CHNG VII

TRUYN LC CHNH V VI SAI

A.TRUYN LC CHNH
I.CNG DNG, YU CU, PHN LOI: 1.1. Cng dng: Truyn lc chnh tng mmen xon v i hng truyn mmen xon t chiu dc xe thnh chiu ngang ca cc na trc trong trng hp ng c t dc. 1.2. Yu cu: m bo t s truyn cn thit, kch thc v trng lng nh, khong sng gm xe t yu cu tnh nng thng qua ca xe. C hiu xut cao khi vn tc gc v nhit thay i. m bo vn hnh m diu, khng n, c tui th cao. 1.3. Phn loi: 1.3.1. Da theo loi truyn lc chnh c cc loi sau: Loi bnh rng nn (bnh rng nn rng thng, bnh rng nn rng cong, loi hipt). Loi bnh rng tr. Loi trc vt. 1.3.2. Da theo s cp bnh rng n khp gm c: Loi n (io = 3 7) Loi kp (io = 5 12) 1.3.3. Da theo s cp truyn gm c: Loi 1 cp. Loi 2 cp. II.CC PHNG N KT CU CA TRUYN LC CHNH: 2.1. Truyn lc chnh loi n: Truyn lc chnh loi n thng l 1 cp bnh rng nn (rng thng hoc rng xon), hoc mt cp bnh rng hypt, hoc l 1 cp trc vt bnh vt tng mmen xon (t s truyn io >1) v thng qua b vi sai truyn mmen xon n hai bn trc (na trc) ca xe. trn hnh 7.1 l cc loi truyn lc chnh loi n. u im v nhc im ca tng loi xin xem li mn Chi tit my.

www.oto-hui.com

a)

b)

c)

Hnh 7.1: Truyn lc chnh loi n a) Cp bnh rng nn. b) Cp bnh rng hypt. c) Trc vt v bnh vt. 2.2. Truyn lc chnh loi kp: Truyn lc chnh loi kp c 2 cp bnh rng (1 cp bnh rng nn, 1 cp bnh rng tr). Tu theo cch b tr 2 cp bnh rng m ngi ta li chia truyn lc chnh loi kp thnh 2 dng: kiu tp trung v kiu phn tn. 2.2.1. Truyn lc chnh loi kp kiu tp trung (hnh 7.2): Gm 2 cp bnh rng lp rp chung vo mt hp gim tc nm gia cu ch ng.

Hnh 7.2: Truyn lc chnh loi kp kiu tp trung. a) 2 trc nm trong mt phng ngang. b) 2 trc nm trong mt phng thng ng. 2.2.2. Truyn lc chnh loi kp kiu phn tn (hnh 7.3):

Hop giam toc cuoi cung Howww.oto-hui.com p giam toc trung tam

Hnh 7.3: Truyn lc chnh kiu phn tn loi kp. Phn chia cp bnh rng nn v bnh rng tr thnh 2 hp gim tc: Hp gim tc trung tm c gi l truyn lc trung ng hay truyn lc gia. Hp gim tc th 2 t bnh xe ch ng c gi l truyn lc cnh hay truyn lc cui cng. Truyn lc cui cng c nhiu dng: hnh 7.4 l mt s phng n kt cu truyn lc cui cng kiu bnh rng tr.

a)

b)

Hnh 7.4: Truyn lc cui cng kiu bnh rng tr. a) Bnh rng n khp ngoi. b) Bnh rng n khp trong. Trn hnh 7.5 l truyn lc cui cng kiu b bnh rng hnh tinh xe MAZ 500.
1 2 3

www.oto-hui.com

Hnh 7.5: Truyn lc cui cng kiu b bnh rng hnh tinh. 1.Vng rng. 2.Bnh rng hnh tinh. 3.Bnh rng trung tm. Ngoi ra mt s xe s dng b bnh rng hnh tinh nn cho truyn lc cui cng (hnh 7.6)

Hnh 7.6: Truyn lc cui cng kiu b bnh rng hnh tinh nn. 2.3. Truyn lc chnh hai cp: Truyn lc chnh hai cp cho php thay i t s truyn ca truyn lc chnh (i01 i02). Qua cho php xe c thin ng c tnh ko ph hp vi tng loi i ng. Trn hnh 7.7 l mt trng hp v truyn lc chnh hai cp.

www.oto-hui.com

Hnh 7.7: Nguyn l cu to truyn lc chnh hai cp.

B.VI SAI
I. CNG DNG, YU CU, PHN LOI: 1.1. Cng dng: Vi sai gia cc bnh xe ch ng ca mt cu nhm bo m cho cc t bnh xe quay vi vn tc khc nhau khi xe vng, hoc chuyn ng trn ng khng bng phng, hoc c s khc nhau gia bn knh ln ca hai bnh xe, ng thi phn phi li mmen xon cho hai na trc trong cc trng hp nu trn. Vi sai t gia cc cu ch ng c cng dng phn phi mmen xon cho cc cu theo yu cu thit k nhm nng cao tnh nng ko ca xe c nhiu cu. 1.2. Yu cu: Phn phi mmen xon t ng c cho cc bnh xe hay cc cu theo t l cho trc, ph hp vi mmen bm ca bnh xe (hay cu xe) vi mt ng. m bo s vng quay khc nhau gia cc bnh xe ch ng khi xe quay vng, hoc xe chuyn ng trn ng khng bng phng, hoc khi bn knh ln ca hai bnh xe ch ng cng mt cu khng bng nhau. Kt cu gn 1.3. Phn loi: 1.3.1. Theo cng dng chia thnh 3 loi: Vi sai gia cc bnh xe. Vi sai gia cc cu. Vi sai gia cc truyn lc cnh. 1.3.2. Theo mc t ng chia thnh 3 loi: Vi sai khng c hm. Vi sai c hm bng tay. Vi sai hm t ng. 1.3.3. Theo kt cu chia thnh: Vi sai bnh rng nn. Vi sai bnh rng tr. Vi sai cam. Vi sai trc vt. Vi sai ma st thu lc. Vi sai c t s truyn thay i. Vi sai c hnh trnh t do. 1.3.4. Theo gi tr h s hm chia thnh: Vi sai ma st trong nh (k = 0 0,2) Vi sai ma st trong ln (k = 0,21 0,7)

www.oto-hui.com

Vi sai hm cng (k > 0,7) II. NG HC V NG LC HC CA VI SAI: Chng ta xt tr ng hp thng gp l: Vi sai bnh rng nn i xng (hnh 8.1) Cc b phn chnh gm c: V vi sai 1 gn lin vi bnh rng b ng 5 ca truyn lc chnh v lun c vn tc gc nh nhau. Cc bnh rng hnh tinh 2 c tr gn ln v vi sai 1. S c lng bnh rng hnh tinh ph thuc ln mmen xon cn truyn. o no Mo
5
'

n'

M' 3 2 2 3 1

"

n" M"

Hnh 8.1: S vi sai nn t gia cc bnh xe ch ng. Thng gp l 2 hoc 3, hoc c khi l 4 bnh rng hnh tinh. Cc bnh rng hnh tinh quay t do quanh trc ca n v lun n khp vi cc bnh rng na trc 3, ng thi cc bnh rng 2 cng quay vi v 1. Cc bnh rng 3 ni cng vi cc na trc 4. Bi vy khi cc bnh rng 3 quay s lm cho cc bnh xe quay theo. V cc bnh rng 2 c th tham gia mt lc 2 chuyn ng nn vi sai l c cu hai bc t do. 2.1. ng hc ca vi sai: Trong phn ny chng ta s xt mi quan h gia s vng quay (hoc vn tc gc) ca na trc bn tri v bn phi. Khi xe chuyn ng thng, mt ng bng phng, bn knh ln ca cc bnh xe ch ng bng nhau th sc cn tc dng ln hai bnh xe ch ng bng nhau. Lc ny bnh rng hnh tinh khng quay quanh tr ca n (do tng mmen tc c dng ln trc ca n bng khng), cho nn cc bnh rng na trc c cng s vng quay vi v vi sai no. n = n = no y: n; s vng quay v vn tc gc na trc bn tri. n; s vng quay v vn tc gc na trc bn phi. no; o s vng quay v vn tc gc ca v vi sai. Khi xe bt u qua y vng v chuy ng trn ng cong, lc ny sc cn n tc dng ln hai bnh xe ch ng khc nhau, cho nn tng mmen tc dng ln

www.oto-hui.com

trc ca cc bnh rng hnh tinh khc khng, bi vy cc bnh rng hnh tinh s quay. Gi thit xe quay vng sang tri th na trc bn tri s gim s vng quay i mt lng l n: n = n 2 Z 2 Trong : n2 s vng quay ca bnh rng hnh tinh. Z2 s rng ca bnh rng hnh tinh. Z s rng ca bnh rng na trc bn tri. Nu trc khi quay vng n = n = no th khi ang quay vng sang tri s vng quay ca bn trc bn tri gim i cn li l: Lc s vng quay ca na trc bn phi s tng ln l: Cho trng hp vi sai i xng th Z/ = Z// v t (8.1) v (8.2) suy ra: n/= n//= 2no (8.3) Nh vy tng s vng quay ca cc na trc khi xe chy thng cng nh khi xe quay vng u bng hai ln s vng quay ca v vi sai. T (8.3) ta thy: nu hm hon ton mt na trc, v d n= 0 th suy ra n// = 2no. Lc ny bnh rng hnh tinh quay xung quanh c ca n v ln trn bnh tr rng na trc tri ang ng yn. Trng hp th hai gi thit v vi sai ng yn, tc l no = 0 th ta suy ra t (8.3): n/ = -n// ngha l nu quay bnh rng tri theo mt chiu v hm v vi sai li th bnh phi s quay ngc chiu vi s vng quay bng nhau. Trng hp ny xy ra trong thc t khi phanh t ngt bng phanh tay (nu c cu phanh ny nm trc th cp ca hp s). Lc ny trc cc ng dng li v dn n v vi sai cng dng li. Do hai bnh xe c h s bm vi ng khng bng nhau nn c th quay vi vn tc bng nhau, nhng v hai hng ngc nhau. Nh chng ta bit =
'+" = 2o Z n" = n + n 2 2 Z" Z'

Z n' = n o n 2 2 Z'

(8.1)

(8.2)

.n v kt hp vi (8.3) chng ta suy ra: 30

(8.4)

2.2. ng lc hc ca vi sai: phn ny chng ta s kho st vic phn b mmen n cc na trc khi c tnh n ma st bn trong c cu vi sai. Gi thit xe ang chuyn ng n nh, chng ta s c phng trnh cn bng mmen: (8.5) M o = M '+ M" y: Mo mmen truyn n v vi sai ang xt M/ mmen truyn n na trc bn tri M// mmen truyn n na trc bn phi. tnh n mt mt trong vi sai do ma st gia cc chi tit khi vi sai hot ng, chng ta tha nhn mmen ma st Mr khi vn tc gc ca cc trc khc nhau.

www.oto-hui.com

Lc ny gi thit xe ang quay vng sang phi (' > ") th cng sut mt mt do ma st Nr s l: Trong trng hp ny tng cng sut truyn n cc na trc phi bng cng sut truyn n v vi sai tr i cng sut mt mt Nr: N + N = No Nr Tc l: M/./ + M//.// = Mo.o Nr (8.7) Trong : N/ cng sut truyn qua na trc tri. N// cng sut truyn qua na trc phi. No cng sut truyn qua v vi sai. T (8.6) n (8.7) ta c:
'" M '.'+ M"." = M o o M r 2 '" Nr = Mr 2

(8.6)

(8.8) (8.9) (8.10) (8.11)

Thay (8.4) v (8.5) vo (8.8) ta c: M/ = 0,5(M0 - Mr) M// = 0,5(M0 + Mr) Ly (8.10) chia cho (8.9) ta c:
M" M o + M r = M' M o M r

Biu thc (8.11) cho thy t s mmen phn b trn cc na trc ph thuc vo mmen ma st Mr bn trong vi sai. D dng thy rng M// > M/ v s phn b li mmen ny ph hp vi s thay i mmen cn tc dng ln hai bnh xe tri v phi. Bi v khi xe quay vng sang phi (nh gi thuyt nu) th mmen cn tc dng ln bnh xe bn phi ln hn mmen tc dng ln bnh xe bn tri. Nu xe quay vng sang tri th mmen cn tc dng ln bnh xe bn phi s nh hn mmen cn tc dng ln bnh xe bn tri v chng minh tng t nh trn ta li c M// < M/. Nh vy khi tnh ton cc n trc v cc bnh rng n trc, chng ta phi a a ly gi tr mmen bng mt na mmen truyn n vi sai nhn vi h s d tr k > 1. III. NH HNG CA VI SAI N TNH CHT KO CA XE: Tnh cht ko ca xe c th hin qua tng lc ko ca cc bnh xe ch ng. Nh chng ta bit lc ko ca cc bnh xe ch ng b gii hn bi cc lc bm gia cc bnh xe vi mt ng. Nh vy, cc lc bm gia cc bnh xe vi mt ng xc nh tnh cht ko ti hn ca xe. Trong khi , cc c bm v i mt ng thay i r rt khi trong h thng l truyn lc c vi sai hoc khng c vi sai. V nu c vi sai th mc hot ng ca cc vi sai s nh hng n gi tr cc lc bm, tc l c nh hng n tnh cht ko ca xe. Vy trc khi xt n nh hng ca vi sai n tnh cht ko ca xe, chng ta phi lm quen vi hai h s sau y c trng cho mc hot ng ca vi sai: 3.1. H s hm ca vi sai:

www.oto-hui.com

kh =

M r M"M' = M o M"+ M'

(8.12)

Khi ma st bn trong vi sai Mr = 0 th kh = 0. Khi ma st bn trong tng d ln th gi tr k h cng tng dn ln v khi Mr = n Mo th kh=1, lc ny vi sai b hm hon ton (khng hot ng c). Nh vy khi kh nhn mt gi tr bt k trong khong < 0,1 >, th gi tr cho thy mc hot ng ca vi sai nhiu hay t. tng kh nng bm ca cc bnh xe ch ng, ngi t a thng hm cc b vi sai li. Tuy nhin s dng trit lc bm ca cc bnh xe ch ng vi mt ng, ngay c khi h s bm di mi bnh xe rt khc nhau, cng khng nht thit phi hm vi sai hon ton vi kh = 1. T (8.12) chng ta c th tm c gi tr ti u ca kh, nu ta thay th M, M bng cc gi tr khc nhau ln nht, c th c c trong thc t do s khc nhau ca di mi bnh xe. Gi thit ta c loi xe b tr theo cng thc 4x2, ti trng ln hai bnh xe ch ng u bng nhau. Trong nhiu trng hp mt trong hai bnh xe b trt quay (do h s bm ca ng di hai bnh xe khc nhau) v xe khng chuyn ng c. Gi thit mt bnh xe v tr ca ng c h s bm max v mt bnh xe v tr ng c h s bm min. Lc ny g 0,5Z 2 l phn lc tc dng ln mt bnh xe ch i ng cu sau v rbx l bn knh ln ca bnh xe ,ta c: M = 0,5.Z2.min.rbx M = 0,5.Z2.max.rbx Trng hp xu nht l khi max = 0,8 v min = 0,1 thay cc gi tr trn vo (8.12) ta c:
kh = 0,5.Z 2 .rbx ( max min ) 0,8 0,1 = 0,78 0,5.Z 2 .rbx ( max + min ) 0,8 + 0,1

(8.13)

Thc t cho thy vi cc gi tr kh > 0,78 khng lm cho tnh ch ko ca xe t tt hn. Thng thng cc gi tr max v min di cc bnh xe chnh lch nhau khng nhiu nn kh = 0,3 0,5. Nu kh cng ln th xe s rt kh iu khin, v xe mn nhanh v khi gp ng trn c th c hin tng xe trt ngang. Trong trng hp mmen ma st Mr t sinh ra bn trong vi sai khi vi sai lm vic th kh c gi l h s t hm. Trng hp nu mmen ma st Mr sinh ra do c c hm vi sai th k h c u gi l h s hm cng bc. i vi vi sai hnh nn h s t hm kh 0,1. 3.2. H s gi vi sai k g : kg l t s gia mmen truyn n bnh quay chm v bnh quay nhanh:
kg = M" M'

(8.14)

Trong : M/ mmen truyn n bnh xe quay nhanh. M// mmen truyn n bnh xe quay chm. T (8.12) v (8.14) ta c mi quan h gia kh v kg:

www.oto-hui.com

1+ kh (8.15) 1 kh Nh vy khi kh thay i t 0 n 1 th kg s thay i tng ng t 1 n . kg =

3.3. Anh hng ca vi sai n tnh cht ko ca xe nhiu cu: 3.3.1. Gi thit xe c n cu ch ng, khng c vi sai gi cc cu a (truyn ng cng) v cc vi sai gia cc bnh xe b hm cng: Chng ta k hi u: Z 1, Z1, Z2, Z2, , Zn, Zn l cc ph lc thng ng n ca ng tc dng ln bnh xe ch ng tng ng vi cc cu 1; 2; ; n v 1, 1, 2, 2, , n, n l gi tr h s bm ca cc bnh xe tng ng. Trong trng hp ny lc ko mi bnh xe t gi tr cc i v bng lc bm ca bnh xe vi mt ng. Lc ny lc ko gii hn ca xe theo iu kin bm s l:
X gh = Z1 ' 1 '+ Z1 ' ' 1 ' '+... + Z n ' n '+ Z n ' ' n ' ' = (Z i ' i '+ Z i ' ' i ' ')
i =1 n

(8.16)

3.3.2. Xt trng hp xe c n cu ch ng nh mc a nhng lc ny vi sai gia cc bnh xe hot ng t do ( hon ton khng b hm): Gi thit ma st bn trong cc vi sai v cng nh M r 0 nn kh coi nh bng khng, lc ny vi sai s phn b u mmen cho hai bnh xe tri v phi: M i = Mi Lc ny lc ko gii hn ca xe theo iu kin bm s l:
X gh = Z11 min + Z 2 2 min + ... + Z n n min = Z i i min
i =1 n

(8.17)

Trong : Z1, Z2, , Zn - l phn lc thng ng ca ng ln cu th 1; 2; ; n 1min, 2min, , nmin - l h s bm nh chn t hai h s bm ca bnh xe tri v phi ca cu th 1; 2; ; n. 3.3.3. Xt xe c 2 cu ch ng (4 4), c vi sai gia cc cu v vi sai gia cc bnh xe u l loi i xng: Tt c cc vi sai u khng b hm (gi thit Mr 0 nn kh 0). Lc ny lc ko gii hn ca xe theo iu kin bm s l: (8.17) X gh = (Z1 + Z 2 ) min y: min h s bm nh nht trong tt c cc h s bm ca cc bnh xe ch ng vi mt ng. Nh vy nu trong h thng truyn lc c s dng cc b vi sai v chng trng thi hot ng t do (khng b hm) v nu h s bm di ca cc bnh xe khc nhau th tnh ch t ko ca xe s km i (tc l tng cc lc ko ca cc bnh xe ch ng s gim). 3.3.4. Quan h gia lc ko v h s hm vi sai: 3.3.4.1 Trng hp 1: h s bm di 2 bnh xe tri v phi chnh lnh nhau khng nhiu i vi bnh xe quay nhanh:

www.oto-hui.com

M' 0,5(M o M r ) M o (8.18) (1 k h ) = = rbx rbx 2 rbx i vi bnh xe quay chm: M" 0,5(M o + M r ) M o (8.19) (1 + k h ) X" = = = rbx rbx 2 rbx Trong : X, X Lc ko ca bnh xe quay nhanh v quay chm. M, M Mmen xon truyn n bnh xe quay nhanh v quay chm. Ta thy X v X l hm s bt nht ca kh. Khi biu din trn th th: X' =

X + X =

Khi kh bin thin t 0 n 1 th X gim dn v X tng dn; Phn bn phi th ta v ng chm chm v on ny biu din cc gi tr ca lc ko vi > 0,75 qu ln.
X' X"
Mo

Mo Mo = const . Ti gi tr kh = 0 th X = X = 2rxb rxb

(hnh 8.2)

rbx

X'+ X" X"

2rbx X' Kh 0 0.5 0.78 1

Mo

Hnh 8.2: th biu din mi quan h ca X, X vi Kh khi h s bm chnh lch nhau khng nhiu. 3.3.4.2 Trng hp 2: H s bm di hai bnh xe tri v phi chnh lch nhau rt nhiu (hnh 8.3)
X' X" X'+ X"

X" X' Kh 0 1

3.3.4.3

0.5

0.78

www.oto-hui.com

Hnh 8.3: Mi quan h ca X, X vi Kh khi h s bm chnh lch nhau rt nhiu. Theo biu thc (8.14) ta c:
M" M" rbx X" 1 + k h kg = = = = M' M' X' 1 k h rbx

(8.20)

Suy ra: X = X

1+ kh 1 kh Z2 . min 2

v X c tnh nh sau: X' =

y: min = 0,1; max = 0,75. Z2 phn lc thng ng ca ng ln cu sau ch ng. IV. VT LIU CH TO CC CHI TIT CA VI SAI: V vi sai ch to bng gang rn hoc thp 40. Th thp vi sai ch to bng thp hp kim nhn hiu 12XHA, 18XH, 30XH c nhit luyn. Vi loi vi sai cam: vnh gia v phn cam ch to bng thp xmngtt 18HBA vi cng b mt HRC 60 65. Con chy ch to bng thp UX 15, cng HRC 6065. i vi vi sai trc vt: trc vt ch to bng thp 12X2H4A. xmngtt su 0,81,2mm, cng b mt HRC 58 52, trong li HRC 30 42.

www.oto-hui.com