 20 giôø ).
Theo lyù giaûi cuûa moät soá chuyeân gia veà lónh vöïc naøy thì taïi ñieåm cöïc ñaïi thöù nhaát
caùc taùc nhaân chöa theå hieän taùc duïng, ñaïm ñöôïc tích luyõ trong moâi tröôøng theo cô cheá
trao ñoåi chaát töï nhieân. chính vì vaäy chæ soá ñaïm ôû caû 3 loâ khoâng coù söï sai khaùc ñaùng keå.
Ñieåm cöïc ñaïi thöù hai môùi laø keát quaû thaät söï cuûa söï kích thích töï phaân nhôø taùc ñoäng cuûa
caùc taùc nhaân. ÔÛ vuøng thöù 2 naøy, do taùc duïng kích thích, caùc enzim phaân giaûi cuûa teá baøo
baét ñaàu hoaït ñoäng maïnh, moät loaït caùc heä enzim (maø quan troïng nhaát laø phöùc heä
Proteaza A, Proteaza B, Proteaza C) ñöôïc giaûi phoùng vaøo moâi tröôøng, chuùng ñöôïc hoaït
hoùa vaø baét ñaàu phaân giaûi caùc saûn phaåm TÑC cuûa quaàn theå teá baøo.
Soá lieäu veà bieán thieân ñaïm Amin khi duøng Nacl 5% ñöôïc bieåu dieãn treân ñoàthò 2
Ñoà thò 2: Dieãn bieán haøm löôïng ñaïm Amin trong dòch töï phaân baèng
NaCl 5%.
ÑAÏM AMIN
( mg % )
100
95
90
88.2
85
81.6
80
75 76.2 74.9
73.05
70
67.9 67
65
60 60.9
55
50
t (giôø)
0 5 10 15 20 25 30 35
+ Vuøng 1: Dieãn ra töø luùc baét ñaàu tieáp xuùc vôùi taùc nhaân, keát thuùc ôû thôøi ñieåm 15
giôø, ñaït cöïc ñaïi taïi thôøi ñieåm 5 giôø vôùi löôïng Amin laø 81,6 mg%.
+ Vuøng 2: Baét ñaàu vaøo thôøi ñieåm 16 giôø sau khi tieáp xuùc vôùi taùc nhaân, ñaït cöïc
ñaïi vaøo luùc 20 giôø, vôí haøm löôïng Amin laø 88,2% ( trong khi ôû loâ ñoái chöùng, haøm löôïng
Amin chæ coøn laïi 66,5 mg%).
Dòch sinh khoái qua töï phaân naøy duøng ñeå thay theá boät toâm ( trong baùnh phoàng
toâm). Do vaäy, noù chính laø nguoàn ñaïm cho loaïi thöïc phaåm cao caáp naøy.
IV- ÖÙNG DUÏNG CÔ CHEÁ TÖÏ PHAÂN ÑEÅ SAÛN XUAÁT SINH KHOÁI NAÁM
MEN DÖÔÙI DAÏNG BOÄT DINH DÖÔÕNG VAØ COÁM BOÅ
Trong quy trình saûn xuaát sinh khoái naám men ( ñeå laøm coám boå vaø boät dinh
döôõng) thì thôøi ñieåm thích hôïp nhaát ñeå cho taùc nhaân töï phaân tieáp xuùc vôùi quaàn theå naám
men laø khoaûng 18 – 20 giôø keå töø khi baét ñaàu nuoâi caáy. Luùc naøy maät ñoä teá baøo cuõng nhö
löôïng sinh khoái toång coäng ñaït giaù trò cöïc ñaïi; Traïng thaùi sinh lyù teá baøo ôû möùc toái öu,
quaàn theå teá baøo ñang ôû trong pha logarit.
Thôøi ñieåm thích hôïp nhaát ñeå kích thích quaù trình töï phaân vaø tieán haønh thu saûn
phaåm laø vaøo luùc 20 – 22 giôø keå töø khi cho tieáp xuùc vôùi taùc nhaân. Luùc naøy haøm löôïng
ñaïm amin trong cheá phaåm ñaït cöïc ñaïi.
Ñeå naâng cao hieäu quaû kinh teá vaø haï giaù thaønh saûn phaåm, trong vieäc saûn xuaát sinh
khoái naám men neân duøng caùc loaïi nöôùc chieát töï nhieân vaø dòch ræ ñöôøng ñeå pha moâi
tröôøng saûn xuaát. Nhöõng loaïi nöôùc ñaõ ñöôïc duøng vaø ñaõ cho keát quaû cao bao goàm:
- Nöôùc chieát khoai taây.
- Nöôùc chieát caø roát
- Nöôùc chieát nhoäng taèm
Khi duøng moâi tröôøng pha cheá töø caùc loaïi nöôùc chieát treân quaàn theå naám men ñaõ
phaùt trieån raát maïnh.
Dòch ræ ñöôøng cuõng laø moät cô chaát raát thích hôïp vôùi söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån
cuûa quaàn theå teá baøo naám men. Song caàn loaïi maøu, loaïi caën vaø loaïi taïp tröôùc khi pha moâi
tröôøng. Bieän phaùp xöû lyù ræ ñöôøng ñôn giaûn nhaát laø:
- Duøng gelatin hoaëc loøng traéng tröùng ñeå laéng caën vaø loïc trong ræ ñöôøng baèng
phöông phaùp tuûa loâi cuoán.
- Tieáp ñoù, loïc qua than hoaït tính ñeå loaïi maøu.
- Haáp thuï dòch sinh khoái sau töï phaân vaøo chaát phuï gia.
- Gia coâng cheá bieán, saáy khoâ, ñoùng goùi.
• Coâng thöùc moâi tröôøng ñeå nuoâi caáy & nhaân gioáng naám men
ª Moâi tröôøng Hansen: (duøng trong phaân laäp, nhaân gioáng, laäp ñoà thò sinh
tröôûng, thöû hoaït tính gioáng).
Glucose: 50 gam.
Pepton: 10 gam.
K2HPO4: 3 gam.
Agar 20 g
PH 5,6 – 6
Moâi tröôøng 3
Saccharose 50 g
Khoai taây 300 g (goït voû, ñun laáy nöôùc chieát)
Giaù ñaäu 200 g (ñun laáy nöôùc chieát)
Loøng ñoû tröùng gaø 1 caùi/ 1 lít
Nöôùc 1 lít
PH 5,6 – 6
Moâi tröôøng 4 (Moâi tröôøng saûn xuaát)
Khoai taây 250 g (goït voû, ñun laáy nöôùc chieát)
Caø roát 250 g (goït voû, ñun laáy nöôùc chieát)
Giaù ñaäu 250 g (goït voû, ñun laáy nöôùc chieát)
Boät nhoäng taèm 20 g (rang, saáy khoâ)
Dòch ræ ñöôøng ñaõ xöû lyù 10% (toång theå tích moâi tröôøng)
Nöôùc maùy 1 lít
PH 6 – 6,2
Ghi Chuù: Neáu caàn pha MT ñaëc thì boå sung theâm 20 gam Agar-agar daïng boät
• Moâi tröôøng 5 ( MT nöôùc chieát töï nhieân - duøng trong saûn xuaát coám boå vaø boät
dinh döôõng)
♦ Dòch ræ ñöôøng ña xöû lyù, boå sung nöôùc maùy ñeán ñuû 1 lít.
Ghi chuù: Dòch ræ ñöôøng ñöôïc xöû lyù qua hai giai ñoaïn.
1. Laéng caën, loïc trong baèng phöông phaùp tuûa loâi cuoán, Chaát gaây tuûa laø Zelatin
hoaëc loøng traéng tröùng. Thöïc hieän trong ñieàu kieän 70 - 800C.
2. Loaïi maøu: Boå sung H2SO4 ñaäm ñaëc vôùi tyû leä 2 - 4 ml/1kg ræ ñöôøng (ñaõ pha
loaõng cho ñeán noàng ñoä 12 - 14%) - Cho chaûy qua coät thuûy tinh coù chöùa hai lôùp Than
hoaït tính vaø Boâng thuûy tinh.
* Sô ñoà saûn xuaát coám boå baèng dòch sinh khoái naám men qua töï phaân.
Chuûng gioáng goác Saccharomyces
Gioáng goác
Nhaân gioáng caùc caáp
+ 28 – 320C
Moâi tröôøng saûn xuaát + 18 giôø
Laéc 150 voøng/phuùt
+ 400C/20 giôø
Dòch sinh khoái + Laéc 150 voøng/phuùt
Coám töôi
+ Saáy khoâ
+ Ñoùng goùi
Thöïc phaåm noùi chung, ñaëc bieät laø caùc loaïi giaøu ñaïm, thöôøng raát deã bò oâ nhieãm.
Taùc nhaân gaây oâ nhieãm bao goàm tröôùc heát laø vi khuaån, sau ñeán naám moác vaø naám
men, khi xaâm nhaäp vaøo khoái nguyeân lieäu, thoaït ñaàu chuùng seõ phaùt trieån veà maët soá
löôïng, tieáp ñoù tieát ra caùc saûn phaåm thaûi, laøm bieán ñoåi maøu saéc, muøi vò cuûa nguyeân
lieäu, daãn ñeán hö hoûng hoaëc giaûm phaåm chaát cuûa thöïc phaåm.
Caùc daïng hö hoûng thöïc phaåm thöôøng gaëp laø: hoaù nhaày, leân men chua, leân
men thoái, leân moác xanh hoaëc moác vaøng, bieán saéc , coù muøi hoâi v.v…
Rieâng ñoái vôùi thöïc phaåm giaøu ñaïm thì daïng thöôøng gaëp nhaát laø bò thoái vaø oâi
thiu do vi khuaån. Caùc loaïi vi khuaån gaây oâi thiu chia laøm hai loaïi:
- Loaïi coù khaû naêng tieát ra nhieàu enzyme hoãn hôïp, coù theå phaân huyû ñöôïc taát
caû caùc loaïi cao phaân töû protein, glucid, lipid coù trong nguyeân lieäu.
- Loaïi chæ coù khaû naêng tieát ra moät hoaëc vaøi loaïi enzyme rieâng reõ, do vaäy chæ
phaân huyû ñöôïc moät thaønh phaàn nhaát ñònh coù trong nguyeân lieäu.
* Haàu heát caùc loaïi VSV gaây oâ nhieãm thöïc phaåm ñeàu ñoàng thôøi laø taùc nhaân
gaây beänh cho ngöôùi – ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc beänh ñöôøng ruïoät, (nhö taû, lî, tieâu
chaåy, thöông haøn, ngoä ñoäc thöùc aên, ñaày hôi chöôùng buïng …)
* Moät soá loaïi Moác tieát ñoäc toá vaøo löông thöïc- thöïc phaåm, gaây beänh cho ngöôøi
aên .
Ví duï :
- Aflatoxin , goàm 20 loaïi khaùc nhau (Loaïi B1 vaø M1 do Aspergilus flavus,
gaây vieâm gan vaø ung thö gan cho ngöôøi, boø, cöøu, heo. Loaïi T2 do Fusarium
culmorum, gaây xuaát huyeát, giaûm hoàng caàu, teo tuyû soáng…) Nguoàn laây laø nguõ coác
bò moác vaø söõa cuûa caùc con vaät nhieãm beänh coù chöùa ñoäc toá.
- Caùc Alcaloit (Egostamin, axit secalonic do Claviceps pupurea, gaây co
maïch ngoaïi vi, hoaïi töû TB gan, teo cô vaø gaây beänh naám cöïa)
- Ochatoxin do Alterneria, gaây ung thö vaø ngoä ñoäc thöùc aên.
Vì nhöõng lyù do treân, choáng oâ nhieãm thöïc phaåm chính laø moät khaâu quan troïng
trong baûo veä moâi tröôøng ñaát – nöôùc – khoâng khí vaø ñoàng thôøi cuõng laø moät khaâu coù
yù nghóa quyeát ñònh trong coâng taùc baûo veä söc khoûe coäng ñoàng.
MÔÕ OÂ nhieãm nöôùc, -Veä sinh caù nhaân - Ñieàu kieän maát veä
khoâng khí tay ngöôøi laønh sinh.
mang truøng . - Khoâng che ñaäy
- Duïng cuï maát veä - Ruoài boï
sinh .
Ngöôøi aên
- Beänh do Vibriocholerae: Vi khuaån gaây beänh taû ôû caù vaø caùc loaïi thuûy saûn coù
voû giaùp ( nhö toâm, cua, gheï, soø, oác ) ñaùnh baét töø nguoàn nöôùc bò oâ nhieãm. Nguyeân
nhaân oâ nhieãm nöôùc laø do ao hoà, soâng, raïch thöôøng laø nôi chöùa ñöïng caùc loaïi phaân
raùc, nöôùc, coáng, nöôùc thaûi töø caùc khu daân cö ñoå vaøo maø khoâng qua xöû lyù.
- Beänh do Salmonella: Vi khuaån gaây beänh thöông haøn. Loaïi vi khuaån naøy coù
khaû naêng thích nghi cao vaø coù söùc choáng chòu toát vôùi caùc yeáu toá ngoaïi caûnh. ÔÛ
nhieät ñoä bình thöôøng noù coù theå toàn taïi trong phaân, buïi, raùc tôùi ba thaùng. ÔÛ nhieät
ñoä töø 6 - 120C noù coù theå toàn taïi trong thöïc phaåm 4 – 8 thaùng. Ngoaøi ra
Salmonella coù khaû naêng chòu maën hôn haún caùc vi khuaån gaây beänh ñöôøng ruoät
khaùc. Thòt ñoäng vaät thöôøng bò nhieãm Salmonella döôùi hai hình thöùc:
+ Gaây nhieãm ñoäng vaät soáng
+ Gaây nhieãm thòt sau khi bò gieát vaø qua cheá bieán.
- Beänh do Shigella: Vi khuaån gaây beänh lî tröïc truøng. Nguoàn truyeàn beänh laø
caùc thöùc aên chín vaø caùc thöùc aên nguoäi thuoäc loaïi thòt, söõa. Rieâng loaøi Shigella
sonei coøn coù theå phaùt trieån ñöôïc ôû caùc loaøi thöùc uoáng.
- Beänh do E.coli: Vi khuaån gaây beänh tieâu chaûy ôû treû em vaø nhieãm huyeát ôû
treû sô sinh. Ñaây laø nhoùm vi khuaån gaây beänh coù ñieàu kieän nghóa laø bình thöôøng
chuùng coù theå toàn taïi trong ñaát, nöôùc, khoâng khí, soáng hoaïi sinh, khoâng gaây beänh.
Chæ khi gaëp nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh vaø thích hôïp moät soá loaøi trong chuùng môùi
trôû thaønh gaây beänh.
- Beänh do Proteus: Gaây ngoä ñoäc thöùc aên daïng dò öùng. Proteus laø moät daïng vi
khuaån gaây beänh coù ñieàu kieän, chuùng thöôøng xuyeân cö truù ôû ruoät ngöôøi vaø ñoäng
vaät ôû döôùi daïng voâ haïi; khi cô theå suy yeáu chuùng seõ laäp töùc phaûn chuû vaø gaây
beänh. Neáu maàm beänh laø P. morganni thì khi vaøo cô theå chuùng saûn sinh ra nhieàu
chaát Histamin gaây noåi maån, ngöùa ngaùy toaøn thaân ñoù chính laø hieän töôïng dò öùng
do oâ nhieãm thöïc phaåm.
- Beänh do Vibrio parahaemolyticus: Vi khuaån gaây vieâm daï daøy vaø vieâm
ruoät, laø vi khuaån öa maën thöôøng coù ôû nöôùc bieån vaø nöôùc lôï. Nguoàn laây nhieãm chuû
yeáu laø caùc loaøi toâm, cua, gheï, caù nhuyeãn theå vuøng ven bieån. Ngoaøi ra, caùc beå
nuoâi toâm nhaân taïo cuõng hay bò oâ nhieãm loaïi vi khuaån naøy.
- Ngoä ñoäc thöùc aên do ñoäc toá gaây vieâm ruoät cuûa tuï caàu vaøng (Staphyloccocus
aureus): Tuï caàu vaøng thöôøng cö truù trong mang caù, ôû da vaø nieâm maïc cuûa boø (
nhaát laø nhöõng con boø bò vieâm tuyeán vuù ). Caùc loaïi thöùc aên nhieãm tuï caàu vaøng
goàm: söõa, caùc saûn phaåm cheá bieán töø söõa, caùc loaïi baùnh keïo coù kem, caù hoäp vaø caù
khoâ phôi khoâng kyõ. Tuï caàu vaøng giöõ nguyeân khaû naêng gaây beänh trong hai thaùng ôû
ñieàu kieän nhieät ñoä thaáp.
- Ngoä ñoäc thöùc aên do ñoäc toá cuûa vi khuaån gaây nhieãm ñoäc thòt (Clostridium
botulinum ): Caùc vuï ngoä ñoäc naøy ít xaûy ra nhöng khi ñaõ xaûy ra thì tyû leä töû vong
cao. Vi khuaån naøy coù khaû naêng taïo thaønh nha baøo ( hay baøo töû ) do vaäy söùc chòu
nhieät raát cao. Ñoäc toá cuûa noù cuõng ñoäc hôn so vôùi caùc loaïi ñoäc toá cuûa vi khuaån
khaùc. Khi ñun soâi 100oC vôùi thöùc aên bò nhieãm Cl.botulinum vaãn khoâng gieát ñöôïc
toaøn boä caùc nha baøo cuûa chuùng, muoán baûo ñaûm tuyeät ñoái an toaøn caàn ñun soâi lieân
tuïc 3 giôø.
Cheá bieán
Thöïc phaåm ban (Khoâng hôïp veä sinh)
Baûo quaûn
ñaàu
Gaây oâ Gaây
nhieãm nhieãm
Saûn phaåm oâ nhieãm
4.Cô cheá sinh hoaù cuûa quaù trình gaây hö hoûng thöïc phaåm
Quaù trình hö hoûng thöïc phaåm luoân baét ñaàu ôû beà maët nguyeân lieäu, sau môùi ñi
daàn vaøo beân trong. Thöôøng trong giai ñoaïn ñaàu caùc vi sinh vaät chöùa Enzyme hoãn
hôïp seõ nhaân leân tröôùc vaø hoaït ñoäng maïnh meõ ñeå “khai phaù” nguyeân lieäu, sau ñoù
ñeán löôït caùc caùc vi sinh vaät chöùa Enzyme ñôn tieán haønh phaân huyû nguyeân lieäu moät
caùch maïnh meõ vaø trieät ñeå. Cuøng vôùi caùc Enzyme do VSV tieát ra thì ñoàng thôøi
nhöõng Enzyme coù saün trong baûn thaân khoái thöïc phaåm cuõng bò kích hoaït vaø tham
gia vaøo caùc phaûn öùng phaân huyû, laøm taêng toác ñoä hö hoûng cuûa nguyeân lieäu.
• Nguyeân lieäu giaøu ñöôøng seõ bò leân men chua, moác xanh, moác vaøng .
• Nguyeân lieäu giaøu ñaïm coù cô cheá phöùc taïp hôn, dieån bieán nhö sau :
Ñaàu tieân, caùc vi khuaån tieát Enzim proteaza ngoïai baøo seõ phaân caét caùc phaân töû
protein töï nhieân thaønh caùc chuôõi peptit maïch ngaén . Tieáp ñoù, chuùng tieát ra caùc
Enzim peptidaza phaân huûy chuoãi peptit thaønh caùc acid Amin töï do. Cuoái cuøng, caùc
acid amin bò phaân huyû thaønh CO2, NH2, acid höõu cô, hoaêc caùc hôïp chaát amin . Tuyø
ñieàu kieän baûo quaûn, giai ñoaïn cuoái dieãn ra theo moät trong hai con ñöôøng sau :
NH2
/
R – CH2 – CH - COOH R – CH2 – CH2 – NH2 + CO2
Thöïc phaåm khi ñaõ bò bieán tính nhö treân thì khoâng theã aên ñöôïc, amoniac gaây
muøi hoâi, caùc Amin gaây ñoäc, Axít höõu cô ôû noàng ñoä cao cuõng seõ gaây ñoäc. Neáu bò caû
hai nhoùm vi khuaån hieáu khí vaø kî khí xaâm nhieãm thì möùc ñoä hö hoûng caøng naëng
hôn, muøi hoâi naëng hôn do söï coù maët cuûa caùc saûn phaåm nhö indol, skatol , phenol,
H2 s.
Coù theå noùi, ngaøy nay nhieàu thaønh töïu cuûa nhieàu lónh vöïc khoa hoïc vaø kyõ
thuaät khaùc nhau ñaõ ñöôïc aùp duïng moät caùch coù hieäu quaû cho muïc ñích baûo quaûn vaø
cheá bieán thöïc phaåm.
Coù raát nhieàu phöông phaùp baûo quaûn thöïc phaåm, song nhìn chung caùc
phöông phaùp ñeàu tuaân thuû theo moät trong 3 nguyeân taéc chính sau:
Muoái aên NaCl coù tính chaát saùt truøng nheï, haïn cheá söï hoaø tan Oxy vaøo moâi
tröôøng, do vaäy kìm haõm hoaït ñoäng cuûa boïn VSV hieáu khí. Rieâng ion Cl- coøn coù
khaû naêng öùc cheá Enzyme Protease.
Khi duøng muoái aên ñeå baûo quaûn thöïc phaåm töùc laø cuøng moät luùc taän duïng
nhöõng hieäu quaû sau:
+ ÖÙc cheá söï phaùt trieån cuûa VSV do caùc tinh chaát noùi treân cuûa NaCl.
+ Taïo ra aùp suaát thaåm thaáu cao ñeå gaây co nguyeân sinh.
+ Laøm giaûm ñoä aåm cuûa khoái nguyeân lieäu.
Ngöôøi ta thöôøng aùp duïng bieän phaùp muoái muoái maën ñeå caát giöõ thòt muoái vaø
naám muoái.
∗ Duøng ñöôøng Saccharose cuõng coù taùc duïng töông töï nhö muoái aên. Khi duøng
ñöôøng ñeå laøm caùc loaïi möùt töùc laø cuøng moät luùc öùng duïng 3 quaù trình:
- Gaây co nguyeân sinh ñoái vôùi caùc VSV ñaõ nhieãm trong nguyeân lieäu ñeå tieâu
dieät chuùng
- Laøm khoâ nguyeân lieäu ñeå khieán cho caùc VSV môùi khoâng ñuû ñoä aåm ñeå xaâm
nhaäp vaø phaùt trieån
- Duøng nhieät ñoä cao (khi naáu möùt) ñeå saùt truøng
- Caùc loaïi möùt sau khi laøm xong neáu ñöôïc bao goùi toát coù theå baûo quaûn laâu.
d. Baûo quaûn thöïc phaåm baèng acid.
Ña soá caùc loaïi VSV gaây nhieãm cho thöïc phaåm ñeàu hoaït ñoäng toát ôû
khoaûng pH treân 4,5 , khi pH haï xuoáng döôùi ngöôõng naøy chuùng ngöøng phaùt trieån.
Ngaâm thöïc phaåm vaøo acid töùc laø taïo ra xung quanh khoái nguyeân lieäu moät moâi
tröôøng coù pH thaáp döôùi 4,5.
Loaïi acid thöôøng duøng nhaát laø acid acetic CH3COOH. Ôû noàng ñoä töø 6 –
10% acid naøy ñöôïc goïi laø giaám aên. Ñoâi khi ngöôøi ta duøng acid Citric hay coøn goïi laø
acid Limonic, töùc laø loaïi acid coù nhieàu trong quaû chanh.
Bieän phaùp naøy ñöôïc duøng ñeå ngaâm chua caùc loaïi cuû, quaû aên thay rau (nhö
döa chuoät, su haøo, cuû caûi, naám môõ v.v…).
Rieâng ñoái vôùi caùc daïng nguyeân lieäu coù haøm löôïng Celluloza cao ngöôøi ta
coøn duøng hai loaïi acid khaùc laø: acid tractic vaø acid lactic.
Coâng thöùc hoaù hoïc cuûa caùc loaïi acid treân nhö sau:
+ CH3COOH Acid acetic
+ CH3-CHOH-COOH : Acid lactic
+ CH2COOH
HO-COOH Acid citric
CH2-COOH
e. Baûo quaûn thöïc phaåm baèng khí trô vaø khí Cacbonic
Moät trong nhöõng nguyeân nhaân gaây hö hoûng thöïc phaåm laø do taùc duïng cuûa
oxy coù trong khoâng khí: phaân töû O2 khi tieáp xuùc vôùi nguyeân lieäu seõ tham gia vaøo
caùc phaûn öùng Oxy hoaù khöû laøm cho moät soá thaønh phaàn coù trong nguyeân lieäu bò
phaân giaûi vaø bieán tính. Ñeå khaéc phuïc tình traïng naøy ngöôøi ta tìm caùc bieän phaùp
ngaên caùch khoái nguyeân lieäu vôùi khoâng khí, baèng caùch duøng moät khoái löôïng khí trô
N2 ñöôïc hoaù loûng ôû -1270C. Cuõng coù theå duøng moät bieän phaùp thöù hai laø ñieàu chænh
tyû leä cuûa baàu khoâng khí trong kho chöùa thöïc phaåm baèng caùch giaûm thaáp löôïng 02
vaø taêng löôïng CO2.
Khi haï tyû leä O2/CO2 ñaõ cuøng luùc taïo ra hai hieäu quaû.
- Traùnh hieän töôïng phaân huyû nguyeân lieäu.
- ÖÙc cheá söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa boïn VSV hieáu khí.
f. Baûo quaûn thöïc phaåm baèng caùch taïo ñieàu kieän cho moät quaù trình leân men coù lôïi
Leân men laø quaù trình chuyeån hoaù caùc nguyeân lieäu daïng glucid thaønh rôïu
vaø acid höõu cô nhôø hoaït ñoänh cuûa moät soá VSV ñaëc chuûng. Neáu saûn phaåm röôïu
hoaëc acid höõu cô hình thaønh laø nhöõng chaát khoâng ñoäc vaø coù höông vò thôm, ngon
hôïp vôùi sôû thích cuûa con ngöôøi thì chuùng ñöôïc goïi laø “nhöõng quaù trình leân men coù
lôïi”
Taïo ñieàu kieän cho moät quaù trình leân men coù lôïi voán laø moät phöông phaùp
coå ñieån vaø thöôøng ñöôïc öùng duïng roäng raõi trong vieäc cheá bieán vaø baûo quaûn caùc
loaïi rau quaû, naám aên, thòt lôn v.v…
Nguyeân lieäu sau khi traûi qua quaù trình leân men seõ trôû neân coù khaû naêng “töï
baûo quaûn” – nghóa laø seõ löu giöõ ñöôïc laâu maø khoâng bò hö hoûng; ñoàng thôøi chuùng
cuõng trôû thaønh nhöõng moùn aên coù höông vò thôm, ngon raát ñaëc tröng.
Neáu bieát taïo ra nhöõng ñieàu kieän toái öu cho moät quaù trình leân men coù lôïi
dieãn ra hoaøn haûo thì cuøng moät luùc chuùng ta ñaït tôùi nhöõng hieäu quaû sau:
- Caùc VSV gaây leân men seõ phaùt trieån maïnh, gaây aùp ñaûo veà soá löôïng khieán
cho caùc VSV gaây oâi thoái bò kieàm haõm, khoâng phaùt trieån ñöôïc trong khoái nguyeân
lieäu.
- Caùc saûn phaåm leân men tieát vaøo moâi tröôøng seõ chuyeån nguyeân lieäu veà
traïng thaùi chín sinh hoïc, taïo ra höông vò thôm ngon, ñoàng thôøi goùp phaàn öùc cheá söï
xaâm nhaäp cuûa caùc VSV coù haïi.
- Taïo ra ñoä pH thaáp, khoâng thích hôïp vôùi boïn VSV gaây oâi thoái
Bieän phaùp naøy ñôn giaûn, reû tieàn vì khoâng toán nhieân lieäu ñeå saáy, khoâng caàn
ñeán caùc hoaù chaát ñaét tieàn vaø ñaëc bieät laø khoâng gaây haïi ñoái vôùi ngöôøi tieâu duøng, do
vaäy ñang ñöôïc aùp duïng roäng raõi ñeå baûo quaûn rau, quaû, naám aên, thòt ñoäng vaät.
Nhöõng quaù trình leân men coù lôïi thöôøng döôïc duøng laø Leân men Lactic, Leân men
Etilic, Leân men Acetic (xem chöông 3)
III. SÖÛ DUÏNG NHOÙM NAÁM MOÁC TRONG BAÛO QUAÛN VAØ CHEÁ BIEÁN
THÖÏC PHAÅM
Duøng bieän phaùp vi sinh ñeå baûo quaûn vaø cheá bieán thöïc phaåm töùc laø söû duïng
moät noøi vi sinh vaät naøo ñoù, coù khaû naêng phaân giaûi nguyeân lieäu, nhöng chuùng khoâng
laøm hoûng nguyeân lieäu, maø traùi laïi, chuùng chuyeån hoaù nguyeân lieäu sang moät daïng
saûn phaåm khaùc: thôm, ngon haáp daãn hôn.
Ba nhoùm VSV thöôøng ñöôïc duøng nhieàu trong lónh vöïc naøy laø nhoùm naám moác
phaân giaûi protein, nhoùm vi khuaån leân men Lactic vaø nhoùm naám men.
Trong chöông naøy chæ ñeà caäp ñeán vieäc söû duïng nhoùm naám moác, hai nhoùm
coøn laïi döôïc trình baày trong caùc chöông khaùc (Xem chöông1 vaø chöông3)
1. Cô sôû sinh hoïc cuûa vieäc söû duïng naám moác trong cheá bieán
ngaïi laø khoâng theå kieåm soaùt ñöôïc söï gaây nhieãm, trong ñoù coù caû nhöõng loaïi phaùt
sinh ñoäc toá. Bôûi vaäy, caùch toát nhaát laø neân söû duïng caùc gioáng thuaàn ñaõ ñöôïc kieåm
tra kyõ veà hoaït tính phaân giaûi nguyeân lieäu cuõng nhö ñöôïc ñaûm baûo raèng chuùng
khoâng gaây ñoäc.
Taát caû caùc gioáng moác ñöôïc ñöa vaøo saûn xuaát nöôùc chaám leân men caàn phaûi ñaït
ñöôïc ñaày ñuû caùc ñieàu kieän sau ñaây:
1) Gioáng thuaàn khieát.
2) Coù khaû naêng sinh Enzyme Protease vôùi hoaït löïc cao.
3) Coù söùc phaùt trieån maïnh, coù khaû naêng laán aùt caùc taïp khuaån khaùc.
4) Khoâng sinh ñoäc toá Aflatoxin, Ochatoxin …
5) Taïo höông thôm cho saûn phaåm
Ñieàu kieän moâi tröôøng thích hôïp nhaát cho söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa caùc
gioáng moác phaân giaûi Protein laø
- Ñoä aåm 45- 50%
- Nhieät ñoä 27 - 30oC
- Thôøi gian 60 - 72 giôø.
Tuyø töøng loaïi nguyeân lieäu caàn cheá bieán maø ngöôøi ta söû duïng caùc chuûng gioáng
moác khaùc nhau; song nhìn chung, quaù trình phaùt trieån cuûa moác trong nguyeân lieäu
dieãn ra theo caùc giai ñoaïn sau:
Giai ñoaïn 1 (sinh tröôûng): sau khi caáy gioáng vaøo nguyeân lieäu töø 8 - 10 giôø
moác baét ñaàu phaùt trieån , phaân chia vaø hoaït ñoäng hoâ haáp laøm cho nhieät ñoä trong
khoái nguyeân lieäu taêng daàn, nhöng khoái löôïng khuaån ty luùc naøy vaãn coøn ít
Giai ñoaïn 2 (leân meo: sôïi moác (Khuaån ty) phaùt trieån maïnh, toaû nhieät nhieàu
hôn laøm khoái nguyeân lieäu noùng leân, sôïi moác coù maøu traéng, keát thaønh töøng taûng vaø
phuû khaép maët khoái nguyeân lieäu.
Giai ñoaïn 3 (phaân giaûi): Sau 24 giôø baøo töû moác hình thaønh nhieàu vaø coù
maøu vaøng nhaït hoaëc hoàng nhaït (tuyø loaïi gioáng). Ñoàng thôøi luùc naøy naám moác môùi
baét ñaàu tieát vaøo moâi tröôøng caùc loaïi enzyme ñaëc tröng, maø quan troïng nhaát laø caùc
Protease, caùc enzyme naøy hoaït ñoäng phaân giaûinguyeân lieäu, phaân huyû caùc maïch
peptit cuûa caùc phaân töû protein, giaûi phoùng ra caùc acid amin töï do. Chính vì vaäy maø
giaù trò dinh döôõng cuûa nguyeân lieäu taêng leân, ñoàng thôøi nguyeân lieäu coù muøi thôm
ñaëc tröng. Luùc naøy nguyeân lieäu ñaõ ñaït traïng thaùi “chín sinh hoïc”. Coâng vieäc tieáp
theo chæ coøn laø chieát ruùt laáy saûn phaåm (neáu caàn) roài löu giöõ vaø baûo quaûn.
2.. Saûn xuaát nöôùc chaám leân men töø khoâ daàu laïc
Moät trong nhöõng loaïi nöôùc thoâng duïng nhaát laø xì daàu. Chuûng naám moác
thöôøng duøng trong saûn xuaát xì daàu laø Aspergillus oryzae vaø Aspergillus flavus. Caùc
nhaø nghieân cöùu ñaõ khaúng ñònh raèng, caùc chuûng Asp noùi treân, neáu caáy truyeàn nhieàu
laàn treân moâi tröôøng toång hôùp seõ maát hoaøn toaøn khaû naêng sinh ñoäc toá Aflatoxin.
Maëc duø vaäy, ñeå chaéc chaén khi saûn xuaát neân kieåm tra laïi ñoäc tính cuûa caùc chuûng
gioáng taïi caùc trung taâm baûo taøng gioáng ñaùng tin caäy.
Caùc chuûng gioáng Aspergillus duøng trong saûn xuaát nöôùc chaám thöôøng taïo
ra 3 loaïi enzyme quan troïng:
- Heä enzyme protease
- Heä enzyme Amilase
- Heä enzyme oxy hoaù khöû
Quaù trình phaân giaûi nguyeân lieäu döôùi taùc duïng cuûa caùc enzyme treân dieãn ra nhö sau:
* Hoaït ñoäng cuûa heä Protease:
Ñaàu tieân laø hoaït ñoäng cuûa Enzyme Protease exopeptidase, pH thích hôïp
cho hoaït ñoäng cuûa chuùng laø 6,5, löôïng Protease exopeptidase ñaït cöïc ñaïi sau
khoaûng 36 – 42 giôø keå töø khi caáy gioáng vaøo nguyeân lieäu. Luùc naøy Enñopeptdase
baét ñaàu hoaït ñoäng maïnh, chuùng taùc duïng vaøo caùc caàu peptide maïch ngaén trong
loøng phaân töû, ñoàng thôøi caùc Exopeptidase tieáp tuïc phaân giaûi ñeå giaûi phoùng ra caùc
acid amin ñôn phaân töû. Hoaït ñoäng cuûa heä protease caøng maïnh thì söï phaân giaûi
nguyeân lieäu caøng trieät ñeå vaø haøm löôïng ñaïm amin trong nuyeân lieäu caøng cao, ñieàu
ñoù coù nghóa laø giaù trò dinh döôõng cuûa saûn phaåm caøng lôùn vaø vò ngoït caøng ñaäm ñaø.
Moãi loaïi acid amin coù maët trong nöôùc chaám ñeàu goùp phaàn taïo neân vò ngoït ñaëc
tröng cuûa saûn phaåm. Ví duï:
- Glutamic taêng vò ngoït cuûa ñaïm.
- Methionin vaø Cystein taïo vò thôm cuûa xì daàu
- Lyzin, Alanin, prolin, Leucin.v.v… goùp phaàn taïo neân moät vò ñaäm ñaø giuùp
aên ngon mieäng. Hoaït ñoäng cuûa Heä enzyme proteaza ñoùng vai troø haøng ñaàu trong
quaù trình phaân giaûi nguyeân lieäu vaø noù laø yeáu toá quyeát ñònh chuû yeáu ñoái vôùi chaát
löôïng saûn phaåm.
* Hoaït ñoäng cuûa heä Amylase
Heä enzyme Amylase cuûa Aspergillus goàm hai thaønh phaàn alpha – Amylase vaø
glucose Amylase. Khoaûng pH toái öu cuûa chuùng laø 4,7 – 4,9. Alpha – Amylase
thuyû phaân thaønh phaàn glucid trong nguyeân lieäu taønh maltose vaø dextrin. Tieáp ñoù
Glucose Amylase phaân caét hai thaønh treân thaønh glucose. Chính vì vaäy xì daàu coù vò
ngoït cuûa ñöôøng.
• Coâng thöùc moâi tröôøng duøng ñeå nuoâi caáy vaø nhaân gioáng naám moác.
1. Moâi tröôøng Sabauraul
Pepton (hoaëc lactamin) 10g
Maltose (hoaëc glucose) 40 g
Nöôùc 1 lít
PH 5,6 – 6,0
Muïc ñích cuûa vieäc kieåm nghieäm thöïc phaåm laø ñeå ñaùnh giaù chaát löïông saûn
phaåm theo tieâu chuaån quy ñònh chung cuûa quoác gia. Coù 3 nhoùm chæ tieâu caàn kieåm
nghieäm nhö sau :
* Ñoái vôùi moãi nhoùm chæ tieâu seõ coù nhöõng tieâu chuaûân dònh löông cuï theå cho
töøng loaïi thöïc phaåm rieâng bieät
- Toång soá vi khuaån hieáu khí laø toång soá caùc loaïi vi khuaån öa khí (ñieàu kieän coù oxi
töï do) coù trong maãu thöïc phaåm hoaëc maãu nöôùc.
- Söû duïng kyõ thuaät ñeám khuaån laïc treân thaïch ñóa.
* Coliforms
• Chæ tieâu naøy phaûn aùnh tình trang oâ nhieãm phaân cuûa thöïc phaåm do duøng
nöôùc khoâng saïch hoaëc do nôi gieát moå khoâng ñuùng quy caùch.
• Coù hai möùc ñoä Coliforms caàn phaân bieät
• Coliforms toång coäng laø nhöõng tröïc khuaån ñöôøng ruoät gram (-), hieáu khí
hoaëc kò khí tuøy tieän, khoâng coù nha baøo, coù khaû naêng leân men ñöôøng lactose sinh
hôi, sinh acid ôû nhieät ñoä 350C – 370C/24-48 giôø. Nhöõng vi khuaån naøy coù theå toàn
taïi ôû trong ruoät ngöôøi, suùc vaät vaø caû ngoaïi caûnh goàm caùc loaøi sau:
- Escherichia coli
- Klebsiella
- Enterobacter
- Citrobacter
• Coliforms phaân ( Faecal Coliforms ) laø nhöõng coliform coù nguoàn goác töø phaân
ngöôøi vaø ñoäng vaät maùu noùng, cuõng phaùt trieån ñöôïc trong moâi tröôøng lactose coù
muoái maät vaø chæ thò maøu ôû nhieät ñoä 44,5± 0,50C/ 24-48 giôø. Coù khaû naêng thuûy
phaân tryptophan trong moâi tröôøng sinh indol, khoâng sinh aceton, khoâng söû duïng
citrate laøm nguoàn Cacbon duy nhaát.
*Staphylococcus aureus
Staphylococcus aureus laø caàu khuaån gram (+),saép xeáp hình chuøm nho
hoaëc ñöùng thaønh töøng caëp vaø chuoãi ngaén. Staphylococcus aureus thöôøng bò toån
thöông khi xöû lyù baèng nhieät vaø caùc chaát taåy röûa veä sinh. Do ñoù söï hieän dieän cuûa
vi khuaån vaø ñoäc toá cuûa chuùng trong thöïc phaåm ñaõ cheá bieán hoaëc treân caùc thieát
bò cheá bieán thöïc phaåm laø daáu hieäu cho bieát ñieàu kieän veä sinh trong quaù trình
cheá bieán khoâng ñaït.
*Clostridium perfringens
Clostridium perfringens laø vi khuaån chæ ñieåm söï oâ nhieãm do phaân ngöôøi,
ñoäng vaät, buøn ñaát, nöôùc coáng raõnh ôû möùc ñoä nghieâm troïng. Vi khuaån coù nha baøo
vaø coù söùc ñeà khaùng cao. Neáu thöïc phaåm cheá bieán khoâng ñaûm baûo veä sinh, nhieät
ñoä khöû khuaån, ñun naáu khoâng ñuû ñeå dieät nha baøo, vi khuaån vaãn coøn toàn taïi vaø
phaùt trieån, laøm hö hoûng thöïc phaåm vaø gaây ngoä ñoäc thöùc aên ( nhaát laø thöïc phaåm ñoà
hoäp ).
*Bacillus cereus
- Xaùc ñònh Bacillus cereus ñeå ñaùnh giaù söï oâ nhieãm moâi tröôøng xung quanh trong
quaù trình cheá bieán thöïc phaåm. Vi khuaån naøy hieän dieän trong ñaát buïi, caùc loaïi thöïc
phaåm (söõa, thòt, rau quaû, hoãn hôïp gia vò vaø ñaëc bieät trong caùc thöïc phaåm boät).
- Bacillus cereus laø nhöõng tröïc khuaån gram (+) hieáu khí, vaø kî khí tuøy yù, di ñoäng,
taïo noäi baøo töû, leân men glucose, sinh hôi, phaûn öùng Voges Proskauer (VP): (+),
coù khaû naêng söû duïng nitrate. Loaøi naøy taêng tröôûng ñöôïc trong khoaûng nhieät ñoä töø
5 – 500C, toái öu ôû 35 – 400C; pH dao ñoäng töø 4,5 – 9,3; deã taïo baøo töû, baøo töû naûy
maàm raát deã daøng.
*Salmonella
- Salmonella laø tröïc khuaån thöông haøn , gram aâm, hieáu khí vaø kî khí tuøy yù, coù khaû
naêng di ñoäng, khoâng taïo baøo töû, leân men glucose vaø manitol sinh acid nhöng
khoâng leân men saccharose & lactose, khoâng sinh indol, khoâng phaân giaûi ure,
khoâng coù khaû naêng taùch nhoùm amin töø tryptophan, haàu heát caùc chuûng ñeàu sinh
H2S. Cho ñeán nay ñaõ xaùc ñònh ñöôïc 2339 serotype ( kieåu huyeát thanh ) thuoäc
gioáng Salmonella .
* Vibrio parahaemolyticus
- Vibrio laø vi khuaån ta,û gram(-), hình que hai ñaàu khoâng ñeàu nhau taïo thaønh hình
daáu phaåy, di ñoäng, soáng kî khí tuøy yù, coù phaûn öùng catalase vaø oxidase(+), leân
men glucose nhöng khoâng sinh hôi, khoâng taêng tröôûng trong moâi tröôøng khoâng coù
muoái. Coù khaû naêng khöû nitrat thaønh nitrit.
- Vibrio parahaemolyticus phaùt trieån toát trong moâi tröôøng coù noàng ñoä muoái ñeán
8% nhöng bò öùc cheá ôû moâi tröôøng coù noàng ñoä muoái 10%.
Coâng ngheä leân men laø lónh vöïc saûn xuaát caùc loaïi röôïu vaø axit höõu cô baèng con
ñöôøng leân men nhôø caùc vi sinh vaät. Caàn phaân bieät hai phöông thöùc leân men :
♣ Leân men kî khí ñieån hình :
Cô chaát ñöôïc phaân giaûi qua moät loaït caùc phaûn öùng Oõyhoaù – khöû, trong ñieàu
kieän khoâng coù söï tham gia cuûa Oxy khoâng khí maø chæ coù söï cho - nhaän Hydro.
Trong quaù trình leân men , H+ thoaùt ra ôû giai ñoaïn ñöôøng phaân khoâng döôïc
NADH2 chuyeån ñeán chuoãi hoâ haáp teá baøo maø ñöôïc gaén vôùi caùc chaát trao ñoåi
chung gian cuûa chính chuoãi chuyeån hoaù ñeå taoï saûn phaåm cuoái, ñoàng thôøi giaûi
phoùng caùc NAD+.
Saûn phaåm cuûa Caùc quaù trình leân men kî khí thöôøng gaëp trong saûn xuaát laø :
Saûn phaåm thöôøng gaëp trong caùc quaù trình leân men hieáu khí laø:
- Axit axetic CH3 – COOH
- Axit Xitric CH3 – OH – CH2
- Glucose ñöôïc phaân giaûi theo chu trình EMP taïo Axit Pyrucvic, giaûi phoùng
H+
- Loaïi CO2 taïo Andehyt, do söï xuùc taùc cuûa Pyruvatdecarboxylase
- Gaén H+ taïo Etilic do söï xuùc taùc cuûa Alcoholdehydrogenase
*Sô ñoà toång quaùt cuûa quaù trình leân men röôïu Etilic:
2CH3-CO-COOH CO2
NADH Pyruvatdecarboxylaza
2CH3-CHO
NAD+ 2H+
Alcoholdehydrogenaza
C6H12O6
CH3 – CH2 - OH
- Tinh daàu Hublon: chieát ruùt töø hoa caùi cuûa caây Hublon, trong ñoù coù chöùa
caùc loaïi tinh daàu ñaéng vaø tinh daàu thôm (Gunulon, Lupulon, Tanin…). Coù
theå duøng hoa töôi roàøi ñun laáy nöôùc chieát, hoaëc duøng cao ñaõ cheá bieán saün.
- Nöôùc : Nöùôc duøng ñeå saûn xuaát bia phaûi ñaït caùc tieâu tieâu chuaån hoaù lyù vaø
vi sinh nghieâm ngaët nhö sau :
- Nöùôùc meàm ( ñoä cöùng taïm thôøi = 0,7, ñoä cöùng vónh cöûu = 0,4 - 0,7
- Haøm löôïng caën chaát khoâ khoâng quaù 600mg/lit
- Haøm löôïng saét khoâng quaù 0,3 mg/lit
- Khoâng coù hoaëc raáùt ít caùc hôïp chaát Nitrat & Nitrit
- Toång soá vi khuaån hieáu khí (TSVKHK) khoâng quaù 100 TB/ml
- Coliorm khoâng quaù 3 TB/ ml
- Hoaøn toaøn khoâng coù vi khuaån gaây beâïnh ñöôøng ruoät (VKGBÑR)
b. Sô ñoà Quy trình saûn xuaát bia
Dòch nha 12- 14% Caáy gioáng
Leân men hieáu khí 6-10 ngaøy, 15-28 o c
PH 6,5 – 6,8 / noàng ñoä Oxy =6mg /lit
Dòch leân men
Leân men kî khí 6-10 ngaøy, 1- 3 o c
Noàng ñoä CO2 = 0,3%
Bia non
Laøm laïnh ôû 0 o c, 12- 14 giôø, Laéng caën, laøm trong
Bia töôi Saûn phaåm bia hôi (söû duïng trong 24 giôø)
UÛ ôû 60 - 70 o c
Ñoùng chai laàn I UÛ, Loaïi caën, ñoùng chai laàn II
Lactobacteriacae
Streptococcacae
Lactobacterium
Leuconostoc Streptobacterium
Ñieàu kieän thích hôïp cho söï sinh tröôûng vaø hoaït ñoäng leân men cuûa vi khuaån
lactic laø:
+ Nhieät ñoä töø 20 – 22oC
+ PH 3 – 4,5
+ Noàng ñoä muoái aên (NaCl): 2 – 3%
+ Noàng ñoä ñöôøng: 1 – 2%
+ Kî khí hoaëc vi hieáu khí.
Leân men lactic laø moät trong nhöõng quaù trình sinh hoaù ñôn giaûn, trong ñoù
dieãn ra chuyeån hoaù kî khí ñöôøng thaønh acid lacic, döôùi taùc ñoäng cuûa moät enzyme
coù trong moïi teá baøo vi khuaån thuoäc nhoùm lactic vaø khoâng coù ôû caùc loaïi VSV khaùc.;
ñoù laø Lactat dehydrogenaza . Caên cöù vaøo cô cheá phaûn öùng vaø loaïi saûn phaåm hình
thaønh, ngöôøi ta chia quaù trình leân men lactic thaønh hai phöông thöùc nhö sau:
∗ leân men lactic ñoàng hình (Homofermentation)
Phöông thöùc naøy do nhoùm vi khuaån lactic ñoàng hình thöïc hieän – saûn phaåm
leân men cuûa chuùng chöùa tôùi 90 – 98% acid lactic. Caùc saûn phaåm phuï coøn laïi khoâng
ñaùng keå.
Cô cheá leân men lactic dò hình ít ñöôïc öùng duïng trong coâng nghieäp, nhöng
trong caùc loaïi thöùc aên muoái chua theo phöông phaùp daân gian thì thöoøng toàn taïi
song song caû hai quaù trình naøy.
Cô cheá toång quaùt cuûa söï leân men dieãn ra nhö sau:
CH3CO – COOH
NAD H+ 2 H+
2NAD+
khuaån lactic, neáu nhö ñöa noàng ñoä muoái leân cao 5 – 6% thì seõ öùc cheá söï phaùt trieån
vaø söï leân men cuûa chính vi khuaån Lactic, ngöôïc laïi ôû noàng ñoä döôùi 3% thì nhieàu
taïp khuaån gaây nhieãm seõ nhaân leân ñöôïc vaø caïnh tranh vôùi vi khuaån Lactic. Nguyeân
nhaân thöù hai daãn ñeán ngöng treä quaù trình leân men Lactic laø do khoâng taïo ñöôïc
ñieàu kieän kî khí. Neáu ñeå khoâng khí loït vaøo khoái nguyeân lieäu seõ khieán cho nhoùm vi
khuaån Lactic khoâng tieán haønh toát vieäc tích luyõ Acid Latic vaøo moâi tröôøng – töø ñoù
daãn ñeán nguyeân nhaân thöù 3 laø ñoä pH khoâng ñaûm baûo ôû ngöôõng caàn thieát. Ngöôøi ta
ñaõ xaùc ñònh ñöôïc caùc khoaûng pH thích hôïp cho caùc ñoái töôïng VSV coù lieân quan
ñeán quaù trình leân men nhö sau:
+ Vi khuaån gaây thoái hoaït ñoäng ôû pH 4,4 – 5
+ Vi khuaån gaây beänh ñöôøng ruoät hoaït ñoäng maïnh ôû pH 5 – 5,5
+ Naám men gaây nhieãm döa, caø, söõa, thòt hoaït ñoäng maïnh ôû pH 2,5 – 3
+ Naám moác gaây nhieãm hoaït ñoäng ôû pH 1,2 – 3
Trong khi ñoù vi khuaån Lactic thích hôïp nhaát vôùi pH 3 – 4,5. do vaäy caàn
duy trì khoaûng pH naøy trong suoát khoaûng thôøi gian baûo quaûn saûn phaåm.
Giai ñoaïn 3: Luùc naøy do löôïng acid Lactic ñaõ ñöôïc tích tuï vôùi moät löôïng
khaù cao neân pH giaûm xuoáng döôùi 3, do vaäy baûn thaân caùc vi khuaån Lactic bò öùc cheá.
Neáu cöù ñeå töï nhieân thì luùc naøy nhoùm naám menvaø naám moác gaây nhieãm baét ñaàu
hoaït ñoäng maïnh, hai ñoái töôïng naøy coù khaû naêng phaân huyû acid Lactic thaønh CO2
vaø H2O do vaäy laøm cho saûn phaåm bò giaûm, chaát löôïng trong khoái nguyeân lieäu baét
ñaàu coù hieän töôïng noåi vaùng, noåi boït khí vaø maát ñi muøi thôm cuûa giai ñoaïn tröôùc. Vì
theá, neáu laø thöùc aên cheá bieán ñeå dung cho gia ñình thì caàn tieâu thuï heåt tröôùc khi quaù
trình leân men chuyeån sang giai ñoaïn 3. coøn neáu laø trong saûn xuaát coâng ngheä thì
ngöôøi ta ngaên chaën hieän töôïng treân baèng caùch löu giöõ caùc saûn phaåm leân men ôû
nhieät ñoä thaáp (2 – 40C) ñoàng thôøi coù boå sung theâm moät loaïi hoaù chaát saùt truøng naøo
ñoù (ví duï: benzoat natri vôùi noàng ñoä 1%, dòch chieát cuû toûi, dòch chieát cuû rieàng
Khi aên caùc saûn phaåm ñaõ ñöôïc cheá bieán theo phöông phaùp Lactic hoaù, cô
theå ñaõ ñoàng thôøi tieáp nhaän caû moät löôïng ñaùng keå sinh khoái vi khuaån lactic, moät
löôïng nhoû acid Lactic vaø nhöõng chaát dinh döôõng voán coù cuûa nguyeân lieäu. acid
Lactic cuøng vôùi vi khuaån Lactic laø nhöõng nhaân toá giuùp ích ñaéc löïc cho quaù trình
tieâu hoaù, gaây ngon mieäng vaø goùp phaàn duy trì toát söï caân baèng cuûa khu heä VSV coù
lôïi cö truù trong ñöôøng ruoät cuûa cô theå ngöôøi vaø ñoäng vaät. Nhö ñaõ noùi treân, caùc loaïi
thöïc phaåm ñöôïc baûo quaûn baèng phöông phaùp Lactic hoaù bao goàm 3 nhoùm:
+ Caùc loaïi rau, cuû, quaû, döa chuoät, döa leo, cuû caûi, su haøo, caûi baép, caûi
xanh,caø, suùp lô, naám môõ, naám rôm …
2.Moät soá coâng thöùc cheá bieán vaø baûo quaûn thòt, söõa, toâm baèng leân men Lactic
Caàn noùi theâm raèng, khi aùp duïng nhöõng coâng thöùc naøy ,caùc baïn neân chuù yù tính
linh hoaït söûa ñoåi nhöõng chi tieát nhoû ñeå phuø hôïp vôùi ñieàu kieän cuï theå trong gia ñình
hoaëc trong xöôûng saûn xuaát cuûa baïn. Khoâng coù moät coâng thöùc hoaëc moät coâng trình
coâng ngheä naøo laø “tuyeät ñoái ñuùng cho moïi tröôøng hôïp”
a. Saûn xuaát söõa chua (Yaourt)
* Nguyeân taéc
Söûa chua laø moät loaïi thöïc phaåm truyeàn thoáng vaø phoå bieán ôû caùc vuøng coù ngheà
chaên nuoâi boø söõa (hoaëc deâ, cöøu , laïc ñaø…)
Töø nguyeân lieäu ban ñaàu laø söõa boø , nhôø söï hoaït ñoäng cuûa caùc vi khuaån leân
men lactic , quaù trình leân men dieãn ra theo höôùng lactic hoaù moâi tröôøng ñoàng thôøi
gaây ñoâng tuï protein coù trong söõa, keát quaû laø söõa chuyeån töø traïng thaùi loûng sang
traïng thaùi keo seät. Saûn phaåm ôû traïng thaùi chín sinh hoïc trôû neân coù höông vò ñaëc
bieät –hôi chua vaø raát thôm ngon.
Khi aên söõa chua, toâm chua, nem chua, ta ñoàng thôøi ta ñoàng thôøi söû duïng caû
sinh khoái vi khuaån Lactic vaø moät löôïng nhoû vi khuaån Lactic coù trong saûn phaåm do
vaäy loaïi thöùc aên naøy vöøa cung caáp chaát dinh döôõng laïi vöøa coù taùc duïng kích thích
tieâu hoaù vaø giöõ caân baèng cho heä vi khuaån ñöôøng ruoät.
Ñeå saûn xuaát söõa chua, coù theå duøng söõa töôi, söõa boät, söõa ñaëc coù ñöôøng (söõa
hoäp)
Alcohol-dehydrogenase
CH3-CH2- OH + O2 CH3-COOH + H2O + xKCAl
Coù hai nhoùm VK Acetic, thöïc hieän oâxy hoaù ôû hai möùc khaùc nhau :
- VK Acetobacter peroxidans thöïc hieän QT Oxy hoaù cao, Acetic chæ laø saûn phaåm taïm
thôøi, sau ñoù noù ñöôïc Oxy hoaù tieáp thaønh caùc saûn phaåm khaùc.
- VK Acetobacter suboxydans thöïc hieän QT Oxõy hoaù thaáp, saûn phaåm cuoái cuøng laø
Axit Acetic, ñöôïc tích luyõ beàn trong moâi tröôøng. Nhoùm naøy ñöïoc söû duïng nhieàu trong
CN saûn xuaát daám aên vaø thaïch döøa.
Quaù trình phaûn öùng goàm hai laàn loaïi Hydro lieân tieáp
( Oõy hoaù cô chaát nhôø söï xuùc taùc cuûa caùc E. Dehydrogenaza)
Dieãn bieán sinh hoaù döôïc trình baày theo sô ñoà döôùi ñaây
Sô ñoà Quaù trình leân men Acetic (Vi khuaån Acetobacte aceti)
E. Alcohol-dehydrogenase
OH
CH3 - CH
OH
NADP+ (acetal hydrat)
E. Aldehyt -dehydrogenase
NADPH2
Daám aên laø dung dòch Acid acetic ôû noàng ñoä 6%- 8%.
- Goác gioáng duøng trong saûn xuaát laø
Acetobacter aceti
Acetobacter oleanense
Acetobacter xylinum
- Nhieät ñoä thích hôïp laø 30 – 32 ñoä C
- Nguyeân lieäu laø röôïu traéng hoaëc röôïu vang traùi caây
*/ Coù theå thay gioáng thuaàn baøng caùch cho leân men töï nhieân, coù boå xung moät
löôïng nhoû Axit Acetic ñeå laøm moài :
- Vang nho 40ml
- Acid acetic 20ml
- nöôùc chín ñuû 1lit
Ñeåû trong thaãu thuyû tinh, ñaäy 4 lôùp vaûi muøng, duy trì nhieät ñoä 30-32 trong 10-15
ngay, thænh thoaûng khuaáy troän.
(*) Coù theå thay theá ñöôøng kính baèng dòch ræ ñöôøng qua xöû lyù
Caùch xöû lyù ræ ñöôøng:
• Loaïi caën baèng phöông phaùp tuûa loâi cuoán vôùi zelatin hoaëc loøng traéng tröùng,
ñun noùng nheï ñeán 90 o C
• Loaïi maøu baèng caùch cho chaåy qua coät loïc chöùa than hoaït + boâng thuyû
tinh. Boå xung Axit Sulfuric ñaäm ñaëc vôùi tyû leä 3 –4 ml/kg.
1. Khaùi nieäm, phaân loaïi, thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa nöôùc thaûi
Nöôùc thaûi- coøn goïi laø nöôùc coáng- laø nguoàn nöôùc ñaõ qua söû duïng, ñaõ bò oâ nhieãm
bôûi caùc vi sinh vaät, caùc hôïp chaát voâ cô vaø höõu cô. Trong nöôùc thaûi thöôøng coù 99,9 %
laø nöôùc, coøn laïi laø caùc chaát raén lô löûng (chaát raén bay hôi, chaát raén keát tuûa, chaát raén
baùm … ). Döïa vaøo nguoàn goác coù theå chia thaønh 4 loaïi nöôùc thaûi:
Nöôùc thaûi sinh hoaït :
Do heä thoáng coáng raõnh töø caùc khu daân cö ñoå vaøo, chöùa phaân, nöôùc tieåu, thöùc aên
thöøa, tyû leä chaát höõu cô cao (protein, lipit, tinh boät, H2S ) – thöôøng coù muøi hoâi thoái
vaø coù maàu ñen quaùnh .
Nöùôc thaûi coâng nghieäp : töø caùc nhaø maùy, coâng xöôûng ñoå vaøo thöôøng chöùa nhieàu
hoaù chaát, thuoác maøu, daàu moû, kim loaïi naëng …
Nöùôc thaûi y teá : töø caùc beänh vieän, trung taâm y teá ñoå vaøo – chöùa nhieàu vi khuûaân
gaây beänh, maùu, muû boâng baêng, thuoác saùt truøng …
Nöôùc thaûi noâng nghieäp : töø caùc khu trang traïi, vöôøn ruoäng – chöùa dö löôïng thuoác
tröø saâu, phaân hoaù hoïc
Ví du 1ï: phaân tích maãu nöôùc thaûi cuûa moät xí nghieäp cheá bieán haûi saûn
Caùc chæ tieâu keát quaû phaân tích Tieâu chuaån Vieät Nam cho pheùp
Coliform: 500 teá baøo / 1000ml 100 teá baøo / 1000ml
Nöùôc thaûi neáu ñöa thaêûng vaøo caùc nguoàn töï nhieân maø khoâng qua xöû lyù hoaøn chænh seõ
daãn ñeán nhieàu hieäu quaû nghieâm troïng :
- Gaây oâ nhieãm nöôùc sinh hoaït, do vaäy trôû thaønh nguoàn laây beänh cho ngöôøi vaø gia xuùc,
gia caàm
- Laøm caïn kieät nguoàn Oxy cuûa nöôùc, daãn ñeán huûy hoïai söïï soáng trong nöôùc.
- Gaây hoâi thoái cho caùc sinh caûnh nöôùc oû caùc khu du lòch, giaûm giaù trò caûnh quan – giaûi
trí.
Baûn chaát cuûa quaù trình xöû lyù nöôùc thaûi baèng coâng ngheä vi sinh laø taän duïng khaû naêng
phaân giaûi cuûa moät phöùc heä VSV goàm nhieàu chuûng loaïi, nhaèm loaïi boû caùc chaát baån höõu cô
ñang coù maët trong nöôùc thaûi vôùi nhieàu noàng ñoä khaùc nhau
Nöôùc thaûi
Khoâng caàn Buø
xöû nlyù Buøn non
Nöôùc
khí Taùi söû duïng
non Ñaõ xöû lyù
Heä thoáng Xöû lyù nöôùùc thaûi baèng Buøn Hoaït Tính nhôø caùc VSV hieáu khí
(Beå Aeroten)
Sau khi xöû lyù trong beå loïc, toaøn boä hoãn hôïp ñöôïc chuyeån qua beå laéng, taïi
ñaây caùc thaønh phaàn ñöôïc taùch rieâng bieät :
-Nöôùc saïch (nöôùc thaûi ñaõ qua xöû lyù coù theå ñöa veà caùc nguoàn nöôùc töï nhieân)
-Buøn hoaït tính (ñöôïc thu hoài ñeå taùi söû duïng )
- Caën tuûa (coù theå duøng laøm phaân boùn höõu cô hoaëc laøm nguyeân lieäu saûn xuaát
Biogaz).
* Xöû lyù baèng phin loïc sinh hoïc (Biofilters) :
Phöông phaùp naøy thích hôïp cho vieäc xöû lyù nöôùc thaûi coâng nghieäp. caáu truùc cuûa
phin loïc goàm moät lôùp nguyeân lieäu daïng haït ñieàu cheá töø Pe, Ps, Pv - duøng laøm chaát
mang -ñöôïc eùp thaønh lôùp maøng moûng -xoáp, treân beà maët haáp phuï caùc sinh khoái soáng
cuûa Vi khuaån, luïc taûo Chlorophyceae, vi khuaån lam Cyanophyceae, giun ñaát, moät
vaøi loaïi Metazoa…
Nöôùc thaûi cho chaåy töø treân xuoáng beà maët cuûa phin loïc, khoâng khí ñöôïc phun
maïnh töø döôùi leân ; nöôùc saïch ñaõ qua xöû lyù ñöôïc thu nhaän ôû beân döôùi lôùp phin loïc.
• Vi taûo coù vai troø ñaëc bieät quan troïng trong vieäc xöû lyù oâ nhieãm kim loaïi
naëng:
Caùc loaïi thöôøng ñöôïc duøng laø Chlorrella, Spirulina, Silic, Cladophoara…
Nhieàu daãn lieäu cho thaáy Vi taûo coù khaû naêng thu nhaän kim loaïi naëng ôû möùc ñoä
raát cao, noàng ñoä kim loaïi naêng tíc luyõ trong noäi baøo cuûa chuùng cao gaáp haøng ngaøn
laàn so vôùi noàng ñoä ngoaøi moâi tröôøng.
Ví duï (tính theo sinh khoái khoâ) :
- Taûo Silic coù noàng ñoä Zn noäi baøo cao gaáp 21.600 laàn so voùi noàng ñoä trong nöôùc
thaûi
- Chlorella SP. coù noàng ñoä Cu, Cd, Ni noäi baøo cao gaáp 2.500 laàn so voùi noàng
ñoä trong nöôùc thaûi
(Laâm Ngoïc tuaán, Taïp chí BVMT soá5/2001, T.25-27)
• Coù theå toùm taét cô cheá haáùp thu kim loaïi naëng cuûa vi taûo nhö sau:
Quaù trình dieãn ra theo 2 pha - (1) Pha haáp phuï beà maët
- (2) pha tích tuï noäi baøo
+ Trong pha (1) caùc Ion kim loaïi ñöôïc gaén leân caùc dieåm thuï theå naèm treân beà maët teá
baøo nhôø nhöõng lieân keát hoaù hoïc khoâng beàn (lieân keát Ion, lieân keát coäng hoaù trò …)
+ Trong pha (2) caùc Ion kim loaïi ñöôïc ñöa qua maøng teá baøo theo cô cheá vaän chuyeån
tích cöïc , baèng caùch naøy, kim loaïi coù theå ñöôïc tích luyõ noäi baøo voùi moät löôïng voâ cuøng
lôùn ( tuyø thuïoâc vaøo nhu caàu söû duïng cuûac teá baøo )
• Song song voùi vieäc tieâu thuï kim loaïi naëng, vi taûo coøn söû duïng CO2 cho
quaù trình quang hôïp, goùp phaàn laøm giaûm hieäu öùng nhaø kính vaø khaéc phuïc tình traïng
phì döôõng (eutrophication) cuûa moâi tröôøng nöôùc.
Phöông phaùp naøy thöïc chaát laø söï keát hôïp cuûa 2 phöông phaùp treân. Heä thoáng loïc
goàm 3 beå xöû lyù lieân hoaøn :
- Beå loïc cô hoïc : duøng caùt vaø ñaù soûi ñeå loaïi caën lôùn
- Beå loïc sinh hoïc I : duøng heä thoáng maøng loïc sinh hoïc ñeå loaïi caùc Ion (Cl-,
Hg, Nh4 , CN -…)
- Beå loïc sinh hoïc II : Duøng than hoaït tính chöùa VSV ñeåû Oxy hoaù phaân giaûi trieät
ñeå caùc taïp chaát höõu cô
Dieãn bieán sinh hoaù cuûa QT.leân men Methan nhôø VSV Kî khí nhö sau
Axit beùo phaân töû lôùn Hôïp chaát nhaân thôm Ñöôøng Axit Amin
A. Pyruvic
A. Propionic
A. Acetic
A. lactic Etilic
CH4 + CO2
CH4 + H2O
* Heä thoáng thieát bò leân men Methan goàm 3 beå lieân hoaøn:
- Beå 1 : caùc VSV phaân giaûi ngoaïi baøo chuyeån caùc cao phaân töû thaønh caùc ñôn phaân
- Beå2 :VSV leân men A.acetic vaø A.Lactic, taïo nhieàu H2
- Beå 3 : VSV len men Methan
* Ñeå qt phaân huyû dieãn ra oån ñònh caàn coù bieän Phaùp kieåm soaùt sinh hoïc caùc beå
Methan baèng caùch theo doõi noàng ñoä caùc chaát ñoäc trong doøng nöôùc thaûi ñi vaøo,
traùnh cho thieát bò phaûi laøm vieâïc quaù taûi.
*Trong leân men kî khí caùc Axit beùo baõo hoaø hình thaønh (do phaûn öùng β-
Oxyhoaù) seõ keát hôïp vôùi H2 taïo thaønhaxit Octanic - chaát naøy coù hoaït tính dieät
khuaån raát maïnh
Raùc thaûi coøn goïi laø chaát pheá thaûi raén (ñeå phaân bieät vôi nöôc thaûi)
Caên cöù vaøo nguoàn goác, coù theå chia raùc thaønh 3 loaïi chính :
- Raùc thaûi sinh hoaït :
Chöùa nhieàu caùc chaát höõu cô sinh hoïc nhö Cellulose, Protein, Tinh boät, Lipit
- Chaát pheá thaûi coâng nghieäp naëng (luyeän kim, khai thaùc moû…)
Chöùa nhieàu Ion kim loaïi naëng, daàu moû …
- Chaát pheá thaûi coâng nghieäp nhe khoâng lieân quan ñeán sinh hoïc
(nhuoäm, deät, saûn xuaát myõ phaåm - giaáy- caùc chaát taåy röûa …).
Chöùa nhieàu phaåm nhuoäm, kieàm, axit, ester …
- Chaát pheá thaûi coâng nghieäp nhe coù lieân quan ñeán sinh hoïc
( Cheá bieán thöïc phaåm - suõa - ñöôøng mía, saûn xuaát phaân boùn …)
Chöùa nhieàu caùc hôïp chaát höõu cô.
Caàn löu yù laø trong haàu heát caùc loaïi pheá thaûi luoân saün coù moät khu heä VSV
töï nhieân vôùi soá löôïng lôùn, chuùngcoù khaû naêng söû duïng caùc cô chaát töông öùng
baèng caùch tieát ra caùc Enzim ngoaïi baøo ñeå phaân giaûi cô chaát thaønh caùc saûn phaåm
trung gian daïng nhaõo & quaùnh – bao goàm nhöõng phaân töû nhoû hôn, ñeã haáp thu
hôn. Khi thöïc hieän QT phaân giaûi naøy caùc quaàn theå VSV ñoàng thôøi sinh tröôûng vaø
phaùt trieån maïnh khieán cho sinh khoái taêng nhanh - vì theá, saûn phaåm trung gian voâ
hình chung ñaõ trôû thaønh moät loaïi buøn hoaït tính ñaëc tröng – trong ñoù chöùa moät
khu heä VSV phong phuù- ña daïng vaø moät löôïng chaát dinh döôõng phuø hôïp cho
hoaït ñoäng hoaïi sinh cuûa chuùng.
Xöû lyù pheá thaûi baèng CNVS chính laø söû duïng nhöõng chuûng VSV coù khaû naêng
phaân giaûi caùc thaønh phaàn coù trong chaát thaûi ñeå chuyeân nhanh chaát thaûi thaønh loaïi
buøn hoaït tính; tieáp ñoù , laïi duøng VSV keát hôïp vôùi caùc bieän phaùp coâng ngheä ñeå xöû lyù
chuyeån hoaù buøn hoaït tính thaønh caùc saûn phaåm coù ích khaùc (nhö phaân boùn, thöùc aên
gia xuùc, khí ñoát …)
Gioáng VSV duøng cho muïc ñích naøy coù theå laø nhöõng quaàn theå saün coù trong
cô chaát töï nhieân hoaëc chuû ñoäng caáy gioáng thuaàn vaøo nôi thu gom pheá thaûi.
Tuyø thuoäc vaøo thaønh phaàn cuûa moãi loaïi pheá thaûi maø löïa choïn caùc chuûng VSV vaø
thieát keá quy trình sao cho phuø hôïp.
Muïc tieâu chung cuûa caùc quaù trình Xöû lyù laø:
- Phaân huyû caùc chaát voâ cô vaø höõu cô trong raùc
- Phuïc hoài caùc voøng tuaàn hoaøn vaât chaát trong töï nhieân ( N,P,K,S…)
- Caùc saûn phaåm sau xöû lyù phaûi khoâng coù ñoäc toá, khoâng coù muøi hoâi, coù theå
chuyeån thaønh caùc nguoàn vaät chaát coù giaù trò, döôùi daïng nhieân lieäu hoaëc hôïp
chaát höõu cô thoâng duïng
Caùc hôïp chaát höõu cô cao phaân töû trong pheá thaûi thöôøng bao goàm nhieàu nhaát
laø Cellulose, lignin, caùc chaát taåy röûa, protein.
¾ Trong ñieàu kieän hieáu khí saûn phaåm phaân giaûi duy nhaât laø Glucose
VSV thuoäc nhoùm naøy bao goàm : Vi khuaån Cellulomonas, sporocytophaga,
myxoceceoides, Cellvibrio, Acetobacter xylinum. Xaï khuaån Stretomyces
antibioticus
¾ Trong ñieàu kieän kî khí VSV taïo thaønh nhieàu saûn phaåm khaùc nhau, bao
goàm caùc axit höuõ cô vaø röôïu.
VSV thuoäc nhoùm naøy bao goàm cac vi khuaån thuoäc gioáng Ruminoccocus,
nhieàu nhaát laø R. Albus vaø R.flavejaciens , loaïi thöù hai thöôøng gaëp laø tröïc khuaån
Bacteoides Succinogens (dieãn bieán töông töï nhö treân nhöng khac ôû giai ñoaïn E4)
Saûn phaåm phaân giaûi kî khí thöôøng gaëp laø: A. Sucinic, A. Acetic, A.Formic,
Etano, H2, O2.
ureaza
CO(NH2)2 + 2H2O (NH4)2CO3
(NH4)2CO3 2NH3 + CO2 + H2O
Proteaza
Peptidaza
Döôùi taùc duïng cuûa proteaza, caùc protein ñöôïc phaân giaûi thaønh caùc hôïp chaát
ñôn giaûn hôn (Polypeptide vaø Olygopeptide). Caùc chaát naøy tieáp tuïc phaân giaûi
thaønh acid amin nhôø taùc duïng cuûa men Peptidaza ngoaïi baøo. Caùc chaát naøy coù theå
tröïc tieáp haáp thuï vaøo teá baøo VSV, sau ñoù ñöôïc tieáp tuïc chuyeån hoùa thaønh acid
amin. Caùc acid amin naøy seõ ñöôïc söû duïng moät phaàn vaøo quaù trình sinh toång hôïp
protein cuûa VSV, moät phaàn tieáp tuïc phaân giaûi ñeå taïo ra NH3, CO2 vaø nhieàu saûn
phaåm trung gian khaùc.
Ví duï: Pheá thaûi CN cheá bieán söõa laø nhuõ töông söõa , chöùa nhieàu cazein,
Lactose,
vitamin vaø khoaùng. Duøng naám men vaø vi khuaån ñeå phaân giaûi vaø tieáp ñoù cheá
bieán thaønh thöùc aên cho gia xuùc- gia caàm hoaëc laøm phaân boùn.
III . XÖÛ LYÙ MOÄT SOÁ CHAÁT THAÛI COÂNG NGHIEÄP NHÔØ VSV
*/ Sô ñoà saûn xuaát thöùc aên gia suùc töø pheá thaûi coâng nghieäp cheá bieán söõa
*/ Sô ñoà saûn xuaát phaân boùn töø pheá thaûi coâng nghieäp cheá bieán söõa
Cheá bieán
Nöôùc thaûi
2.- Xöû lyù pheá thaûi cuûa CNSX caùc chaát taåy röûa
Caùc chaát taåy röûa thöôøng chöùa 30% chaát hoaït ñoäng beà maët – töùc laø caùc hôïp
chaát Alkyl (alkylbenzosulphonate). Phaàn coøn laïi laø caùc chaát taûy traéng, chaát taïo
boït, Enzim vaø caùc chaát phuï gia. Caùc chaát thöôøng duøng laø :
- Trisodiumphosphat = TDP
- Nitryltriacetat = NTA
- Carboxymethyl succinat = CMS
- Oxydiacetate = ODA
- Ethylenglycol diacetat =EGDA
Ban ñaàu ngöôøi ta duøng chuû yeáu laø TDP, song chuùng laø nhöõng chaát gaây oâ nhieãm
MT nghieâm troïng, vì theá ngöôøi ta thay theá baüng caùc chaát khoâng chöùa P
Vai troø cuûa VSV chuû yeáu laø phaân giaûi caùc chaát phuï gia gaây oâ nhieãm MT
Duøng toå hôïp VSV trong buøn hoaït tính vaø cheá phaåm EM (Effective
Microorganisms) ñeå xöû lyù caùc hôïp chaát treân (VSV phaân giaûi laân xöû lyù TDP, VSV tieát
Enzim Liase ngoaïi baøo xöû lyù caùc chaát CMS, ODA, EGDA)