Professional Documents
Culture Documents
(Teaching of Mathematics)
ts - Kjyh ML
(Ma f gla g)
lhik xU ghtbra
lhik xU bgUFw
lhik kjjikaw bra
jehL
ghl fHf
f rhiy, brid - 600 006.
jehL muR
Kj g - 2008
jiyt
nguh. Dr. nf. Rgkh
yhaf kW nkyhthsf
Dr. K. $thr
iz nguha,
fj Jiw,
khy f, (jdh)
brid-600 005.
U. M.K. Ruka
iznguha,
f Ega Jiw,
ghujhr gfiy fHf,
U
cj nguha,
Ma f Muh g aff,
brid - 600 006.
yhaf
Dr. R. ght
eyha.
iuahs,
khtl Ma f, g Wtd,
UZz.
KJiy iuahs,
khtl Ma f, g Wtd,
nj%, fahFk khtl.
eyha
S. KUnfr
eyha.
iuahs,
khtl Ma f, g Wtd,
FKS, U khtl.
S.P.f
Dr. M.. fh nj
KJiy iuahs,
khtl Ma f g Wtd,
uhngil, nt khtl.
U. . uhkf
KJiy iuahs,
khtl Ma f, g Wtd,
bgzh, Utzhkiy khtl.
ts jah : jehL muRfhf
Ma f Muh g aff, brid - 600 006.
70 .v.v. jh mlgLsJ.
bt Mbr Kiw mnlh :
affUJ...
vbghUs thf brybrh jhwth
EbghU fhgJ j.
khztf wikfis tsgLJtJ Ra fLghil tsgJ wj
fUJfis nfLzu brtJ vij fWbfht Kidig
VgLJtJbkd
f
gkhzf
gythF.
fia
fiyl(Curriculum) vD Kiwahd xGfikl mjny f Wtdf
jiyaha gahF.
fiyl fhyF fhy, lF l, NHYF NH, njitnfg,
fgtnfg kh tiuaWfgLwJ. nja Ma f Muh g FGk,
jnghija f mikbfd nja fiyl 2005(NCF 2005)-I
totikJsJ.
1.
t.
v
KjyhkhL ghlf
ulhkhL ghlf
a f Kiw
(Indian Education System)
fwiy vjhFjY
nkgLJjY (Facilitating and
Enhancing learning)
fwiy vjhFjY
nkgLJjY (Facilitating and
Enhancing learning)
jbkh fj
(Teaching of Tamil)
jbkh fj
(Teaching of Tamil)
kiyahs bkh fj
(Teaching of Malayalam)
kiyahs bkh fj
(Teaching of Malayalam)
bjYF bkh fj
(Teaching of Telgu)
bjYF bkh fj
(Teaching of Telgu)
cUJ bkh fj
(Teaching of Urdu)
cUJ bkh fj
(Teaching of Urdu)
kHiya guhk kW f
kHiya guhk kW f
My bkh fj
(Teaching of English)
My bkh fj
(Teaching of English)
fj fj
(Teaching of Mathematics)
fj fj
(Teaching of Mathematics)
10
ma fj
(Teaching of Science)
ma fj
(Teaching of Science)
11
r_f ma fj
(Teaching of Social Science)
r_f ma fj
(Teaching of Social Science)
KjyhkhL ghlf
ulhkhL ghlf
t.
1
FHijia cWnehf kW
jkhzhf M
bra lf
g ghit
fiy f kW gaDgt
fij TWj
f fa
clf, cleyf kW
nahffiy
clf, cleyf kW
nahffiy
Rats gkid
Rats gkid
fw fj bghUf
fw fj bghUf
iv
nkyhthsfshf
xUizghsfshf
Wghik ghlfSF
tsf cUthfgLsd.
fhiuFo mHfgh gfiyfHf Kdh Mkw cWd Kidt
V.v. _, UZz_ mwflis The School mikig rhj
Uk. Rkuh M. bfsjkh, jdht fahsfshd MKjh khajh
knAhghuh kW Kidt ghyh rg (v-ah), ntjh kf
kdts fiy kw cj nguha U. o.v.mUshdj, Jit
gghL kW bkha Wtd KJiy iuahs Kidt j.guRuhk
Ma fahsfS tsf cUthfF gfJsd.
fj vD Ma ika fUJ jhndfw vD
khzt ika fF khs iwa bjhlf f Kiw, braf
v
Ma
bgw
ttFgJ
tfhLtJ
Ma
brikahf
cUthf
cja
midJ
aFe,
Ma f Muh g aff,
brid 600 006.
vi
mKf
fj vgJ btW NufS, vukakhd KiwfS bfhljy.
FHijf fj g ngr ntL. jfSF thJ To bragl
ntL. rth f fjij TwntL; mnjngh fhz ntL.
MafS, khztfS dK VwFiwa 6 kneu - Mo 1000
kneu neuoahf clUJ gYwd.
vdnt khztf
gKfwfis bgWtjF Ko.
NCF - 2005 mogil wfis gJiu brwJ. mit
mogilfUij czj
tirgLJj
uridia kLj
uridfSF brj
Cj rah vd ghF gf Kjad MF.
wikfis tsgjfhd ghlgFfis cslanjhL fF
Kiwfis a mQFKiwfis bfhLfgLsd.
fj vwh FHijfis jhfns J MuhJ fLoF
tKiwfSF gHfgLJtjfhd braghLf vgJ xU bghU. jF
Vg fw braf bfhLfgLsd.
msfis kLtJ, fis njhuhakhf fhgJ nghw Tikahd
wikfis tsgjfhd braghLfis bfhl ghlgFfS csd.
nkY NCF - 2005 TW Ma gfhd bjhiynehF ghit eF
bragLtjF Vg ghlbghUf mikJsd. y wgrf F
vLJfhlhf bfhLfgLwd.
KGikahd mogil mit fF Kiwfis khzt Ma
bgWj - (vf mikf, toa, msLf nghw ghl myFf ts
csd)
mid tsL jJt-(fj tuyhW, fjbkh nghw ghl
myFf lbgWsd.)
uridia kLj kW fhz - th Kiw vLJfhLl
bfhLfgLsJ.
CJ rah vd ghF gf........ nghw wfis
tsgjfhd braghLfis bfhl ghl myFf nrfgLsd - tiufiy
mikf -Password Strategy etc. nghw a mQFKiw bfhLfgLsd.
fUJ gkhw br thjfis tsl, thjfis kl,
Cffis Muhl cjtjhf fj fj ts mikJsJ.
Ma FG
vii
ghll ((Syllabus)
fj fj - Kjyh ML
gF m (ghlbghU)
myF 1
1.1
fj tuyhW
ghnyhaf - vaf - nuff -nuhkhaf - df#ghaf - af - mnuaf
- uhkhD# - - jhfu -
fh - nfh - #h nea
myF 2
vf mikf
msitfS msLjY
toa
viii
gF M
myF 5
(fj Kiwf)
fj bkh
th Kiw
fj
fj
cs fiy F tiyf+
myF 7
tiufiy mikf
xghFG fj
xghFG fj mQFKiw
xghFG fj gaf -
Mug g fjij fg Mf
fzLj ayhik
fhy xJL
I
100 kneu
ghlbghU
m) ts
myF 1
6 kneu
myF 2
8 kneu
myF 3
6 kneu
myF 4
4 kneu
M) ghlf
tF I Kj V (midJghlfS)
tF VI Kj VIII tiu (ghlf 1, 3 & 5)
IX tF (ghlf 1, 2, 5, 6, 7)
X tF (ghl 2 kL)
II
5 kneu
14 kneu
13 kneu
fj Kiw
ts
myF 5
4 kneu
myF 6
10 kneu
myF 7
10 kneu
myF 8
8 kneu
myF 9
8 kneu
myF 10
4 kneu
24 kneu
I (myF 1 Kj 4 tiu)
ghlghlf
32 kneu
II (myF 5 Kj 10 tiu)
44 kneu
bghUslf
gf v
myF 1
fj tuyhW
(History of Mathematics)
myF 2
vf mikf
23
(Number System)
myF 3
msitfS msLjY
48
myF 4
toa
73
(Geometry)
myF 5
fj bkh
86
(Language of Mathematics)
myF 6
th Kiw
107
myF 7
tiufiy mikf
135
(Graphic Organizer)
myF 8
xghFG fj
150
(Peer Tutoring)
myF 9
brat fw _y fj fj
165
myF 10
fzLj ayhik
(Learning Difficulties)
xi
191
izf
gf v
1.
dhjh flik
205
(Blueprint)
2.
kbg xJL tu
207
(Mark Distribution)
3.
mfkL - kbg gL
208
(Continuous Assessment)
4.
kh dhjh
209
5.
dhjh - Kf
215
(Profile)
6.
brKiw g
217
(Practicals)
7.
fiy brhf
218
(Glossaries)
8.
nknfh f
227
(Bibliography)
xii
myF 1
fj tuyhW
(History of Mathematics)
1.1
mKf
1.2
fj ts - tuyhW RtLf
2 k MW jrk l Ujkhf
vGjgLsjid mayh. jfo glij nf fhzyh.
( a + b) 2 a 2 b 2
2
(a + b) 2 (a b) 2
Ma Nufis gagLd.
4
tFjYF bgUf jiyia gagLd.
ab =
a
1
1
= a F
vgJ b- bgUf jiy
b
b
b
2,3, 5 Ma gfh fhufis bfhl vfis 60 mokhd vfSF
mjhtJ
gagLd.
1 1 1
, , ...... Ma jiyfSF 60 mokhd Kos
7 11 13
1
I vLJ bfhnth jF
13
1 7
1
1
40
= = 7 7 = 7
13 91
91
90
3600
b
b
x = + + c vd flhf.
2
2
ca 2
ax ax
+
=
vdilF.
b3
b b
3
rkgho y =
y3 + y2 =
ax
vd ulh
b
ca 2
vd ilF.
b3
2 x
jKwh v vW, gfh vf Kotwit vW fojh. nkY T
btofis (Conic) mKf brjh.
Mdh unlhbjd (.K. 230-) gfh vfis ga ma
cikfis fLojh. MO (.K. 287 -212) X nuf fj nkij
t j 75 M ta fj Nuij cUth bfhoUj bghGJ nuhkha
uuh vaggljhf tuyhW TWwJ.
nuf vf nuhkha vfis xjit.
5
H = 500, X= 1000,
X = 5000,
Fpil (Qoppa)
bfhLfgLsJ.
1.2.4 nuhkhaf
nuhkhaf gy bgha lfis tFJ fjaYF w
brjd. nkghyf, gy bga rhiyf, ghyf, bghJ folf gy
fod. y msit KiwY ajF Kndw miljd. fhthfS,
ghyfS
fLtjF
gagLaikah
js
Jikahd
fj
fj
mitna
nuhkhaf
bfhiffis
mtfsh
tHfayiy.
nuhkha vQUf giHa nuhk vQUthd vuf (Etruscan)
vQUUJ cUthdJ.
mikUJ rW khWglJ.
nuhkha vQUf iwa fhy flf fofhuf, jf
mKfgff, ir totf, kdf t njhwf nghwt
bgJ gagho csd.
6
nuhkha v
1 (Unus)
5(Quinque)
10 (decem)
50(quinquaginta)
100 (Centum)
500 (quingenti)
1000 (Mille)
2.
3.
4.
M
L
D
nuhkhaf mf ks vfis Ff v nk xU nfhold.
V = 5,000
C = 100,000
X = 10,000
= 500,000
= 50,000
= 1 million
lUjkhf
fLojh.
VwjhH
1000
tUlF
kig
yhaf
1.3
ajF fj nkijf y
Statue of Aryabhatta on
the grounds of
IUCAA, Pune
= 3.1416
vd
fLojh.
Mdh
tfhd
%gz
bfhLfgliy.
ukFjh x ML vgJ 365 ehf 6 k 5 l 19 behof vd
fLoJ jdJ Kj Tsh. t ulhtJ X ML
vgJ 365 ehf 6 k neu 12 l 36 behof vd khsh.
1.3.3. ghfuh I (.. 600 - 680)
a fj nkijahd t brsuhZouh (iwa F#uh khy)
wjh. t Maglh
I- ttjt vd TwgLwJ. t
sin x =
16 x ( x )
[5 2 4 x( x )]
vw Nuij gagLsh.
Mf UFnghJ sinx = 1 vd miktij fhzyh.
ghfuh
ghfuh-II
- fj ga -13 mahaf
x=
- afj ga 2 - 12 mahaf
5. fuz FAyh
6. tzh
2
2
fil
Fkhjhthf
gahdh.
nghJ
mUfhafkhf
khwgLsJ.
1892 M ML mnlhg Kj nj fhu
xU g nrjh. 1894 kh - bjYF t gF khdh. t jhjh
kw mYtyuhf fhu gahdh. mt gUJ XbgwnghJ
uhkhD#U, mt jhahU L Fgnfhz tjd. mF ffa (Kangayan)
Mug g nrjh.
uhkhD# jdJ 16 ta A synopsis of elementary results in pure and applied mathematics by George S.Carr vw jfij gojh. m 5000 F nkyhd njwf
Ujd. Jnt uhkhD# fj mf <LghL fhl fhuzkhUjJ. mLj
ML mt bgndh (Bernoulli)viz fLojh. y (Euler constant)
vid 15 jrk yffSF Ujkhf fLojh.
1904 ML g goig Kojh . tUF Fgnfhz muR f
gof go cjbjhif iljJ. uhkhD# kw ghlfis l fj
mf Mt fhoajh w ghlf nj bgwiy. vdnt mtUF go
cjbjhif WjglJ. 1906 - F.A. glgo nj bgwiy. mt
15
Jiw
cstf)
ghf
brh
xU
foj
_W
jf
ahUnk
mfzfhd
ilia
x + n + a = ax + (n + a) 2 + x a ( x + n) + (n + a) 2 + ( x + n) etc
ij gagLdh mj fz il 3 vd bjatU. bgndh v
gf FJ Muh j vGdh.
1912-M ML brid V.. mYty (Accountant Generals office) khj
%.20 rgs jfhf g iljJ. xU y thunyna mg Ko
jUth brid fg fHfJF (Account of the Madras Port Trust) F
zjh. mj zgJl khy f fj nguha ghR
fojij nrJ mDdh. 1912 , kh khj fzfuhf %. 33 khj rkgs
16
nf{ gfiyfHfF
.
. .
. . .
. . . .
ajF fj nkijf
ghnyhaf
Maglh
vaf
ukFjh
nuff
ghfuh
nuhkhaf
uhkhD#
df
#ghaf
jhfu
af
fh
mnuaf
nfh
#h nea
fw bra
fj nkijf glbjhF(Album) jahj.
22
myF 2
vf mikf
(Number System)
2.1
mKf
2.2
(Counting Numbers))
fj mogilahf va miktjh midJ tif vf.
va ehF mogil braghLf vthW mikwJ vgjid fhgJ
mta. nkY (wbkhfUJ) My fUJ jHhf br
nghJ mj bghU khwh tz ghJ bfhs ntoaJ f mta. v
fj jf Koahj My thijf finite, infinite, countable, uncountable MF. F neuoahf bghU bfhlh finite kW countable uL
xnu khahf infinite kW uncountable Mait xnu khahf njhW.
Mdh it KY ntwhdit vgjid bjJ bfhL vf ga
fUF bryyh. a vfSF (Natural Number) bdhU bga vQ
vf (Counting numbers) MF. eh 1,2,3, ... vd aghf vQtjF
gagLJtjh jF bga tu fhuzkhwJ. mgoahdh Countable vw
thij cshj j bghU vd? mjhtJ vljf MF.
mjhtJ xU v TwgL nghJ mj mLj v brhyToa tif
23
5 - 5 = 0. F 0 xU a v iy.
3-7 = -4. F -4 xU a v iy.
24
1
MF. J a
2
v my.
F
Kothf N vw a vf fz Tl kW bgUf Ma
braf kLnk KGikahf bragL.
a vf fj braid gagLJnghJ Kj v
bgajhf ulhtJ v ajhf gagLjglikia
fhf.
Fghf 0 vw v l bgWtjh
0 1 0
, , nghw tFjf Ka
1 0 0
gF twJ.
y mogil nfhghLf
(1) aij ayh Fiwaw KG vdh tFF nghJ a
ilF.
(2) ayh Fiwaw vid ajh tFF nghJ xU v
ilgiy. jid tFf tiuaWfgliy
(undefined) vW FLnth. ca fj j gaghL f
KakhdJ.
(3) aij ajh tFFnghJ neuoahf xU v ilgiy
tFf mDkfglhj (not permitted) bra vW jid
FLnth. Mdh ca fj (calculus) j tot f
KaJt thjjhF.
nkFl _W fUJfis flthW Muhayh.
26
42
= 7;
6
5 x 4 = 20 vw bgUf TF =
42
= 6 vd
7
20
20
= 4;
= 5 nghw tFj TWfS
5
4
cL.
nghJ fhQ bgUff U tFj TWfis fhngh.
1x0=0
2x0=0
13 x 0 = 0
125 x 0 = 0
(a)
0
= 0;
1
0
=0
2
0
=0
13
0
=0
125
(b)
0
=1
0
0
=2
0
0
= 13
0
0
= 125
0
1 2 3
, , nghwtF izahf vj vQ ilahJ. tiw
0 0 0
bghJthf Ko vW brhyhY vw FplhY FLt. Fghf
Ko myJ vgJ xU vzy. xU FpL (symbol) kLnk.
vdnt
vdnt
0
= njubgwhjJ (indeterminate)
0
0
=0
1
1
= tiuaWfglhjJ (not defined) MF.
0
Fghf
1
I vdFLtij d ghfyh
0
27
2 . 4 KGf (Integers)
Fiwaw vfis xU nfho rk u UFgoahf fhQ
tif FLnth.
+
MF.
28
Kj cW
fil cW
viy
nk viy
tiw Muha.
nghJ va mogil brafis (arithmetic operations) KGf
(integers) fz ghngh.
a vf kW Fiwaw KG vf fz Tl kW bgUf
braf kLnk KGikahd it jjd. fjY, tFjY KGikahd
fis juiy.
nghJ fjYF, KGf fz KGikahd id bfhLgij
fhzyh.
U KGf(integers) TLj kW bgUf gy vnghJ KG
vzhf UF. nkY U KGf ahrK xU KG vzhfnt
UF.
U KGf tFj foghf KG vzhf Uf Kokh?
(jnghJ ajh tFgjid jngh)
Uf ntoa mtaiy.
29
2 3 =
2
3
47 =
4
7
F :
jKW vfis(Rational Numbers)g bjahj gr KG vf
tFjiy gagLJ nghJ eilKiw if KG v kLnk ilahf
tUgoahd fzFf gagLjlikia fhf.
p
vw
q
Q=
M. vyh KGfis
p
, q = 1 vd vGjyh. vdnt vyh KGf myJ Z-
q
1
2
4 4 4
,
,
Ma totf xnu jKW vidna
5 5
5
FwJ vgjid ftd bfhf.
nkY
vnfho jKW vf
31
7
3
-2
-1
1
3
4
3
1
2
jidF
uL jKW vfSF il bdhU jKW v UFkh?
mthbw UjKW vfSF il vjid jKW vf
UF.
jKW vf f Kakhd g
vjbthU jKW vid U tiff jrk to vGjyh. mjhtJ
1.
2.
p
- q MdJ 2
q
(m)
(m)
2 kW 5 Ma gfh fhufsh Md
vzhf U (cjhuzkhf 4 = 2 x 2, 25 = 5 x 5, 8 = 2 x 2 x 2)
p
- jrk
q
3
4
= 0.75;
1
2
= 0.5;
2
5
= 0.4;
5
8
= 0.625
p
- jrk tot cs jrk yff
q
Kowjhf mik.
Mdh xU Fl yff L L mJnt bjhlJ tU.
c..
1
= 0.333.... = 0. 3
3
2
= 0.181818.... = 0.1 8
11
1
= 0.142857142857.... = 0.142857
7
1
= 0.08333.... = 0.08 3
12
2
= 0.1333.... = 0.1 3
15
32
3
= 0.230769230769.... = 0.230769
13
p
vw jKW v
q
75
3
=
100 4
0.675 =
0.35 =
0.431 =
0.142857 =
675 27
=
100 40
16
45
431
999
1
(vthW ilwJ)
7
x = 0.142857
mjhtJ . x = 0.142857142857...
... (1)
... (2)
142857 1
=
999999 7
nghJ
0.1512034189......vw jrk toid jKW vzhf vGj
Kokh? KoahJ v, V?
r v (1.414)2 = 2
kW
(1.732)2 = 3
vd rahf ilFkh? nkbrhd U kfS rahd kf my.
mit njhuhakhd kf. mthbw
to
(i) Kos jrk yffis bfhljhfnth myJ
(ii) Kotw jrk yff Mdh Fl yff L L
tUkhW vGj aYkh?
rakhf KoahJ. mthW vGj KoahJ v
kfis
2,
3 nghwt
p
(p, q vgit KGf q 0) vw to vGj ayhJ. mjhtJ
q
2,
p
tot vGj ayiy.
q
p
3 - kghdJ 1 kW 2F ilna csJ vgJ bj. Mdh q
tot vGj ayiy.
mjhtJ xU viz
p
(p,q vgit KGf q 0) vw j tot
q
-3
.9
-2
-1
5,
2 7
jKW vf
(2) jKwh vf
F
jKwh vf bjhF vzjfjy (uncountable) tifia
rhjJ. j cshj mj bjantLbk cafjF bry
ntL.
35
2.7
MF.
akw bkbaf bjhFid R - {0} vd FLt.
if bkbafis R+ vdFLt
nghJ R- 4 tifahd mogil brafis ghfyh.
Tl, fj, bgUf Mait KGikahf R- bragL. mjhtJ
U bkbafis Todh ilgJ bkbazhF.
U bkbafis fjh ilgJ bkbazhF.
U bkbafis bgUdh ilgJ bkbazhF.
Mdh 0- xU bkba. Mjyh tFj nghJ KGikahd
ilfhJ. 0-I dh tFjY KGikahf bragL.
mjhtJ, R - {0}- tFj KGikahf bragL.
R-{0}- Tl, fj braf KGikahf bragLkh? braglhJ. V?
vj U bkbafS (x, y) fhQ VnjD xU tir F
cgoUF. mjhtJ (i) x < y or
(ii) x =y or (iii) x >y
bfhLfgL bk vf bjhFid VW Kfkhfnth wF
Kfkhfnth tirgL vGj aY. jid tir g (order relation) vg.
2 . 8 w v bjhFf
1) uil vf (Even Numbers)
2) xiw vf (Odd Numbers)
36
r vgJ
2.
4.
5.
6.
uil v + uil v
uil v - uil v
uil v x uil v
uil v uil v
7.
8.
xiw
xiw
xiw
xiw
9.
v + xiw v
v - xiw v
v x xiw v
v xiw v
uil v
uil v (Z-)
uil v
xU KG vzhfnt Uf ntoa
mtaiy.
uil v
uil v (Z-)
xiw v
KG vzhf Uf ntoa
mtaiy.
xiw v + uil v
xiw v - uil v
xiw v x uil v
xiw v uil v
xiw v
xiw v (Z-)
uil
xU KG vzhf Uf ntoa
mtaiy
N
0
1, 2, 3, ...
Z
0
Z
W
(or)
Z+
N
irrational
1
prime
rational
Q
composite
40
odd
odd
even
ev
Z
odd
Q
even
Z
W
N
irrational
2 . 1 0 a (0) kW 1 ga wf
0-I g
(1) 0-X yfkhf vzhf bragL.
(2) 0- W - viy.
(3) 0- ifaw, Fiwaw KG v.
(4) 0- vgJ W,Z- X uil v
(5) 0-I vj vnzhL TodhY mj v k khWtiy
(mjdh Tl jid rk cW vg)
(6) 0-I vj vUJ fjhY mj v khWtiy.
(7) 0-I +0, -0 vW va vGJtJ cfjjy.
(8) 0-I vj akw v bfhL tFjhY ank ilF.
(9) 0-I vj akw v bfhL bgUdhY ank ilF.
(10) 0-I 0 bfhL tFjh njubgwhj tot (indeterminate form)
ilF.
(11) akw vid 0 bfhL tFgJ tiuaWfglhj (undefined)
xwhF. ca fj + myJ - vd lij bghWJ bghU
bfhsgL.
(12) 0 xU jKW v.
1-I g
(1)
1-vgJ a vf viy.
(3) 1- N, W, Z- xU xiwgil v.
(4) vj vid 1 M bgUdhY mj v khWtiy.
(mjdh 1-I bgUf rk cW vg)
(5) vj vid 1- tFjh mj v khWtiy.
(6) 1 xU KG, jKW, bkba.
2.11
Ko () vwh vd?
a#& ntj (BC 400-300 ) If you remove a part from infinity or add a part to
infinity still what remains is infinity vd FlgLsJ.
vw Fplhd infinity y bkhahd infinitas vw brhUJ
(bghU - unboundedness - viyyh) tjjhf TwgLwJ. ca fj
1 2
vf gagho nghJ ( , .....MatF izahd) Ko (infinity) -I
0 0
mofo ifahsgL. J v khahd njhwij bfhLjhY w
vfis nghW jid ifahSj ayhJ. Koyh uF Koyh
neuF Koyh msF Tl fj vw Koia gagLJt.
j l tiuaWfgl vj kid nrjhY dhY mj jik
khwhjJ. xU bkba mythf UD mJl vj bkbaiz
nrjhY myJ fjhY mJ Mfnt UF. vw Fpoid #h
th (John Wallis - 1655) vw fjayhs mKfgLajhf fj
ya TWwJ.
msl Koahj, viyyh, fbga nghw bghUgLgo
mikwJ jF - FpL nrJ vGJtJ cL. bk v nfhoid tiu
nghJ -
+ vd FlgL. if vf viyyh gFid +
0
vW Fiw vf viyyh gFid - vW FlgL.
tygf viyyh uid + vdbfhlh lgf viyyh
uid - vdbfhsyh. nkny cs viyyh cauid + vd
bfhlh nH cs viyyh jhid - vdbfhsyh.
rhjhuz tFj _y -id ma Ka brnth. tFj vgJ
bjhlahd fj Kiw vgJ ekF bj. F eh gagLJ 0 -I
8
2
vgjid fhz, vjid Kiw 8-UJ 2 ff aY vgjid flh
nghJkhdJ. 8 fis 2 f j vjid FHijfSF bfhLf
aY?
42
1) 8 -2 = 6
xU FHijF bfhLjhW.
D bfhLf aYkh?
M. D 6 f csd.
bfhLf.
2) 6-2 = 4
uL FHijfSF bfhLjhW.
D bfhLf aYkh?
M. D 4 f csd.
bfhLf.
3) 4-2 = 2.
_W FHijfSF bfhLjhW.
D bfhLf aYkh?
M. D 2 f csd.
bfhLf.
4) 2-2 = 0.
ehF FHijfSF bfhLjhW.
D bfhLf aYkh?
ayhJ.
V? J lJ.
mjhtJ if UF tiu bfhLJ bfhnl Ufyh.
bkhj vjid FHijfSF bfhLfgl KojJ?
4 FHijfSF.
1
vw tFjiy fj Kiwgo
0
ghnghkh? if cs f vts?
1
mgoahdh nkbrhd go
exterior
interior
boundary
fj
2 . 1 3 vwh vd?
fj lbgW xU Kakhd v MF. J xU nuf vGJ
MF. a n#h vgtuh 1706 - mKfgLjgL ydh
gaghoF tjjhf Muhahsf FLwhf. y lf j
vid tl kh (circular constant) Moa kh (Archimedes Constant), Ynlh v (Ludolophss number) vW FLthf.
vgJ xU tl RwsF mj lF cs jkhF.
C
F C vgJ tl Rws. d vgJ tl l.
d
tl msid khdhY - k khWtiy. nkY vgJ xU
tl gugsF mj Muid xU gfkhf bfhl xU rJu
mjhtJ =
A
F A vgJ
r2
c
r
x r2
22
vw jKW vzhf myJ 3.14 vw KoW jrk
7
yff cs vzhf gagLJtij mnth. it njhuha kfns
bghJthf id
ju cikahd kf my.
22
vW vGJtnj rahdJ. Mdh
7
22
(myJ) 3.14 vw njhuha kfis rkkhd kfshf
7
gagLnsh vgjid mf.
tFf
12
-3
-2
-1
2 2
fwit
vf mikf
a vf
KGf
jKW vf
jKwh vf
bkbaf
Miy vf
mwk vf
fw bra
47
myF 3
msitfS msLjY
(Measure & Measurements)
3.1
mKf
3.2
msitf tuyhW
sij msf l
2.
iwia msf ..
3.
4.
rhuij msl Ma
5.
6.
7.
- Area
bAnl
gu
day (d)
- Time interval
eh (d)
neu
Hour (h)
- Time interval
k (h)
neu
l (min) -
neu
Tonne (t)
l (t)
iw
- Mass
3.3
mwhl th msitf
o kW nuoa
btgiy msL
bra, ghu, bf
rj msL
blg
ml msL
fg jhf
f ntfw
MIPS
3.4
msitf tifghL
: 4a
: 2r
51
: a2
: lxb
: 2rh
: 2rh+ 2r2
T tisgugs (r, l)
: rl
: 4r 2
tl gugs (r)
: r 2
xU izfu(b, h) gugs
: bxh
1
bxh
2
a3
lxbxh
r 2h
T fdms (r,h)
1 2
r h
3
4 3
r
3
52
3 . 5 bk msitf
bghUf s, bfhss, vil Kjatiw msf gagL ms
Kiwf gy tifgL. gy ehLf jkbfd jahd ms Kiwfis
bfhLsd. vD bk msitf, fzl f vjhf Rygkhf
csjh cy cs bgUghikahd ehLf bk ms Kiwiana
gagLJwd.
bk ms Kiw
s mogil myF l ()
vil mogil myF uh ()
bfhss mogil myF l ()
bk msitf w Jiz myFf g mLFf csjh, J
jrkKiw vd miHfgLwJ.
mltizia
myF
1000
100
10
1
10
msit
nyh
bAlh
blfh
bl
bga
1
100
1
1000
bro
uh
l
dkhw 1
nkd myif d myfhf khw brj :
bk Kiw xU nkd myif d myfhf khw bra mjid
g mLFf bgUf ntL
nH cs mltizia fhf
x 10
Mu
x 10
x 10
gJ
x 10
xW
x 10
x 10
Mu
xW
xW
xW
(1000)
(100)
(10)
(1)
1
10
1
100
1000
nyh
bAlh
blfh
bl
bro
()
(bA)
(blfh)
uh
(bl)
(br)
()
l
dkhw 2
d myif nkd myfhf khw brj :
bk Kiw xU d myif nkd myfhf khw bra mjid g
mLFf tFf ntL.
xW
10
10
10
gJ
10
10
Mu
10
nH cs mltizia fhf:
Mu
xW
xW
(1000)
(100)
(10)
(1)
1
10
xW
1
100
nyh
bAlh
blfh
bl
bro
()
(bA)
(blfh)
uh
(bl)
(br)
()
1000
l
vLJfhLf _y d myFfshf nkd myFfshf vthW
khWwJ vgjid fhzyh.
54
3.5.1 l msitf
bjhiyfh xU eh bg kiH msit vthW mwd?
l, bro l vw myFfis bfhL myth? xU tFgiw s
kW mfyij vthW msnwh? l myth? uL lfSF
ilnas bjhiyit vthw TWnwh? nyh l myth?
it midJ s, mfy, cau, bjhiy nghw l msitf
y vLJfhLf MF.
khw mltiz
10 .. = 1 br..
100 br.. = 1 .
10 br.. = 1 bl .
1000 . = 1 ..
10 bl . = 1 l
10 l = 1 blfh l
10 blfh . = 1 bA..
10 bA.. = 1 ..
nghJ y d myFfshf nkd myFfshf vthW khWwJ vgij
fhngh.
vLJfhL 1
2 ..-I d myFfshf
20 bA.. (2 x 10 )
= 2 x 101
= 2 x 102
2000 . (2 x 1000)
= 2 x 103
20000 bl . (2 x 10000)
= 2 x 104
= 2 x 105
2 .. =
vdilF.
vLJfhL 2
3456789 .. - I nkd myFf khw brj
3456789 3456789
=
101
10
3456789
= 34567.89 bl .
100
55
3456789
102
3456789 = 3456789
= 3456.789 .
103
1000
3456789 = 3456789
= 345.6789 blfh .
104
10000
3456789 = 3456789
= 34.56789 bA..
105
100000
3456789 = 3456789
= 3.456789 ..
106
1000000
vdilF.
F
1.
2.
vLJfhL 3
4682.5 .. I luhf khw ntLkh 1000 M tFf ntL (V?)
F d myif nkd myfhf khWnwh.
4682.5
.
vdnt 4682.5 .. =
1000
= 4.6825 .
vLJfhL 4
5.2345 .. -I luhf khw ntLkh mjid 1000 - bgUf ntL (V?)
F nkd myif d myfhf khWnwh.
vdnt, 5.2345 ..
= 5.2345 x 1000 .
= 5234.5 .
vLJfhL 5
3 .. 5 bA.. 2 blfh . 7 , vgij luhf khWj
3 .. 5 bA.. 2 blfh . 7
= (3 x 1000) + (5 x 100) + (2 x 10) + 7.
= (3000 + 500 + 20 + 7) .
= 3527 .
56
RUFKiw
..
bA..
blfh .
.
7
= 3527 .
7256
..
1000
= 7.256 ..
RUf Kiw
..
bA.. blfh .
.
6
= 7.256 ..
bl
br. .
+7
+3
17
Kj gf s
.
35
br..
42
ulhtJ gf s
16
83
_whtJ gf s
63
25
ehfhtJ gf s
15
93
131
43
= 22 br..
3.5.2 gu ga y fUJf
gu vw brhiy gagLj mbghUshdJ U gkhz bghUshfnth
myJ Kgkhz bghUshfnth Uf ntL. fd msid g
ngrntLkhdh mJ xU Kgkhz (fdbghU) bghUshf Uj ntL.
xU xGfhd tot cila bghUid flthW tifgLjyh. mjF
jFjgo gufisnah fd msfisnah fzlyh.
btntW gugik bfhl bghUf
rkjs bghUf (Plane surface)
xU bghU midJ gffS rkjsfshf mikUjh mbghU
rkjsbghU vdgL.
(v-L)
fdrJu, fdbrtf
miunfhs tisgu +
miunfhs mogf gu
2r 2 + r 2
3r 2
F r miunfhs Mu MF.
cUis bkhj wgu = 2rh + 2r2
3.5.3 gugs msitf
xU jfij xU nkir J itjh mJ nkir J J lij milJ
bfhwJ. fUgyif Rt J J lij milJ bfhwJ. jiuJ xU
ghia gudh, gh jiu milJ bfhS l ms mbghU
gugs vdgLwJ.
vdnt, xU bghU xU rkjsgF milF l ms mbghU
gugs vdgLwJ.
gugs myF
glij ghf - mJ 1br gf ms bfhl
xU rJu MF. vdnt, 1 br.. rJu vnwh.
mj gugs 1 rJu brol MF. ij
RUfkhf 1 r.br.. vd vGjyh. ijna eh
myFrJu vnwh. gugsit msgjfhd
mogil myF j myF rJu MF.
60
1 br..
1 br..
1 br..
1 br..
rJu gf ms
1br rJu
1 r.br
2br rJu
4 r.br
3br rJu
9 r.br
l msitf
1 br..
rJu gugs
= 10 ..
gu msitf
1 r.br..
1 bl . = 10 br..
1 .
1 r..
= 10 bl .
= 100 r.bl .
1 blfh . = 10 .
1 bA.. = 10 blfh .
1 r.bA..
= 100 r.blfh .
1 ..
= 10 bA..
1 r...
= 100 r.bA..
1 .
= 100 br..
1 r..
= 10000 r.br..
(100 x 100)
= 1 V
100 V
= 1 bAl
vLJfhL 12
758 r.. -I (m) Vuhf (M) bAnluhf khw brj
(m)
100 r..= 1 V
758 r.. =
(M)
758
V
100
= 7.58 V
758
bAnl
10000
= 0.0758 bAnl
vLJfhL 13
3.2. bAliu
(m)
(m) V
1 bAl
= 100 V
(M)
1 bAl
= 10000 r..
= 320 V
= 32000 r..
3.5.4 fd ms msitf
ekJ mwhl th eh gy lbghUfis ghJ mtiw gagL
cnsh. mthwhd y bghUf nH bfhLfgLsd.
fdms myF
myF fdrJu totij fhf. mj
xbthU 1 br.. sKilaJ. mj xbthU
1 br..
1 br..
1 br..
= 1 br..
10 br..
= 1 bl .
1000 .. = 1 .
10 bl . = 1 .
10 .
= 1 blfh .
10 blfh . = 1 bA..
10 bA.. = 1 ..
nkfl khw mltizfis gagL Kfj msitf X
myid mt kw myFfSF khw brayh.
vLJfhL 14
3. 500 .. -I .. Mf khw brj:
3. 500 .. = (3 x 1000.) + 500 ..
= 3000 .. + 500 ..
= 3500 ..
RUfKiw :
.
bl .
br.. ..
0
= 3500 ..
63
(M) 5.63
1 br.3 = 1 ..
(M)
37 br.3 = 37 ..
1 3 = 1000 .
5.6 3 = 5.6 x 1000 .
= 5600 l
vLJfhL 16
bfhLfgLs bfhssfis fdms vthW khWth?
(m) 9317 .. (M) 73.46 .
(m) 1 .. = 1 br.3
9317 .. = 9317 br.3
() 3 ..
() 1.. = 1 3
3.. = 3 3
3.5.7 Wj msitf
m, rfiu, gU nghw bghUfis kif filf UJ eh vj
msf thFnwh. uh, nyhuh nghw msf myth? fhf
gtf fhffis vthW vil nghLwd? nyh uhf myth?
bkhj ahghf bghUfis mf ms vgo thFwhf vd bjkh?
Flh kw lf jhnd? jf iy f mf. vdnt, ehkh
jfij mf ms thf KoahJ. kf uh kW uh ms
kLnk jfij thFwhf. jifa msf Wj msitfSF y
vLJfhLf MF.
64
khw mltiz
10 .. = 1 br..
1000 .. = 1 .
10 br.. = 1 bl .
1000 . = 1 ..
10 bl . = 1 .
100 .. = 1 Flh
10 . = 1 blfh .
1000 .. = 1 l
10 blfh . = 1 bA..
10 Flh = 1 l
10 bA.. = 1 ..
nkfl khw mltizfis gagL Wj msitf X myid
mt kw myFfSF khw brayh.
vLJfhL 17
7256 uhik nyhuhkhf khw brj
= 1 ..
7256
7256 . =
..
1000
= 7.256 ..
1000 .
RUf Kiw
.. bA..
7
blfh .
.
6
= 7.256 ..
vLJfhL 18
4 l 8 F 15 .. -I . .khf khWj
1 l = 1000.. kW 1 Flh = 100 ..
vdnt, 4 l, 8F 15 .. = (4 x 1000 .) + (8 x 100 .) + (15 )
= (4000 + 800 + 15) ..
= 4815 ..
vLJfhL 19
xU rJz TlF tHfgl 125 .. 325 . gU 78 .. 675 .
brythlJ. D vts ifU UF?
.. .
tHfglJ =
125
325
brythdJ
78
675
46
650
gU ifU = 46 .. 650 .
65
3.6
1
xU nfhz ms bjhlf iyUJ Ko iy tiu
klF
360
0
RHF rkkhf Ujh 1 ghif (One degree ) vg. mij 1 vW
FLnwh. ghifia fiyf kW fiyfshf nwh.
mJ,
1c
o
ij 1c vd Fnwh.
F
1.
2.
3.
1c
o
r=1
nuoa MF.
180
fhyl.
fhyl
iwa fhyl g
gntW tif fhylf fhzglhY e ah eilKiw cs
fhyl nfha fhyl (Gregorian Calender) MF. tuyhWf fhyij
AD (Anno Domain) kW BC (Before Christ) vW gagL tUnwh. J
jt kjij rhJsJ vgJ bjthf bjwJ. cyfkakhFjiy neh
eil nghL fhyfl kj rhj fUJfis cJL CE (Common Era)
kW BCE (Before Common Era) vd AD kW BC F khwhf cyf ms
mffgL lJ.
brJ ghf
ehfho VnjD xU eh njid nkTa brfgo
thf
bjJ bfhf
fhy msitf
gila fhy kf gf bghG Na iy, H mik
Matiw bfhL, u erufis bfhL neuij mJ
bfhld.
rhjhuz neuK unt neuK; rhjhuz ML ML
xU eh eu Kj kWeh eu tiu cs neuij 1 eh vW
fzLnwh. jidjhnd Rtu xUeh MwJ kW Naid
R xUKiw ty tu MF fhy 1 ML MF.
eilKiwYs fhyfzL thghil ftf.
60 behof = 1 l
12 khjf = 1ML
60 lf = 1 k
52 thuf = 1ML
24 k = 1 eh
365 ehf = 1 ML
7 ehf = 1 thu
366 ehf = 1 ML
30 ehf = 1 khj
68
ML
tUlij 4 M tFjh, 0 tUkhdh, mtUl ML vdgL.
MoF 366 ehf kW Mo ut khjF 29 ehf MF.
(v- L) 1952, 1960, 1984
F 1
bfhLfgl tUl whL v, mtUl 400 M tFglhjh
tUl MF.
(v-L) 2000, 2400, 2800
1900 vgJ tUlkh? iyah? vgij brJ ghf.
F 2
xUtUlfhd ehfis dkhf cs gFia L 365 vd
bfhLnsh. jid rkgLj tUlfis cUthnsh. j
tUlfY
cs
dgFia
bra
whLf
bragLsikia fhf.
eu 12 kKj egf 12 k tius fhyij Kgf(K.g/ A.M)
vW, egf 12 kKj eu 12 k tius fhyij gf
(.g/ P.M) vW TWnwh. L, g nghw lf bghJthf 12 k neu
fofhufis gagLJnwh. Mdh unt, khd nghFtuJ
nghwJiwf 24 k neu fofhuij gagLJwd. tifahd 24
k neu fofhu neuij bghJthf unt neu vnwh. unt
neuf Kgf (a.m) gf (p.m) vW FLtiy.
unt neuf eu 12 kia 24.00 k (m) 00.00 k vW
FLnwh.
njngh egf 12 vgij 12.00 k vd,
9.10 K.g. vgij 09 - 10 k vd
9.10 .g vgij 21 -10 k vd Fnwh.
F 3
1.
2.
3.
3.8
ntf - irntf
Mass - Weight
iw - vil
u - lbga
Matiw vLJbfhsyh.
F ntf, iw, u vgit Fplw msitf. Mdh irntf,
vil, lbga nghwit FpL csit. mjhtJ btl rhjjhF.
Mfnt nf FlgLs thijfis khW thijf _y
gagLjTlhJ.
lbga kW u (Displacement & Distance)
lbga vgJ U iyfSF ilgl xU irl Toa FWa
bjhiynt MF. J xU btl msL (v k kW irl ToaJ)
MF. Mdh u vgJ ir Fpo msfgL l msitahF
B
B
A
A
ntf kW irntf
X myF fhy (xU beho) bghU flF bjhiy, ntf vdgL.
mjhtJ ntf =
(d) l
(t)brf
d
t
m/sec
lbga (s)
fhy (t)
(s) l
(t)brf
s
=
m/sec.
MF
9.46 x 1015
9.46 x 1012 .
msitf tuyhW
SI myF Kiw
msit bghU
Ugo msitf
Kgo msitf
Kfj msitf
Wj msitf
nuoaf / o
ntf / irntf
iw / vil
lbga / u
fw bra
gtif,
gdhL
gHikahd
(tufSl) nrfj
72
ehfho
myF 4
toa
(Geometry)
4.1
mKf
4 . 2 toa tuyhW
Geometry vw thijahdJ Geo() kW metron (msLj) vw
nuf thijfsh cUthdJ. toa _yij ghnghkhdh mJ
yid msgjfhf cUthdJ vgjid bjJ bfhsyh. gila
vaf toaiy Kj Kj gagLj bjhld vgJ tuyhW.
mtf nenfhLfsh milgl (Rectilinear Figures) cUtfSF (Knfhz,
brtf nghwit) msL Kiwia gagLd. d ghnyhaf
khahd totfSF gufis fL mjFa Nufis
mKfgLd. it ghu (1650 BC) - _y bja tUwJ.
vafS, ghnyhafS mwhl thif KiwF tiw
gagLdhfns ju maYF mogilahf bgJ cjtiy vgJ
bj.
2500 BC - 1750 BC fhyf Auhgh, bkhfrjhnuh mfthuh
nghJ jhf (Potteries) fblLfgl btobfhS tlf,
miunfhsf nghw cUtf lbgUjJ bjatUwJ. UJ
gila fhyjtf toaiy g bjUjhf vgJ bjs
bjthwJ. Mdh vj msF J itUjhf vgjfhd Mjhuf
ilf bgwiy.
ntjfhyfY ntj gdf toaiy gagL ntjrhiyfis
cUthsJ bjatUwJ. (800BC - 500 BC) nkY Rg Nuf
(Sulbasutras) gufis fhz Nuf gagLjgLsij mayh. a
fj toayhsfshf ukFjh, ghfuh II, Maglh Mnahiu Flyh.
ukFjh tl ehfufis, ghfuh, jhfu njwF toa Kiw
(dissection Proof) %gzK, Maglh Urkgf Knfhzf, uLf
fdms kW - njhuha kid bfhLJsd.
73
A
B
A+B<
2.
3.
4.
U btobfhS nenfhLf uL
nenfhLF izahf Uj ayhJ.
xU
Fl
4.3.2. nfhL
vylfh f bjhF xU nfhL vdyh. nfhL vgJ 1 gkhz
toa cUt MF. Vbd nfhoF s kLnk cL. mfy, cau vw
gkhzf ilahJ.
xU js xU akghij xU nfhL vd tiuaWfyh.
xU js tiuagl xU nfhL ilklkhfnth brFjhfnth myJ
rhthfnth mik
xU js tiuagl U nfhLf
-
rkkhf
btL nfhLfshf
iz nfhLfshf
brFJ nfhLfshf
mikayh.
75
nfhoid AB vd Ff aY.
PB
AB
AP
A
A
B
gl
vgJ xU nfhL JL. thnw,
,
, vgdtiw
nfhLJLf vdyh. xU nfhLJo, U Ko f csjh
mjF Fl s cL.
jidF
xU F s, mfy, cau ilahbj, s akhwJ. xU
nfhLJL vylfh fshyhdJ. mthbw vjbthU
nfhLJo sij a vW Tl aYkh? ( x 0)
4.3.4. nfhLf (Ray)
xU nfho J 0 vw mikjh, mnfhoid 0- U
ffshf wJ vdyh. nfhLfUF Fl s ilahJ.
F OA kW OB Ma U nfhLff csd.
76
(1)
(2)
(3)
fl totfis fhf
gff mogil
nfhzf mogil
- rkgf Knfhz
- FWnfhz Knfhz
- Urkgf Knfhz
- brnfhz Knfhz
- mrkgf Knfhz
- nfhz Knfhz
Knfhz Ka g
xU Knfhz U gf msf TLj _whtJ gf
sij l mfkhf UF. j gig mogilahf bfhl Knfhz
rk (Triangle inequality) vgij gy jiyf cafj ghfyh.
78
w ehfu (xGF)
rJu
brtf
xGfw ehfu
izfu
rhrJu
rtf
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
cUt bga
Knfhz
ehfu
Infhz
mWnfhz
vGnfhz
v nfhz
jsJl bghUJ f
fd rJu
rJu mogu kL
fd brtf
brtf mogu kL
cUis
tl mogu kL
tl mogu kL
nfhs
xnu xU kL
<
x'
P
-5
-4
-3
-2
-1
>
x
P (1,3,2) v
P- x - mRu = 1
>
>
>
vLJfhlhf,
(3, 4)
Q(-2, 3)
y - mRu = 2
z - mRu = 3 vd mayh.
<
>
0
nkfltUJ xU lkhd
x' -4lid
-3 -2 -1 (Location)
1
2 tiuaWf.
3
4 x
-1
- x mR kL
-2
- x, y mR kL
- x, y, z mRf Madtiw gagLjyh vd -3
mnwh.
<
4.6
rk (Symmetry)
rk vgJ xU fj fUJ MD aif `rk bfhl
bghUf mHif, fiy czit bfhLsJ v mJ ifahfhJ.
jF tiuaiw ntLkh eh rh vw ca fjF bry
ntoaJ tU. vdnt vLJfhLf _y J bfhnth.
x U i y m i k i g v L J b f h l h , m J , e L e u i d
bghWJ U wK rkuhf csJ. mjhtJ eL euid xU mrhf
bfhL kldh UgfK bghUJkhW mik. bghJthf
vjbthU bghUis xU nenfhlh U rkkhf f Kokh,
mj nfhil bghWJ mJ rk jik bfhlJ vdyh. e cl
mik Tl rk jik cilaJ vgjid bjJ bfhsyh. gy
folf ghgjF mHfhf UwJ v mjF fhuz rk
jikna MF.
rJu vw mikig vLJ bfhnth.
2
1
gl 1 vw mirbghWJ mtot rkuhf csJ. thwhf 2,
3, 4- rk mRfshF. mjj mir bghWJ rJu rkuhf csJ.
vdnt xU toa cUt xU mir bghWJ U rkTWfshf
bgU mjF rk jik csJ vdyh.
brtf, izfu, rtf, rhrJu Mat rk jik csjh?
KaW ghf.
82
(ii)
5 br.
5 br.
l
2)
AB = QR
AC = PQ
BC = PR
B
3)
B= R
A= Q
C= P
nkfl gl,
rkkhf nkY,
Kiwna
MatF
xj nfhzf rkkhf.
(ii)
P
Q
CR,CA
xj gff jf
rkkhf
U
A, B
,,
AB
BC
PQ
QR
RP
(ii)
(iii)
Infhz,
xGF
84
jidF
A
fwit
toa tuyhW
fUJnfhf
, nfhL
xGF totf
xGfw totf
Knfhz g
Kgkhz totf
Kgkhz mRf
rtrk / rk / xj cUtf
fw bra
xGfhd totf / cUtf -thif gaghL
goa
mHFzfiyf fj tot / cUtf gaghL
85
myF 5
fj bkh
(Language of Mathematics)
5.1 mKf
vQ, vGJ fbzd jF
fF xghf fUjgLs v, vGJ Kjad Kiwna
fjij, bkhait FgitahF. th bt bgw uL
mid xUt bgwntoa mtaijna TW bjwd. j
kj tsnahL rKjha tsF, fj m, mjdh VglToa
ma kW bjhEg ts mtakhwJ. iwa cyf mrh
cyfkhf UwJ. jF izahfjkjf tsu ntLkhdh
FHij gUtUnj fj mit mtf tsJ bfhs ntL.
vdnt fj xU Ka ghlkhf Mugf Kj lbgWsJ. fj
vwl eh idTgit vf, mtiw gagLJ lf, Kiwf,
toa cUtf, FpLf, rkghLf, tiuglf Kjad MF.
itaidJ fj mogiljid rf MF. tiw tsJ
bfhtjF fjbkh ilidahf mikwJ.
fjbkh vgJ FpLfis bfhL mikJsJ. vQUfns
FpLf vwhY vQUfis ju stiw FpLf vnwh.
FpLf midJ bkhdUF bghJthdJ.
nfhLfS, fS, glfS fjbkh FpLfshf gagL
tUwd. vdnt FpLf vgJ tha mik RUa totkhF. rahd
bghUjkhd FpLfis gagLjiy v vkiwahd bghU bfhLF
th csJ. vdnt fjbkhia bjhlf iynyna rahf J bfhtJ
f mtakhF. FpLf catF mf ms gagLjgLwJ.
mit iwa ma tsF Ka gFtwJ. fgh FpLf
gaghL mf ms csij fhzyh.
5.2
fj brhfsa
&
b = c v
a = c
vgij
fj bkhahdJ xU
5.3
fj FpLfS bkhbrhfS
v yf FpLf
0,1,2,3,4,5,6,7,8,9
, , , , , , ,
fzbraf ,
+, , ,
fjbjhlfis sF FpLf y
=, , <, >,
j vQUf.
nuhkhah vf I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, L, C, D, M
afj My vGJfis khfSF, khfSF
gagLJnwh. vLJfhL: x+ y = a
F x,y vgd khf; a vgJ kh vd bfhsyh.
totf Kidfis Fl My vGJfis
gagLJnwh.
D
Q
87
Fl
fjgFf
bkh
vGJfis
gagLJnwh
, , , , , , , , , .............
fj xU ianah myJ nfhghilnah RUfkhf FpL
Kiw TWtJ Nu vdgL.
1.
2.
tl Mu r myF v mj
gu A = r2 r.m.
Rws C = 2r myF
totfS FpLfS
fj bkh totfisna FpLfshf y lf gagLJnwh.
rJu
brtf
Knfhz
ABCD
ABCD
ABCD
ABCD
ABC
ABC
nfhz
ABC
AB
ABC
AB
nfhLJL
PQ
PQ
fj bkhid
*
vD mogilY tifgLjyh.
fj bkh vGJj (Mathematical Statement)
yffshd 0, 1, .......9 vw FpLfis lk vw xU fUid
bfhL midJ vfis cUtha Kiw fj bkhnf ca
wjikahF.
vLJfhL 1
xU v gh, m gh, xiw Todh ilF. mbt
ahJ ?
88
:
njitahd viz n vf.
fz go :
n 1 n
+ +1 = n
2 2 2
mjhtJ
n n
+ +1 = n
2 4
fzgo x + 20 5x = 0
-4x = -20
x = 5.
20
4
vdnt mj v 5 MF.
vLJfhL 4
xU brnfhz Knfhz bga gf jhd rJu gu kw
uL gff jhd rJuf bkhj guF rk.
:
I
= 4 x 4 = 16 r.br..
ulhtJ rJu gu = 3 x 3 = 9
_whtJ rJu gu = 5 x 5 = 25
bgagf gu kw uL gff
jhd rJuf bkhj guF rk.
II
III
16 + 9 = 25
89
5.4
fj jik myJ g
g (Precision)
fjbfnw y j jikf csd. mtW KjikahdJ
g. xU fzifnah myJ fj idnah Lgjh ilF il
r myJ jtW vnw mik. uL myhj X iliy fUF
fj liy. fj, gghdJ khztf kdgF
bgJ JizwJ. khztfl rahd kW Ta jidia
ltyjhf mikwJ.
fUa iy (Abstractness)
fUa iy fj kbwhU w jikahF. fj, mj
bjhlf iynyna fUa rhjjhf mikwJ. vfis uL myJ
IJ vW TWnghJ mjF bghU Tw KoahJ. mjid xU bghUnshL
izJ TW nghJ, mjhtJ uL ngdhf, IJ lhf, vW
TWnghJjh, mit bghUSilajhf mik. Twoness, Fiveness vgJ
jikahF. vf midJnk xU fUij FgjhF. mit cUt
mikF mghglJ. bghUfis fho sF nghJ mfUjhdJ fh
iyahwJ. fh iy, fUJ iyF MjhuhkhwJ. fh iy
mKfgLa fUJ iyF brnwh. fUJ iyF brw
fUJiynyna fzFfis tjF, brtjF tif brj ntL.
vLJfhL:
pp p
cl
2+1=?
jidna fjthakhf,
vdT uLgf cs
1
2
uUwJ =
1
fhahf csJ
2
1
ia fL uUwJ = fhahf csJ
2
bgr S
1.
2.
3.
4.
5.
6.
mrh fw
(Cognitive Learing)
Mlr
sa goiyf
mj (Knowledge)
j (Comprehension)
2. J bfhSj (Understand)
Ms(Application)
3. gagLJj (Apply)
gFj (Analysis)
4. gFjhj (Analyze)
bjhFj (Synthesis)
5. ghj (Evaluate)
kLj (Evaluation)
6. gilj (Create)
2.
3.
bfhs
ntoa
gFf
tuf
nghw
gkhzfis bfhlJ.
2. fUJ bjhlghd mw (Conceptual Knowledge)
tifgLJj, bfhiff, bghJikgLJj, khf(Model)
Matiw cslaJ.
3. bragLJ Kiwf ga m (Procedural Knowledge)
xU Kiw Fl y TWfisg bjJ bfhs cjtJ
kW g h l b g h U g o j g F f g m a c j t J
nghwitfSl, n k Y M r h u i z ( E nquiry) monfh
Kiwf (Algorithms), Egf (Techniques), Kiwf (Method)
Ma midij cslaJ.
4. mJ bfhs ma cj m (Meta Cognition)
mjiy
mj
(learning
gjidFgl m,
to
learn)
vgJ
NH
kW
mikJsJ.
mjhtJ,
fWbfhtjF
gW
mw
gFf
Kowledge Dimensions
idF
j
bfhL
Understanding
tUj
Remembering
ga
gLJj
Applying
J bfhs
njitahd
cikf
Factual Knowledge
fUjhf /
bghJik gLJj
Conceptual Knowledge
Kiwf ga m
Procedural Knowledge
mJ bfhs
mj
Meta Cognition
94
gFj
Analyzing
ghj
Evaluating
gilj
Creating
95
bghU sf
jUj
Interpreting
J bfhShj
Understanding
idF
tutiHj
Recalling
fLzj
Recognizing
idF bfhL
tUj
Remembering
mrh fwYfhd
tf tiff
Catagories and Congnitive
Process
sff
Explanations
bkh bgaj
Translating
uahf
bragLj
Representing
bghiu brj
Parapharasing
bjthFj
Clarifying
sbgWj
Retrieving
khW bgaf
Alternative Names
96
II. 7. Jiuj
II. 6. xLj
Comparing
II. 5. mDkhj
Inferring
II. 3. tifgLJj
Classifing
II. 4. brRUf
Summarizing
II. 2. vLJfhLfis
cUthjUj
Examplifying
sF Kiw
Illustrating
fhyEg
Instantiating
tifd fhQj
Categorising
RUf brj
Abstracting
bghJikgLJj
Generalizing
MuhJ Ko flj
Concluding
wbrUf
Extrapolation
ilbrUf
Intrapolation
tUtJ ciuj
Predicting
ntWgLfhLj
Contrasting
bjhl gLJj
mapping
xUj
matching
flikj
Constructing
fhuz fhafSF Kkhia mikj
xU Fl vLJfhil fLoj
97
IV-3. aghd Fz
Attributing
IV-2. xGFgLJj
Organizing
IV. EQ Muh br
Analyze
III-1. tj
Executing
III-2.gagLJj
Implementing
III. Ms
Apply
Deconstructing
mik
Structuring
Passing
viynfhL
Outlining
Intergraing
irilajhUj
Coherence
bjbjL ggj
Selecting
njo fLoj
Finding
xKf/ Fika
Focusing
ntWgL fhQj
Distinguishing
ntWghLfis flj
Discriminating
gagLJj
Using
eF mj g xU braKiwid bragLJj.
bragLJj
Carrying out
98
jfhf bghJ sf
Hypothesising
ntiyghL
Designing
izJ cUthFj
constructing
V1-3..is
Producing
kL brj
Judging
a bghUis cUthFj.
ffhj
Monitering
nj
Testing
fLoj
Detecting
xUjugLj
Coordinating
Generating
V1- 2.lLj
Planning
VI- 1. wj
VI. cUthFj
Create
V- 2. wdh brj
Critising
V. kL /
fzL/ f
Evaluate
V-1. rghj
Checking
5.6
Mlr fUJiuf
2.
ab 3
=
vd fhLf.
a+b 4
a b 7b b b(7 1) 6b
=
=
=
a + b 7b + b b(7 + 1) 8b
................. uL k fhQj
99
II.
2 xU jKwh v vd %f
jid neuoahf %f ayhJ.
jid kiwKf %gz Kiw %ngh
2 xU jKwh v iy vd vLJbfhnth
mjhtJ
2=
2 xU KW v vngh.
p
(p, q akw KG vf, 1 kLnk fhu)
q
(fUJnfh)
p = 2q
p2 = 2q2
p2 X uil v
p X uil v.
p = 2m vdyh ( m xU KGv)
p 2 = 4m2
UJ 4m2 = 2q2
q2 X uil v
q X uil vzhF.
tUJ p, q F 2 xU bghJfhuahf mikJsJ vd bjwJ.
J fUJnfhSF jtwhd KothF.
vgJ jKW v vgJ jtW.
2 xU jKwh vzhF.
100
1
2
p2 =
1
4
V.
a
a
a2
ab
ab
b2
a2
ab
ab
b2
AB = AC
ABC = ABC
5 . 8 fj fj rthf
fzF F vw Tid czu brtjF fw fj tFgiw
ff vbfhS rthfSfhd fhuzfis NCF - 2005gJiuf
mogil Muhjnth.
khztfis ikakhf bfhl fw ffis cUth
eilKiwgLJj.
jhnd fw Kiwia gWj.
thif eilKiwgLj Toa ghlbghUshf khWj.
tha KiwfY, gaY bghUSila ebdfis fw
btghlhf VgLJj.
tiw
vyh
vbfhL
tFgiw
fw
ffis
Maf fF w
gf cs Maf fj fUJfis fF tYefshf
Ma fUjhw
Mj jid ftuhf Ma fH ntL. fj fUJf
ghlbghU ga m w
MaUF fj ghl, fUJfis fw nghJ, mjFa
JizfUf ga mw
fj xU fUJghl. fUJfis vikahf kh khztfSF
6.
bgnwhfSl cwiy
ey fzfha jdJ khztf bgnwhfis khj xUKiwnah
rKjhaJl cw iy
gia xoa rKjhaJl ey cw bfhgtuhf UfntL. J
5 . 9 gaghL fj
fj yhj lnk iy. X cyf uhkkhf khwntL vd kh
bkYf (1970) Tdh. mJ W mjkhf iwnt kjfis izF
ghykhfs jft bjhl, beLrhiyahf khUgjF fj
liy v iwa bjhEg ts fUfhJ. fj m
CWf. mbfdhjgo vF iwUF gaghLfj g
goaL ghgjFjh Kokh?
cyfbghJf g UNESCO- nly f F TWtjhtJ:
f 4 f wJ mit
i)
ii)
iii)
iv)
_W, IJf
IJ _Wf
fwit
fj FpLf
fj bkh
fj jik
Mlr fw goiyf
fj fj rthf
gaghLfj
fw bra
(a
- b)
106
myF 6
th Kiw
(Problem Solving Method)
6.1
mKf
iwa fu th Kiw vgJ fjmidJ
2.
fzLj (Compute)
4.
Rghl
6.2
bjhlgLJj.
2.
fhz.
6.3
cc
jh
wwwwwwww
wwwwwww
nk
109
ww
ww
ww
6.4
th nehff
thj
W gFfshf j
2.
fz cs jftiy xU gl _y KiwgLJj.
(Organise the information in the problem, using the diagram)
3.
F 3, 8 Matiw tlLj.
nkY vw brhiy monfhoLj.
go 3 :
go 4 :
Tl ntLkh ? ff ntLkh? vd
khj.
OOO
OOOO
OOOO
6.6
6.7
1.
fzif JbfhSj
fzF fhgjF K mfzif Kj J bfhSj
cfis lLj
fzif J bfhl wF khztf J khahd fzif
3.
Ka brj
ilia eh rghnjdh ?
(ii)
tufis eh rghnjdh ?
(iii)
(iv)
(b)
(c)
(d)
(e)
(f)
(5)
go -2
cfis lLj
Kj eh Ko k vjid gff thjh ?
(8)
(5)
(10)
k thj gff
k thj gff
16
10
24
15
32
20
40
25
48
30
56
35
35 gffns
go -4
Ug ghj ((Look back)
il = 35 gff
rgh goaiy gagL ghit brj
(b) KiwgLjgl tiria cUthFj ( Make an organized list)
vLJfhL
u uL fhrilf itJsh . mt xW fW kbwhW
gir. mJl ehF rilfS itUjh: mit xU btis ril, xU
tril, xU kr kW xU nfhL nghl ril v vjid btntW
tiff mt ril, fhrilfis maKo?
114
go -1
fzif J bfhSj
(2)
(4)
go -2
cfis lLj
u fW fhril mjh vj ril ma thsJ ?
(btis, t, kr, myJ nfhL nghl ril)
u gir fhril mjh, mt midJ tif rilfis
ma Kokh ? M.
go -3
Ka brj
KiwgLjgl tiria cUthFj
fh ril
ril
fW
btis
fW
fW
kr
fW
gir
btis
gir
gir
kr
gir
go -1
fzif JbfhSj
tst foa gofLf vif vjid?
gagLa bgof vjid?
flntoa gofLf vjid?
njitahd bgof vjid?
go -2
cfis lLj
Kj gofilfLtjF vjid bgof
gagLjgLsd?
(1)
go -3
Ka brj
gofo cs
bgof
a gofis fl njitgL
bgof
bkhj bgof
njit
1-tJ
2-tJ
1 + 2 =3
3-tJ
1+2+3 =6
4-tJ
1 + 2 + 3 + 4 = 10
5-tJ
1 + 2 + 3 + 4 + 5 = 15
6-tJ
1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 = 21
go - 4
Ug ghj
21 bgofis bfhL 6- gofSl gofil tiuJ sfyh.
Mfnt 6- go bfhl gofil (Stair Case) fl 21 bgof ntL.
(d)
vLJfhL
eh 5 milf 5 btntW vf vGnd. mj vf
TLbjhif 15 MF. v mj 5 milf eh vbjj vfis
vGnd?
go -1
fzif JbfhSj
vjid vf eh vGnd - (5)
mj vf TLbjhif vd - (15)
xbthU milY vjid vf csd - (1)
VnjD uL vfshtJ rkkhd vfshf UFkh ? (iy)
mit btntW vfshf UF?
117
go -2
cfis lLj
mil VjhtJ xU v 15 Mf UFkh ? (iy.
Vbdwh jKs midJ vfS 0 Mf UF)
5 vfis Todh 15 Mf tU vfis nj brf.
go -3
Ka brj
Ka (1)
Ka (2)
0,1 , 2, 3, 4
1, 2, 3, 4, 5
0 + 1 + 2 + 3 + 4 = 10
1 + 2 + 3 + 4 + 5 = 15
(15 my )
(r)
go -4
Ug ghj
(Look back)
Mfnt mj vf 1, 2, 3, 4, kW 5 MF.
(e) glf myJ tiuglf tiuj ((Draw a picture or graph)
vLJfhL
nfh - Xlgjafhf (Sack race) MugnfhL tiutjfhf
yh, kh xU fiw vLJbfhld. mj fwhdJ 10 l s
cilaJ. f xbthU 2 l Ko xU fg Wdh vjid fgf
mtf gagLdhf.
go -1
fzif J bfhSj
fW vts s csJ ?
(10 l)
(2 l)
go-2
cfis lLj
fgijf Ko kL Wdh
vjid fgf UF ?
(2)
(4 l)
118
(6 l)
go- 3
Ka brj
glij tiuf
2
go -4
Ug ghj
il = 6 fgf
vdnt, yh kW kh bkhj 6 fgfis gagLd.
(f) ndh brj
tst, bra kW ka xU bgo jf ehzaf
itUjd. mt xU rgh jf ehzafis k ijjd.
jKs xU rghia mtfSF gL bfhld. bra 2000
ehzaf bgWbfhlh vwh bgo vts jf ehzaf
UUF.
go -1
fzif J bfhSj
bgo vjid jf ehzaf Ujd
vd bjkh?
(bjahJ)
vjid jf ehzafis k
ijfgld vd bjkh?
(bjahJ)
(2000)
(6000)
119
go -2
cfis lLj
rkkhf gL bragLsJ,
bkhj _t
xUt (bra) bgwJ = %.2000
kw Ut bgwJ = %. 2000 + 2000
go -3
Ka brj myJ ilia fhgjfhd brafis cUthFj
2000 ehzafSl Muf.
_wh bgUf (3 egf)
3 x 200 = 6000
6.8 fj fj cs fiy
F tiyf
cslajhF.
ghlf
midij
cathd
j fj KiwahdJ khztfis fw kW g fj
fiy F Kiwf RWRWghf braglitwJ. jifa
mQFKiw thyhf Maf kW khztfSF ilna ey cwKiw
VgLwJ.
vLJfhL
xUt %.1250 bfhLJ 10 jffis thFwh v mt 42
jff thf ntLbk vts bfhLfntL?
idL brhf
vj xU fzif goJ ghjl vd bfhLfgLsJ kW
vd nffgLsJ vgij ma ntL.
10 jff iy = % 1250 (bfhLfgLsJ)
42 jff iy = ? (nffgLsJ)
thW khztf J vGjho mtfSF ne }lfis
Ma cldoahf mJ a itf ntL.
vzl
fzif goJ J bfhlJ bfhLfglUJ xU bghU
iyia fzl ntL vw vz vHntL.
mjhtJ,
10 jff iy = %.1250
gy jff iyUJ 1 jfiy fLof
tFj braiy nkbfhsntL vw jid cUthf ntL.
1 jf iy = 1250 10
= %.125
xU jf iyUJ gy jff iyia fhgjF
bgUf ntL vw vzij tsJ bfhsntL.
Mfnt 42 jf iy = 42 x 125 %gh
121
7 br.
go 2.
ftuha gagL A vw UJ 6 br. ms xU
tiua. nj nghW B vw UJ 5 br. mss kbwhU
tiua. uL fS btL ia C vd Fl.
122
C
6 br.
A
5 br.
7 br.
go 3 :
AC kW BC I izf. bghGJ ABC vw Knfhz ilF.
thW khztf fzif thjl mij JbfhL Ra
xGFKiwfis cUth bfhsntL. khztf mtiw
gogoahf g il fLof ntL. jidna tir gLJj kW
TWgLJj mQFKiw vnwh.
3.
UgTW g kW iHUJ g
(Drill - Repetion and Practice - Review)
fzif F nghJ VgL Kndwij rghf nj w
vLJfhlhf
4 br. s kW 3 br. mfyK bfhl brtf gugsit fhf.
(braKiw bjhlghd dhf)
j fz fhgjfhd neil dhf
1. vd nffgLsJ?
2. vd guf njitgLwd?
3. j fzif f vd tuf bfhLfgLsd?
4. j fzF il fhz vthW bjhlf ntL?
5. j fzF il fhz c Kija mit vthW gagLJth?
bghU bjhlghd dhf
1.
2.
3.
mj Nu ul
bfhLfgLsdth?
njitahd
cWf
kf
(ii)
(iii)
nfhghogo
khztf
83
rjj
ghgdh
fhf
Visuals
is
Effect
xU fj ghl
xbthU bghUSF
thW bghUSF
bghUis khztfSF
jFj fhf(Visuals)
jFj fhf
Ma vthW
myJ mnkr nf
bfhL fF
gy cfis gagL
fghnuh, mit
fhlntL.
(izajs
isfis
nf Fl
midij nf
nrffyh)
ntL.
bfhLfglntL
thwhd - bghUis eh izajs ghfyh.
7. FG fj ((Group Instruction)
W FG fj (5-8 khztf) thyhf Maf khztf
cwiy nkgLwJ. NH fwiy kilajhFwJ. Maf
kW khztf cw iyF mrh tiy fj x mojskhf
mikJsJ. Fl gF FG fj _y mrh tiy
fjiy ugLjyh.
toa
nghw
fjghlfis
bjhlfgas ffyh.
126
FGfw
_ykhf
vLJfhL
rhrJu, rJu, brtf kW izfu nghw toa cUtf
xWik kW ntWikfis FGfw _y ffyh.
8. xj tad <LghL, MaUfhd cj (Peer Involvement and
supplements to Teacher)
vGJj goj wf bgw khztf L ghlfis id
itf, gntW tifahd fzF fhQ Kiwf kW Ra
begLJ tKiwfis idL brhf thyhf nkgLjyh.
vLJfhL
njuh FGd fzif begLjYF khaikF Kiwfshf
TWtd;
fzif thj,
Ug Tw
(Strategy cues)
xj Tw (Say),
(i)
nfnfl (Ask),
(i)
vLJfhL
njuh fzF fhQ Kiw RUfkhf (FOPS) vgJ
cUthfgLsJ. mjhtJ,
F - fz tifia flj
(Find)
(Plan)
S= fhQj (Solve)
milw
Fiwthf
cs
khztfSF
fhf
_y
fhgLJj (Visualisation)
fhgLJj vgJ Tikahd (Ta) fiy btgLJ
tiuglf(Graphs )
vd
gy
tiff
fhia
g g (Distributed Practice)
fzFfis br gf gfj kW gnfw _ykhf
uK ifgHf
brjG ehgHf
vD
nj mif
bt btia bfhLF vgjh nj wid bgW khztf
th - tiuaiw
tirgLJj kW TWgLJj
Ug TW g kW iH UJ g
fod iy fLghL
bjh Eg
FG fj
thbkh xif
brKiw fj
fhgLJj
gkh bragLj
133
braw ndhl
g g
(FOPS)
tiuaWj
fw bra
xGfhd lf rh tfhLj cf
mogil fj ghlF xU tiuglK
goiyfis jUf.
ghljf xU fzif nj
fhgLJj (Visualisation) mikf
fw ik
134
brJ
myF 7
tiufiy mikf
(Graphic Organizer)
7 . 1 mKf
tha fzFfSF (Word Problems) fhgjFa ika
fUJf, ghlbghU bjhl, kW rahd EQffis ifahSj
nghwit mogilahf czugLwJ. fzFfis fhgjfhd
mogil tKiwfis (khztf) gagLJ Mw ja iy
fhzgLwJ. fhuz fj jUf mogilY FpLf iwJ
csjh fahsf Mgo, tiufiy mikfnshL fzFfis
F nghJ thwhd fodij Fiwf Ko vW eggLwJ.
bAgh bg[ fl fj d tiufiy mikid
F fhngh.
(1)
(2)
(3)
(4)
fzif J
FiwJlJ.
go -1
F iy = 80% x Fj iy = % 60
go -2
go - 3
Fj iy = %. 60 x
100
80
go - 3
bfhKj iy
= F iy - yhg
vLJfhL 2
a+a=?
a xa=?
a-a=?
a a=?
(=0)
x
a2
2a
10
x
25
137
7.3
<yf vf
0,1,2,3,4,5,6,7,8,9, 10,11,12.......99
_yf vf
100,101,102,203.....999
v-L 2
X yf vf
Tl
5+
7
uL yf vf _W yf vf
Tl
Tl
15 +
237 +
12
173
---
----
-----
---
----
-----
vf
avf
1,2,3...............
KG vf
0,1,2,3............
KGf
bk vf
jKW vf
-0c.....,-2
-1, 0,1,2,...0c.
jKwh vf (
totf thghLf
msf
tl
gugs
r2 r.m
Rws
2 r myF
4xgf myF
rJu
brtf
(2 (s)
Knfhz
a+b+c myF
+ 2 mfy) myF
139
df
df
Tl
df
fj
df
bgUf
df
tFj
bgU bgh.t.
W bgh.k.
140
6
5
5
2
4
12
xU ghlbghU mik
tsia Fl tiufiy bro
mik gagLwJ.
24
6 . tiufiy btgl mik (Venn Diagram Graphic Organizer)
btntW fjghl fUJfis xWik kW ntWikfis
Fl tifahd tiufiy mikig gagLjyh. btglfis
gagLJtj _y
Ko.
vLJfhL
gfh vfS uil vfS.
445444
gfh vf
uil vf
17
103
11
4
2
23
18
6
600
7.4
3x + 5 = 29
UgfK 5-I
ff
UgfK 3M
3x 3 = 24 3
tFf
3x = 24
3 x
=
3
24
3
3x + 5 -5
= 29-5
x=8
2. nfhitahd tiufiy
xU nfhitahd tiufiy mikig cUthf, jugLs ghlbghU
fUJfis f bjthf mgJ KakhdjhF. mbrf bjhllD
jw yhkY Uj mtakhF.
xU nfhitahd tiufiy mik U gofis bfhLsJ.
142
a.
uL
myJ
mjF
nkgl
bjhlahd
fUJfis
bfhljhF.
bjhlf
iy
muL
2
gof
bfhLfgl jftfis thf brj.
Ma y Fl jftfis neilahf khztfSF mJ
tfhLj.
khztf mj tiufiy mikig brj.
brj tiufiy mikig rghj.
KGikailah tiufiy mikid KGik mila br wid
kl.
2 . khzt - neil mQFKiw (Student - Direct Approch)
khztfSF bfhLfgl tiufiy mikig brt
khztf gF kW bghWig LtJ khzt- neil mQFKiw
nehfkhF. F Ma nkghit khztfns KG bghWl
bragLwd. bfhLfgoUF tiufiy mik tfhLjYfhd
(Clues) jftf VJ UfhJ. vdnt khztf jdJ KGikahd
jJtij btgLJtjfhd thf mfkhf csd.
144
vLJfhL
(a+b)2 = a2+2ab+b2 vw Nuij tiufiy mik _y czj, Ma
KGikailah tiufiy mikfis jjahf bfhLJ khztfis
bghWl gnff itJ mij braLtjhF.
a+b
a+b
a+b
b
a+b
a
a
b
a
b
+ ...................................+
Ma
neil
mQFKiwia
gagLJnghJ,
fltiw kd bfhsyh.
1.
fj ntfij fLgLj.
2.
3.
2.
tiufiy mik ts
Ahl kW yh (1994) tiufiy mik tsF ehF
goiyfis gJiu brwd.
goiy 1
fodgFia flj
khztf fodkhf czU ghlbghUSF cfj tiufiy mikfis
cUth fj.
goiy 2
myFfshf j
mthW nj brj
myFfshf j.
goiy 3
ghlbghUis cUthFj
vj jft khztfis brwila ntLnkh, mjid yfhf mila
njitahd Ka fUJfis ghlbghUis cUthFj.
goiy 4
tiufiy mikig bj brj
ghlbghUis myJ ghlfUij wghf khztfSF ff
mghlfUF bghUjkhd tiufiy mik xiw bj brj.
7.7
7.8
CRA _y dij fj
vLJfhL
3
8
I CRA goiyf fj
fhiy
8 gFfis bfhl d til vLJbfhf. 3 JLf
FF d vo _W MF. jid fh iy tU gl
_y mayh.
kh iy
8 gFfis bfhl d tLf glfis bfhl milf
vLJbfhf. m vo _iw FF dij tzl brJ
mayh.
148
fUa iy
bkhjgFfshd vL ghff _W ghffis kL Fgij
3
8
3
-I
8
tiufiy mik
fodgFia flj
CRA mQFKiw
fw bra
tiufiy mikf (Graphic Organizer)
149
myF 8
xghFG fj
(Peer Tutoring)
8.1
mKf
fj ghl fUJ br iwj ghl. ghl fW bfhs
(ii)
(iii)
8.2
xghFG fj - bghUshf
khztf jfSF FG mikJ fwYF cj br c
yh uhQt ffhghsuhf t
8.3
8.4
(i)
(ii)
(iii)
8.5
eilKiwgLJtj
Ka
nehf
midJ
1234567890
1234567890
1234567890
1234567890
1234567890
1234567890
1234567890
1234567890
1234567890
ii)
i)
1
vd vGJwd.
4
2
-I fhL ghfij HL fhLf.
123456789012
12345678901
3
123456789012
12345678901
il
123456789012
12345678901
123456789012
12345678901
123456789012
12345678901
123456789012
12345678901
123456789012
12345678901
123456789012
12345678901
123456789012
12345678901
123456789012
12345678901
123456789012
12345678901
123456789012
12345678901
123456789012
12345678901
123456789012
12345678901
123456789012
12345678901
123456789012
12345678901
123456789012
12345678901
123456789012
12345678901
123456789012
12345678901
iii)
1
,
3
3
7
5
,
,
154
v)
2
5
8.6
xghFG fj gaf
khztfilna ew tswJ.
khztf
iy
jUnghJ
mt f
gY
iyF
khztfSF
fUij
fW
vikgL
fwd.
nkTa gafis cW nehFfh, Kiw fjghl fjYF
f cfjbjhU Kiw vd mayh.
155
8.7
idL fj c
tiuaiw
xU JfUij fFnghJ khztf id wid nkgLj
cj cna idL fj cahF. Vfdnt bjj brl
J jftiy fh kW x izwJ. j cahdJ w khztf,
ruhr iy cs khztf, Xus FiwghL cs khztf Ma
midtlK vghF fw isit fw VgLJwJ vd
%fgLsJ. brhf kW ghlgFia id Tw Koahj
khztfSF j c f gaDsJ. idLfj cia
_W mogil fshf fyh.
1.
2.
3.
8.7.2
S
T
A
R
vLJfhL 2
BODMAS gagL xWF nkgl fj brafis bfhl
fzFfis brtjF Ko. jid,
m j t s b ga T l f zjh vW T mogil braf
tiria fzLtjF gagLJwd.
8.8
8 . 8 . 3 fj _y fw (Learning by Teaching)
ngh kho (Jean-Pol Martin) (1987)- MuF nkgl
Maf fj _y fF g <Lglij flh. 2001 Kj j
Kiw b#k xU uia VgLaJ.
kho vgt fj _y fw KiwahdJ Mufh khnyh
vgt mogil njit goiyfSl bjhlilaJ. Mufh khnyh
vgt KGikahd fw, jahj kW fj Ma braf
kho fUJF xUjd. RjuJl bragL wikf
tsfgld.
8.8.4 fngh a
r_f neh Mft KiwahdJ fngh midtUF njitahd
xnw vW fngh gnehF jid cilat vW TWwJ. fUJ
gkhw _ykhf fw nkgLwJ. FHijf jdJ F wid w
FHijf bgatfSl ciuahLtj _y tsJ bfhwd.
khztf jh fW bfhltiw fzho uggij ngh mgona
Twhk J Mftkhf bragLwd.
8.8.5 fgt gF
Ma VJthsuhf braglntL
vd ngs bg (1995)
goiyf
o ja
ghl elJ
nghJ cs
fyjh
mKf
a fUij
g jft
nrfj
Kj MH
fj
tFgiw
jft
nrfj
a ghl
bghUis
tFgiw
mKfgLJj
ulhtJ
MHfw
gKiwg
_whtJ
MHfw
Lghl
Ma
elijf
khzt
elijf
w KiwUJ
khWgLj
tFgiw khzt
fj ju
mtfsJ jahig
bghWJsJ.
Ma mj fU a ghl el Kof
neu Fl
fUjhH ftuhf
njitiy.
Ujh jh khzt
LghlkhdJ
ela
fF nghJ VgL
ghlid
FJ
iHfis t
caiy fUij;
bra Ko
g thgjhf
Uf ntL.
khztf tlkhf
cfhJ kwt
fgij TJ
ftJ nff
nfl
tFgiw mf rj
xU khzt tF
vHhkY, khztf elJ nghJ kwtf
TJ ftwhfsh mikahf ftgjh
vd ffhj.
(Ma cgl)
fw fj
tYbgWwJ.
kj tsij
Ma
Vfdnt khztl
gagL jahj
khztfilna a
cs mthdJ
a fUfhd
fUij g jftiy
nkgLwJ.
jftiy xU khzt gkh bfhwhfsh?
gof kwt a
vd mj
fUij g
thj
j tF cs
Ma khztfl
khztfl
khztf a
Vfdnt cs
nf nfL fUij
jiyig
mthdJ fUJ
bj gLJj
cfishf
gkhw
jfSF J
_y nkgL a
nf nfL ghl
fUJ bgwgLwJ,
bj bgWj
fF khztf
mKfgLJ ghl
bghUis FGF
W jiyifshf
J elJj
Ma khzt
fgij,
thgij cW
neh ghl bghU
bj bgWtij cW
brj
a fzFfis
cUthf Ma
cjj
gogoahf a
ghlbghUis fW
bfhs
Ma aFeuhf
fjghl bghU
bragLj
gKiw gia
midJ khztU
brj
midJ khztfS Ma L ghlij Mugiy fa
L ghl brJ
UJj
jah ghl elJ
g bgWj
nghnj Tl
eilbgWwJ. Mdh
ca iy mf
L ghl,
fyjhF mfneu
ilf ttFwJ.
160
Kiw gaf
khztf braghL CfgLjgLwJ.
khztf wik ftuhf, RWRWghdtuhf bragLwd.
Ma
fgt,
khzt
mikahf
fgt
vw
iy
khwgLsJ.
khztf wgl ff kW ff thsJ.
khztf ghl mnthL FG ntiy, lL w, f wik,
jdif Matiw bgWwd.
Fiwf
ghl mKfF mf neu njitgL.
Ma ffh rahf iyba ghlbghU bjthf
brwilahJ.
8 . 9 brat fw xghFG fj
jnghJ jeho cs midJ muR gfY bra tfw
eilKiw gLjgLsJ. fw fj braghLf MW FGf
mikwd.
FG -1 - btw braghL
FG- 2 - Ma KG cjl fw
FG -3 - xus Ma cjl fw
FG - 4 kW FG 5 Mat xghFG fj eilbgWwJ.
FG - 4 Ma KG cjl fwY, FG - 5 Ma Xus cjl
fwY eilbgWwJ. FG 6- jhnd fw eilbgWwJ. bra t fw
xghFG vw thij rfkhzt FG vd gagLjgLwJ.
bra tfw c fjghl vthW tYlgLwJ
vgjF, khWgl taJs fw FG myJ n#ho xUt
wftuhf kbwhUt bkJthf fnghuhf Ujh tYl
vthW fG vgjF x vLJfhil fhngh.
161
vLJfhL
xU jo cs 15 yLfis 5 egUF rkkhf jh xbthUtUF
ilF yLf vjid? vd iljhis Ma fF khztfSF
bfhLJ bjhl fj Kiw tFjiy bra brhwh.
ekjh
000
Kiy
000
ed
000
mHf
000
guj
0 0 0
O O O O O
O O O O O
O O O O O
khzt 2 : 15
khzt 1 : ekjhF _W yLf bfhL
khzt 2 : 3 yLf bfhLj
khzt 1 : z vjid yLf csd?
khzt 2 : (15-3= ?)
15
-3
---------------12
---------------
O O O O O
O O O O O
O O O O O
O O O O O
O O O O O
O O O O O
162
6
-3
---------3
---------6-3=3
3
-3
---------0
---------3-3= 0
O O O O O
O O O O O
O O O O O
gujDF bfhLjJ nghf yLf
O O O O O
O O O O O
O O O O O
O O O O O
O O O O O
O O O O O
xghFG fj
xthFG fj
g tadFG fj
idL fj c
Ka thij c
xj Xir c
gnfWfw mQFKiw
fj _y fw
fw bra
eFG
164
myF 9
brat fw _y fj fj
(Activity Based Learning Approach - ABL)
9.1
mKf
xbthU kjUFS ijUF Mwiy, MSik wid
9 . 2 bra tfw
bra tfw vgJ braghLf mogilyhd xU fw
KiwahF.
wfis, lL cUthfgl braghLf _y khztf
milbgw itgnj j Kjikahd nehfkhF.
khzt fwiy braghLf _y fwh mt ff ntoa fUij
KGtJkhf, MHkhf J bfhwh vgJ d gHbkh.
aZgh fFG, bjhlf iy f Kndwij,
vGia, jfRikia Fiwf ntLbkW gJiu brjJ.
165
9 . 3 fj bratfw mQFKiw
fw fj Kiw wng mj mQFKiwf jh vgij eh
mnth. brJghJ mDgtahf fw, fwij rfkhztfnshL
gj, mjid L L brJ bgw wid tYl, xbthU
FHij mDgtK jglJ vw caj nfhghLf jhfnk
Kiw fl mQFKiwfshF.
mKf braf
2.
fw braf
3.
tYl braf
4.
kL braf
5.
FiwF braf
6.
ts bgUF braf
166
9.4
Mnuha rfu
fhyiy mltiz
khzt tUifg
wdil goa
bratfw wgrf
Ma fj ntfF
khztfSF ghJfh.
khztf nj ga mw kdiy.
izahf
ff
Koahj
9.5
ahrkhf
mikUF.
tFgiw
khztf
Rjukhf,
tz
1.
fUt
2.
gir
3.
4.
kr
braf
1.
Ma KG cjl fw
2.
Ma KG cjl fw
3.
Ma W cjl fw
4.
rf khzt KG cjl fw
5.
rf khzt W cjl fw
6.
jhnd fw kW kL braf.
168
Ma KG cjl fw
Ma W
cjl fw
rfkhzt KG
cjl fw
rfkhzt W
cjl fw
jhnd fw
169
milfhd fhybfL
gir
Fj fhyJF K Kogt
Fj fhybfLF Kogt
Fj fhyJF Kogt
9 . 6 bratfwY, fj braghLfS
fjfhd fw mil bgo Kj ehF tFfSfhd
fl vif fw gofS, fw milfS UF.
tF
fw gof
fw milf
15
164
11
153
19
192
16
199
170
bghJthd milf
173
42
df
fj ghl milf nkw
lJgf gwitf dK, tyJ
w
mil
vfS
bfhLfgoUF. fw milf
cs y df bghJthdjhd, y
df Fl tFfSF kL
cajhf
UF.
bra
cUtf
_y
mUgKaJtij czj
ntL.
braf
Tl, fj nghw g
braghLf
bfhl
ilfSfhd
jugoUF.
milf
fhlf
xnu
milia
gy
fzFfis
xJfgl
mta.
khztfSF
fUgyif
nehLjf
brJ
myJ
g
nkbfhlh nghJkhdjhF.
kL
vyh brafis khztfns nj brJ, khztfns br bghGJ
mtf bgw mil kLFaitahF. fhf, thJ kW fGF
cUtfis bfhl milf koFadthF. fhf mil
eilKiw cs myF njF xghdjhF. thJ mil gUt njF,
fGF mil ML njF gagLjgLwd.
171
tilfis
braghLf
br
bfhL
khztf
Ma ghit jjahf
Uf
ntL
vW
mWjgLwd. jid iw
brj
khztf
goiyia
btfukhf Kojikfhf l
mJ
bfhtJl,
mtf
mFG cs kw khztfSF
cj bra jF bgwtfshf
fUjgLwhf.
bratfw _y eilbgW y
fw,
fj
braghLfSFa
vLJfhLfis F fngh.
vLJfhL 1
tF I
w : {a mj
khzt : w 1-tJ tFfhd
fw
iy
Vgo
7-tJ
csjh
mgo
iy cs Kj bra
milahd bgF- 8- I
bra milf bgo UJ vLJ tUj.
Ma : bgF -8 btw braghLFa mil Mjyh, mjid
Mal khzt bfhLj. mkhztnuhL kw khztf
yiu miHJbfhL Ma tFF btna brW
mil Flgo {aij fgjfhf MajgLJj.
khzt : mLj bra mil k 12-I vLJ tJ Mal jUj.
Ma : bra, Ma KG cjl bragl ntoajhF. F
Fgyif, FfL nghw JizfUf cjl
{aij fj.
172
Ma
cjl
bragLtjhF. F Ma {aij
vGj g mj.
khzt : mLj bra mil md - 4 I vLJ tJ
rfkhztf
cjl
FGfw
vLJfhL 2
tF : II
8-tJ
go
iy
Ma
KG
cjl
braglntojhF.
Ma
khztlUJ
bgW
mtilia
MajgLJ
Kfkhf
bjhF cs ehzaf kW
%gh nehLfis d fhQ
tif braghLf mikj.
khzt : mLj milfshd wh-2, wh -3
Matiw vLJ tUj.
Ma : J Ma W cjl Toa
brayhF.
jugLs
bra
%gh,
milf
ehzaf
ifnao
vG
Mal xj bgWj.
ehzaf kfis TL
wid tsF braghLfshF.
khzt : mLj mil nfhFR - 1 I vLJ tUj.
Ma : J nfh isahL Kiw mikj milahF. FG
isaho, mil cs flf jugLs %gh,
ehzaf glfSFbfnu Ma dhfSF Vg rahf
174
tF : III
11-tJ
goiy
Ma
KG
cjl
bragLtjhF. fjbgo
cs fd cUt bghUfSF
bghUjkhd, RWNH cs
bghUfis
khztfsh
milahsfhz brj.
175
tF : IV
df mKf
wDfhd fw fj braghLfis nf fhngh.
bfhl
fljh
nghwtiw
gagL
jFd
mKf bragLj.
khzt : mLj milahd fzhFU - 2 -I
vLJ tUj.
177
vifia
jFdij
VWtirY, wF tirY
mikf fW bfhLj.
178
isf
ghljfis
_ilahffo
njh
Kj
ehF
tF
tiuyhd
khztfis
mtfsJ
9.7
tha fzFf
tha fzF vgJ fj mogil brafis, thif
mit
1.
2.
3.
gyj (Respond)
_W wfis milahj khztf tha fzFfis
gyj ayhJ.
vLJfhL 7
jugLs xU ehlh UtUF rkkhf J bfhLfgLwJ. m
xUt jdFa g _ uL ghfij gagLa 1 l mss
ehlh ahf ilwJ v, jugl bkhj ehlh s vd?
fzif g jtW br bgUghyhd khztf fz
jugLs tufis tif khW wid (Decipher) milahjtfshf
Uwhf. jid t bra Ma gw ntoait.
z
vLJfhL 8
_W egf btFehfSF rj nghJ _W ngU
xUtUbfhUt khkh gR bghUfis gkh bfhwhf v mF
gkhwgl gR bghUf vif vjid?
fzif g jtW br bgUghyhd khztf, fzid
J bfhlhY bghUgLj (Interpret) ayhjtfshf Uwhf.
jid bra Ma gw ntoait.
z
gl sf _y sFj.
vLJfhL 9
xU gia nrj 380 khztf fRWyh bry lLwhf.
xUngU 60 khztf kLnk bry Kobk midJ khztfS bry
vjid ngUJfis VghL bra ntL?
jfhd rahd il 7 vgij Kj vjidng xJ bfhthf?
fzif bghWj tiu, bgUghyhd khztfsh fUid
tif khw bra aYwJ. bghU gLj aYwJ. Mdh gyj
jtW brwhf. khztfl UJ bgwgl gy ahrkhd ilfis
F fhngh. mit,
z
6 ngUJfS, 20 khztfS
2.
184
9 . 1 0 tha fzFfis fg Ma gF
tha fzFfis fg Ma gF kfjhdJ. Mug
iynyna khztfSF tha fzFfis gjfhd mojsij
mikJ bfhLgJ X Ma jiyaha flikahF.
btW vfis bfhnl fj tFgiw braghLfis bra
KaY xUt fj Manu my.
Mug iynyna thafzFfis mKf brahJ gl
fhyfl ff KaY Ma njhia jGwh.
185
fzFfis
gjfhd
wfis
bgwhj
fj
braghil,
thif
ffnshL
bjhlgLJj
tha fzFfis khztf gyKiw gof, MHkhf
goiyfis FJ f ca thfis, fhy
mtfhrij tHFj.
fzFf goiy FJ lLtjF t brj
thafzFf tU vfnyna ikabfhoUF
khztf vz Xlij ajhj iyF bfhL tUj
tha fzFf goiyf khztfSF VgL
jilfis t bra njitahd cfis fljY,
gagLJjY
tha fzFf goiyf tU braghLfSFa
mogil
braf
vit
vgij
khztf
czJ
f j th i f na hL iz j ma vgij kh zt f
czU tif mwhl tFgiw brafis lL mikj
tFf
tha
fzFfis
wgl
khztfns, ca tF fj xU tif wJ
sFw cikia khztfSF czJj
fzFfis
wid
bratfw
gjF
VJthd
braghLf
totikfgLsd.
vLJfhlhf, Mij cUt bfhl fw milfis fUJf.
Ut
gfgl
fw
milf
tha
fzFf
187
188
KfKo
nfhkh
eoj, Fu kh ngRj
eoJ fhLj
cUbth tiuj
gl tiuj
braghL
bgF
k
FU
fhwho
gl
ghuhN
md
nrt
bfhF
10
11
12
13
14
15
Tl rgjkhd g braghLf
vf rgjkhf g braghLf
v cU vGJ Kiw
vzilf mLFj
tFgiwF br braghLf
jhuheh
bg
cUt bga
th
cUt
t.v
12
11
29
13
19
10
30
II
11
25
36
III
31
35
IV
189
bfh
W j
beUnfh
thnfh
fzhFU
L
F
26
27
28
29
30
31
Mij
22
25
thJ
21
fGF
fhf
20
24
nfh FR
19
btsth
18
23
wh
17
cUt bga
kubfh
cUt
16
t.v
Tl fj mltizf
Lghlfhd braghLf
d rgkhd g braghLf
fj rgjkhd braghLf
nj rgkhd braghLf
thif fzFf
UgfYfhd braghLf
myFnj
nfh isahL
fj rgkhd g braghLf
bghUJj
braghL
17
10
15
12
13
20
12
45
16
10
II
21
17
15
III
34
16
16
IV
fwit
bra t fw bghU
bra t fw mQFKiwf
vLJfhLf
thafz bghU
Ma jiyaha gF
fw bra
Xyf vf TLj ghlij bra tfw
_y fFnghJ VgL Ma-khzt
ciuahl jahj
totf ghlF fj goiyfis
vGJj.
ug v _y v cUit mKf brj.
190
myF 10
fzLj ayhik
(Learning Difficulties)
10.1 mKf
khztfsh vd bra Konkh, mij mtfis bra
itf Kotnj fahF.
fzL w khztfSF khzt ntWgLwJ. xU y
fzFfSF fhQ nghJ y khztf kLnk jtW brwhf.
y fzFfSF fhQ nghJ bgUghyhd khztf jtW
brwhf. mthW fzFfSF fhQ nghJ bghJthf VglToa
iHf, iHf VgLtjfhd fhuzf, iHfis jgjFa
tKiwf Matiw F ghfyh. bjhlf iy tFf fzF
br nghJ khztfl bghJthf VgL iHfis flj, iHfis
tifgLj bjJ bfhSj, iHf Vgl fhuzf vd vW
bjJ bfhSj, iHfis FtjFa tKiwfis goaLj,
bjhlf iy tFf fzF ghl fodkhd gFfis flj,
fzF fw ayhikfhd fhuzfis mJ fwYF cjj
nghwtiw Ma mJ bfhSj mta.
khztf
mf
ms
jtW
brwhf
vd
fLofgLsJ.
5 + 0 = 0 vd
5 - 0 = 0 vd
5 x 0 = 5 vd
0 5 = 5 vd
rahd il
f w b g h U f g a g L b r a g h L f is
cUthf ntL.
191
gagjF
vw glsf _y vikgLjyh.
W
mogil
fj
fzFfis
gagLjyh.
16-7 vgjF 8 vd vGUjh fj bra mUwh
Mdh fzLt iH VgLwJ vd mJ bfhsyh. tifahd
iHia r brtjF fj bra gKiw g mjny
nghJkhdjhF. thW iHfis flJ rahd Uj nkbfhtnj
bghUjkhd braghlhF. W mogil fj fzF vgJ vd?
18 tius vfUJ Xyf il ilF goahf Xyf vfis
bfhL cUthF fj fzFfis, mogil fj fzFf
vnwh.
18
18
-9
-8
1
.................
-1
-0
10
10
11
10
11
12
10
11
12
13
10
11
12
13
14
10
11
12
13
14
15
10
11
12
13
14
15
16
10
11
12
13
14
15
16
17
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Xf
vzh
tFF
nghJ
il
Xyf
vzhfjh Uf ntL.
j gjidfSFgL mogil tFj fUJfis cUth
goaL ghf.
bgUf thghLf ngha g yhk gy khztfS bgUf
thghLf jtW brtij fhzyh. vLJfhL 7,8,9 vfsh
bgUF fzFf mfkhf iH VgLwJ. 8 X 7 = ?
7X9=?
515 5 =
vLJfhL 2
30 3 =
13
5) 515
5
15
15
0
1
3) 30
3
0
fzFf
jtW
brtij
fhzyh.
bjhlfg
il
rghj
nghw
wfis
khztf
Fiwa nrhjid
khztf braToa iHfis Fiwa nrhjidf elJtj
_y eF mJ bfhsyh. khjhu njf, gUt njf, fhyhL
nj, miuahL nj, KG ML nj Ma ahnk Fiwa
nrhjidf my. mit mil njf MF. j mil njf
nehf khztf Maf fW bfhLj vjid GfhL fW
njUwhf vgij fljny MF. vLJfhlhf fhyhL
nj xU khzt fzF nj 80 GfhL kbgf bgUwh
vwh Ma fW bfhL 100F 80 msF mghlgF fW
njUwh vgnj bghU. j 80 jh mtDila fw msnfhyhf
MafshY, khztdhY, bgnwhuhY fUjgLwJ. LgLs 20
GfhL kbgfis g ahU mf fU bfhtiy.
xU Fl ghlgF khztf miliy g
mJbfhtjfhf mghl gFYs vyh cTWfis csla
dhjh jahJ eljgL nrhjidia Fiwa nrhjid vnwh.
Fiwfis mJ bfhtjfhf nkbfhS nrhjid vgjh Fiwa
nrhjid vd bga fhuzJl FlgL tUwJ.
xU Fl ghlgF cs vyh cTWfis csla xU
dhjh
jahfglntL.
vLJfhlhf
ulh
tF
Mdh Kj
gJfisTo 5 vd d xWfis To 9 vd vG 59 vd il
ilJsJ. j ilia r vd vLJ bfhtjh, jtW vd vLJ
bfhtjh vd fntL.
195
iH Uj
26
26
+ 26
78
3-I
vLJfhL 1
vd
vd vGJj
vLJfhL 2
81-I 18 vd vGJj.
vLJfhL 3
Tl, bgUf ntWghL mahik
iHfis nghF tf y
gKiwg mgj _y gy iHfis jf Ko.
vLJfhlhf tha fzFf jtW br khztfis Kj gntW
tifahd thif fzFf bfhLJ mfzFfis f gagLj
ntoa fj bra, Tlyh, fjyh, bgUfyh, tFjyh vd
fLoJ Tw brantL. tha fzYs fUJfis fj
Twhf khW w bgWj ntL. j w eF tYbgw wnf
mfzFfSF fhz brayh.
Tl,
fj
fzFf
jtW
br
khztfSfhf
347
kwt (B)
525
(A)
474
(B)
326
(A)
673
bghUid
ff
gagLa
fj
Kiw
bghUj Ufyh.
xU fU, xnu khahd jtiw gy khztf brtJ (myJ)
gyKiw xnu khahd jtid xU khzt brtJ, Ma braghLf
_y fodkhd fj fUJfis flayh. nkY tFgiw
braghLf aghf yhk braifahf mik nghJ, fj fUij
g ciuahL nghJ, njf _yK, tFgiw braghLf nghJ
khztfns TW nghJ fj cs fodgFia flayh.
tU ghlgFf fodkhd ghlgFfshf flagLsd.
1.
lkhwJl tU Tlf
2.
lkhwJl tU fjf
3.
4.
tFj fzFf
5.
6.
fzF fw ayhik
ey idthwY, wj wfS bgWs y khztf,
tFYs kw khztfSl xLif Fiwj milw
bgwtfshf njhw khlhf. Mdh mtfSila cikahd
wfSnfwthW mtf mil w csjh vdghjh,
mtf milw, mtf cikahd MwYF Fiwthf
Ugij fhzyh.
khahd khztfis bjhlf iynyna flj ey.
fw ayhik cs khztfis tU braf _y mJ
bfhsyh.
200
1.
2.
3.
4.
vLJfhL 3
bga
vGJfSF
vGJfSF
vLJfhL 5
7 I 7 vd 5 I
vLJfhL 4
vd vGJt.
obyah elijf
bga nff t jLkhw.
bjhlahf xU gf vGJtij Tl ukkhf fUJj.
.
vL :
But g
put tiw J bfhL gagLJtjF ayhik VgLwJ.
2. ofhFah (Dyscaculia)
idthw FWa fhy H (Short term Memory Loss)
cstfSF ofhFah urid VgLwJ.
vLJfhL x F gyhf
tif
czf,
vir
csJ.
vir
2 x 2 x 3 x 2 = 24 vdgFJ ffyh.
1 5 v g i j 5 1 v d k h th g J l b e L b g U f
thghLfis kdghlkhf xf ayhk nghtJ Fiwj fhy
idthwiy bfhoUgit. lty khwJl vfis vGJtJ,
mjhtJ, 5, 6, 7 vw v cUfis 5 6 7 vd vGJtJ, fzF uid
vd fUJtijl csa rhj uid vd fU bfhL,
khztfl, g, jftdK brY mtf ayhikia
yhik Mf Kaf ntL. ffis gjF Kj goahf,
bfhLfgLs fzif, mj brhyhf (tha tot), njitahd
mogil fUJf ga m ehF mogil braf ga m
FWa fhy kW l fhy idthw, tirgLJ w,
bghJikgLJ w, vGJj w, Kgkhz fUJf vW gy
gofshf J vj gF khztfSF fodjik
csJ vd flj ntL.
fwit
{aij gagLJtjh VgL iHf
l k rahf bjahlh Tl VgL iH
tFj tU iHf
iHf tiff
W Tl mltiz
fodgFf
_is uridf
fw bra
khztf bghJthf mf jtW br xU
fj gFia nj brJ mjFa it
Muhj.
tFj tU iHfisflJ rbrj
_is rgjkhd urid cs khzt
xUt tuf nrfJ bjhFj.
204
izf
dhjh flik
(Blueprint)
dhjh m, M, Ma _W fis
bfhlJ.
2 kbgf bfhl dhf mla gF, m MF.
4 kbgf bfhl dhf mla gF, M MF.
10 kbgf bfhl dhf mla gF, MF.
- m
(kbgf
40)
20 dhf nffgL
xbthU dhF kbg 2 MF.
midJ dhfSF ilaf ntL.
10 dhf, ts myF 1, 2, 3, 4 kW 1 Kj 10 tF tiuyhd
ghlfUJ nffgL.
10 dhf ts myF 5, 6, 7, 8, 9, 10 MatUJ nffgL.
- M
(kbgf
40)
- M, U gFfis bfhlJ.
gF - I - 8 dhf ts myF 1, 2, 3, 4 kW 1 Kj 10
tiuyhd ghfUJ nffgL.
kbg 2 0
2.
3.
206
207
Content
Section -I
Methodology
Section -II
msitfS, msLjY
toa
1
20
tiufiy mikf
xghFG fj
bratfw
fzLj ayhik
bkhj dhf
8.
9.
10.
th Kiw
fj bkh
9,10 tF ghl
1-8 tF ghl
B. tF ghl
vf mik
2
2
fj tuyhW
A. ghlbghU gF
ghl myFf
t.v
kbg xJL
16
144
22
18
18
22
12
10
kbg
BLUE PRINT
TWf
M
gF II
gF I
bkhj
kbgf
mj
Knowledge
24
17
34
23
48
34
38
26
144
100
K
j
Understanding
U
Ms
Application
A
Mw
Skill
S
bkhj
20
16
mfkL - kbg gL
1.
brKiw g (Practicals)
(ghl myFfUJ)
2.
3.
4.
fUjuF
i) dho dh f (3)
ii) fjkw braghLf VnjD xW (2)
5.
dh t jahj
i) gghl ghlfSF
ii) ts ghl myFf VnjD xwDF
bkhj
25
208
Ma gla nj
Kjyh ML
kh dhjh - I
neu : 3 k neu
kbgf : 100
- m
20 x 2 = 40
1.
a vKiwid g WF tiuf.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
5 x 4 = 20
5 x 4 = 20
2 x 10 = 20
211
Ma gla nj
Kjyh ML
kh dhjh - II
neu : 3 k neu
kbgf : 100
- m
20 x 2 = 40
2.
vw v g WF vGJf ?
3.
4.
5.
6.
7.
Hl gF gu vd ?
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
28. %f :
gF - II
IJ dhfSF kL ilaf
29.
5 x 4 = 20
x
= 7 v x y 3 vd nekiw Ugz _y %f.
=
y
x+ y 4
2 x 10 = 20
214
215
9
9
9
9
20
19
17
18
16
tF
I - VIII IX - X
tF
15
9
9
9
9
14
13
12
11
10
dh v
myF
dhjh - Kf ((Profile)
10
216
4
tF
tF
9
9
I - VIII IX - X
2
9
9
9
38M
38m
37M
37m
bkhj
36
9
1
35
34
33
32
31
30
29
28
27
26
25
24
23
22
21
dh v
myF
dhjh - Kf ((Profile)
10
brKiw g
tF I Kj IV tius fjwf xgil / bjhlg brj.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
v ts g fLiu vGJj.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
brbjhF jahj.
19.
20.
fiybrhf
myF 1
Astronomer
tha z
Astronomial Observatory
thdhuh iya
Mathematical Astronomy
Astronomy
thda
Indeterminate
njubgwhjJ
Manuscript copy
ifbaGJu
Kgkhz toa
Perfect Number
bra v
Logarithmic- table
klif mltiz
Clay Tablet
fk jfL
Conics
T btof
Linear Equation
nea rkghL
Binomial Theorem
<UWnjw
Huerstic Thinking
M jid
Laws of Logic
jf f
Linguistics
bkha
Scrap Book
br bjhF
Trigonometric Function
nfhz rhf
myF -2
Algebraic Numbers
mwk vf
Arithmetic Operations
va mogil braf
Boundary
viy
218
Calculus
E fj
Circular Constant
tl kh
Complex Numbers
fybgf
Composite Numbers
gF vf
Countable
vljf
Countably finite
KoW vljf
Countably Infinite
Kowh vzljf
Counting Numbers
vQ vf
Divident
tFgL v
Divisor
Even Numbers
uil vf
Finite
vyla (KoW)
Indeterminate
njubgwhj
Infinity
Ko
Integers
Irrational Numbers
jKwh vf
Lower bound
viy
Natural Numbers
a vf
Non-negative Integers
Fiwaw KG vf
not permitted
mDkfglhj
Numbers Set
v fz
Odd Numbers
xiwgil vf
Order Relation
tirg
Positive Integers
if KG vf
219
Prime Numbers
gfh vf
Quotient
<
Rational Numbers
jKW vf
Real line
bkba nfhL
Real Numbers
bkbaf
Remainder
Symbol
FpL
Transcendental
Miy v
Uncountable
vljfjy
Undefined
tiuaWfglhj
Upper bound
nk viy
Venn Diagram
btgl
Whole Numbers
Fiwaw KG vf
myF -3
BCE
CE
Comman Era
Circular Measure
tl msit
Cubic Measures
Kgo msitf
tisgu
Curved Surface
tisjs bghUf
Degrees
ghif
Displacement
lbga
wgu
Light Year
x ML
Linear Measures
xUgo msitf
220
Logarithm
klif
Plane Surface
rkjs bghUf
Radian Measure
nuoa msit
Solar Calendar
Nafhyl
Square Measures
Ugo msitf
Standard Pieces
rk JLf
bkhj wgu
Weight
vil
myF -4
Axioms
ciunfhf
Calculus
Efj
Congruent
Deduction
cjWt
Function
rh
Literacy
vGj
Location
lkhd l
locus
akghij
Postulates
monfhf
Potteries
jhf
Similar
tobthj
Skew Lines
xUjs mikahnfhLf
Space
TWbt
Symmetry
rk
Kgkhz mRf
Triangle inequality
Knfhz rk
mDkfglhj bra
221
myF -5
Abstraction
fUa iy (Eikahf)
Affective Learning
grh fw
Analysis
gFj
Analyze
gFjhj
Application
Ms
Apply
gagLJj
Area
gu
Checking
rghj
Cognitive Learning
mrh fw
Comprehension
Conceptual Knowledge
fUjhf m
Concrete
fhiy
Co-ordinating
xUizj
Create
gilj
Designing
totikj
Detecting
fLoj
Evaluate
ghj
Evaluation
kLj
Factual Knowledge
cik mj
Generating
cUthFj
Hypothesising
mDkhj
Inequality
xik (m) rk
Integers
Irrational Number
jKwh v
Knowledge
mj
222
Logical Structure
Meta Cognition
mJbfhS m
Model
kh
Monitering
ffhj / tfhLj
Multiples
klFf
Precision
Procedural Knowledge
brayhf m
Producing
cUthFj
Psychomotor Learning
cl af rh fw
Rational Number
jKW v
Remember
idF bfhzj
Standardized
ju thj
Structuring
mikf
Symbolic
LFahd
Synthesis
bjhFj
Terms
cWf
Understand
J bfhSj
myF -6
4 Step Process type
Abstractness
fUa (Ek)
Attitude
kdghF
Check list
rghF goa
Check
rghj
Competencies
wf
Compute
fzL
Decide what to do
vd brtbjW KobtL
223
Guess
Guidance
tfhLj
Information
jftf
Logical
jUf (m) jf
Look back
ghit
Make a table
goaiy cUthFj
Manipulatives to be developed
f wikahf ifahtJ
jftiy xGFgLJj
Pattern
mik
cfis lLj
fzFfhd it ll
th Kiw
fzif goJgh
xGfhd lf rh
tfhLj cf
Schematic Representaions
tiugl Ff
Steps
goiyf
Try it
Ka brj
fzif J bfhSj
myF -7
Background Voice
d sf ciu
tiufiy r mik
Column
Composite Number
gF v
e - Graphic Oraganizer
tiufiy mik
Educationist
fahs
224
facilitator
VJths
Graphic Organizer
tiufiy mik
tiufiy m mik
Prime Number
gfh v
Row
iu
myF -8
Active Learning Strategy
gnfW fw Kiw
Clues
Ff
Mftkhd fw Kiw
gtFd FG
Friends Group
eFG
Keywords Strategy
Ka thij c
Letter Strategy
vGJ c
Partner Learning
gnf fw
Password Strategy
xj xir c
Peer Education
xghFG f
Peer Group
xghFG
Peer Tutoring
xghFG fj
xthFG
myF -9
Achievement Chart
wdilgoa
Change Questions
Combine Questions
iz fzFf
225
Comparing Questions
xL fzFf
Decipher
tif khWj
f gj
Flexibility
be jik
Health Chart
Rfhjhu F
Interpret
jhiy fUgyif
Personality
MSikw
Respond
gyj
Role play
eoJfhl
Weather Chart
fhyiy mltiz
myF -10
Autism
Concrete Object
gUbghU
Dyscalculia
vz FiwghL
Dyslexia
vGj FiwghL
Genius
wikahdt
Hyper Activity
Operation
bra
Percentage
GfhL
Place Value
lk
Three Dimension
Kgkhz
226
nknfh f
1.
Mathematics and its History (Second Edition), John Still will, Springer
International Edition
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10. Active Assessment. : David Fulton in Association with Millgate House Publishers, Naylor, S., Keogh, B. and Goldsworthy, A. London .
11. Mastery of Teaching Skills, Discovery Publishing, New Delhi, SBJR Chowdary
Nagaeswararao and D. Bhaskarea Roa, (2004)
12. Methods and Techniques of Teaching. Sonali Publications, New Delhi,
Singamanenai Nageswara Rao, Peethala Sreedhar, Diyumarti Bhaskara Rao
(2004)
13. Successful Teaching in Secondary Schools Eurasia Publishing House Pvt Limited,
New Delhi, Sterling. G. Callahan
14. 1000 Ideas for Primary Science. Lodon : Hodder & Stoughton Wood, D. (1998)
15. sfa Kjyh ML fa kL - 2006. jehL wj
iy gfiyfHf, fa g, bjhEg f tshf, o,
brid -25
227