ti nghin cu phn quang hc

chng i
C s l lun v c s thc tin ca ti
I. C s l lun ca ti
c mt li gii bng cc php suy lun mt cch hp l cho mt bi
hoc mt loi ton quang hnh hc c th no , vi mt li gii ngn.
ti cn c trn mt s nh lut, nh l, nguyn l v mt s hin tng hin
nhin sau:
1. Nguyn l thun nghch ca chiu truyn sng:
Nu AA' l mt chiu truyn sng (mt tia sng) th
trn ng nh sng c th i theo chiu t A n A'
hoc t A' n A.
Suy rng cho mi dng c quang hnh hc: Nu A' l
nh cng tnh cht vi vt A qua mt dng c quang hc no
, th khi t vt A ti v tr nh A' th nh A'' ca A
nm ngay ti v tr vt A lc u.
2. nh lut phn x nh sng:
Gi SI l tia ti ca tia phn x IJ trn gng phng M ti im ti I.
Gi n l php tuyn ca gng ti I.
Mt phng cha tia ti SI v php tuyn n gi l mt
phng ti.
Gc to bi tia ti SI v php tuyn n gi l gc ti i
Gc to bi tia phn x IJ v php tuyn n gi l gc phn x
i'
nh lut:
- Tia phn x nm trong mt phng ti v bn kia php tuyn so vi tia
ti.
- Gc phn x bng gc ti: i = i'
3. nh l gng quay:
nh l thun: Mt tia ti SI chiu ti gng phng M ti im I. Khi g-
ng quay quanh trc vung gc vi tia ti mt gc th tia phn x quay gc
2 .
A
A'
i i'
S
J
I
n
nh l o: Cho tia ti SI ti gng phng M ti I. Khi gng quay gc
quanh trc vung gc vi tia ti, tia phn x khng thay i th tia ti
phi quay gc 2 .
4. Tia khng i:
a) Cho vt sng AB c cao khng i t vung gc vi trc xx'
sao cho B xx'. Khi AB di chuyn trn trc xx' tia sng AI xut pht t im A
v song song vi trc xx' lun khng i (c v
phng chiu v ln)
Tia sng AI gi l tia khng i.
b) Nu A l mt im sng.
AI l tia khng i
Iy l tia khc x (hay phn x) ca tia AI qua mt dng
c quang hc no .
Do tia ti AI khng i nn tia Ay l tia khc x
(phn x) khng i.
Nu A' l nh ca im sng A qua quang c th
A' lun chuyn ng trn tia Ay (trn ng thng cha tia Ay).
II. c s thc tin ca ti
c th vn dng cc phong php gii trong ti mt cch c hiu
qu hn, hc sinh cn phi c trang b mt kin thc c bn tng i
vng, ng thi yu cu v ton hc v gii ton ca hc sinh phi t c
mt s yu cu c bn c th thnh tho trong cc php bin i, tnh
ton, suy lun. Ton quang hnh gn cht vi hnh hc phng nn mt yu
cu khng th thiu l hc sinh phi c k nng v hnh tng i hon
thin, bi cc phng php ngn gn hn thng th hin trn hnh v ca
bi ton v mt bi ton c th c nhiu hnh v ng vi nhiu trng hp khc
nhau.
Ch ng ii
Ni dung nghin cu
i. Mt s bi ton s dng nh l g ng quay
Bi 1: Mt gng phng hnh ch nht c b rng 1m c gn vo mt
ca t. Trn ng vung gc vi tm v cch gng 1,5m c mt ngn nn S.
M t gng quay quanh bn l O mt gc 60
0
.
1) Xc nh qu o chuyn ng ca vt khi gng quay.
2) Tnh chiu di qu o trn.
A'
y
I
A
x'
x
A
I
B
Gii
1) Gi S
1
l nh ca S qua gng trc khi gng quay. Do S
v S
1
i xng nhau qua gng nn:
SO = S
1
O = m 58 , 1 5 , 0 5 , 1 OH SH
2 2 2 2
+ + = const
Mt khc khi gng quay gc quanh bn l O th tia
ti gng SO khng thay i nn phn x ca n quay gc =
2 = 120
0
.
Vy nh ca qua gng chuyn ng trn cung trn tm
O bn knh R = SO = 1,58m c gc tm l = 120
0
.
2) Chiu di ca qu o:
l =
rad
.R =
3
2
.1,58 = 3,31m
Bi 2: T mt im O trn ca s, cch mt t mt cao OA = h c
mt quan st vin nhn thy nh P' ca mt ngn cy P do s phn x trn
mt vng nc nh I trn mt t, cch chn tng mt on IA = d.
t nm ngang ti O mt tm knh L, quan st vin phi quay tm knh
mt gc quanh mt trc nm ngang i qua A th mi thy nh P'' ca
nh ngn cy P cho bi s phn x trn tm knh, trn cng mt phng
vi P'.
1) Tnh chiu cao H ca cy theo h, d, v vi tg =
h
d
.
2) Tnh H khi d = h = 12m v = 3
0
.
Gii
Tm knh t trn ca s c tc dng nh mt gng phng.
Do quan st vin nhn thy nh P''ca ngn cy P qua tm knh v nh
P' qua vng nc trn cng mt phng nn tia sng t nh ngn cy P ti tm
knh v vng nc phn x theo cng mt phng.
Khi nu coi vng nc v tm knh l hai v
tr ca mt gng th nh sng t P ti hai v tr t
gng cho tia phn x khng i.
Theo nh l gng quay (nh l o): Tia ti
gng phi quay gc 2 .
V vy: 2 I P

O
Trong OPI ta c: 2 2 180 I O

P
0
= 180
0
-
2( + )
T :
I P

O sin
OI
I O

P sin
PI

S
2
S
S
1
A
K
O

P'
I
H

P
O
A

h
d
hay:

+ 2 sin
OI
)) ( 2 180 sin(
PI
0

+ 2 sin
OI
) ( 2 sin
PI
OI .
2 sin
) ( 2 sin
PI

Trong PHI ta c:
PH = PI.cos =
OI .
2 sin
) ( 2 sin

+
.cos =
OA .
2 sin
) ( 2 sin

+
Vy chiu cao H ca cy:
H = h .
2 sin
) ( 2 sin

+
2) Ta c: tg =
h
d
=
12
12
= 1 = 45
0
Chiu cao H ca ngn cy:
H =
m 16 , 114 12 .
) 3 . 2 sin(
) 45 3 ( 2 sin
0

+
II. Mt s bi ton s dng nguyn l
thun nghch ca chiu truyn sng
A. Mt s v d
Bi ton1: Chng minh nh l gng quay
Chng minh:
1) nh l thun:
Xt IJM: i
2
+ i'
2
= + i
1
+ i'
1
(nh l v gc ngoi ca
tam gic)
M i
1
= i'
1
, i
2
= i'
2
(nh lut phn x nh sng)
nn: 2i
2
= + 2i
1
= 2(i
2
- i
1
) (1)
Xt IJK: i
2
= + i
1
(nh l v gc ngoi ca
tam gic)
= i
2
- i
1
(2)
T (1) v (2) ta c: = 2
Vy khi gng quay gc th tia phn x quay gc 2 .
2) nh l o:
Cch 1:
Xt SIJ: i
1
+ i'
1
= + i
2
+ i'
2
M i
1
= i'
1
, i
2
= i'
2
(nh lut phn x nh
sng)
nn: 2i
1
= + 2i
2
= 2(i
1
- i
2
)
(3)
Xt KIJ: i'
1
= + i'
2
(nh l v gc ngoi ca tam
gic)
i
1
= + i
2
= i
1
- i
2
(4)
T (3) v (4) ta c: = 2
Vy khi gng quay gc , tia phn x khng thay i th tia ti
phi quay gc 2 . Cch 2:
Theo nguyn l thun nghch ca chiu truyn sng, nu tia S'I l tia ti
th IS v JS l hai tia phn x ng vi hai v tr ca gng, hai tia ny trng
nhau tc l cho tia phn x khng i.
Theo nh l thun: = 2 .
Vy khi gng quay gc , tia phn x khng thay i th tia ti phi
quay gc 2 .
Bi ton 2: o tiu c ca thu knh (bng phng php Bessel)
Mt vt sng AB c t song song v cch mt mn hng nh mt
khong L. Di chuyn mt thu knh t song song vi mn trong khong
gia vt v mn, ngi ta thy c hai v tr ca thu knh cch nhau khong l
cho nh r nt ca vt trn mn. Tm tiu c ca thu knh. p dng: L =
72cm, l = 48cm.
Gii
Cch 1:
S to nh ca vt AB ng vi hai v tr ca thu knh:
'
2
'
1
2
1
d
d
f
d
d
' B ' A AB
Khi thu knh di chuyn, khong cch vt nh khng thay i nn:
d
1
+ d'
1
= L (1)
Theo cng thc thu knh:
1
d
1
+
'
1
d
1
=
f
1
Theo nguyn l thun nghch ca chiu truyn sng, nu AB v tr
nh A'B' th nh A'B' khi v tr vt AB.
Do : d
2
= d'
1
d'
2
= d
1
Vy v tr th hai ca thu knh cch vt AB khong d'
1
:
Do hai v tr ca thu knh cch nhau l nn:
d'
1
- d
1
= l (2)
T (1) v (2) ta c:
d
1
=
2
L l
; d'
1
=
2
L l +
Tiu c ca thu knh:
f
1
=
2 2 '
1 1
L
L 4
L
2
L
2
d
1
d
1
l l l

+
+

+
f =
L 4
L
2 2
l
Bi ton c th gii bng hai cch khc nh sau:
Cch 2:
S to nh:
' d
f
d
' B ' A AB
Do nh tht ca vt thu c trn mn nn:
d + d' = L
d +
f d
df

= L
d
2
- Ld +Lf = 0
= L
2
- 4Lf
Khi > 0 (L > 4f) phng trnh cho hai nghim ng vi hai v tr ca thu
knh:
d
1
=
2
Lf 4 L L
2
+
; d
2
=
2
Lf 4 L L
2

Mt khc hai v tr ca thu knh cch nhau khong l nn:
d
1
- d
2
= l
2
Lf 4 L L
2
+
-
2
Lf 4 L L
2

= l
f =
L 4
L
2 2
l
Cch 3:
Da vo tnh i xng ca cng thc thu knh.
Do tnh i xng ca h thc:
1
d
1
+
'
1
d
1
=
f
1
Nn nu t d
2
= d'
1
th v tr nh c xc nh bi d'
2
tho mn:
2
d
1
+
'
2
d
1
=
f
1
T : d'
2
= d
1
Do thu knh to nh tht ca vt trn mn nn:
d
1
+ d'
1
= L
d'
1
- d
1
= l
Gii h phng trnh ny c th xc nh c tiu c ca thu knh.
p dng: f = cm 10
72 . 4
48 72
2 2

Bi ton 3: t mt vt sng AB trc v vung gc vi mt mn hng nh L.

Di chuyn mt thu knh hi t trong khong gia vt v mn, ngi ta thy
trong khong gia vt v mn c hai v tr ca thu knh cho nh r nt ca
vt trn mn, nh c cao ln lt l 9cm v 4cm.
Tm cao vt AB.
Gii
S to nh:
'
2
'
1
2
1
d
d
f
d
d
' B ' A AB
Do v tr ca vt v nh khng thay i nn theo nguyn l thun
nghch ca chiu truyn sng:
d
1
= d'
2
d'
1
= d
2
phng i nh trong hai trng hp:
k
1
=
1
'
1
d
d

; k
2
=
2
'
2
d
d

Vy: k
1
=
2
k
1
hay
2 2
1 1
B A
AB
AB
B A

AB =
cm 6 4 . 9 B A . B A
2 2 1 1

Bi ton 4: Cho h quang hc nh hnh v. Vt AB cch thu knh L
1
khong
10cm. Sau thu knh L
1
t ng trc thu knh hi t L
2
tiu c f
2
= 20cm.
Sau thu knh L
2
t mn hng nh M vung gc vi quang trc ca hai thu
knh v cch thu knh L
2
khong 60cm. H cho nh r nt ca mn vt AB
trn mn M.
1) Tnh tiu c f
1
ca thu knh L
1
.
2) Gi nguyn vt AB, thu knh L
1
v mn. Phi di chyn thu knh L
2
nh th no vn thu c nh r nt ca vt trn mn M.
Gii
S to nh:
'
2
2
2
'
1
1
1 d
f
d d
f
d
2 2 1 1
B A B A A B
Trong :
d'
2
= 60cm

2 2
2 2 '
2
f d
f d
d

= cm 30
20 60
20 . 60

d'
1
= l
0
- d'
2
= 25 - 30 = - 5cm
d
1
= 10cm
Tiu c ca thu knh L
1
:
f
1
=
'
1 1
'
1 1
d d
d d
+
= cm 10
5 10
) 5 .( 10

2) Gi l l khong cch gia hi thu knh.

S to nh:
'
3
2
3
'
1
1
1 d
f
d d
f
d
3 3 1 1
B A B A A B
Cch 1: Tnh theo s to nh
d
1
= 10cm
d'
1
= - 5cm
d
3
= l - d'
1
= l + 5
d'
3
=
15
) 5 ( 20
20 5
) 5 ( 20
f d
f d
2 3
2 3

+
+

l
l
l
l
nh A
3
B
3
ca AB hin r trn mn th:
d'
3
+ l = l
0
+ d'
2
15
) 5 ( 20

+
l
l
+ l = 25 + 60
l
2
- 80l + 1375 = 0
Phng trnh c hai nghim: l
1
= 25cm v l
2
= 55cm.
Vy v tr th hai ca thu knh cch thu knh L
1
khong l = 55cm
hay phi dch chuyn thu knh L
2
mt khong l = 55 - 25 = 30cm ra xa
thu knh L
1
.
Cch 2: p dng nguyn l thun nghch ca chiu truyn sng.
Do vt AB v thu knh L
1
khng thay i v tr nn nh A
1
B
1
khng
thay i.
Theo nguyn l thun nghch ca chiu truyn sng ta c:
d
3
= d'
2
= 60cm
Vy thu knh L
2
dch i mt on l = d
3
- d
2
= 60 - 30 = 30cm ra xa
thu knh L
1
(v pha mn).
Bi 5: Cho h hai thu knh ng trc L
1
c tiu c f
1
= 20cm v L
2
c tiu
c f
2
= - 30cm t cch nhau khong l = 40cm. Xc nh v tr ca vt
sng AB trc h sao cho khi gi vt c nh, hon v hai thu knh cho nhau
th h lun cho nh tht ti cng mt v tr.
Gii
S to nh cho vt AB trc v sau khi hon v hai thu knh:
'
2
2
2
'
1
1
1 d
f
d d
f
d
2 2 1 1
B A B A A B

'
4
1
3
'
3
2
3 d
f
d d
f
d
4 4 3 3
B A B A A B
Trong :
1 1
1 1 '
1
f d
f d
d

=
20 d
d 20
1
1

d
2
= l -
'
1
d - 40 -
20 d
d 20
1
1

=
20 d
800 d 20
1
1

2 2
2 2 '
2
f d
f d
d

=
1400 d 50
) 800 d 20 ( 30
1
1

Cch 1: Tnh theo s to nh
d
3
= d
1
2 3
2 3 '
3
f d
f d
d

=
30 d
d 30
1
1
+

d
4
= l - d'
3
=
30 d
1200 d 70
1
1
+
+


600 d 50
) 1200 d 70 ( 20
d
1
1 '
4
+
+

Do hai nh ca vt nm ti cng mt v tr nn:

'
4
'
2
d d
1400 d 50
) 800 d 20 ( 30
1
1

=
600 d 50
) 1200 d 70 ( 20
1
1
+
+
0 480 d 16 d
1
2
1

Phng trnh c hai nghim: d
1
= 31,3cm v d
1
= - 15,3cm.
V vt AB l vt tht nn khong cch t vt ti thu knh L
1
l d
1
=
31,3cm.
Cch 2:
V sau khi hon v hai thu knh, v tr nh khng thay i nn theo
nguyn l thun nghch ca chiu truyn sng, ta c:
d
1
= d'
2
d
1
=
1400 d 50
) 800 d 20 ( 30
1
1

0 480 d 16 d
1
2
1

Phng trnh trn cho nghim d
1
= 31,3cm tho mn bi ton.
Bi 6: Mt vt sng AB t vung gc vi trc chnh ca mt gng cu lm
tiu c f
2
= f, cch gng on 3f. Trong khong gia vt v gng ngi ta
t mt thu knh hi t c tiu c f
1
= 5f/12 cng trc chnh vi gng. Xc
nh v tr ca thu knh nh cui cng ca vt AB qua h cng v tr
ca vt. Xc nh phng i nh khi thu knh v tr ny.
Gii
S to nh:
'
3
1
3
'
2
2
2
'
1
1
1 d
f
d d
f
d d
f
d
3 3 2 2 1 1
B A B A B A A B
Cch 1: Tnh theo s to nh:
HD: Tnh
'
3
d theo d
1
(ch khong cch thu knh - gng l = 3f - d
1
)
Cho d
1
=
'
3
d
Gii phng trnh tm d
1
: d
1
= 0,5f v d
1
= 2,5f
Cch 2:
Theo nguyn l thun nghch ca chiu truyn sng: v nh A
3
B
3
ca
vt AB v tr vt AB nn: d
1
=
'
3
d
'
1
d = d
3
v
'
2
d = d
2

Hay nu A
3
B
3
l vt th A
2
B
2
l nh ca A
3
B
3
qua thu knh. Do khi
A
3
B
3
v tr ca vt Ab th A
2
B
2
s v tr ca A
1
B
1
. Ni cch khc A
1
B
1

cng v tr vi A
2
B
2
.
Mt khc A
2
B
2
l nh ca A
1
B
1
qua gng, gng cu lm ch cho nh v tr
vt khi:
* Vt tm gng
* Vt st gng
* Trng hp 1: Nu A
1
B
1
st gng:
d
2
= 0
'
1
d
= 3f - d
1
M:
1
d
1
+
'
1
d
1
=
1
f
1


1
d
1
+
1
d f 3
1

=
f 5
12

f 5 , 0 d
f 5 , 2 d
1
1
(tho mn v 0 < d
1
< 3f)
Trng hp 2: Nu A
1
B
1
tm gng:
d
2
= 2f
2
= 2f
'
1
d
= 3f - d
2
- d
1
= f - d
1
M:
1
d
1
+
'
1
d
1
=
1
f
1

1
d
1
+
f 5
12
d f
1
1

12
2
1
d
- 12fd
1
+ 5f
2
= 0
Phng trnh v nghim.
Vy c hai v tr ca thu knh cch vt cc khong d
1
= 0,5f v d
1
=
2,5f cho nh v tr vt.
phng i nh trong hai trng hp:
k =
3
'
3
2
'
2
1
'
1
d
d
.
d
d
.
d
d

= - 1
Nh vy, cc bi ton kin quan n nguyn l thun nghch ca chiu
truyn sng thng gn vi cc bi ton m vt v nh c v tr khng i
khi dch chuyn dng c quang hc (thng l thu knh v gng). Cc v tr
c nh ca nh thng l v tr c nh ca mn hng nh hoc nh ca
vt qua h v tr vt.
Trong trng hp , vt v nh bao gi cng c th hon v v tr cho
nhau, v l d nhin sau khi hon v th phng i nh c gi tr bng
nghch o phng i nh trc khi dch chuyn.
B. Bi tp t ng t
Bi 1: Vt sng AB cch mn mt khng L = 50cm. Trong khong gia vt v
mn, thu knh c th t hai v tr trn mn thu c nh r nt.
Tnh tiu c ca thu knh, bit nh ny cao gp 16 ln nh kia.
p s: f = 8cm.
Bi 2: Hai ngun sng cao bng nhau v cch nhau mt on L = 72cm. Mt
thu knh hi t t trong khong gia hai ngun v tr thch hp sao cho
nh ca ngun ny nm v tr ca ngun kia v ngc li. Bit nh ny cao
gp 25 ln nh kia. Tnh tiu c f ca thu knh.
p s: f = 10cm.
Bi 3: Vt sng AB v mn hng nh c nh. Thu knh t trong khong
gia vt v mn. v tr 1, thu knh cho nh c kch thc a
1
. v tr 2,
thu knh cho nh c kch thc a
2
. Hai v tr ca thu knh cch nhau on l.
Tnh tiu c ca thu knh.
p dng: a
1
= 4cm ; a
2
= 1cm ; l = 30cm.
p s: f = 20cm.
Bi 4: Mt vt sg v mt mn M c t c nh, khong cch t vt
n mn l 60cm. Trong khong gia vt v mn, ngi ta t hai thu
knh hi t L
1
v L
2
sao cho khi hon v hai thu knh cho nhau th nh ca
vt vn hin r nt trn mn. Hai v tr ny cch nhau 20cm. Khi vt AB tr-
c thu knh L
1
, ngi ta thy nh trn mn ngc chiu vt c cao bng 3/4
vt. Xc nh tiu c f
1
v f
2
ca thu knh L
1
v L
2
.
p s: f
1
= 30cm ; f
2
= 16cm.
Bi 5: Mt vt sng AB t vung gc vi trc chnh ca mt thu knh
phn k L
1
v cch quang tm O
1
ca thu knh mt khong 60cm. Sau L
1
ngi ta t mt mn vung gc vi trc chnh ca L
1
v cch L
1
70cm. Trong
khong gia L
1
v mn ngi ta t mt thu knh hi t L
2
c tiu c 20cm
cng trc chnh vi L
1
v tnh tin L
1
trong phm vi ny th thy c hai v tr
ca L
2
cho nh r nt ca vt trn mn, hai v tr ny cch nhau 30cm.
1) Tnh tiu c ca L
1
.
2) Tnh phng i nh ng vi mi v tr ca L
2
.
p s: 1) f
1
= -
28cm. 2) k = - 0,14 v k = - 0,57.
Bi 6: Mt vt sng AB t vung gc vi trc chnh ca mt gng cu lm
G, cch gng 90cm. Trong khong gia vt v gng t mt thu knh hi
t L ng trc. Gi vt v gng c nh, di chuyn thu knh trong khong
gia vt v gng ngi ta nhn thy c hai v tr ca thu knh cho nh cui
cng qua h trng vi vt, ln lt cch vt 30cm v 60cm v mt v tr ca
thu knh cho nh nh cui cng v tr vt, bng v ngc chiu vt, v tr
ny cch vt 40cm.
Xc nh tiu c thu knh v gng.
p s: f
L
= 20cm
; f
G
= 5cm.
III. Mt s bi ton s dng tnh cht ca tia
khng i
A. Mt s v d
Bi 1: Hai thu knh hi t L
1
v L
2
c tiu c ln lt l f
1
v f
2
c t cng
trc chnh. Mt vt sng AB t vung gc vi trc chnh ca h, trc L
1
cho
nh cui cng A
2
B
2
qua h.
1) Xc nh khong cch l gia hai thu knh nh cui cng A
2
B
2
c
cao khng ph thuc v tr t vt AB.
2) Tnh phng i nh trong trng hp .
Gii
Cch 1: Tnh theo s to nh
'
2
2
2
'
1
1
1 d
f
d d
f
d
2 2 1 1
B A B A A B
Ta c:
1 1
1 1 '
1
f d
f d
d

d
2
= l -
'
1
d =
1 1
1 1 1
f d
f ) f ( d

l l
2 2
2 2 '
2
f d
f d
d

=
[ ]
2 1 1 2 1 1
1 1 1 2
f f f ) f f ( d
f ) f ( d f
+

l l
l l
phng i nh qua h:
k = k
1
.k
2
=
2
'
2
1
'
1
d
d
.
d
d
k =
2 1 1 2 1 1
2 1
f f f ) f f ( d
f f
+ l l
nh A
2
B
2
c cao khng ph thuc v tr vt AB th phng i
k khng ph thuc v tr vt AB, tc l k khng ph thuc vo d
1
. Hay:
l - f
1
- f
2
= 0
l = f
1
+ f
2
2) phng i nh:
1
2
2 1 1 2 1
2 1
2 1 1
2 1
f
f
f f f ) f f (
f f
f f f
f f
k
+ +

l
Vy: k =
1
2
f
f

Cch 2: S dng tnh cht ca tia khng i

I
O
1
O
2
J
A
'
F
1
F'
F'
1
F
2
F'
A
B
B
'
1) Do vt AB c cao khng i v t vung gc vi trc chnh
ca thu knh nn khi AB di chuyn, tia sng t A ti song song vi trc chnh
ca thu knh khng thay i. Do tia l khi h ca tia ti ny l mt tia
khng i. nh A
2
ca A phi di chuyn trn tia l ny. Mt khc: nh A
2
B
2
c cao khng ph thuc v tr vt AB nn tia l khi h phi l tia song
song vi trc chnh ca thu knh, tc l tia ti h song song vi trc chnh
cho tia khc x qua thu knh L
1
i qua tiu im nh F'
1
ca n v tiu
im vt F
2
ca thu knh L
2
.
V vy khong cch gia hai thu knh:
l = f
1
+ f
2
2) phng i nh:
V IO
1
F'
1
JO
2
F
2
nn:
2 2
'
1 1
2
1
F O
F O
JO
IO

k =
1
2
f
f
AB
' B ' A

Bi 2: Mt thu knh hi t L
1
tiu c f
1
v mt thu knh phn k L
2
tiu c
f
2
c cng trc chnh, t cch nhau 4cm. Mt chm tia ti song song vi trc
chnh ti L
1
sau khi l ra khi L
2
vn l mt chm song song. Tnh f
1
bit f
2
=
-2cm.
Gii
Cch 1: Tnh theo s to nh
'
2
2
2
'
1
1
1 d
f
d d
f
d
2 2 1 1
B A B A A B
Chm tia ti song song ng vi: d
1
=
'
1
d
= f
1
Chm tia l khi h song song ng vi:
'
2
d = d
2
= f
2
Mt khc khong cch gia hai thu knh c xc nh bi:
l =
'
1
d + d
2

4 = f
1
- 2 f
1
= 6cm.
Cch 2:
Chm tia ti L
1
song song vi trc chnh nn chm tia khc x qua L
1
i
qua tiu im nh ca L
1
Chm tia l khi h l chm song song nn chm tia ti L
2
i qua tiu
im vt ca L
2
.
Vy chm tia khc x ng thi i qua tiu im nh ca L
1
v tiu
im vt ca L
2
nn khong cch gia hai thu knh:
l = f
1
+ f
2
f
1
= l - f
2
= 4 - (- 2) = 6cm.
Bi 3: Mt gng phng M c t vung gc vi trc chnh ca mt thu
knh hi t tiu c f = 20cm Trc thu knh v ngoi khong thu knh - g-
ng ngi ta t vt sng AB vung gc vi trc chnh ca thu knh. Tm
khong cch l gia thu knh v gng nh cui cng ca AB qua h c
cao khng ph thuc v tr vt AB.
Gii
Cch 1: Tnh theo s to nh:
S to nh ca vt AB:
'
3
3
'
2 2
'
1
1 d
) T K ( f
d d
G
d d
) T K ( f
d
3 3 2 2 1 1
B A B A B A A B
Ta c:
20 d
d 20
d
1
1 '
1

d
2
= l -
'
1
d =
20 d
d 20 20 d
1
1 1

l l
'
2
d = - d
2
= -
20 d
d 20 20 d
1
1 1

l l
d
3
= l - d
2
=
20 d
d 20 40 d 2
1
1 1

l l
400 d 40 l 40 ld 2
) d 20 l 40 ld 2 ( 20
f d
f d
d
1 1
1 1
3
3 '
3
+

phng i nh:
k =

,
`

.
|

,
`

.
|

,
`

.
|

3
'
3
2
'
2
1
'
1
d
d
d
d
d
d
=
200 20 d ) 20 (
200
1
+

l l
nh ca AB qua h c cao khng ph thuc v tr vt AB th
phng i k khng ph thuc vo d
1
. Hay:
l - 20 = 0
l = 20cm
Cch 2: S dng tnh cht ca tia khng i
Khi vt AB di chuyn dc theo trc chnh th tia sng AI t AB ti thu
knh theo phng song song vi trc chnh khng thay i, cho tia kc x IJ
qua thu knh, tia ny i qua tiu im nh F' ca thu knh.
I
J
K
A
3
F
F'
A
B
Gi JK l tia phn x trn gng. Gi KA
3
l tia l ca tia ny khi h thu
knh - gng. nh A
3
B
3
c cao khng ph thuc v tr vt AB th tia l
KA
3
phi song song vi trc chnh ca thu knh. Khi tia JK i qua tiu
im F' ca thu knh.
Do IJ v JK u i qua tiu im F' ca thu knh nn gng phi t
ti tiu din ca thu knh (hnh v)
Vy gng v thu knh cch nhau khong: l = f = 20cm
Nh vy cc bi ton lin quan n tia khng i thng lin quan n
cao ca nh m trong cao ca nh thng khng thay i. Trong
trng hp nh vy tia sng khi i ra khi h quang hc phi lun song song vi
trc chnh ca h khi vt di chuyn dc theo trc chnh. Khi bi ton cn
c th gii theo mt quan im khc: nu ta coi tia sng t vt ti h theo
phng song song vi trc chnh c pht ra t mt vt xa v cc th nh
ca vt qua h cng nm v cc. Khi nu cn c theo s to nh
gii bi ton th bi ton cng tng i ngn gn.
B.Bi tp t ng t
Bi 1: t mt gng cu lm G tiu c f
2
= 36cm ng trc vi mt thu
knh hi t tiu c f
1
= 12cm sao cho mt phn x hng v pha thu knh.
Gng cch thu knh on l. Xc nh l mt chm tia ti song song vi
trc chnh ca thu knh sau khi i qua h cho chm tia l song song.
p s: l = 2f
2
- f
1
= 60cm
Bi 2: Cho h 3 thu knh t ng trc L
1
(f
1
= -
10cm), L
2
(f
2
= 20cm), L
3
(f
3
= - 15cm) vi O
1
O
3
= 100cm b tr nh hnh v. Vt sng AB t vung gc
ngoi h. Tm v tr ca L
2
nh ca AB qua h c
ln khng i khi tnh tin vt AB trn trc chnh.
p s: L
2
cch L
1
15cm hoc 90cm.

O
1
O
2
O
3
A
B