w

w
w
.
v
n
c
o
l
d
.
v
n
VN DE NHIEMSNG THI VAI
ThS. Trinh Thi Long
Vin Khoa Hoc Thuy Loi Min Nam

Tm tt
Mi truong, cht luong cuc sng v ngun ti nguyn thin nhin dang bi de doa
v dang bn bo vuc thm cua pht trin khng bn vung nu khng c cc giai php dp
ung kip thoi v tuong xung. Hu ht tt ca cc con sng o Vit Nam dang ku cuu, nht
l nhung con sng phai hung chiu nhiu nuoc thai tu cc khu d thi, khu cng nghip,
D thi ha, su hnh thnh v pht trin nhanh chng cc khu cng nghip, khu ch
xut, d khin h thng sng ngi Vit Nam, gm 8 luu vuc voi 10.000 km
2
sng ngi,
knh rach, bi nhim o muc bo dng [1]. Thi Vai hin l mt con sng cht din hnh o
Vit Nam. Liu n c hi sinh tro lai duoc khng dang l cu hoi v vic lm cp thit cho
tt ca cc nh quan l, cc nh khoa hoc v cc nh ra quyt dinh. Bi bo trnh by cc
nghin cuu buoc du trn sng Thi Vai do Vin Khoa Hoc Thuy Loi Min Nam Thuc hin
trong thoi gian vua qua v dinh huong trong cc nghin cuu tip theo.
I. GII THIEU TONG QUAN SNG THI VAI
Sng Thi Vai voi chiu di khoang 76 km (doan chnh khoang 36km) l mt con
sng nuoc mn, ngn, kh rng v su, chiu rng trung bnh 400 - 650m, d su trung
bnh 22m, noi su nht 60m. Sng Thi Vai mang tnh cht cua mt vung bin hay mt
phn vinh Gnh Ri n su vo dt lin (hnh 1) . Dy l khu vuc rt hp dn cc nh du
tu do c vi tr thun loi v giao thng thuy b, c h thng cang nuoc su pht trin, nm
trong trung tm pht trin kinh t manh nht ca nuoc thuc khu vuc min Dng Nam b v
l cua ng giao thng thuy cho ca vng kinh t trong dim pha Nam. V vy hng loat khu
cng nghip (KCN) v cum dn cu ven sng pht trin rt nhanh. Cc hoat dng kinh t
chu yu trn luu vuc hin nay l cng nghip (tnh dn thng 4/2006, doc theo sng Thi
Vai c 11 khu cng nghip, 192 du n dang hoat dng) v dich vu cang (cang tng hop v
cang ni b cua mt s KCN, nhu cang G Du A v B, cang Vedan, cang nh my Super
Phosphat Long Thnh (KCN G Du), cang M Xun, cang Ph M, cang Ci Mp, )
(Hnh 2).
Sng d bi nhim nng n do phai tip nhn nuoc thai cng nghip v sinh hoat
trong khu vuc, nht l thai tu cc nh my, cc KCN nm doc theo 2 bn bo sng. Mi
ngy sng phai ung khoang 33.267m
3
nuoc thai tu cc khu cng nghip (hu ht du
chua qua xu l, chua k dn luong nuoc giai nhit tu nh my nhit din Ph M v cc
nh my, co so (CS) san xut nm ngoi khu cng nghip (KCN). Ngoi ra, cn c nguy
co gy ra cc su c v mi truong trn du cua cc phuong tin vn chuyn duong thuy,
cc ngun nhim du nhp tu ngoi khoi vo theo ch d dng triu [40].

w
w
w
.
v
n
c
o
l
d
.
v
n
Hnh 1: Anh 3D cua luu vuc sng Thi
Vai (anh Vin KHTL-MN)
Hnh 2: Cc khu cng nghip v dn cu tap
trung ven sng Thi Vai (ngun Google Earth)
II. DIEN BIEN NHIEMTRN SNG THI VAI
Nhung CS v KCN gy nhim nng cho sng Thi Vai phai k dn l KCN Nhon
Trach 1 (thuc Cng ty pht trin d thi cng nghip), KCN Nhon Trach 2 (thuc Cng ty
c phn pht trin d thi cng nghip s 2), KCN Nhon Trach 3 (thuc Cng ty TNHH
mt thnh vin Tn Nghia), KCN G Du (thuc Cng ty pht trin KCN Bin Ha)... v
dc bit l Cng ty c phn huu han Vedan VN, mc d Cng ty d xy dung 3 h thng
xu l nuoc thai o 3 khu ch bin tinh bt v mt ri duong bng cng ngh hin dai,
nhung khng c h thng no dat hon ton cc tiu chun mi truong (TCMT), dc bit
hm luong Cyanua vuot dn 34 ln (o h thng UASB), hm luong Coliform (o h sinh
hoc) vuot dn 1.460 ln so voi tiu chun. C th ni rng Vedan VN d gp phn rt dng
k lm cho sng Thi Vai tro thnh mt dng sng cht. Ngy 7/10/2008 B truong B Ti
Nguyn Mi truong Pham Khi Nguyn d c bo co chnh thuc trnh Thu tuong Chnh
phu v kt qua kim tra, xu l vi pham di voi Vedan VN. Trong d nu rt r rng Vedan
VN d xa dich thai sau ln men ra sng Thi Vai 105.600 m
3
/thng v nuoc thai khng qua
cc h thng xu l 2.360 m
3
/ngy.
Kt qua gim st cht luong nuoc tai khu vuc Vedan thuc Du n ha luu sng Dng
Nai do Trung tm Cht luong nuoc v Mi truong thuc hin tu nm 1999 dn 2004 cho
thy cho toi du nm 2000 nuoc sng Thi Vai vn dang cn tuong di sach, chua bi cc
cht nhim huu co tc dng manh. Tuy nhin tu giua nm 2000 th cht luong nuoc vng
ny d rt xu, oxy ha tan thuong rt thp, him khi cao hon 1mg/l (hnh 3). Tnh trang
nhim sng d ko di lin tuc v ngy cng tro nn trm trong cho toi khi don kim tra
lin ngnh pht hin ra vu Vedan. Theo s liu do dac cht luong nuoc cua Vin Khoa hoc
Thuy loi Min Nam thuc hin vo ma kh thng 4/2008 cho thy sng Thi Vai thuc su
khng cn su sng. Nng d oxy ha tan rt thp nht l vng bi anh huong cua Vedan di
gn 13 km (hnh 4), tu hop luu Sui C Thi Vai dn vm B Riu Lon. Nuoc sng c
mu nu den, nhiu cn, mi hi bc ln nng nc.
w
w
w
.
v
n
c
o
l
d
.
v
n
Din bin oxy ha tan (1999-2004)
0.00
1.00
2.00
3.00
4.00
5.00
6.00
7.00
8.00
1
5
/
9
/
1
9
9
9
1
5
/
1
2
/
1
9
9
9
1
5
/
3
/
2
0
0
0
1
5
/
7
/
2
0
0
0
1
5
/
1
0
/
2
0
0
0
1
5
/
1
/
2
0
0
1
1
5
/
5
/
2
0
0
1
1
5
/
1
0
/
2
0
0
1
1
5
/
1
/
2
0
0
2
1
5
/
6
/
2
0
0
2
1
5
/
1
0
/
2
0
0
2
1
5
/
1
/
2
0
0
3
1
5
/
4
/
2
0
0
3
1
5
/
1
2
/
2
0
0
4
Thi gian
D
O
(
m
g
/
l
)
Hnh 3: Din bin oxy ha tan trn sng Thi Vai tu nm 1999 dn 2004
Kt qua dot do tng cuong vo ma mua nm 2008 (tu 12 dn 17/10) cua Vin
KHTLMN duoc thuc hin sau my ngy Vedan tam thoi bi dnh chi hoat dng san xut c
pht sinh nuoc thai v dich thai sau ln men cua Nh my San xut tinh bt bin tnh; Nh
my San xut Bt ngot v Lysine; Trai chn nui heo v cc nh my khc, cho thy dng
sng d xut hin su sng, d c tm, c. Oxy ha tan d tng hon hn (hnh 5), nuoc sng
sach hon, mu sc d trong hon v khng c mi hi nhu truoc.

Dao ng DO d!c sng Th% V'i (b tri)
16/4/2008
0.00
0.50
1.00
1.50
2.00
2.50
3.00
3.50
4.00
4.50
5.00
1 3 4 5 6 7 8 10 11 12 14 15 16 17 18 20 21 22 23 25 27 28 29 32 33
V% tr gim st
D
O
_
m
g
/
l
Hnh 4: Dao dong cua oxy ha tan doc sng Thi Vai (thng 4/2008)
w
w
w
.
v
n
c
o
l
d
.
v
n
DO doc sng Thi Vai (thng 10/2008)
2.98
2.85
2.13
2.24
2.54
2.11
3.42
4.11
2.64
2.98 2.93 2.96
2.11
4.67
0.00
0.50
1.00
1.50
2.00
2.50
3.00
3.50
4.00
4.50
5.00
0
.
0
0
3
.
4
6
6
.
9
6
8
.
1
1
9
.
8
1
1
4
.
1
1
1
6
.
8
0
1
9
.
3
3
2
2
.
1
1
2
5
.
2
5
2
8
.
8
0
Khoang cch (km)
D
O
(
m
g
/
l
)
Doc sng Thuong luu VEDAN Tc ng Ph M
Hnh 5: Dao dong oxy ha tan doc theo sng Thi Vai
III. NHAN DINH VE KHA NNG TU LM SACH CUA SNG THI VAI
Ngun nuoc bi nhim bn c nghia l d mt cn bng sinh thi tu nhin. D c su
cn bng nhu ban du, trong ngun nuoc xay ra mt qu trnh ti lp tu nhin. Theo thoi
gian qua nhiu bin di sinh ha, l ha v ha hoc xay ra trong ngun nuoc, cht bn do
nuoc thai mang vo duoc giam dn. Kha nng cua ngun nuoc tu giai phng khoi nhung
cht nhim bn v bin di chng theo qui lut oxy ha tu nhin goi l kha nng tu lm
sach cua ngun nuoc, v din bin d goi l qu trnh tu lm sach.
Khi duoc dua vo mi truong, cht nhim chiu tc dng cua nhiu yu t tu nhin v
thoi gian tn luu trong mi truong d l: din tch b mt, d su, d pH, dng chay,
cacbon trong lop trm tch, nhit d, d mn, nng d cc cht rn lo lung. Cht nhim
c th bi chuyn ha do cc yu t tu nhin d tao ra cc nhn t nhim thu cp, thuong
c dc tnh thp hon cht nhim ban du. Con duong bin di cua cht nhim trong
mi truong tu nhin rt phuc tap. C th khi qut nhu sau: cht nhim tu ngun duoc
pht tn trong mi truong. Khi tip xc voi mi truong sinh vt, cht nhim vua gy tc
dng sinh ha, sinh l voi co th sinh vt dng thoi cung bi sinh vt hp thu, chuyn ha
lm suy giam nng d, khi luong cht nhim. Tuong tu nhu vy, khi tip xc voi cc
thnh phn v sinh cht nhim vua gy tc dng dn thnh phn ny vua bi thnh phn
v sinh hp thu, phan ung, gy bin di cht nhim.
Kha nng tu lm sach cua dng sng phu thuc vo dc dim cua dng sng v dc dim
cua kh hu trong luu vuc. Dng sng, chay ngon ngho c kha nng tu lm sach km do
vic thng kh khng thun loi. Dng sng nng, luu luong lon, chay xit c kha nng tu
lm sach d dng hon. Qu trnh tu lm sach cng giam khi giam nhit d nuoc.
Do Thi Vai Sng Thi Vai mang tnh cht cua mt vung bin hay mt phn vinh Gnh Ri
n su vo dt lin d tao cho ta c cam gic kha nng tu lm sach cua sng khng lon.
Tuy nhin kt qua thuc do trn cho thy qu trnh tu lm sach cua sng din ra kh kha
quan, khng dn ni qu km nhu ta tuong. Su ngung xa thai cua Vedan cng voi luu
luong ngun nuoc tng trong ma mua d gp phn dng k cai thin cht luong nuoc
sng Thi Vai. Tuy nhin, d qu trnh tu lm sach din bin bnh thuong cn dam bao diu
w
w
w
.
v
n
c
o
l
d
.
v
n
kin: sau khi xa nuoc thai vo ngun, nuoc hn hop vn cn luong oxy du tru. Trong nuoc
ngun xay ra cng lc hai qu trnh: tiu thu oxy (hay oxy ha cht huu co duoi tc dung
cua vi sinh vt) v ha tan oxy tu khng kh.
Qu trnh tu lm sach cua ngun nuoc c th xay ra theo 2 giai doan [2]: xo trn v tu
lm sach. Yu t co ban dam bao kha nng tu lm sach cua ngun nuoc mt l tuong quan
giua luu luong nuoc ngun v nuoc thai. Tuong quan luu luong goi l h s pha trn n:
ng gh
ng
C C
C C
q
q Q
n

=
+
=
Trong d: Q- Luu luong nuoc ngun tham gia vo qu trnh xo trn, m
3
/s
q- Luu luong nuoc thai xa vo ngun, m
3
/s
C- Hm luong bn cua nuoc thai, mg/l
C
ng
- Hm luong bn cua nuoc ngun, mg/l
C
gh
- Hm luong gioi han cua hn hop nuoc thai voi ngun nuoc sau
khi xo trn k, mg/l
Trong thuc t khng phai tt ca luu luong nuoc ngun tham gia vo qu trnh xo
trn m chi mt phn no d m thi. Hon nua kha nng tu lm sach cua sng cung c gioi
han. Sng Thi Vai s tip tuc l con sng cht nu cu tip tuc bt sng phai ung qu nhiu
nuoc thai nhu vua qua (33.000 m
3
/ngy).
IV. GIAI PHP KHAC PHUC NHIEM
C rt nhiu giai php khc phuc nhim sng Thi Vai duoc tnh dn nhu diu
chinh quy hoach, han ch du tu o mt s ngnh ngh c nguy co gy nhim cao; Tng
cuong nng luc quan l v nng cao hiu luc thi hnh php lut v bao v mi truong;
Khai thng tuyn Dng Nai Dng Mn Phuoc Thin Knh B K Rach Cy Mt
sng Thi Vai (mt tuyn knh + 2 cng diu tit tu dng), Tuy nhin vic tin quyt
du tin phai lm l quan l, gim st, kim sot khng cho xa nuoc thai chua qua xu l
dat tiu chuan mi truong ra sng Thi Vai. Vic lm ny rt kh, di hoi phai c su n luc
cua cc cp chnh quyn tu Trung uong dn dia phuong, dng thoi su cng tc cht ch v
tu gic cua tt ca cc co so san xut, cc khu cng nghip v khu dn cu.
Kt qua kim tra do B TN-MT thuc hin nm 2008 cho thy rng hu ht cc co
so san xut mc d d c h thng xu l nuoc thai nhung nuoc sau khi xu l du vuot tiu
chun cho php (TCVN) xa ra sng Thi Vai [3]. Vn d dt ra o dy l cng ngh xu l
chua ph hop hoc du tu chua dng muc d xu l nuoc thai v bao v mi truong. Nhu
vy cn c su du tu thch dng v cng ngh cung nhu ti chnh d xu l nuoc thai cua
cc co so san xut cung nhu cc khu/cum dn cu.
Cc co so san xut trong luu vuc, nht l doc theo sng Thi Vai tp trung nhiu cc
loai hnh cng nghip c nguy co gy nhim mi truong nghim trong v c hm luong
nhim huu co cao nhu ch bin tinh bt sn, san xut ha cht, nhum, thuc da, xi ma,
phn bn, giy, Ngoi ra, dn s trong luu vuc cung tng nhanh, chu yu l tng dn s
co hoc do tc d pht trin cng nghip nhanh, thu ht nhn luc, dc bit l di phn B Ria
Vung Tu. Dn s cc khu cng nghip khng ngung tng v chim toi 52% dn s khu
vuc. Du bo nm dn nm 2010 dn s cc d thi trong luu vuc l 1.553.000 v dn nm
2020 l 2.625.000 [3]. Nhu vy nhim do nuoc thai sinh hoat cung chim ti trong dng
k.
w
w
w
.
v
n
c
o
l
d
.
v
n
D xu l cc loai nuoc thai ny c th p dung cng ngh hin dai chi ph thp
Mechem cua cng ty Hans Huber Duc san xut. Cng ngh MeChem d duoc p dung
trong h thng XLNT cng sut 1000m/ngd, tai tuyn muong Thot nuoc ho B600 (hnh
6) khu vuc cho Long Hai cu, huyn Long Din, tinh B Ria Vung Tu do Vin
KHTLMN hop tc voi Cng ty Hans Huber cua Duc v Cng ty thot nuoc d thi Tinh B
Ria Vung Tu thuc hin, cho kt qua kh kha thi.
Hnh 6: Knh thot nuoc thai H thong xu l

Cng ngh MeChem (hnh 7) bao gm
cc giai doan xu l:
- Xu l nuoc thai bng sng co hoc
hnh trng quay (HUBER RoMesh)
(hnh 8)
- Xu l cht rn sau khi sng bng my
p (My p HUBER Ro 7) (hnh 9)
- Kt hop voi thit bi kt tua/keo tu
(thm cc ho cht ph hop) cht
luong nuoc thai c th duoc cai thin
hon sau khi xu l co hoc
Hnh 7: Cng ngh MeChem
Nuoc thai trong knh c hm luong cht huu co thay di trong ngy v trong ma
v l tng hop cua tt ca cc loai nuoc thai sinh hoat, nuoc mua chay trn v nuoc thai cua
cc co so ch bin hai san nho trong khu vuc dn cu, c pH = 6 10; COD = 250
1000mg/l; BOD = 110 400mg/l v SS = 100 350 mg/l. Nuoc thai thuong chua cc cht
nhim ha tan v khng ha tan. Di voi nuoc thai sinh hoat th ti l COD
khnghatan
/
COD
hatan
= 1:1 v ti l khi luong cua cc cht khng ha tan v ha tan l 1:2.

w
w
w
.
v
n
c
o
l
d
.
v
n
Hnh 8: Sng quay HUBER RoMesh Hnh ve so hoa
Uu dim:
Su dung nuc thai bom truc tip d vn hnh
Phn tch vt liu min vi cc cht soi
H thng thit bi xu l lp ghp trong gi cua Huber bao gm tt ca cc b phn
chuc nng nhu sng loc (screening), rua (washing), thai (discharge), nn (compaction) v
vt nuoc (dewatering). H thng rt gon nh chim t din tch (L*B*H =
6,5m*3,5m*3,5m) c th lp dt ngay ca trong b hoc trong knh ho. Xu l bng phuong
php co hoc RoMesh (mt luoi 0.2mm 0.5mm) c th giam thiu duoc khoang 33%
COD
tng
, tuc l COD
khnghatan
+ COD
hatan
, v 50% cht rn (SS), v khi b sung cht keo
tu tao bng th COD v SS c th giam toi 50% - 75% v c th tip tuc giam thiu toi kt
qua mong mun bng cch b sung cht kt tua.
Nuoc thai duoc bom vo qua b phn sng loc, dng chay tu trong ra ngoi qua mt
sng. Qu trnh loc din ra theo chiu thng dung tu duoi dy cua thng hnh ng (drum),
Hnh 9: Thit bi p chat rn sau sng loc Hnh ve so hoa
HUBER Ro7
Uu dim:
Khng bi thm thu nguoc cc cht rn c tnh n mn
Khu nuc v p cc cht rn sau sng loc
w
w
w
.
v
n
c
o
l
d
.
v
n
cn qu trnh sng loc din ra theo phuong nm ngang voi su quay trn cua sng. Thanh
phun nuoc sach (spray bar) vn hnh d lm sach mt sng trong khi thng hnh ng quay.
V. KT LUN V KIN NGH
Sng Thi Vai nhim, nguyn nhn, trch nhim d r, vn d hin nay l xu l
nhim d hi sinh con sng ny pht biu khai mac cua hi thao Gp xy
dung du n khc phuc nhim mi truong sng Thi Vai cua ng Trn Hng H
Thu truong B Ti Nguyn Mi truong.
D pht huy kha nng lm sach tu nhin cua sng v khi phuc trang thi tu nhin
cua sng, vic lm cp bch du tin l kim sot ngun thai v gim st vic xa
thai cua cc co so san xut d cht thai nhim khng duoc tip tuc bom ra sng
Cc co so san xut bt buc phai xu l nuoc thai dat tiu chun truoc khi thai ra
ngun tip nhn. Cng ngh MeChem c th l mt trong nhung cng ngh c tnh
kha thi d p dung trong luu vuc sng Thi Vai v cc vng khc.
Vin KHTLMN dang tip tuc nghin cuu d dua ra co so khoa hoc v kha nng tu
lm sach cua sng, kha nng chiu tai cua sng, quota xa thai di voi tung doan
sng, tu d s d xut bin php kha thi phuc hi sng Thi Vai, xy dung cc
giai php bao v mi truong phuc vu pht trin bn vung luu vuc sng Thi Vai v
vng phu cn, dng thoi h tro cc nh quan l, cc nh ra quyt dinh trong vic
quan l, pht trin bn vung, kt hop hi ha giua pht trin kinh t v bao v mi
truong.

TI LIU THAM KHO
[1] Phan Anh (2005), 10.000 km
2
sng ngi bi nhim nghim trong, VNEXPRESS
thu 3 ngy 31/5/2005. ng Duong Thanh An, ph chnh vn phng phu trch tng
hop v php lut thuc Cuc Bao v Mi truong d pht biu tai hi thao Pht trin
bn vung cc thnh ph xanh trn luu vuc sng tai Thnh ph H Ch Minh ngy
31/5/2005.
[2] Hong Vn Hu PGS. TS (2002), Thot nuoc - tap II: Xu l nuoc thai, Nh xut
ban khoa hoc v k thut, H Ni 2002.
[3] B Ti nguyn v Mi truong (2008), Bo co tnh hnh nhim mi truong trn
luu vuc sng Thi Vai, Hi thao Gp xy dung du n khc phuc nhim mi
truong sng Thi Vai ngy 12/12/2008.