Οι Φορετές Εικόνες στε Βσδαντινή και Μεταβσδαντινή Καλλιτετνική Παραγωγή

Δεκνζηεύζεθε: 26 Friday December @ GTB Standard Time

Θεκαηηθή Ελόηεηα: Τέρλε

Σηελ παξνύζα κειέηε ζα πξνζπαζήζνπκε λα δνύκε ζπλνπηηθά έλα ζεκαληηθό ηνκέα ηεο βπδαληηλήο θαη
κεηαβπδαληηλήο θαιιηηερληθήο παξαγωγήο, ηηο θνξεηέο εηθόλεο, έηζη όπωο εμειίρζεθε κέζα ζην ρξόλν,
από ηνλ 6ν έωο ηνλ 17ν αηώλα.

Η ρξήζε ζπγθεθξηκέλσλ παξαδεηγκάησλ θαζίζηαηαη ηδηαίηεξα αλαγθαία ζηελ πξνθεηκέλε

πεξίπησζε, εμαηηίαο ηνπ πεξηνξηζκέλνπ ρψξνπ πνπ δελ επλνεί ηελ αλάπηπμε ζεσξεηηθψλ
πξνζεγγίζεσλ, αλ θαη ην ηδενινγηθφ ππφβαξν ηεο εηθφλαο είλαη έλα ζεκαληηθή πεξίπησζε
κειέηεο γηα ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν κπνξεί ε ηέρλε λα ιεηηνπξγεί σο κέζν ππέξβαζεο ηνπ
αηζζεηνχ θφζκνπ θαη πξνζέγγηζεο ηνπ κεηαθπζηθνχ[1].

Η Πορεία στο Φρόνο[2]: Οι Καταβολές

Καηά ηελ επηθξαηνχζα ζήκεξα άπνςε[3] νη θαηαβνιέο ηεο εηθφλαο αλαδεηνχληαη ζηηο
λεθξηθέο πξνζσπνγξαθίεο ηεο Αηγχπηνπ, ηα γλσζηά πνξηξαίηα ηνπ Φαγηνχκ[4]. Σηελ
πξνθεηκέλε πεξίπησζε επηιέρζεθε ν Νεαξφο Γελεηνθφξνο, πνξηξαίην λεαξνχ γελεηνθφξνπ
άλδξα, θαιιηηερλεκέλν κε ηελ ηερληθή ηεο ηέκπεξαο ζε μχιν απφ δξπ. Βξίζθεηαη ζήκεξα
ζην Βξεηαληθφ Μνπζείν, Τκήκα Αηγππηηαθψλ Αξραηνηήησλ (ΕΑ 63397) θαη νη δηαζηάζεηο
ηνπ είλαη 30,3 x 18,3 x 0,5 cm. Χξνλνινγείηαη πεξίπνπ ζην 110-130 κ.Χ..

Τν πνξηξαίην θαηά ηελ εθηίκεζε ησλ εθζεηψλ ηνπ[5] είλαη ζηπιηδαξηζκέλν έξγν «ιατθνχ»
δσγξάθνπ. Οπσζδήπνηε ζε απηή ηελ πξνζσπνγξαθία κπνξεί λα εληνπηζηεί θαλείο ζηα
ζκηρηά θξχδηα θαη ηνλ ηξφπν πνπ είλαη δσγξαθηζκέλα ηα ρείιε, ε κχηε θαη νη βιεθαξίδεο.
Ωζηφζν, εκείο ζα ζηξέςνπκε ηελ πξνζνρή καο ζην γεγνλφο φηη ην πνξηξαίην παξνπζηάδεη
κηα απζηεξή κεησπηθφηεηα, εκθαλή ζε έξγα ηεο βπδαληηλήο θαιιηηερληθήο παξαγσγήο,
θαζψο θαη ζηεξεφηππα ζηνηρεία πνπ κπνξνχλ λα αλαγλσξηζηνχλ ζε κεηαγελέζηεξεο
βπδαληηλέο πξνζσπνγξαθίεο, (έληαζε βιέκκαηνο, θφκκσζε, ρξψκα θφληνπ, γέλεην
θ.ιπ)[6]. Επίζεο, ζην γεγνλφο φηη απνκαθξχλεηαη απφ ην ξεαιηζηηθφ ζηνηρείν πνπ
παξνπζηάδνπλ άιιεο πξνζσπνγξαθίεο απφ ην ίδην corpus εηθφλσλ θαη ηέινο ζηελ ηερληθή
παξαγσγήο ηνπ, ε νπνία ζεσξείηαη ζπαληφηεξε γηα ηε ζπγθεθξηκέλε πεξίνδν[7].

Πρωτοβσδαντινή Τέτνε: Παλαιοτριστιανικές Εικόνες

Απφ ηελ πεξίνδν ηεο πξσηνβπδαληηλήο ηέρλεο επηιέρζεθε Η Παλαγία ε Βξεθνθξαηνχζα

έλζξνλε κε Αγγέινπο θαη ηνπο Αγίνπο Θεφδσξν θαη Γεψξγην[8]. Οη δηαζηάζεηο ηεο
εηθφλαο είλαη 68,5 Χ,49,7 cm θαη ε ηερληθή ηεο είλαη εγθαπζηηθή ζε μχιν. Χξνλνινγείηαη
ζην πξψην κηζφ ηνπ 6νπ κ.Χ. αηψλα θαη αλήθεη ζηε ζπιινγή ηεο Μνλήο ηεο Αγ.
Αηθαηεξίλεο ζην Σηλά.

Τν εηθνλνγξαθηθφ ζρήκα κε ηε Θενηφθν ζε πνιπηειή ζξφλν, ζπλνδεπφκελε κε

ζηξαηησηηθνχο Αγίνπο θαη Αγγέινπο ζεσξείηαη φηη πξνέξρεηαη απφ ηελ απηνθξαηνξηθή
εηθνλνγξαθία θαη απνδίδεη ζηελ εηθφλα ηε δνγκαηηθή ιεηηνπξγηθή έλλνηα ηνπ κπζηεξίνπ
ηεο ελαλζξψπηζεο ηνπ ιφγνπ θαη ηεο δφμαο ηεο κεηέξαο ηνπ Θενχ. Η ζπγθεθξηκέλε
ζεκαηνγξαθία παξαηεξείηαη θαη ζε ηνηρνγξαθηθφ δηάθνζκν ηεο ίδηαο πεξηφδνπ[9]. Εμαηηίαο
ηεο άξηηαο εθηέιεζεο ηεο εγθαπζηηθήο ηερληθήο[10] θαη ηεο ζχλζεζεο ε εηθφλα ζεσξείηαη
έξγν θσλζηαληηλνππνιίηηθνπ εξγαζηεξίνπ θαη είλαη πηζαλψο απηνθξαηνξηθφ δψξν ηνπ
Ινπζηηληαλνχ πξνο ηε Μνλή. Η απζηεξή κεησπηθφηεηα ησλ κνξθψλ ησλ αγίσλ θαη ηεο
Παλαγίαο θαζψο θαη νη ζρεκαηνπνηήζεηο ηεο εηθφλαο (πηπρψζεηο ελδπκάησλ, απφδνζε ηεο
κνξθήο, ν ζηαπξφο, ην ρξψκα ηνπ θφληνπ θαη ε παξάζεζε ησλ αγγειηθψλ κνξθψλ)
δείρλνπλ κηα δηαθνξνπνίεζε απφ ην ξεαιηζηηθφ ζηνηρείν πνπ παξαηεξείηαη ζηνλ Χξηζηφ
Παληνθξάηνξα θαη ζηνλ Απφζηνιν Πέηξν, πξφδξνκν ησλ επεξρφκελσλ αιιαγψλ θαη ηεο
θαζηέξσζεο εηθνλνγξαθηθψλ κνηίβσλ. Οη δχν άγγεινη πίζσ έρνπλ ζηξακκέλα ηα θεθάιηα
ζε πξννπηηθή ¾ θαη θνηηάδνπλ πξνο ηα πάλσ, ζηνλ νπξαλφ, απ' φπνπ έξρεηαη ε ζετθή
επινγία[11].

Η Τέτνε τες Εικονοματίας

Οη εηθφλεο ζηελ πεξίνδν ηεο Εηθνλνκαρίαο (726-843) είλαη ζπάληεο, θαζψο

αληηθαηαζηάζεθαλ απφ αλεηθνληθφ δηάθνζκν. Ωζηφζν, θαίλεηαη πσο ζπλερίζηεθε ζε
πεξηνρέο εθηφο ηνπ βπδαληηλνχ θξάηνπο. Η ζθελή ηεο Σηαχξσζεο αληηπξνζσπεχεη κηα
ηέηνηα εηθφλα δσγξαθηζκέλε κε ηελ ηερληθή ηεο ηέκπεξαο κε δηαζηάζεηο 36 x 23 cm, πνπ
βξίζθεηαη ζηε Μνλή ηεο Αγίαο Αηθαηεξίλεο ζην Σηλά θαη αλάγεηαη ζηνλ 8ν κ.Χ.
αηψλα[12].

Σηηο πεξηνρέο ηεο Παιαηζηίλεο δελ ίζρπαλ ηα δηαηάγκαηα ηεο πεξηφδνπ ηεο εηθνλνκαρίαο,
θαζψο βξίζθνληαλ ππφ αξαβηθή θπξηαξρία. Απφ απηή ηελ άπνςε ην Σηλά απνηειεί ην
κνλαδηθφ θέληξν φπνπ ε παξαγσγή εηθφλσλ θαη ε εμέιημή ηνπο δε δηαθφπεθε, θαζψο
ζψδνληαη εηθφλεο πνπ ρξνλνινγνχληαη απφ ηνλ 7ν θαη 8ν αηψλα[13].

Η Σθελή ηεο Σηαχξσζεο απνδίδεηαη ζε παιαηζηηληαθφ εξγαζηήξην θαη παξηζηάλεη ην

Χξηζηφ εζηαπξσκέλν θαη λεθξφ. Η κνξθή πάλσ ζην ζηαπξφ θαηέρεη ηνλ θεληξηθφ άμνλα
ηεο εηθφλαο, ελψ πάλσ απφ ην ζηαπξφ παξαηεξνχληαη άγγεινη κε κηζά ζψκαηα. Τα πφδηα
θαη ηα ρέξηα ηνπ Χξηζηνχ είλαη θαξθσκέλα θαη αηκνξξαγνχλ, ελψ ζα πξέπεη λα
ζεκεηψζνπκε πσο ζε απηή ηελ απεηθφληζε δηαηεξεί ην ρηηψλα ηνπ (ζε παξαδνζηαθφ
πνξθπξφ), θάηη πνπ δε ζπκβαίλεη ζε κεηαγελέζηεξα έξγα κε ηελ ίδηα ζεκαηνγξαθία[14].
Τν βαζχ κπιέ θπξηαξρεί ζην θφλην, φπνπ δηαθξίλεηαη θαη ν έλαο εθ ησλ δχν ιεζηψλ, ελψ
ζηα αξηζηεξά ηεο εηθφλαο δηαθξίλεηαη ε Μαξία ε κεηέξα ηνπ Χξηζηνχ. Η κνξθή πνπ
δηαθξίλεηαη ζηα δεμηά είλαη εθείλε ηνπ Ισάλλε, φπσο θαίλεηαη απφ ηελ επηγξαθή πάλσ απφ
ην θεθάιη ηνπ. Καη νη δχν έρνπλ ζηξακκέλν ην βιέκκα πξνο ηνλ Εζηαπξσκέλν Οη δχν
ζπγθεθξηκέλεο κνξθέο άιισζηε είλαη θπξίαξρα κνηίβα ζηε ζεκαηνγξαθία ηεο ζηαχξσζεο.
Ο ζηαπξφο είλαη ζηεξεσκέλνο ζε χςσκα απφ βξάρνπο πνπ αληηπξνζσπεχεη ην ιφγν ηνπ
Γνιγνζά. Σηε βάζε ηνπ βξάρνπ δηαθξίλνληαη ζηξαηηψηεο ή θχιαθεο απαζρνιεκέλνη κε
θάπνηα κνξθή παηρληδηνχ. Σε κεηαγελέζηεξεο απεηθνλίζεηο δηαθξίλνληαη θαζαξά λα
παίδνπλ ζηα δάξηα ηελ ηχρε ηνπ ρηηψλα[15] ηνπ Χξηζηνχ. Πηζαλψο πξφθεηηαη γηα ηελ
παιαηφηεξε απεηθφληζε ηνπ Χξηζηνχ λεθξνχ, γεγνλφο πνπ ηελ θαζηζηά δείγκα ηδενινγηθήο
εθαξκνγήο, ζε φ,ηη αθνξά ηνπιάρηζηνλ ζε δνγκαηηθά ζέκαηα πεξί ηεο θχζεο ηνπ Χξηζηνχ.

Μεσοβσδαντινή Τέτνε: Η Αναστήλωσε

Απφ ηελ Μεζνβπδαληηλή Τέρλε επηιέρζεθε ε εηθφλα ηνπ Αγ. Νηθνιάνπ πνπ βξίζθεηαη ζην
κνλαζηήξη ηεο Αγίαο Αηθαηεξίλεο ζην Σηλά θαη ρξνλνινγείηαη ζην ηέινο ηνπ 10νπ ή ζηηο
αξρέο ηνπ 11νπ αηψλα. Aπφ ηελ πεξίνδν 867-1025 έρνπλ ζσζεί ειάρηζηεο εηθφλεο.
Σεκαληηθή είλαη ε εηθφλα ηνπ αγίνπ Nηθνιάνπ ηεο κνλήο Σηλά, πνπ ρξνλνινγείηαη ζην
ηέινο ηνπ 10νπ ή ζηηο αξρέο ηνπ 11νπ αηψλα[16]. Πξφθεηηαη γηα κία απφ ηηο πξψηεο
απεηθνλίζεηο ηνπ αγίνπ θαη ηνχην δηθξίλεηαη απφ ην γεγνλφο φηη ηα θπζηνγλσκηθά
ραξαθηεξηζηηθά ηεο κνξθήο δελ έρνπλ παγησζεί αθφκε ζηελ ηέρλε, κε απνηέιεζκα ν άγηνο
λα εκθαλίδεηαη ζε λεαξή ειηθία[17]. Σε φιεο ηηο κεηαγελέζηεξεο απεηθνλίζεηο ηνπ, ηφζν ζε
ηνηρνγξαθηθά ζέκαηα φζν θαη ζε εηθφλεο, ν άγηνο εκθαλίδεηαη ζε κεγάιε ειηθία θαη κε
ιεπθά καιιηά. Εδψ παξηζηάλεηαη λα θξαηά ζην αξηζηεξφ ηνπ ρέξη ηεξφ βηβιίν ελψ θνξά ην
σκνθφξηνλ[18], ελψ ε ζηάζε ηνπ είλαη απζηεξά κεησπηθή. Τα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ
πξνζψπνπ έρνπλ απνδνζεί κε ηξφπν αξθεηά ξεαιηζηηθφ, ψζηε ζα ηνικνχζακε λα πνχκε
πσο ζπκίδεη αξθεηά ηηο πξνζσπνγξαθίεο ηνπ Φαγηνχκ. Ελδηαθέξνλ ζηε ζπγθεθξηκέλε
εηθφλα παξνπζηάδεη ε ηερληθή ηνπ ππεξπςσκέλνπ ινμφηκεηνπ πιαηζίνπ σο αλαπφζπαζηνπ
ηκήκαηνο ηεο εηθφλαο θαη ε επέθηαζε ηνπ δηάθνζκνπ κε κηθξνγξαθίεο αγίσλ ή απνζηφισλ
ζηελ πεξηθέξεηα ηνπ πιαηζίνπ[19].

Η Τέτνε στεν εποτή τες Φραγκοκρατίας

Σηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε απφ ηελ ηέρλε ησλ εηθφλσλ ζηελ πεξίνδν ηεο Φξαγθνθξαηίαο
επηιέμακε κηα ςεθηδσηή εηθφλα ζε μχιν κε παξάζηαζε ηεο Παλαγίαο ζηνλ ηχπν ηεο
Οδεγήηξηαο. Η εηθφλα ρξνλνινγείηαη πεξίπνπ ζην δεχηεξν κηζφ ηνπ 12νπ κ.Χ. αηψλα θαη
επξίζθεηαη ζην 'Aγην Όξνο, ζηε Μνλή Χηιαλδαξίνπ. Οη δηάζηάζεηο ηεο είλαη 38 x 27 cm.

Η Παλαγία απεηθνλίδεηαη απφ ηε κέζε θαη πάλσ ζε κεησπηθή ζηάζε. Κξαηά κε ην

αξηζηεξφ ηεο ρέξη ην Χξηζηφ θαη ην δεμί ηεο ρέξη είλαη πςσκέλν ζην ζηήζνο ηεο. Σηα
ελδχκαηά ηεο (ζε ζθνχξν κπιε) ππάξρνπλ ζηνιίζκαηα πνπ ζπκβνιίδνπλ ηελ Τξηάδα θαη
θπζηθά ην ξφιν ηεο ζηελ ελζάξθσζε. Ο Χξηζηφο

απεηθνλίδεηαη αξθεηά κεγάινο θαη ην ρέξη ηνπ είλαη απισκέλν ζε επινγία. Σην ρξπζφ
θφλην βξίθεηαη ε βξαρπγξαθηθή επηγξαθή Μήηεξ Θενχ. Απφ ηερληθήο άπνςεο εηθφλα κε
ηηο ζθιεξέο ζθηέο ηεο παξαπέκπεη ζηελ ηέρλε ηνπ ςεθηδσηνχ ηνπ 11νπ αηψλα[20] θαη κε
ηελ παξνπζίαζή ηεο νινθιεξψλνληαη θαη νη ηξεηο ηερληθέο θαηαζθεπήο ησλ εηθφλσλ ζηε
βπδαληηλή ηέρλε[21].

Υστεροβσδαντινή Τέτνε

Γηα ηελ πζηεξνβπδαληηλή ηέρλε επηιέρζεθε κηα ακθηπξφζσπε εηθφλα, απφ ηε Μνλή ηνπ
Παληνθξάηνξα, θπξίσο εμαηηίαο ηνπ γεγνλφηνο φηη νη ακθηπξφζσπεο εηθφλεο
ρξεζηκνπνηνχλην ζηηο ιηηαλείεο[22]. Τν έξγν ρξνλνινγείηαη αλάκεζα ζην 1360-80 κ.Χ.,
είλαη απγνηέκπεξα ζε μχιν θαη έρεη δηαζηάζεηο 104 x 71 cm.

Τν θχξην πξφζσπν ηεο εηθφλαο είλαη ν Χξηζηφο Παληνθξάησξ. Απεηθνλίδεηαη κε πνξθπξφ

ρηηψλα θαη βαζχ κπιε καλδχα. ελψ ην δεμί ρέξη απιψλεηαη ζηε ρεηξνλνκία ηεο επινγίαο.
Σην αξηζηεξφ ηνπ ρέξη θαη θξαηά έλα θιεηζηφ Επαγγέιην ζην αξηζηεξφ ηνπ. Η επηγξαθή
«Ιεζνχο Χξηζηφο Παληνθξάησξ» βξίζθεηαη ζην αλψηεξν κέξνο ηεο εηθφλαο ζε θίηξηλν
θφλην πνπ κηκείηαη ην ρξπζφ.

Ο εηθνλνγξαθηθφο ηχπνο ηνπ Χξηζηνχ Παληνθξάηνξα αλ θαη θνηλφο ζηε βπδαληηλή ηέρλε,
ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ζπκίδεη ηνλ Παληνθξάηνξα ηνπ Εξκηηάδ ζηελ Αγία
Πεηξνχπνιε, ν νπνίνο είλαη επίζεο απφ ηε Μνλή ηνπ Παληνθξάηνξα θαη ρξνλνινγείηαη
πεξίπνπζην 1363[23].

Ο Αζαλάζηνο ν Αζσλίηεο ζηε δεχηεξε φςε ηεο εηθφλαο θνξά ην ζρήκα ηνπ κνλαρνχ θαη
θξαηά έλαλ κηζάλνηθην θελφ θχιηλδξν. Τα έληνλα δπγσκαηηθά, ηα βπζηζκέλα κάγνπια, ηα
ζρεηηθά κηθξά, ζηελά κάηηα θαη ε καθξηά γελεηάδα δίλνπλ ζην πξφζσπν ηνπ Αγίνπ κηα
έληνλε αζθεηηθή έθθξαζε. Τν θφλην ηεο εηθφλαο είλαη θηηξηλφρξπζν, φπσο θαη ζηελ
πξψηε πιεπξά, ελψ ππάξρεη ε επηγξαθή ζην αλψηεξν ηκήκα ηεο εηθφλαο 'Aγηνο Αζαλάζηνο
ν Αζσλίηεο, κνηξαζκέλε δεμηά θαη αξηζηεξά απφ ην θεθάιη ηνπ. Σε απηή ηελ εηθφλα,
αληίζεηα απφ ηα παξαδνζηαθά ρξψκαηα πνπ απνδίδνληαη ζην Χξηζηφ Παληνθξάηνξα,
επηθξαηεί ην πξάζηλν.

Μεταβσδαντινή Τέτνε: ε Στολή τες Κρήτες

Η «Είζνδνο ζηελ Ιεξνπζαιήκ», ηνπ Θενθάλε ηνπ Κξήηα[24], επηιέρζεθε σο

αληηπξνζσπεπηηθή ηεο κεηαβπδαληηλήο πεξηφδνπ. Η εηθφλα βξίζθεηαη ζηε Μνλή
Σηαπξνληθήηα, έρεη δηαζηάζεηο 53 x 38 cm θαη ε ηερληθή ηεο είλαη απγνηέκπεξα ζε
μχιν[25]. Ο Χξηζηφο είλαη ε θεληξηθή κνξθή κηαο ηζνξξνπεκέλεο ζχλζεζεο κε ήξεκα
πξφζσπα, ζηελ νπνία απεηθνλίδεηαη λα πεγαίλεη πξνο ηελ Ιεξνπζαιήκ ηππεχνληαο έλα
γάηδαξν. Σην αξηζηεξφ ηνπ ρέξη θξαηά έλαλ θιεηζηφ πάππξν, ελψ ην δεμί απνδίδεη ηε
ρεηξνλνκία ηεο επινγίαο. Τν θεθάιη ηνπ είλαη ζηξακκέλν πξνο ηνπο καζεηέο ηνπ πνπ
αθνινπζνχλ πίζσ ηνπ. Μπξνζηά απφ ηα ηείρε ηεο πφιεο βξίζθνληαη Ινπδαίνη, γηα λα ηνλ
πξνυπαληήζνπλ κε θχιια θνηληθφδεληξνπ.

Τφζν ζηελ ηνμσηή αςίδα ηνπ αλψηεξνπ ηκήκαηνο ηεο εηθφλαο φζν θαη ζηα ελδχκαηα ησλ
κνξθψλ ρξεζηκνπνηείηαη ην θφθθηλν ρξψκα, πνπ ζπλαληά θαλείο αξγφηεξα εθηεηακέλα ζε
έξγα δσγξάθσλ φπσο ν Θεφδσξνο Πνπιάθεο[26] ή ν Φξάγγνο Καηειάλνο ηεο Σρνιήο ηεο
Βνξεηνδπηηθήο Ειιάδαο[27], αλ θαη φρη κε ηνλ ίδην ηνικεξφ ηξφπν. Κάησ απφ ηελ αςίδα
βξίζθεηαη ε επηγξαθή «Είζνδνο ζηελ Ιεξνπζαιήκ»

Επίλογος

Σε φιε απηή ηε δηαδξνκή κέζα ζην ρψξν θαη ην ρξφλν ε θνξεηή εηθφλα αλαδεηθλχεηαη φρη
κφλν σο πνιχηηκν ιαηξεπηηθφ κέζν, αιιά ηαπηφρξνλα έλα πνιχηηκν αξρείν ησλ δηαξθψλ
αιιαγψλ ηεο βπδαληηλήο θαιιηηερληθήο παξαγσγήο. Μέζα ζε απηή ηελ απέξαληε πνηθηιία
έθθξαζεο, απφδνζεο, ζεκαηνγξαθίαο, επηλφεζεο ηερληθψλ, ε έλλνηα ζηεξεφηππνο
ζπκβνιηζκφο, ζηαηηθφηεηα θ.ιπ. πνπ απνδίδεηαη απφ αξθεηνχο εξεπλεηέο ή θξηηηθνχο ηεο
ηέρλεο ζηε βπδαληηλή ηέρλε ράλεη ηε ζεκαζία ηεο. Όζν θαη αλ ζηξέθεηαη θαλείο ζηελ
θαζαξά θνηλσληθή ζεκαζία ηεο ηέρλεο, δελ κπνξεί λα κε ζηαζεί γηα ιίγν θαη λα αληηθξίζεη
ηε ζεκαζία ηεο πλεπκαηηθήο αθηηλνβνιίαο ηνπ απζφξκεηνπ θαη ηνπ πεγαίνπ
ζπλαηζζήκαηνο πνπ παξάγεη ε ιαηξεία θαη ε πίζηε κέζα απφ ηελ πεηζαξρία ησλ κνξθψλ
ηνπ εηθνλνγξαθηθνχ πξνγξάκκαηνο. 'Aιισζηε, ν βπδαληηλφο θαιιηηέρλεο, πεξηζζφηεξν
απφ νπνηνλδήπνηε άιινλ, θπξηνιεθηηθά θαη κεηαθνξηθά δηθαηνχηαη ηνλ ηίηιν ηνπ ηεξέα ηεο
ηέρλεο