Vremenski promenljive struje

33

Vremenski promenljive struje

34

TROFAZNI SISTEMI
e(t) A
+ +

eA(t) eB (t) eC(t) U AB UA U BC

e A (t ) + e B (t ) + eC (t ) = 0 EC

B C N UC

U CA 2

2 3

2 3

EA

UB EB

2 3

ematski prikaz polifaznog generatora sa tri faze. Definicija faznih i medufaznih napona. Prikljucci A, B, C faze generatora. N neutralni prikljucak ili nula. Fazni napon napon izmedu faze i nule: U A, U B, UC. Medufazni napon napon izmedu dve faze: UAB, UBC, UCA . Monofazni prijemnici. Trofazni prijemnici. Trofazne mree. Tvorac polifaznih sistema je Nikola Tesla. On je u svojim patentima iz 1887. i 1888. godine detaljno opisao polifazne sisteme, njihovu realizaciju i nacin koricenje. Simetricni polifazni sistemi. Fazni naponi su prostoperiodicne funkcije vremena iste ucestanosti i amplitude, a medusobno su fazno pomereni za 2/m. m=broj faza. 3 1
S

Trenutne vrednosti ems faza trofaznog generatora (levo) i njihov fazorski dijagram (desno).
+

A
+

A EB
+

EA
+

EA N
+

EC

EB

B C

B EC C

Veza namotaja trofaznog generatora u zvezdu.

+

Veza namotaja trofaznog generatora u trougao. A U CA UC U AB

2
1 N
r M meh

EA
1 2 2 3 3
+

UA
+

U AB U CA N U BC UB UC B C UB U BC UA 6

1 3

UA

UB
2 3

UC
2 3

EC

EB

U B = U Ae

U C = U Be

ematski prikaz preseka trofaznog generatora. Namotaji faza generatora i njihovi naponi.

Fazni i medufazni naponi generatora vezanog u zvezdu i njihov fazorski dijagram.

Vremenski promenljive struje

35

Vremenski promenljive struje

36

Veza izmedu faznih i medufaznih napona trofaznog generatora. U CA UC U AB

6 j 2 3

ANALIZA SIMETRICNIH TROFAZNIH SISTEMA E1

+

U AB = U A U B = U A (1 e
UA UB U BC 6

Zg Zg Zg

1 2 3 0

Zl Zl Zl ZN

1 2 3 0

I1 I2 I3 IN

U AB = 3U A e U BC = U AB e U CA = U BC e

E2 0 E3
+ +

Z Z

2 j 3 2 3

Prikljucivanje prijemnika na trofaznu mreu. A B C N Simetric an trofazni prijemnik vezan u zvezdu. Reimo mreu primenom metode potencijala cvorova.

(3Y e +Y 0 )V 0' = E1Y e + E2 Y e + E3Y e = Y e (E1 + E 2 + E3 ) = 0 Ze = Z g + Zl + Z Ye = 1 Ze V O' = V O = 0

I1 =
A A B C B C B C A C A B A B C

E1 Ze

I2 =

E2 Ze
j

I3 =
2 3

E3 Ze
j 4 3

I N = I1 + I2 + I 3 = 0
E3 I3

E I 1 = 1 e j Ze
Zg

I 2 = I 1e

I 3 = I 1e

Zl

1 Z

E1 I1 I2 E2 I1

ematski prikaz stuba dalekovoda sa faznim provodnicima.

Simetriranje trofaznog voda ukrtanjem faznih provodnika.

E1 0

Vremenski promenljive struje

37

Vremenski promenljive struje

38

Reavanje trofazne simetricne mree svodenjem na jednu fazu. E1

+

SNAGA TROFAZNIH PRIJEMNIKA I GENERATORA Moe se pokazati da je trenutna snaga simetricnog trofaznog prijemnika i simetricnog trofaznog generatora konstantna.

Zg Zg Zg

1 2 3 0

Zl Zl Zl ZN

I1 Z

1 I 12 2 Z I 23 3 I 31

E2 0 E3
+ +

I2

p(t ) = p1 ( t ) + p2 (t ) + p3 ( t ) = u1 ( t )i1 (t ) + u2 (t ) i2 (t ) + u3 (t )i3 (t ) p1 (t ) = 2U1 2I 1 cos t cos(t ) 2 2 p2 (t ) = 2U1 2 I1 cos(t ) cos(t ) 3 3 4 4 p3 ( t ) = 2U1 2 I1 cos(t ) cos(t ) 3 3 1 [cos( + ) + cos( )] 2 p1 (t ) = U1 I1 cos + U1 I1 cos( 2t ) 4 p2 ( t ) = U1 I 1 cos + U1 I 1 cos( 2t ) 3 8 p2 (t ) = U1 I 1 cos + U1 I 1 cos( 2t ) 3 cos cos = p p (t ) = 3U1 I 1 cos pg (t ) = 3U1 I1 cos

I3 Z

0 Simetrican trofazni prijemnik vezan u trougao. E1

+

Zg Zg Zg

1 2 3 0

Zl Zl Zl

1 2 3

Z /3

I1
+

Zg 1 E1
0

Zl

1 Z 3

E2 E3

Z /3 I2 Z / 3 I3

I1

Z N 0 Simetrican trofazni prijemnik vezan u trougao se, najpre, transfigurie u ekvivalentnu zvezdu a zatim svede na jednu fazu. E1 I1 = Z g + Zl + Z /3 I3
j 4 3
6

Snaga svake faze (pojedinacno) menja se sa vremenom na isti nacin kao i snaga monofaznog prijemnika (generatora). Aktivna i reaktivna snaga sve tri faze prijemnika (generatora) su iste i jednake U I1 cos , odnosno, U1 I1 sin. Stoga je: 1

I 2 = I 1e
Z I 12 = I 12 =

2 3

I 3 = I 1e

I 31
j

I 23 I 12

Z Z (I1 I 2 ) = 3 3 I 1 j 6 e 3
j 2 3

3 I 1e 3 I 12 e
j

I12

P = 3U f I 1 cos P = 3UI1 cos

Q = 3U f I 1 sin Q = 3UI1 sin S = 3U 12 I * 12

I1 =

I2
j 4 3

I 23 = I 12 e

I 31 = I 12 e

I 23

I 31

I1

S = 3U 1 I * 1

Vremenski promenljive struje

39

Vremenski promenljive struje

40

Poredenje trofaznog i jednofaznog sistema za prenos el. energije.

OBRTNO MAGNETSKO POLJE DOBIJENO UZ POMOC DVOFAZNOG I TROFAZNOG SISTEMA STRUJA

TROFAZNI TRANSFORMATORI N a a A A a b c S c c C C Ilustracija definicije obrtnog magnetskog polja i principa rada sinhronog motora. y i1 (t ) r B2 (t ) r Br (t ) r B1 (t) i1 (t ) i2 (t ) N S

r F2

r B

r n

r F1 Uz objanjenje principa rada asinhronog motora.

B B b ematski prikaz trofaznog transformatora. b U a = jna U b = jnb a + b + c = 0

Generator Dalekovod Dalekovod Distribucija

U c = jn c

B x (t ) = B1 (t ) = Bm cos t B y (t ) = B12 (t ) = Bm sin t

2 2 Br (t ) = B x (t ) + B y (t ) = B m

a i2 (t)

tg =

B y (t ) = tgt Bx (t)

= t

b ematski prikaz i matematicko objanjenje dobijanja obrtnog magnetskog polja pomocu dve struje fazno pomerene za /2. R I L
U 2 = j LI

Trofazni transformator realizovan u uz pomoc tri monofazna. Malim slovima oznaceni niskonaponski prikljucci a velikim vis okonaponski.

U 1 = RI

Objanjenje kako se mogu dobiti dva napona fazno pomerena za /2.

Vremenski promenljive struje

41

Vremenski promenljive struje

42

y 2 r B1(t ) 3

ELEMENTI MERENJA U KOLIMA PROSTOPERIODICNE STRUJE

Wm (t ) = 1 2 1 2 L1i1 + L2i2 + L12i1i2 2 2

r B2 (t) 1 r B3 (t )

r Br (t ) 1 x

Momenat magnetskih sila: M (t ) = dWm dL12 = i1i2 d d

Skretanje instrumenta: i1 ( t ) 2 Skica tri prostorno pomerena elektromagneta za dobijanje obrtnog magnetskog polja uz pomoc trofaznog sistema struja. Bx (t) = B1 (t ) B2 (t) cos 1 B3 (t) cos = B1 (t) [ B2 (t) + B3 (t)] 3 3 2 B2 (t ) + B3 (t ) = B1 (t) 3 3 B1 (t) = Bm cost 2 2 3 i2 (t ) K Skica elektrodinamickog mernog instrumenta. 1 M (t )dt T 0 1T i1i2 dt T 0
T

K1

Kad se koristi kao ampermetar (ili voltmetar) i1 (t)=i2(t) pa je K1 IA = I 1 2 i dt T 0 UV = U

T

Bx (t) = By (t ) = B2 (t ) cos

KI 2

B3 (t ) cos = [B2 (t ) B3 (t )]cos 6 6 6 B2 (t ) B3 (t ) = 3Bm cos( t / 2) B3 3 By (t ) = Bm sin t 2 3 B 2 m B2

Elektrodinamicki ampermetar (voltmetar) meri efektivnu vrednost prostopriodicne struje (napona).

Kada se koristi kao vatmetar i1 =i(t) a i =ku(t), i ta da je skretanje: 2 B1 I W U Z K1 1T iudt T 0 KUI cos PW = Re U w I * w

Br (t) = B 2 (t ) + B 2 (t) = x y tg = B y (t ) = tgt Bx (t)

= t

B2 B3

PW = UI cos

Prikljucen na prijemnik prostoperiodicne struje, kao na slici, vatmetar meri njegovu aktivnu snagu.

Vremenski promenljive struje

43

Vremenski promenljive struje

44

Merenje aktivne snage trofaznog prijemnika sa tri prikljucka uz pomoc dva vatmetra (Aronova sprega).

Merenje impedanse Vitstonovim mostom. Z1 I1

V

Z2 I2 I

Uslovi ravnotee mosta. UV = 0 I =0 I1 = I 2 I3 = I4 Z1 I1 = Z 3 I3 Z2 I2 = Z4I4 Z1 Z 3 = Z2 Z4 Z 1Z 4 = Z 2 Z 3

I3 U3 1 I2 2 I3 3
W2

I1
W1

U1 I1 I2 U2 U 23 Pw1 = Re U 12 I U 13

I3 Z3

I4 Z4 E,

PRIJEMNIK

Z x = Z1 =

Z 2Z 3 Z4

Z Z Re {Z x } = Rx = Re 2 3 Z4 Z2Z3 Z4 Zx = Z 2 Z3 Z4

Z Z Im {Z x } = X x = Im 2 3 Z4 x = 2 + 3 4

Z x = Z1 =

* 1

} }

Pw 2 = Re U 23 I 2
*

= UI cos( U 12 , I 1 ) = UI cos( ) 6 = UI cos( U 23 , I 2 ) = UI cos( + ) 6 + UI sin sin 6 6 UI sin sin 6 6

Lx Rx V C4

R2

R1 V

C2 R2 C4

Pw1 = UI cos cos Pw 2 = UI cos cos

R3 U

R4

R3 U

R4

= 3UI cos 6 Pw 2 Pw 1 = 2UI sin sin = UI sin 6 Pw1 + Pw 2 = 2UI cos cos P = Pw1 + Pw 2 Q = 3 ( Pw2 Pw1 )

Maksvelov most za merenje impedanse kalema.

Z
x

Vin-Robinsonov most za merenje ucestanosti napona U.

R1 1 1 = (R2 j )( + j C 4 ) R3 C2 R4 R1 R C = 2 + 4 R3 R4 C2 = C 4R2 1 = 0 C 2R4

= R 2R3 (

1 + j C 4 ) R4

Rx =

R2 R3 R4

L x = R 2 R 3C 4

1 R 2 R 4C 2 C 4