marzec 2011

Brief Programowy instytutu KociuszKi

ISSN 1689-9873

Monitoring zaduenia Miast wojewdzkich

Badanie Monitoring zaduenia miast wojewdzkich jest prb zainicjowania debaty nad faktyczn kondycj finansow samorzdw wPolsce , atake stanem prawnym, wktrym miasta s zmuszone doszukania finansowania swojej coraz szerszej dziaalnoci. odbywa si to kosztem przejrzystoci finansw publicznych, cho nie mona przesdzi, e bezporednio przekada si na znaczny wzrost ryzyka niewypacalnoci jednostek samorzdu terytorialnego. Przyczyn podjcia bada zaduenia miast wojewdzkich by fakt, e oficjalne dane finansowe uwzgldniane wbudetach nie odzwierciedlaj wpeni rzeczywistej kondycji finansw publicznych jednostek samorzdu terytorialnego. miasta maj moliwoci prowadzenia takiej polityki finansowej, aby wkonsekwencji wykazywa mniejszy ni faktyczny poziom zaduenia. Jednym ztakich sposobw jest tworzenie spek prawa handlowego (spki zograniczon odpowiedzialnoci ispki akcyjne), ktre bdc wasnoci lub wspwasnoci miasta, wiadcz usugi publiczne. niniejsze badanie jest prb przewietlenia finansw samorzdowych zuwzgldnieniem tyche spek iprzyczynkiem dodyskusji nad jawnoci finansw publicznych. Budety miast bdce oficjalnymi dokumentami informujcymi osytuacji finansowej miast nie zawieraj danych ozadueniu spek komunalnych. skonsolidowany bilans miasta zawiera wprawdzie zobowizania wszystkich podmiotw zalenych, jednak niewiadoma jest struktura tego zaduenia. opinia publiczna nie moe take zapozna si ze szczegowymi sprawozdaniami finansowymi tyche przedsibiorstw, ktre dostpne swycznie dla wadz samorzdowych.

ukasz Pokrywka absolwent ekonomii

nauniwersytecie ekonomicznym wKrakowie. Koordynuje badania instytutu Kociuszki wobszarze gospodarka ifinanse. staysta banku Pekao s.a. autor publikacji zzakresu polityki gospodarczej irynku pracy. zainteresowania naukowe: makroekonomia, finanse publiczne, prawo konkurencji.

Instytut Kociuszki jest niezalenym, pozarzdowym instytutem naukowo-badawczym (Think Tank) ocharakterze non profit, zaoonym w2000r. Misj Instytutu Kociuszki jest dziaanie na rzecz spoeczno-gospodarczego rozwoju i bezpieczestwa Polski jako aktywnego czonka Unii Europejskiej oraz partnera sojuszu euroatlantyckiego. Instytut Kociuszki pragnie by liderem pozytywnych przemian, tworzy iprzekazywa najlepsze rozwizania, rwnie narzecz ssiadujcych krajw budujcych pastwo prawa, spoeczestwo obywatelskie igospodark wolnorynkow. Biuro wKrakowie: ul. Karmelicka 9/14, 31-133 Krakw, Polska, tel.: +48 12 632 97 24, www.ik.org.pl, e-mail: ik@ik.org.pl Projekt layoutu: Wydawnictwo Qlco, Robert Stachowicz Skad iopracowanie graficzne: Magorzata Kopecka, pani.kopecka@gmail.com

Brief Programowy instytutu KociuszKi

intencj badania nie jest oskaranie wadz samorzdowych oprb intencjonalnego ukrywania finansw, ale wskazanie na dysfunkcyjny dla finansw publicznych mechanizm pozwalajcy wypycha poza budet zaduenie oraz ukry deficyt samorzdw. z uwagi na fakt, e temat jest szczeglnie istotny wkontekcie ryzyka przekroczenia granicy zaduenia (60% dochodw) zdajemy sobie spraw, e mog pojawi si kontrargumenty wynikajce zinnej percepcji tego zjawiska. Postulujemy jednak, aby samorzdy informoway spoeczestwo wsposb jednolity odziaalnoci wszystkich podlegych im jednostek. to bardzo istotne, poniewa naga zmiana wliczeniu zaduenia moe spowodowa jego znaczny wzrost, a wwczas miasta bd zmuszone doradykalnych ci iwstrzymania inwestycji. chcemy zaapelowa zatem owypracowanie bardziej adekwatnych metod oceny faktycznego zaduenia samorzdw. Jest to temat szczeglnie istotny dla ich dalszego rozwoju, atake dla zrwnowaonego rozwoju Polski. Problem zaduenia publicznego staje si priorytetem wpolityce gospodarczej krajw europejskich. Pakiety fiskalne podtrzymujce wzrost gospodarczy (lub zmniejszajce recesje) okazay si skuteczne wkrtkim terminie, ale bardzo kosztowne wduszej perspektywie. w cigu ostatnich piciu lat relacja deficytu budetowego doProduktu Krajowego Brutto wkrajach ue wzrosa zpoziomu 2,5% do6,8%, natomiast wskanik skumulowanego zaduenia doPKB - z62,8% do73,6%. w przypadku Polski zaduenie take znaczco wzroso - kraj zosta objty procedur nadmiernego deficytu, acakowite zaduenie wzroso z47,1% do51% PKB wcigu piciu lat 1.

udzia dugu samorzdw w strukturze dugu publicznego poszczeglnych pastw czonkowskich ue jest stosunkowo niewielki - nie przekracza 10%. Jedynie w krajach omniejszej powierzchni, jak np. republiki nadbatyckie ta relacja jest wiksza. wPolsce dug jednostek samorzdu terytorialnego stanowi niespena 6% cakowitego dugu, azatem nie jest gwn pozycj wjego strukturze. Jednak wcigu ostatnich dziesiciu lat wzrs wwartociach bezwzgldnych 4,5 - krotnie, czyli szybciej ni cakowite zaduenie 2. sytuacja finansw publicznych wymaga staego monitoringu na wszystkich obszarach iszczeblach - finalnie Polska zostanie rozliczona zefektw wmomencie decyzji oprzyjciu dostrefy euro. Jednym zorodkw generujcych zaduenie s jednostki samorzdu terytorialnego. fakt, e udzia dugu samorzdw wdugu cakowitym jest stosunkowo may, nie moe usprawiedliwia rezygnacji zprowadzenia dziaa straniczych. naley uzna owe dziaania za swoisty system ostrzegajcy przed ryzykiem nadmiernego zaduania si jednostek samorzdu terytorialnego. chcemy, aby wnioski pynce zlektury raportu byy pretekstem dorozpoczcia dyskusji nad jawnoci iprzejrzystoci finansw publicznych na wszystkich szczeblach: samorzdowym ikrajowym.

eurostat, zakadka government finance statistics [online:] http://epp.eurostat.ec.europa.eu/ portal/page/portal/eurostat/home/ (dostp: 3.8.2010).

ibidem.

Monitoring zaduenia Miast wojewdzkich

Metodologia
Badanie zaduenia samorzdw przeprowadzane jest wedug cisych i nienaruszalnych zasad, dziki czemu otrzymane wyniki s wpeni wiarygodne, miarodajne iporwnywalne ze sob. Podstaw jest analiza budetw miast, awszczeglnoci: dochodw, wydatkw, deficytu, wydatkw majtkowych oraz wskanika zaduenia zgodny zart. 170 ustawy ofinansach publicznych. na podstawie powyszych danych zostay obliczone wskaniki: 1.
Deicyt budetu 100% Dochody budetu

2.

Skumulowane zaduenie + D p + K p 100% Dochody budetu

warto zaduenia krtko idugoterminowego wdanym roku zostaa dodana doskumulowanego zaduenia, wedug poniszej formuy:

Powyszy wskanik pozwoli na poznanie cakowitego zaduenia (w relacji dodochodw). Jego porwnanie zopisanymi wyej wskanikami zaduenia oraz zwynikami innych miast ukazao natenie dziaa wadz poszczeglnych miast wobszarze wypychania wydatkw poza budet. stopie ukrywania zaduenia obliczono jako relacj zaduenia rzeczywistego dozaduenia oficjalnego, wedug poniszej formuy:
Deficyt rzeczywisty Deficyt oficjalny

informuje jak czci dochodw jest deficyt zapisany wbudecie. im mniejsza warto wskanika, tym sytuacja gminy jest lepsza: mniejszy licznik (deficyt) iwikszy mianownik (dochody) 2.
Deicyt budetu 100% Wydatki majtkowe

3.

informuje jak czci wydatkw majtkowych (inwestycyjnych) jest deficyt. warto wskanika powinna by jak najmniejsza may licznik (deficyt) iduy mianownik (wydatki majtkowe) 3.
Skumulowane zaduenie 100% Dochody budetu

4.

stopie ukrywania zaduenia obliczono jako relacj zaduenia rzeczywistego dozaduenia oficjalnego, wedug poniszej formuy
Dug rzeczywisty Dug oficjalny

wskanik zaduenia na podstawie art. 170 ustawy o finansach publicznych (uofp) zzastrzeeniem art. 5 ust. 3 uofp. warto wskanika nie moe przekracza 60%. Porwnanie wartoci wskanikw zaduenia zuwzgldnieniem ibez uwzgldnienia art. 170 uofp pozwoli na ocen w jakim stopniu miasto korzystajc zfunduszy unijnych zwiksza swoje zaduenie. nastpnie badanie obejmuje analiz mienia miast, awszczeglnoci spek prawa handlowego, wktrych akcje lub udziay posiada miasto. spki te podlegay analizie pod ktem zaduenia dugoterminowego ikrtkoterminowego oraz przyrostw tych wartoci. Dziki temu zabiegowi uzyskano bliszy prawdzie obraz finansw publicznych samorzdu. 1. Przyrost (w cigu roku) sumy zaduenia dugoterminowego ikrtkoterminowego dodany zosta dodeficytu budetowego, wedug poniszej formuy:

5.

Deicyt budetu + D p + K p 100% Dochody budetu

Deicyt budetowy + D p + K p 100% Wydatki inwestycyjne + I p

tworzenie spek prawa handlowego moe jednak mie pozytywny wpyw nafunkcjonowanie miasta poprzez inwestycje. Do wydatkw inwestycyjnych zapisanych w uchwaach budetowych zostay dodane przepywy pienine netto wczci inwestycyjnej skorygowane oudzia miasta wdanej spce analogicznie jak wprzypadku deficytu izaduenia. relacja deficytu dowydatkw inwestycyjnych informuje jaka cz wydatkw inwestycyjnych jest finansowana zdeficytu, natomiast wskanik rzeczywistego deficytu dorzeczywistych wydatkw inwestycyjnych mniejszy od tradycyjnego wskanika oznacza, e miasto wypychajc cz wydatkw, zwiksza take inwestycje. gdy rnica (wartoci oficjalne-wartoci rzeczywiste) jest ujemna, wnioskowa mona, e miasto mimo ukrywania deficytu nie zwiksza wydatkw inwestycyjnych.

ii przepywy pienine netto wczci inwestycyjnej i-tej spki

gdzie: Di przyrost zaduenia dugoterminowego wi-tej spce Ki przyrost zaduenia krtkoterminowego wi-tej spce k liczba spek, wktrych akcje lub udziay posiada miasto pi udzia miasta wkapitale cakowitym i-tej spki

wskanik ten przybliy rzeczywist sytuacj finansow miasta w przypadku, gdy wadze dyy dowypychania czci wydatkw poza oficjalny budet. Jego wynik wporwnaniu zwartoci relacji deficytu dodochodw pozwoli naukazanie zjawiska kreatywnej ksigowoci, ajego wzgldny charakter,naporwnywanie dziaa wadz wszystkich miast.

w badaniu uwzgldnione zostay miasta wojewdzkie w Polsce. rda danych potrzebnych doprzeprowadzania bada s nastpujce: budety miast wojewdzkich, sprawozdania zwykonania budetw, dokumenty ze spisanym mieniem gminy oraz sprawozdania finansowe spek prawa handlowego, ktrych wacicielami lub wspwacicielami s poszczeglne miasta. wan cech badania jest aktualno danych: dane wykorzystane w badaniu to uchway budetowe na rok t oraz sprawozdania finansowe spek prawa handlowego, wktry miast posiadaj akcje/udziay zroku t-2, zatem wmomencie uchwalania budetu najbardziej aktualne.

Brief Programowy instytutu KociuszKi

wyniki bada
wszystkie miasta wojewdzkie s wacicielami (lub wspwacicielami) spek prawa handlowego, ktre wiadcz usugi publiczne. ich liczba jest mocno zrnicowana, najwicej spek posiada warszawa, jako najwiksze miasto, zezdecydowanie najwikszym budetem. Liczba spek wstolicy wynosi 44. najmniej spek posiadaj zielona gra i gorzw wielkopolski: po 6. razem wszystkie miasta wojewdzkie posiadaj 280 spek prawa handlowego. wartym podkrelenia jest fakt, e wbadaniu zostay uwzgldnione wyniki 140 spek, dostpnych wmonitorze Polski B, czyli dokadnie poowa wsensie ilociowym. mona domniemywa, e obliczenie zaduenia wszystkich spek zwikszyoby rzeczywiste zaduenie poszczeglnych miast. rednio rzecz biorc, relacja zaduenia oficjalnego do dochodw wrd miast wojewdzkich wynosi 49%. uwzgldniajc zobowizania spek miejskich, relacja tawzrasta do68% napoziomie =0,05. reasumujc, uwzgldnienie wbadaniu spek prawa handlowego sprawia, e poziom zaduenia przekracza dopuszczalny poziom 60% dochodw. istnieje bardzo silny zwizek pomidzy relacj zaduenia dodochodw irzeczywistego zaduenia dodochodw (wskanik korelacji = 0,76; statystycznie istotny napoziomie =0,05). im wiksze oficjalne zaduenie, tym wiksze jest take rzeczywiste zaduenie miasta. Jest to intuicyjna zaleno. znacznie ciekawsze s jednak inne korelacje. istnieje bardzo saby zwizek (wspczynnik korelacji = 0,20; statystycznie nieistotny na poziomie =0,05) pomidzy liczb ludnoci miasta, a zjawiskiem wypychania zaduenia (relacja zaduenia rzeczywistego dozaduenia oficjalnego, dodatni warto mona interpretowa jako stopie wypychania zaduenia). mona stwierdzi, e wielko miasta nie wpywa nastosunek wadz dowypychania zaduenia. nieobserwuje si take zalenoci pomidzy poziomem oficjalnego zaduenia, azjawiskiem wypychania rzeczywistego dugu (relacja dugu rzeczywistego do oficjalnego). wspczynnik korelacji wynosi 0,36 ijest nieistotny statystycznie napoziomie =0,05.

analiza zaduenia miast wojewdzkich

ustawa o finansach publicznych nakada na samorzdy maksymalny poziom relacji zaduenia do dochodw w wysokoci 60%. Jest to granica bezporednio przejta zpoziomu krajowego imona mie wtpliwoci, czy jej przekroczenie skutkuje powanymi konsekwencjami dla miast. analizujc uchway budetowe, adne miasto nie przekroczyo tej granicy, a najbliej jej s Krakw iwrocaw ze wskanikami blisko 59% (zobacz: rys. 1). na drugim kocu rankingu s: Katowice (poniej 30%) oraz opole i Kielce (poniej 40%). uwzgldniajc jednak ukryty dug generowany przez spki, najbardziej zaduone s szczecin, Bydgoszcz iPozna (powyej 90%). w sumie 11spord 18 miast przekracza ustawow granic 60%. Podobnie jak wprzypadku oficjalnego dugu, najmniej zaduone (w znaczeniu rzeczywistym) miasta to: Katowice, Kielce iopole (poniej 50%).

rys. 1. zaduenie miast wojewdzkich wPolsce rdo: opracowanie wasne Instytutu Kociuszki

Monitoring zaduenia Miast wojewdzkich

analiza deficytw wojewdzkich

budetowych

miast

minimalny deficyt (0,6% dochodw), jednak jego rzeczywista warto wzrasta adoblisko 8%. Porwnujc t warto doinnych miast, nie wypada ona bardzo niekorzystnie, niemniej jednak rnica wpoziomach jest niepokojca. Podobnie jak wprzypadku analizy zaduenia, istnieje bardzo silny zwizek pomidzy relacj deficytu dodochodw irzeczywistego deficytu dodochodw (wskanik korelacji = 0,89; statystycznie istotny napoziomie =0,05). im wikszy oficjalny deficyt, tym wikszy jest take rzeczywisty deficyt miasta. istnieje bardzo saby zwizek (wskanik korelacji = 0,21; statystycznie nieistotny napoziomie =0,05) pomidzy liczb ludnoci miasta, azjawiskiem wypychania deficytu (relacja deficytu rzeczywistego dodeficytu oficjalnego, dodatni warto mona interpretowa jako wypychanie deficytu). mona stwierdzi, e wielko miasta, podobnie jak wprzypadku zaduenia, nie wpywa nastosunek wadz doukrywania deficytu. Kluczowa zpunktu widzenia niniejszego badania, wydaje si diagnoza zalenoci zaduenia iukrytego deficytu. Biorc pod uwag wszystkie miasta, taka zaleno jest nieistotna statystycznie na poziomie =0,05; wskanik korelacji wynosi 0,37. Jednak uwzgldniajc tylko 7najwikszych miast (o liczbie mieszkacw powyej 400 tys. mieszkacw) korelacja jest silna wynosi 0,68. zatem wnajwikszych miastach, wktrych stan finansw jest co najmniej niezadowalajcy, obserwuje si denie dowypychania deficytu (a zatem narastania dugu).

najwaniejsz obserwacj, jaka wyania si zanalizy jest, fakt, e brak ustawowego ograniczenia tej kategorii skutkuje bardzo du dyspersj wynikw: od blisko zera (Krakw) doprawie 30% (Katowice). redni wynik deficytu dla miast wojewdzkich wynosi 14% przy wysokim wspczynniku zmiennoci w wysokoci 59%. Bardzo due odchylenie standardowe sprawia, e porwnujc redni poziom deficytu oficjalnego irzeczywistego, nie obserwuje si wzrostu rednich wartoci (wzrost z14% do 18% na poziomie =0,05). fakt ten mona uzna za niepokojcy w kontekcie proponowanego wprowadzenia maksymalnego poziomu deficytu do dochodw wwysokoci 4%. wikszo miast zostanie zmuszona dodrastycznego ograniczenia wydatkw budetowych (najatwiej jest to osign kosztem inwestycji publicznych) bd kolejnymi zabiegami zmierzajcymi doukrywania niektrych wydatkw. spord analizowanych 18 miast, jedynie 3 wykazyway oficjalnych deficyt poniej 5% dochodw, natomiast uwzgldniajc przyrost zaduenia spek, wszystkie miasta przekraczaj t granic. najwyszy konwencjonalny wskanik deficyt/dochody (zobacz: rys. 2.) posiadaj Katowice (blisko 30%), a rzeczywisty szczecin (35%). w przypadku najniszych wartoci, interpretacja wynikw wydaje si by kopotliwa. Krakw wykazuje bowiem

rys. 2. deficyty budetowe miast wojewdzkich wPolsce rdo: opracowanie wasne Instytutu Kociuszki

Brief Programowy instytutu KociuszKi

stopie ukrytego zaduenia miasta

rys. 3. stopie ukrytego zaduenia miasta rdo: opracowanie wasne Instytutu Kociuszki

stopie ukrytego deficytu budetowego

rys. 4. stopie ukrytego deficytu budetowego rdo: opracowanie wasne Instytutu Kociuszki

Monitoring zaduenia Miast wojewdzkich

sytuacja finansowa miast wojewdzkich

Jako dopenienie analizy zaduenia imiast naley zbada wjakim stopniu powysze kategorie s wypychane, tzn. ile razy wzrasta tak zaduenie jak ideficyt pouwzgldnieniu dugu spek miejskich. stopie ukrytego zaduenia wydaje si by niewielki (dla wszystkich miast poniej dwukrotnoci), jednak to skutek natury zaduenia. Jest ono bowiem kumulowane przez wiele lat, zatem gwatowny wzrost wostatnim czasie nie moe nadto wpyn naobie wielkoci. w najwikszym stopniu zaduenie ukrywa Pozna iszczecin: o85% i84%, wnieco mniejszym Bydgoszcz id: 74% i60% (zobacz: rys. 3.). w przypadku stopnia ukrytego deficytu budetowego, uwag zwraca Krakw, ktrego rzeczywisty deficyt jest wikszy 13-krotnie odoficjalnego. w dalszej kolejnoci plasuj si: zielona gra, wrocaw, Bydgoszcz, w ktrych deficyt rzeczywisty ponad dwukrotnie przekracza deficyt oficjalny.

analiza wydatkw inwestycyjnych miast wojewdzkich

rne zasady rachunkowoci w sektorze publicznym i prywatnym uniemoliwiy dodawanie do wskanikw deficytu i zaduenia dodawa przychodw lub zyskw spek miejskich. Prb wyjcia naprzeciw oczekiwaniom przedstawicieli samorzdw jest uwzgldnienie wydatkw inwestycyjnych miast i przepyww inwestycyjnych spek (w obu przypadkach metoda kasowa). Jeeli wzrost deficytu budetowego (po uwzgldnieniu przyrostu zaduenia spek) pociga za sob wwikszym bd rwnym stopniu wzrost wydatkw inwestycyjnych, mona wycign wniosek, e miasto wykorzystuje spk doprowadzenia inwestycji. Jeli jednak wzrost deficytu jest wikszy odwzrostu wydatkw inwestycyjnych, wwczas mona zaoy, e funkcjonowanie spki (i jej inwestycje) nie rekompensuj przyrostu zaduenia. napoziomie analitycznym wnioski te mona oprze oporwnanie wskanika deficyt dowydatkw inwestycyjnych irzeczywisty deficyt dorzeczywistych wydatkw inwestycyjnych. Przy czym za korzystn nierwno naley uzna przewag wskanika zawierajcego wielkoci oficjalne. 8 spord 18 miast mimo wzrostu deficytu budetowego, nie zwiksza wrwnym stopniu swoich wydatkw inwestycyjnych (zobacz: rys. 5.)

rys. 5. inwestycje spek miejskich rdo: opracowanie wasne Instytutu Kosciuszki

Brief Programowy instytutu KociuszKi

Podsumowanie
wyniki bada potwierdzaj fakt ukrywania rzeczywistego stanu finansw miast wojewdzkich w Polsce poprzez tworzenie i zaduanie spek miejskich. Jestemy wiadomi, e jedynym celem spek bdcych wposiadaniu miast nie jest generowanie ukrytego dugu, jednak jest to jeden zefektw ich funkcjonowania. monitoring zaduenia miast wojewdzkich mieci si w problematyce przejrzystoci finansw publicznych wPolsce, szczeglnie napoziomie samorzdowym. Doniesienia prasowe osposobach niewykazywania wydatkw wbudecie (m.in. spki prawa handlowego, umowy leasingowe, partnerstwo publiczno-prywatne) niepokoj ekspertw, jednak niewiele mwi opinii publicznej. mona wnioskowa, e poziom zaduenia obejmujcy wszystkie (nie tylko dostpne) dane jest wikszy odtego wynikajcego zniniejszego badania. zjawisko ukrywania rzeczywistego stanu finansw samorzdw (zarwno wodniesieniu dodeficytu budetowego jak izaduenia) wystpuje niezalenie odwielkoci miasta wojewdzkiego. wbrew intuicyjnym przypuszczeniom, nie zaley take odoficjalnej sytuacji finansowej miasta, ktrych wskaniki zaduenia zbliaj si doustawowej granicy stosuj ksigowe techniki rwnie czsto jak te orelatywnie korzystniejszych wynikach. Jednak biorc pod uwag tylko 7 najwikszych miast, zaleno trudnej sytuacji budetowej iprbach ukrywania deficytu jest silna. Porwnujc udzia wdochodach miast poziom dugu ideficytu, naley zwrci uwag nadwa istotne fakty: po pierwsze, zrnicowanie wskanikw zaduenia miast wojewdzkich jest niewielkie, a rednie rzeczywiste zaduenie jest istotnie wiksze od oficjalnego. Po drugie, dyspersja poziomu deficytw jest znaczna (Pozna ma siedmiokrotnie wysz relacj deficytu rzeczywistego do dochodw od zielonej gry). fakt ten wpyn na niewykazanie istotnie wikszego redniego udziau rzeczywistego deficytu wdochodach wporwnaniu dooficjalnego poziomu tej kategorii. na szczegln uwag zasuguje przy tym Krakw, wktrym stopie ukrytego deficytu jest najwikszy ikilkakrotnie przewysza wielko tego zjawiska winnych miastach wojewdzkich. uwzgldniajc dane spek prawa handlowego bdcych wposiadaniu miast, poziom zaduenia jest znacznie wikszy, ni oficjalny. trzy miasta: szczecin, Bydgoszcz iPozna przekraczaj 90% relacji zaduenia dodochodw, aosiem kolejnych przekracza ustawowy prg 60%. rzeczywista relacja deficytu budetowego dodochodw (analizowanie oficjalnych poziomw wydaje si by zupenie bezproduktywne wkontekcie niemal zerowego deficytu Krakowa) nie tylko jest mocno zrnicowana, jak zaznaczono wyej, ale w przypadku wszystkich miast przekracza 5%. implikuje to powane konsekwencje gdy zmaterializuj si plany ministerstwa finansw, ktre zamierza wprowadzi graniczn warto tego wskanika w wysokoci 4%. mimo duej skali zjawiska ukrywania rzeczywistej sytuacji finansowej, w8 miastach wzrost deficytu nie wynika z rosncych w rwnym stopniu wydatkw inwestycyjnych, cobudzi wtpliwoci. miasta te bowiem nie mog tumaczy zjawiska ukrywania deficytu aktywnoci inwestycyjn, gdy ta jest zbyt maa.

Postulowane zmiany wfunkcjonowaniu miast

Problem zaduenia samorzdw wPolsce, wtym miast wojewdzkich ma charakter wielowymiarowy. Po pierwsze, przyczyny wysokiego poziomu zaduenia mog obejmowa wiele lat wstecz, naco aktualne wadze nie miay wpywu. Po drugie, wlatach 2007-2013 Polska ma dostp doduych rodkw, ktrych znaczna cz dedykowana jest dla samorzdw, jednak ich wykorzystanie wymaga wspfinansowania inwestycji ze rodkw samorzdw, co zwiksza zaduenie. Po trzecie, samorzdowcy narzekaj czsto, e wparze zkolejnymi przekazywanymi im zadaniami nie idzie finansowanie zbudetu pastwa. naley jednak wspomnie, e fundusze unijne s przyznawane do 2013 roku, nie wiadomo natomiast jaki udzia bdzie miaa Polska w kolejnej perspektywie finansowej (2014-2020). Ponadto pamita trzeba, e nadmierne zaduenie, nawet, jeli finansuje ono inwestycje, jest niekorzystne zpunktu widzenia finansw publicznych wprzyszoci. oczekiwana inflacja jest natyle niska, e nie skompensuje ona wzrostu zobowiza sektora publicznego. wydatki inwestycyjne powinny by przy tym oceniane przez pryzmat ich efektywnoci, aby nie dopuci dozjawiska tzw. budowania autostrad donikd. wysokie dugi spacane przez kolejne pokolenia nie przyczyni si dorozwoju tak napoziomie regionalnym, jak ikrajowym. mamy wiadomo, e wypychanie czci wydatkw poza budet mona usprawiedliwia koniecznoci realizowania inwestycji oraz pozostaymi wymienionymi wyej kwestiami, czego konsekwencj jest wzrost zaduenia. Dugofalowa polityka finansowa samorzdw nie powinna by jednak podporzdkowana okresowym dostpem dozewntrznego finansowania. zdajemy sobie take spraw, e tworzenie spek prawa handlowego ma nacelu nie tylko wypychanie wydatkw miasta iukrywanie jego dugu, spki te realizuj bowiem inwestycje, ktre maj wpyw najako ycia mieszkacw. Przedstawione wnioski s prb interpretacji wynikw, anie jednoznacznym przesdzaniem, czy miasto stosuje kreatywn ksigowo. z drugiej jednak strony, uwzgldnione wmetodologii zobowizania spek to nie jedyne miejsce generujce ukryty dug. chcemy, aby jednostki samorzdu terytorialnego informoway o rzeczywistym stanie swoich finansw. najwaniejszym, obranym przez nas celem jest egzekwowanie realizowania podstawowej zasady jawnoci finansw publicznych.

Prof. uek dr hab. Maria kosek - wojnar (kierownik zakadu Finansw Publicznych katedry Finansw): majc na uwadze zarwno kwestie jasnoci, przejrzystoci, jawnoci finansw publicznych oraz ustawowo okrelanych granic zaduenia podmiotw, ktre s zaliczane dosektora finansw publicznych wpeni popieram podjty kierunek bada nad stanem zaduenia miast wojewdzkich wPolsce za podjciem ipropagowaniem wynikw takich bada przemawia midzy innymi to, i problematyka zwizana zukrywaniem rzeczywistego stanu finansw jednostek samorzdu terytorialnego wPolsce nie jest na og podnoszona wliteraturze przedmiotu. Badania nad ukrywaniem rzeczywistego poziomu zaduenia poprzez tworzenie izaduanie spek miejskich nie s - wedug mojego stanu wiedzy - wogle prowadzone. metodologia, ktr przyjto domonitorowania miast wojewdzkich nie budzi zastrzee. 8

Monitoring zaduenia Miast wojewdzkich

zacznik
wyniki bada
kategorie ekonomiczne wz; dane na podstawie uchwa budetowych isprawozda finansowych dostpnych wMonitorze Polski B

Miasta wojewdzkie warszawa krakw d wrocaw Pozna gdask szczecin Bydgoszcz Lublin katowice Biaystok toru kielce rzeszw olsztyn opole zielona gra

zaduenie rzeczywiste zaduenie 2011 procentowe 2011 zaduenie 2011 51,89% 58,88% 54,59% 58,87% 50,81% 50,57% 51,40% 54,40% 55,49% 28,79% 48,96% 56,00% 38,20% 44,60% 45,45% 37,70% 46,84% 5 893 988 874 2 031 514 000 1 563 437 200 2 080 828 112 1 281 522 466 1 187 612 001 785 168 478 718 114 216 776 973 100 409 759 309 692 961 891 518 857 021 401 479 300 357 052 849 370 375 634 214 931 982 211 040 000 216 145 936 7 804 773 964 2 825 176 006 2 495 418 081 2 819 363 506 2 357 496 909 1 391 524 990 1 443 238 247 1 250 764 910 868 389 045 464 550 197 754 341 627 739 819 465 456 024 737 522 460 493 483 845 667 262 337 217 229 497 364 272 591 968

wydatki inwestycyjne 3 628 046 817 632 627 550 642 671 351 911 742 330 1 012 272 448 1 018 223 243 677 218 388 303 511 980 347 787 611 621 339 141 652 352 923 469 611 500 419 619 593 292 934 622 291 483 696 181 412 743 70 551 827 58 016 380

rzeczywiste deficyt/ wydatki wydatki inwestycyjne inwestycyjne 66,07% 3,21% 54,58% 17,26% 67,75% 35,80% 58,73% 38,49% 32,87% 67,74% 41,42% 37,33% 36,50% 34,29% 28,93% 39,50% 58,74% 18,06% 4 956 166 826 1 077 363 366 1 042 281 840 1 302 733 989 1 176 754 830 1 141 674 411 1 023 228 396 566 917 241 436 960 044 642 467 229 704 779 891 582 519 919 470 127 806 324 415 361 369 706 788 203 821 140 89 713 688 103 282 854

gorzw wielkopolski 51,76%

opracowanie wasne instytutu Kociuszki

Miasta wojewdzkie warszawa krakw d wrocaw Pozna gdask szczecin Bydgoszcz Lublin katowice Biaystok toru kielce rzeszw olsztyn opole gorzw wielkopolski zielona gra

rzeczywisty deficyt/ rzeczywiste deficyt 2011 wydatki inwestycyjne 62,14% 24,66% 58,54% 28,94% 58,93% 36,75% 50,27% 45,62% 31,70% 65,15% 39,44% 45,49% 35,71% 30,43% 40,85% 33,93% 49,01% 28,23% 2 397 071 136 20 317 766 350 760 525 157 357 400 685 864 206 364 478 435 397 721 894 116 833 200 114 302 935 420 892 257 270 199 126 175 300 000 153 147 174 100 454 761 84 325 000 71 652 857 41 440 000 10 476 000

rzeczywisty deficyt 2011 3 079 900 392 265 642 613 610 136 164 376 996 439 693 476 202 419 605 734 514 337 076 258 622 286 138 510 913 418 562 920 277 982 977 264 966 610 167 900 060 98 714 728 151 026 753 69 146 974 43 966 224 29 160 037

stopie ukrytego stopie ukrytego dugu deficytu 1,32 1,39 1,60 1,35 1,84 1,17 1,84 1,74 1,12 1,13 1,09 1,43 1,14 1,46 1,31 1,22 1,09 1,26 1,28 13,07 1,74 2,40 1,01 1,15 1,29 2,21 1,21 0,99 1,03 1,51 1,10 0,98 1,79 0,97 1,06 2,78

opracowanie wasne instytutu Kociuszki

Brief Programowy instytutu KociuszKi

Miasta wojewdzkie dochody warszawa krakw d wrocaw Pozna gdask szczecin Bydgoszcz Lublin katowice Biaystok toru kielce rzeszw olsztyn opole gorzw wielkopolski zielona gra 11 358 489 066 3 498 566 893 2 863 818 871 3 403 673 031 2 521 950 876 2 308 575 965 1 480 915 958 1 320 591 969 1 400 129 935 1 423 442 896 1 415 445 472 926 459 875 1 051 300 882 803 362 145 814 943 104 570 722 514 407 761 463 473 940 036

dug/dochody 51,89% 58,07% 54,59% 61,13% 50,81% 51,44% 53,02% 54,38% 55,49% 28,79% 48,96% 56,00% 38,19% 44,44% 45,45% 37,66% 51,76% 45,61%

deficyt/dochody 21,10% 0,58% 12,25% 4,62% 27,20% 15,79% 26,86% 8,85% 8,16% 29,57% 19,09% 18,92% 14,57% 12,50% 10,35% 12,55% 10,16% 2,21%

dug rzeczywisty/ dochody 68,71% 80,75% 87,14% 82,83% 93,48% 60,28% 97,46% 94,71% 62,02% 32,64% 53,29% 79,85% 43,38% 65,03% 59,37% 45,97% 56,28% 57,52%

deficyt rzeczywisty/ dochody 27,12% 7,59% 21,30% 11,08% 27,50% 18,18% 34,73% 19,58% 9,89% 29,40% 19,64% 28,60% 15,97% 12,29% 18,53% 12,12% 10,78% 6,15%

opracowanie wasne instytutu Kociuszki

Patronat medialny:
Dalsze informacje ikomentarze: ukasz Pokrywka lukasz.pokrywka@ik.org.pl, tel. +48 604 250 545 izabela albrycht izabela.albrycht@ik.org.pl, tel. +48 512 297 897
Instytut Kociuszki jest niezalenym, pozarzdowym instytutem naukowo-badawczym (Think Tank) ocharakterze non profit, zaoonym w2000r. Misj Instytutu Kociuszki jest dziaanie na rzecz spoeczno-gospodarczego rozwoju i bezpieczestwa Polski jako aktywnego czonka Unii Europejskiej oraz partnera sojuszu euroatlantyckiego. Instytut Kociuszki pragnie by liderem pozytywnych przemian, tworzy i przekazywa najlepsze rozwizania, rwnie na rzecz ssiadujcych krajw budujcych pastwo prawa, spoeczestwo obywatelskie igospodark wolnorynkow. Biuro wKrakowie: ul. Karmelicka 9/14, 31-133 Krakw, Polska, tel.: +48 12 632 97 24, www.ik.org.pl, e-mail: ik@ik.org.pl Projekt layoutu: Wydawnictwo Qlco, Robert Stachowicz Skad iopracowanie graficzne: Magorzata Kopecka, pani.kopecka@gmail.com

10