50 bi ton hnh hc lp 9

1
50 bi ton hnh hc lp 9

Bi 1. Cho tam gic ABC c ba gc nhn ni tip ng trn (O). Cc ng cao AD, BE, CF ct nhau ti
H v ct ng trn (O) ln lt ti M,N,P.
Chng minh rng:
1. T gic CEHD, ni tip .
2. Bn im B,C,E,F cng nm trn mt ng trn.
3. AE.AC = AH.AD; AD.BC = BE.AC.
4. H v M i xng nhau qua BC.
5. Xc nh tm ng trn ni tip tam gic DEF.
Li gii:
1. Xt t gic CEHD ta c:
CEH = 90
0
( V BE l ng cao)
CDH = 90
0
( V AD l ng cao)
=> CEH + CDH = 180
0


H
(
(
2
-
-
2
1
1
1 P
N
F
E
M
D
C B
A
O

M CEH v CDH l hai gc i ca t gic CEHD , Do CEHD l t gic ni tip
2. Theo gi thit: BE l ng cao => BE AC => BEC = 90
0
.
CF l ng cao => CF AB => BFC = 90
0
.
Nh vy E v F cng nhn BC di mt gc 90
0
=> E v F cng nm trn ng trn ng knh BC.
Vy bn im B,C,E,F cng nm trn mt ng trn.
3. Xt hai tam gic AEH v ADC ta c: AEH = ADC = 90
0
; l gc chung
=> AEH ADC =>
AC
AH
AD
AE
= => AE.AC = AH.AD.
* Xt hai tam gic BEC v ADC ta c: BEC = ADC = 90
0
; C l gc chung
=> BEC ADC =>
AC
BC
AD
BE
= => AD.BC = BE.AC.
4. Ta c C
1
= A
1
( v cng ph vi gc ABC)
C
2
= A
1
( v l hai gc ni tip cng chn cung BM)
=> C
1
= C
2
=> CB l tia phn gic ca gc HCM; li c CB HM => CHM cn ti C
=> CB cng l ng trung trc ca HM vy H v M i xng nhau qua BC.
5. Theo chng minh trn bn im B,C,E,F cng nm trn mt ng trn
=> C
1
= E
1
( v l hai gc ni tip cng chn cung BF)
Cng theo chng minh trn CEHD l t gic ni tip
C
1
= E
2
( v l hai gc ni tip cng chn cung HD)
E
1
= E
2
=> EB l tia phn gic ca gc FED.
Chng minh tng t ta cng c FC l tia phn gic ca gc DFE m BE v CF ct nhau ti H do H l
tm ng trn ni tip tam gic DEF.
Bi 2. Cho tam gic cn ABC (AB = AC), cc ng cao AD, BE, ct nhau ti H. Gi O l tm ng trn
ngoi tip tam gic AHE.
1. Chng minh t gic CEHD ni tip .
2. Bn im A, E, D, B cng nm trn mt ng trn.
3. Chng minh ED =
2
1
BC.
4. Chng minh DE l tip tuyn ca ng trn (O).
5. Tnh di DE bit DH = 2 Cm, AH = 6 Cm.
Li gii:
1. Xt t gic CEHD ta c:
CEH = 90
0
( V BE l ng cao)


H
1
3
2
1
1
O
E
D
C
B
A
50 bi ton hnh hc lp 9

2
CDH = 90
0
( V AD l ng cao)
=> CEH + CDH = 180
0

M CEH v CDH l hai gc i ca t gic CEHD , Do CEHD l t gic ni tip
2. Theo gi thit: BE l ng cao => BE AC => BEA = 90
0
.
AD l ng cao => AD BC => BDA = 90
0
.
Nh vy E v D cng nhn AB di mt gc 90
0
=> E v D cng nm trn ng trn ng knh AB.
Vy bn im A, E, D, B cng nm trn mt ng trn.
3. Theo gi thit tam gic ABC cn ti A c AD l ng cao nn cng l ng trung tuyn
=> D l trung im ca BC. Theo trn ta c BEC = 90
0
.
Vy tam gic BEC vung ti E c ED l trung tuyn => DE =
2
1
BC.
4. V O l tm ng trn ngoi tip tam gic AHE nn O l trung im ca AH => OA = OE => tam
gic AOE cn ti O => E
1
= A
1
(1).
Theo trn DE =
2
1
BC => tam gic DBE cn ti D => E
3
= B
1
(2)
M B
1
= A
1
( v cng ph vi gc ACB) => E
1
= E
3
=> E
1
+ E
2
= E
2
+ E
3

M E
1
+ E
2
= BEA = 90
0
=> E
2
+ E
3
= 90
0
= OED => DE OE ti E.
Vy DE l tip tuyn ca ng trn (O) ti E.
5. Theo gi thit AH = 6 Cm => OH = OE = 3 cm.; DH = 2 Cm => OD = 5 cm. p dng nh l Pitago cho
tam gic OED vung ti E ta c ED
2
= OD
2
OE
2
ED
2
= 5
2
3
2
ED = 4cm

Bi 3 Cho na ng trn ng knh AB = 2R. T A v B k hai tip tuyn Ax, By. Qua im M thuc
na ng trn k tip tuyn th ba ct cc tip tuyn Ax , By ln lt C v D. Cc ng thng AD v
BC ct nhau ti N.
1. Chng minh AC + BD = CD.
2. Chng minh COD = 90
0
.
3. Chng minh AC. BD =
4
2
AB
.
4. Chng minh OC // BM
5. Chng minh AB l tip tuyn ca ng trn ng knh CD.
6. Chng minh MN AB.
7. Xc nh v tr ca M chu vi t gic ACDB t gi tr nh nht.
Li gii:

/
/
y
x
N
C
D
I
M
B
O A
1. Theo tnh cht hai tip tuyn ct nhau ta c: CA = CM; DB = DM => AC + BD = CM + DM.
M CM + DM = CD => AC + BD = CD
2. Theo tnh cht hai tip tuyn ct nhau ta c: OC l tia phn gic ca gc AOM; OD l tia phn
gic ca gc BOM, m AOM v BOM l hai gc k b => COD = 90
0
.
3. Theo trn COD = 90
0
nn tam gic COD vung ti O c OM CD ( OM l tip tuyn ).
p dng h thc gia cnh v ng cao trong tam gic vung ta c OM
2
= CM. DM,
M OM = R; CA = CM; DB = DM => AC. BD =R
2
=> AC. BD =
4
2
AB
.
4. Theo trn COD = 90
0
nn OC OD .(1)
Theo tnh cht hai tip tuyn ct nhau ta c: DB = DM; li c OM = OB =R => OD l trung trc ca BM
=> BM OD .(2). T (1) V (2) => OC // BM ( V cng vung gc vi OD).
5. Gi I l trung im ca CD ta c I l tm ng trn ngoi tip tam gic COD ng knh CD
c IO l bn knh.
50 bi ton hnh hc lp 9

3
Theo tnh cht tip tuyn ta c AC AB; BD AB => AC // BD => t gic ACDB l hnh thang. Li
c I l trung im ca CD; O l trung im ca AB => IO l ng trung bnh ca hnh thang ACDB
=> IO // AC , m AC AB => IO AB ti O => AB l tip tuyn ti O ca ng trn ng knh CD
6. Theo trn AC // BD =>
BD
AC
BN
CN
= , m CA = CM; DB = DM nn suy ra
DM
CM
BN
CN
=
=> MN // BD m BD AB => MN AB.
7. ( HD): Ta c chu vi t gic ACDB = AB + AC + CD + BD m AC + BD = CD nn suy ra chu vi
t gic ACDB = AB + 2CD m AB khng i nn chu vi t gic ACDB nh nht khi CD nh nht , m CD
nh nht khi CD l khong cch gi Ax v By tc l CD vung gc vi Ax v By. Khi CD // AB => M
phi l trung im ca cung AB.
Bi 4 Cho tam gic cn ABC (AB = AC), I l tm ng trn ni tip, K l tm ng trn bng tip gc
A , O l trung im ca IK.
1. Chng minh B, C, I, K cng nm trn mt ng trn.
2. Chng minh AC l tip tuyn ca ng trn (O).
3. Tnh bn knh ng trn (O) Bit AB = AC = 20 Cm, BC = 24 Cm.
Li gii: (HD)
1. V I l tm ng trn ni tip, K l tm ng trn bng tip
gc A nn BI v BK l hai tia phn gic ca hai gc k b nh B
Do BI BK hayIBK = 90
0
.
Tng t ta cng c ICK = 90
0
nh vy B v C cng nm trn
ng trn ng knh IK do B, C, I, K cng nm trn mt ng trn.
2. Ta c C
1
= C
2
(1) ( v CI l phn gic ca gc ACH.
C
2
+ I
1
= 90
0
(2) ( v IHC = 90
0
).


o
1
2
1
H
I
C
A
B
K
I
1
= ICO (3) ( v tam gic OIC cn ti O)
T (1), (2) , (3) => C
1
+ ICO = 90
0
hay AC OC. Vy AC l tip tuyn ca ng trn (O).
3. T gi thit AB = AC = 20 Cm, BC = 24 Cm => CH = 12 cm.
AH
2
= AC
2
HC
2
=> AH =
2 2
12 20 = 16 ( cm)
CH
2
= AH.OH => OH =
16
12
2 2
=
AH
CH
= 9 (cm)
OC = 225 12 9
2 2 2 2
= + = + HC OH = 15 (cm)

Bi 5 Cho ng trn (O; R), t mt im A trn (O) k tip tuyn d vi (O). Trn ng thng d ly
im M bt k ( M khc A) k ct tuyn MNP v gi K l trung im ca NP, k tip tuyn MB (B l tip
im). K AC MB, BD MA, gi H l giao im ca AC v BD, I l giao im ca OM v AB.
1. Chng minh t gic AMBO ni tip.
2. Chng minh nm im O, K, A, M, B cng nm trn mt
ng trn .
3. Chng minh OI.OM = R
2
; OI. IM = IA
2
.
4. Chng minh OAHB l hnh thoi.
5. Chng minh ba im O, H, M thng hng.
6. Tm qu tch ca im H khi M di chuyn trn ng thng d
Li gii:
1. (HS t lm).
2. V K l trung im NP nn OK NP ( quan h ng knh

d
H
I
K
N
P
M
D
C
B
A
O
V dy cung) => OKM = 90
0
. Theo tnh cht tip tuyn ta c OAM = 90
0
; OBM = 90
0
. nh vy K,
A, B cng nhn OM di mt gc 90
0
nn cng nm trn ng trn ng knh OM.
Vy nm im O, K, A, M, B cng nm trn mt ng trn.
50 bi ton hnh hc lp 9

4
3. Ta c MA = MB ( t/c hai tip tuyn ct nhau); OA = OB = R
=> OM l trung trc ca AB => OM AB ti I .
Theo tnh cht tip tuyn ta c OAM = 90
0
nn tam gic OAM vung ti A c AI l ng cao.
p dng h thc gia cnh v ng cao => OI.OM = OA
2
hay OI.OM = R
2
; v OI. IM = IA
2
.
4. Ta c OB MB (tnh cht tip tuyn) ; AC MB (gt) => OB // AC hay OB // AH.
OA MA (tnh cht tip tuyn) ; BD MA (gt) => OA // BD hay OA // BH.
=> T gic OAHB l hnh bnh hnh; li c OA = OB (=R) => OAHB l hnh thoi.
5. Theo trn OAHB l hnh thoi. => OH AB; cng theo trn OM AB => O, H, M thng hng( V
qua O ch c mt ng thng vung gc vi AB).
6. (HD) Theo trn OAHB l hnh thoi. => AH = AO = R. Vy khi M di ng trn d th H cng di ng
nhng lun cch A c nh mt khong bng R. Do qu tch ca im H khi M di chuyn trn ng
thng d l na ng trn tm A bn knh AH = R

Bi 6 Cho tam gic ABC vung A, ng cao AH. V ng trn tm A bn knh AH. Gi HD l
ng knh ca ng trn (A; AH). Tip tuyn ca ng trn ti D ct CA E.
1. Chng minh tam gic BEC cn.
2. Gi I l hnh chiu ca A trn BE, Chng minh rng AI = AH.
3. Chng minh rng BE l tip tuyn ca ng trn (A; AH).
4. Chng minh BE = BH + DE.
Li gii: (HD)
1. AHC = ADE (g.c.g) => ED = HC (1) v AE = AC (2).
V AB CE (gt), do AB va l ng cao va l ng trung tuyn
ca BEC => BEC l tam gic cn. => B
1
= B
2


2
1
I
E
H
D
C
A
B
2. Hai tam gic vung ABI v ABH c cnh huyn AB chung, B
1
= B
2
=> AHB = AIB
=> AI = AH.
3. AI = AH v BE AI ti I => BE l tip tuyn ca (A; AH) ti I.
4. DE = IE v BI = BH => BE = BI+IE = BH + ED
Bi 7 Cho ng trn (O; R) ng knh AB. K tip tuyn Ax v ly trn tip tuyn mt im P sao
cho AP > R, t P k tip tuyn tip xc vi (O) ti M.
1. Chng minh rng t gic APMO ni tip c mt ng trn.
2. Chng minh BM // OP.
3. ng thng vung gc vi AB O ct tia BM ti N. Chng
minh t gic OBNP l hnh bnh hnh.
4. Bit AN ct OP ti K, PM ct ON ti I; PN v OM ko di ct
nhau ti J. Chng minh I, J, K thng hng.
Li gii:
1. (HS t lm).
2. Ta c ABM ni tip chn cung AM; AOM l gc tm
chn cung AM => ABM =
2
AOM
(1) OP l tia phn gic AOM
( t/c hai tip tuyn ct nhau ) => AOP =
2
AOM
(2)
T (1) v (2) => ABM = AOP (3)

X
( (
2
1
1 1
K
I
J
M
N
P
A
B
O
M ABM v AOP l hai gc ng v nn suy ra BM // OP. (4)
3. Xt hai tam gic AOP v OBN ta c : PAO=90
0
(v PA l tip tuyn ); NOB = 90
0
(gt NOAB).
=> PAO = NOB = 90
0
; OA = OB = R; AOP = OBN (theo (3)) => AOP = OBN => OP = BN (5)
T (4) v (5) => OBNP l hnh bnh hnh ( v c hai cnh i song song v bng nhau).
4. T gic OBNP l hnh bnh hnh => PN // OB hay PJ // AB, m ON AB => ON PJ
50 bi ton hnh hc lp 9

5
Ta cng c PM OJ ( PM l tip tuyn ), m ON v PM ct nhau ti I nn I l trc tm tam gic POJ. (6)
D thy t gic AONP l hnh ch nht v c PAO = AON = ONP = 90
0
=> K l trung im
ca PO ( t/c ng cho hnh ch nht). (6)
AONP l hnh ch nht => APO = NOP ( so le) (7)
Theo t/c hai tip tuyn ct nhau Ta c PO l tia phn gic APM => APO = MPO (8).
T (7) v (8) => IPO cn ti I c IK l trung tuyn ng thi l ng cao => IK PO. (9)
T (6) v (9) => I, J, K thng hng.
Bi 8 Cho na ng trn tm O ng knh AB v im M bt k trn na ng trn ( M khc A,B).
Trn na mt phng b AB cha na ng trn k tip tuyn Ax. Tia BM ct Ax ti I; tia phn gic ca
gc IAM ct na ng trn ti E; ct tia BM ti F tia BE ct Ax ti H, ct AM ti K.
1) Chng minh rng: EFMK l t gic ni tip.
2) Chng minh rng: AI
2
= IM . IB.
3) Chng minh BAF l tam gic cn.
4) Chng minh rng : T gic AKFH l hnh thoi.
5) Xc nh v tr M t gic AKFI ni tip c mt ng trn.
Li gii:
1. Ta c : AMB = 90
0
( ni tip chn na ng trn )
=> KMF = 90
0
(v l hai gc k b).
AEB = 90
0
( ni tip chn na ng trn )
=> KEF = 90
0
(v l hai gc k b).
=> KMF + KEF = 180
0
. M KMF v KEF l hai gc i
ca t gic EFMK do EFMK l t gic ni tip.

X
2
1
2 1
E
K
I
H
F
M
B O A
2. Ta c IAB = 90
0
( v AI l tip tuyn ) => AIB vung ti A c AM IB ( theo trn).
p dng h thc gia cnh v ng cao => AI
2
= IM . IB.
3. Theo gi thit AE l tia phn gic gc IAM => IAE = MAE => AE = ME (l do )
=> ABE =MBE ( hai gc ni tip chn hai cung bng nhau) => BE l tia phn gic gc ABF. (1)
Theo trn ta c AEB = 90
0
=> BE AF hay BE l ng cao ca tam gic ABF (2).
T (1) v (2) => BAF l tam gic cn. ti B .
4. BAF l tam gic cn. ti B c BE l ng cao nn ng thi l ng trung tuyn => E l trung
im ca AF. (3)
T BE AF => AF HK (4), theo trn AE l tia phn gic gc IAM hay AE l tia phn gic HAK (5)
T (4) v (5) => HAK l tam gic cn. ti A c AE l ng cao nn ng thi l ng trung tuyn => E
l trung im ca HK. (6).
T (3) , (4) v (6) => AKFH l hnh thoi ( v c hai ng cho vung gc vi nhau ti trung im ca
mi ng).
5. (HD). Theo trn AKFH l hnh thoi => HA // FH hay IA // FK => t gic AKFI l hnh thang.
t gic AKFI ni tip c mt ng trn th AKFI phi l hnh thang cn.
AKFI l hnh thang cn khi M l trung im ca cung AB.
Tht vy: M l trung im ca cung AB => ABM = MAI = 45
0
(t/c gc ni tip ). (7)
Tam gic ABI vung ti A c ABI = 45
0
=> AIB = 45
0
.(8)
T (7) v (8) => IAK = AIF = 45
0
=> AKFI l hnh thang cn (hnh thang c hai gc y bng nhau).
Vy khi M l trung im ca cung AB th t gic AKFI ni tip c mt ng trn.

Bi 9 Cho na ng trn (O; R) ng knh AB. K tip tuyn Bx v ly hai im C v D thuc na
ng trn. Cc tia AC v AD ct Bx ln lt E, F (F gia B v E).
1. Chng minh AC. AE khng i.
2. Chng minh ABD = DFB.
3. Chng minh rng CEFD l t gic ni tip.
50 bi ton hnh hc lp 9

6
Li gii:
1. C thuc na ng trn nn ACB = 90
0
( ni tip chn na
ng trn ) => BC AE.
ABE = 90
0
( Bx l tip tuyn ) => tam gic ABE vung ti B c BC l
ng cao => AC. AE = AB
2
(h thc gia cnh v ng cao ), m AB l
ng knh nn AB = 2R khng i do AC. AE khng i.
2. ADB c ADB = 90
0
( ni tip chn na ng trn ).
=> ABD + BAD = 90
0
(v tng ba gc ca mt tam gic bng 180
0
)(1)
ABF c ABF = 90
0
( BF l tip tuyn ).
=> AFB + BAF = 90
0
(v tng ba gc ca mt tam gic bng 180
0
) (2)
T (1) v (2) => ABD = DFB ( cng ph vi BAD)

D
C
A O B
F
E
X
3. T gic ACDB ni tip (O) => ABD + ACD = 180
0
.
ECD + ACD = 180
0
( V l hai gc k b) => ECD = ABD ( cng b vi ACD).
Theo trn ABD = DFB => ECD = DFB. M EFD + DFB = 180
0
( V l hai gc k b) nn suy
ra ECD + EFD = 180
0
, mt khc ECD v EFD l hai gc i ca t gic CDFE do t gic
CEFD l t gic ni tip.

Bi 10 Cho ng trn tm O ng knh AB v im M bt k trn na ng trn sao cho AM < MB.
Gi M l im i xng ca M qua AB v S l giao im ca hai tia BM, MA. Gi P l chn ng
vung gc t S n AB.
1. Chng minh bn im A, M, S, P cng nm trn mt ng trn
2. Gi S l giao im ca MA v SP. Chng minh rng tam gic
PSM cn.
3. Chng minh PM l tip tuyn ca ng trn .
Li gii:
1. Ta c SP AB (gt) => SPA = 90
0
; AMB = 90
0
( ni tip chn
na ng trn ) => AMS = 90
0
. Nh vy P v M cng nhn AS
di mt gc bng 90
0
nn cng nm trn ng trn ng knh AS.
Vy bn im A, M, S, P cng nm trn mt ng trn.
2. V Mi xng M qua AB m M nm trn ng trn nn M cng
nm trn ng trn => hai cung AM v AM c s o bng nhau

3
(
)
4
3
1
1
)
(
1 2
2
1
1
H O
S'
M'
M
A
B
S
P
=> AMM = AMM ( Hai gc ni tip chn hai cung bng nhau) (1)
Cng v Mi xng M qua AB nn MM AB ti H => MM// SS ( cng vung gc vi AB)
=> AMM = ASS; AMM = ASS (v so le trong) (2).
=> T (1) v (2) => ASS = ASS.
Theo trn bn im A, M, S, P cng nm trn mt ng trn => ASP=AMP (ni tip cng chn AP )
=> ASP = AMP => tam gic PMS cn ti P.
3. Tam gic SPB vung ti P; tam gic SMS vung ti M => B
1
= S
1
(cng ph vi S). (3)
Tam gic PMS cn ti P => S
1
= M
1
(4)
Tam gic OBM cn ti O ( v c OM = OB =R) => B
1
= M
3
(5).
T (3), (4) v (5) => M
1
= M
3
=> M
1
+ M
2
= M
3
+ M
2
m M
3
+ M
2
= AMB = 90
0
nn suy
ra M
1
+ M
2
= PMO = 90
0
=> PM OM ti M => PM l tip tuyn ca ng trn ti M
Bi 11. Cho tam gic ABC (AB = AC). Cnh AB, BC, CA tip xc vi ng trn (O) ti cc im D,
E, F . BF ct (O) ti I , DI ct BC ti M. Chng minh :
1. Tam gic DEF c ba gc nhn.
2. DF // BC. 3. T gic BDFC ni tip. 4.
CF
BM
CB
BD
=
50 bi ton hnh hc lp 9

7
Li gii:
1. (HD) Theo t/c hai tip tuyn ct nhau ta c AD = AF => tam gic ADF
cn ti A => ADF = AFD < 90
0
=> s cung DF < 180
0
=> DEF < 90
0
( v
gc DEF ni tip chn cung DE).
Chng minh tng t ta c DFE < 90
0
; EDF < 90
0
. Nh vy tam gic DEF
c ba gc nhn.
2. Ta c AB = AC (gt); AD = AF (theo trn) =>
AD AF
AB AC
= => DF // BC.
3. DF // BC => BDFC l hnh thang li c B = C (v tam gic ABC cn)
=> BDFC l hnh thang cn do BDFC ni tip c mt ng trn .

M
I
O
F
E
D
C B
A
4. Xt hai tam gic BDM v CBF Ta c DBM = BCF ( hai gc y ca tam gic cn).
BDM = BFD (ni tip cng chn cung DI); CBF = BFD (v so le) => BDM = CBF .
=> BDM CBF =>
CF
BM
CB
BD
=
Bi 12 Cho ng trn (O) bn knh R c hai ng knh AB v CD vung gc vi nhau. Trn on
thng AB ly im M (M khc O). CM ct (O) ti N. ng thng vung gc vi AB ti M ct tip tuyn
ti N ca ng trn P. Chng minh :
1. T gic OMNP ni tip.
2. T gic CMPO l hnh bnh hnh.
3. CM. CN khng ph thuc vo v tr ca im M.
4. Khi M di chuyn trn on thng AB th P chy trn on thng
c nh no.
Li gii:
1. Ta c OMP = 90
0
( v PM AB ); ONP = 90
0
(v NP l tip tuyn ).
Nh vy M v N cng nhn OP di mt gc bng 90
0
=> M v N cng
nm trn ng trn ng knh OP => T gic OMNP ni tip.
2. T gic OMNP ni tip => OPM = ONM (ni tip chn cung OM)
Tam gic ONC cn ti O v c ON = OC = R => ONC = OCN

B' A'
O
P
N
M
D
B
A
C
=> OPM = OCM.
Xt hai tam gic OMC v MOP ta c MOC = OMP = 90
0
; OPM = OCM => CMO = POM li
c MO l cnh chung => OMC = MOP => OC = MP. (1)
Theo gi thit Ta c CD AB; PM AB => CO//PM (2).
T (1) v (2) => T gic CMPO l hnh bnh hnh.
3. Xt hai tam gic OMC v NDC ta c MOC = 90
0
( gt CD AB); DNC = 90
0
(ni tip chn na
ng trn ) => MOC =DNC = 90
0
li c C l gc chung => OMC NDC
=>
CM CO
CD CN
= => CM. CN = CO.CD m CO = R; CD = 2R nn CO.CD = 2R
2
khng i => CM.CN =2R
2

khng i hay tch CM. CN khng ph thuc vo v tr ca im M.
4. ( HD) D thy OMC = DPO (c.g.c) => ODP = 90
0
=> P chy trn ng thng c nh vung gc
vi CD ti D.
V M ch chy trn on thng AB nn P ch chy trn don thng A B song song v bng AB.

Bi 13 Cho tam gic ABC vung A (AB > AC), ng cao AH. Trn na mt phng b BC cha in A
, V na ng trn ng knh BH ct AB ti E, Na ng trn ng knh HC ct AC ti F.
1. Chng minh AFHE l hnh ch nht.
2. BEFC l t gic ni tip.
3. AE. AB = AF. AC.
4. Chng minh EF l tip tuyn chung ca hai na ng trn .
50 bi ton hnh hc lp 9

8
Li gii:
1. Ta c : BEH = 90
0
( ni tip chn nc ng trn )
=> AEH = 90
0
(v l hai gc k b). (1)
CFH = 90
0
( ni tip chn nc ng trn )
=> AFH = 90
0
(v l hai gc k b).(2)
EAF = 90
0
( V tam gic ABC vung ti A) (3)

(
)
1
2
2
1
1
I
F
E
O
2
O
1
H C B
A
1
T (1), (2), (3) => t gic AFHE l hnh ch nht ( v c ba gc vung).
2. T gic AFHE l hnh ch nht nn ni tip c mt ng trn =>F
1
=H
1
(ni tip chn
cung AE) . Theo gi thit AH BC nn AH l tip tuyn chung ca hai na ng trn (O
1
) v (O
2
)
=> B
1
= H
1
(hai gc ni tip cng chn cung HE) => B
1
= F
1
=> EBC+EFC = AFE + EFC
m AFE + EFC = 180
0
(v l hai gc k b) => EBC+EFC = 180
0
mt khc EBC v EFC l hai
gc i ca t gic BEFC do BEFC l t gic ni tip.
3. Xt hai tam gic AEF v ACB ta c A = 90
0
l gc chung; AFE = ABC ( theo Chng
minh trn) => AEF ACB =>
AE AF
AC AB
= => AE. AB = AF. AC.
* HD cch 2: Tam gic AHB vung ti H c HE AB => AH
2
= AE.AB (*)
Tam gic AHC vung ti H c HF AC => AH
2
= AF.AC (**)
T (*) v (**) => AE. AB = AF. AC
4. T gic AFHE l hnh ch nht => IE = EH => IEH cn ti I => E
1
= H
1
.
O
1
EH cn ti O
1
(v c O
1
E vO
1
H cng l bn knh) => E
2
= H
2
.
=> E
1
+ E
2
= H
1
+ H
2
m H
1
+ H
2
= AHB = 90
0
=> E
1
+ E
2
= O
1
EF = 90
0
=> O
1
E EF .
Chng minh tng t ta cng c O
2
F EF. Vy EF l tip tuyn chung ca hai na ng trn .

Bi 14 Cho im C thuc on thng AB sao cho AC = 10 Cm, CB = 40 Cm. V v mt pha ca AB cc
na ng trn c ng knh theo th t l AB, AC, CB v c tm theo th t l O, I, K.
ng vung gc vi AB ti C ct na ng trn (O) ti E. Gi M. N theo th t l giao im ca EA,
EB vi cc na ng trn (I), (K).
1. Chng minh EC = MN.
2. Chng minh MN l tip tuyn chung ca cc na ng
trn (I), (K).
3. Tnh MN.
4. Tnh din tch hnh c gii hn bi ba na ng trn
Li gii:
1. Ta c: BNC= 90
0
( ni tip chn na ng trn tm K)

1
H
1
N
M
C I O K B
E
A
3
2
2
1
1
=> ENC = 90
0
(v l hai gc k b). (1)
AMC = 90
0
( ni tip chn nc ng trn tm I) => EMC = 90
0
(v l hai gc k b).(2)
AEB = 90
0
(ni tip chn na ng trn tm O) hay MEN = 90
0
(3)
T (1), (2), (3) => t gic CMEN l hnh ch nht => EC = MN (tnh cht ng cho hnh ch nht )
2. Theo gi thit EC AB ti C nn EC l tip tuyn chung ca hai na ng trn (I) v (K)
=> B
1
= C
1
(hai gc ni tip cng chn cung CN). T gic CMEN l hnh ch nht nn => C
1
= N
3

=> B
1
= N
3
.(4) Li c KB = KN (cng l bn knh) => tam gic KBN cn ti K => B
1
= N
1
(5)
T (4) v (5) => N
1
= N
3
m N
1
+ N
2
= CNB = 90
0
=> N
3
+ N
2
= MNK = 90
0
hay
MN KN ti N => MN l tip tuyn ca (K) ti N.
Chng minh tng t ta cng c MN l tip tuyn ca (I) ti M,
Vy MN l tip tuyn chung ca cc na ng trn (I), (K).
3. Ta c AEB = 90
0
(ni tip chn nc ng trn tm O) => AEB vung ti A c EC AB (gt)
=> EC
2
= AC. BC EC
2
= 10.40 = 400 => EC = 20 cm. Theo trn EC = MN => MN = 20 cm.
50 bi ton hnh hc lp 9

9
4. Theo gi thit AC = 10 Cm, CB = 40 Cm => AB = 50cm => OA = 25 cm
Ta c S
(o)
= .OA
2
= 25
2
= 625 ; S
(I)
= . IA
2
= .5
2
= 25 ; S
(k)
= .KB
2
= . 20
2
= 400 .
Ta c din tch phn hnh c gii hn bi ba na ng trn l S =
1
2
( S
(o)
- S
(I)
- S
(k)
)
S =
1
2
( 625 - 25 - 400 ) =
1
2
.200 = 100 314 (cm
2
)

Bi 15 Cho tam gic ABC vung A. Trn cnh AC ly im M, dng ng trn (O) c ng knh
MC. ng thng BM ct ng trn (O) ti D. ng thng AD ct ng trn (O) ti S.
1. Chng minh ABCD l t gic ni tip .
2. Chng minh CA l tia phn gic ca gc SCB.
3. Gi E l giao im ca BC vi ng trn (O). Chng minh rng cc ng thng BA, EM, CD
ng quy.
4. Chng minh DM l tia phn gic ca gc ADE.
5. Chng minh im M l tm ng trn ni tip tam gic ADE.
Li gii:


3 2
3
3
2 2
2
1
1
1
1
F
O
M S
D
E
B A
C
Hnh a

F
1
2
C
A
B
E
D
S
M
O
1
1
1
1
2
2
2
3
2
Hnh b

1. Ta c CAB = 90
0
( v tam gic ABC vung ti A); MDC = 90
0
( gc ni tip chn na ng trn )
=> CDB = 90
0
nh vy D v A cng nhn BC di mt gc bng 90
0
nn A v D cng nm trn
ng trn ng knh BC => ABCD l t gic ni tip.
2. ABCD l t gic ni tip => D
1
= C
3
( ni tip cng chn cung AB).
D
1
= C
3
=>

SM EM = => C
2
= C
3
(hai gc ni tip ng trn (O) chn hai cung bng nhau)
=> CA l tia phn gic ca gc SCB.
3. Xt CMB Ta c BACM; CD BM; ME BC nh vy BA, EM, CD l ba ng cao ca tam gic
CMB nn BA, EM, CD ng quy.
4. Theo trn Ta c

SM EM = => D
1
= D
2
=> DM l tia phn gic ca gc ADE.(1)
5. Ta c MEC = 90
0
(ni tip chn na ng trn (O)) => MEB = 90
0
.
T gic AMEB c MAB = 90
0
; MEB = 90
0
=> MAB + MEB = 180
0
m y l hai gc i nn t
gic AMEB ni tip mt ng trn => A
2
= B
2
.
T gic ABCD l t gic ni tip => A
1
= B
2
( ni tip cng chn cung CD)
=> A
1
= A
2
=> AM l tia phn gic ca gc DAE (2)
T (1) v (2) Ta c M l tm ng trn ni tip tam gic ADE

TH2 (Hnh b)
Cu 2 : ABC = CME (cng ph ACB); ABC = CDS (cng b ADC) => CME = CDS
=>

CE CS SM EM = => = => SCM = ECM => CA l tia phn gic ca gc SCB.
50 bi ton hnh hc lp 9

10
Bi 16 Cho tam gic ABC vung A.v mt im D nm gia A v B. ng trn ng knh BD ct
BC ti E. Cc ng thng CD, AE ln lt ct ng trn ti F, G.
Chng minh :
1. Tam gic ABC ng dng vi tam gic EBD.
2. T gic ADEC v AFBC ni tip .
3. AC // FG.
4. Cc ng thng AC, DE, FB ng quy.
Li gii:
1. Xt hai tam gic ABC v EDB Ta c BAC = 90
0
( v tam gic ABC
vung ti A); DEB = 90
0
( gc ni tip chn na ng trn )
=> DEB = BAC = 90
0
; li c ABC l gc chung => DEB CAB .
2. Theo trn DEB = 90
0
=> DEC = 90
0
(v hai gc k b); BAC = 90
0

( v ABC vung ti A) hay DAC = 90
0
=> DEC + DAC = 180
0
m
y l hai gc i nn ADEC l t gic ni tip .

G
1
1
O
S
D
E
B
A C
1
F
* BAC = 90
0
( v tam gic ABC vung ti A); DFB = 90
0
( gc ni tip chn na ng trn ) hay
BFC = 90
0
nh vy F v A cng nhn BC di mt gc bng 90
0
nn A v F cng nm trn ng trn
ng knh BC => AFBC l t gic ni tip.
3. Theo trn ADEC l t gic ni tip => E
1
= C
1
li c E
1
= F
1
=> F
1
= C
1
m y l hai gc so
le trong nn suy ra AC // FG.
4. (HD) D thy CA, DE, BF l ba ng cao ca tam gic DBC nn CA, DE, BF ng quy ti S.

Bi 17. Cho tam gic u ABC c ng cao l AH. Trn cnh BC ly im M bt k ( M khng trng B.
C, H ) ; t M k MP, MQ vung gc vi cc cnh AB. AC.
1. Chng minh APMQ l t gic ni tip v hy xc nh tm O ca ng trn ngoi tip t gic .
2. Chng minh rng MP + MQ = AH.
3. Chng minh OH PQ.
Li gii:
1. Ta c MP AB (gt) => APM = 90
0
; MQ AC (gt)
=> AQM = 90
0
nh vy P v Q cng nhn BC di mt gc
bng 90
0
nn P v Q cng nm trn ng trn ng knh
AM => APMQ l t gic ni tip.
* V AM l ng knh ca ng trn ngoi tip t gic
APMQ tm O ca ng trn ngoi tip t gic APMQ l
trung im ca AM.
2. Tam gic ABC c AH l ng cao => S
ABC
=
1
2
BC.AH.
Tam gic ABM c MP l ng cao => S
ABM
=
1
2
AB.MP
Tam gic ACM c MQ l ng cao => S
ACM
=
1
2
AC.MQ

O
M
Q
P
H C B
A
2
1
Ta c S
ABM
+ S
ACM
= S
ABC
=>
1
2
AB.MP +
1
2
AC.MQ =
1
2
BC.AH => AB.MP + AC.MQ = BC.AH
M AB = BC = CA (v tam gic ABC u) => MP + MQ = AH.
3. Tam gic ABC c AH l ng cao nn cng l ng phn gic => HAP = HAQ =>

HP HQ = (
tnh cht gc ni tip ) => HOP = HOQ (t/c gc tm) => OH l tia phn gic gc POQ. M tam gic
POQ cn ti O ( v OP v OQ cng l bn knh) nn suy ra OH cng l ng cao => OH PQ
50 bi ton hnh hc lp 9

11
Bi 18 Cho ng trn (O) ng knh AB. Trn on thng OB ly im H bt k ( H khng trng O, B)
; trn ng thng vung gc vi OB ti H, ly mt im M ngoi ng trn ; MA v MB th t ct
ng trn (O) ti C v D. Gi I l giao im ca AD v BC.
1. Chng minh MCID l t gic ni tip .
2. Chng minh cc ng thng AD, BC, MH ng quy ti I.
3. Gi K l tm ng trn ngoi tip t gic MCID, Chng minh KCOH l t gic ni tip .
Li gii:
1. Ta c : ACB = 90
0
( ni tip chn nc ng trn )
=> MCI = 90
0
(v l hai gc k b).
ADB = 90
0
( ni tip chn nc ng trn )
=> MDI = 90
0
(v l hai gc k b).
=> MCI + MDI = 180
0
m y l hai gc i ca t gic MCID nn
MCID l t gic ni tip.
2. Theo trn Ta c BC MA; AD MB nn BC v AD l hai
ng cao ca tam gic MAB m BC v AD ct nhau ti I nn I l trc
tm ca tam gic MAB. Theo gi thit th MH AB nn MH cng l
ng cao ca tam gic MAB => AD, BC, MH ng quy ti I.
3. OAC cn ti O ( v OA v OC l bn knh) => A
1
= C
4

KCM cn ti K ( v KC v KM l bn knh) => M
1
= C
1
.

_
_
4 3
2
1
I
O H
K
D
C
M
A
B
1
1
M A
1
+ M
1
= 90
0
( do tam gic AHM vung ti H) => C
1
+ C
4
= 90
0
=> C
3
+ C
2
= 90
0
( v gc
ACM l gc bt) hay OCK = 90
0
.
Xt t gic KCOH Ta c OHK = 90
0
; OCK = 90
0
=> OHK + OCK = 180
0
m OHK v OCK l
hai gc i nn KCOH l t gic ni tip.

Bi 19. Cho ng trn (O) ng knh AC. Trn bn knh OC ly im B tu (B khc O, C ). Gi M l
trung im ca on AB. Qua M k dy cung DE vung gc vi AB. Ni CD, K BI vung gc vi CD.
1. Chng minh t gic BMDI ni tip .
2. Chng minh t gic ADBE l hnh thoi.
3. Chng minh BI // AD.
4. Chng minh I, B, E thng hng.
5. Chng minh MI l tip tuyn ca (O).
Li gii:
1. BIC = 90
0
( ni tip chn na ng trn ) => BID = 90
0

(v l hai gc k b); DE AB ti M => BMD = 90
0

=> BID + BMD = 180
0
m y l hai gc i ca t gic MBID
nn MBID l t gic ni tip.
2. Theo gi thit M l trung im ca AB; DE AB ti M nn M
cng l trung im ca DE (quan h ng knh v dy cung)

2
1 1
/ /
1
O'
E
3
2
1
I
O
D
C
M
A
B
=> T gic ADBE l hnh thoi v c hai ng cho vung gc vi nhau ti trung im ca mi ng .
3. ADC = 90
0
( ni tip chn na ng trn ) => AD DC; theo trn BI DC => BI // AD. (1)
4. Theo gi thit ADBE l hnh thoi => EB // AD (2).
T (1) v (2) => I, B, E thng hng (v qua B ch c mt ng thng song song vi AD m thi.)
5. I, B, E thng hng nn tam gic IDE vung ti I => IM l trung tuyn ( v M l trung im ca DE)
=>MI = ME => MIE cn ti M => I
1
= E
1
; OIC cn ti O ( v OC v OI cng l bn knh )
=> I
3
= C
1
m C
1
= E
1
( Cng ph vi gc EDC ) => I
1
= I
3
=> I
1
+ I
2
= I
3
+ I
2
. M
I
3
+ I
2
= BIC = 90
0
=> I
1
+ I
2
= 90
0
= MIO hay MI OI ti I => MI l tip tuyn ca (O).
50 bi ton hnh hc lp 9

12
Bi 20. Cho ng trn (O; R) v (O; R) c R > R tip xc ngoi nhau ti C. Gi AC v BC l hai
ng knh i qua im C ca (O) v (O). DE l dy cung ca (O) vung gc vi AB ti trung im M
ca AB. Gi giao im th hai ca DC vi (O) l F, BD ct (O) ti G. Chng minh rng:
1. T gic MDGC ni tip .
2. Bn im M, D, B, F cng nm trn mt ng trn
3. T gic ADBE l hnh thoi.
4. B, E, F thng hng
5. DF, EG, AB ng quy.
6. MF = 1/2 DE.
7. MF l tip tuyn ca (O).
Li gii:
1. BGC = 90
0
( ni tip chn na ng trn )
=> CGD = 90
0
(v l hai gc k b)

1
1
3
2
1
1
O' O
M
G
F
E
D
C
B
A
Theo gi thit DE AB ti M => CMD = 90
0

=> CGD + CMD = 180
0
m y l hai gc i ca t gic MCGD nn MCGD l t gic ni tip
2. BFC = 90
0
( ni tip chn na ng trn ) => BFD = 90
0
; BMD = 90
0
(v DE AB ti M)
nh vy F v M cng nhn BD di mt gc bng 90
0
nn F v M cng nm trn ng trn ng knh
BD => M, D, B, F cng nm trn mt ng trn .
3. Theo gi thit M l trung im ca AB; DE AB ti M nn M cng l trung im ca DE (quan
h ng knh v dy cung)
=> T gic ADBE l hnh thoi v c hai ng cho vung gc vi nhau ti trung im ca mi ng .
4. ADC = 90
0
( ni tip chn na ng trn ) => AD DF ; theo trn t gic ADBE l hnh tho
=> BE // AD m AD DF nn suy ra BE DF .
Theo trn BFC = 90
0
( ni tip chn na ng trn ) => BF DF m qua B ch c mt ng thng
vung gc vi DF do o B, E, F thng hng.
5. Theo trn DF BE; BM DE m DF v BM ct nhau ti C nn C l trc tm ca tam gic BDE
=> EC cng l ng cao => ECBD; theo trn CGBD => E,C,G thng hng. Vy DF, EG, AB ng quy
6. Theo trn DF BE => DEF vung ti F c FM l trung tuyn (v M l trung im ca DE) suy
ra MF = 1/2 DE ( v trong tam gic vung trung tuyn thuc cnh huyn bng na cnh huyn).
7. (HD) theo trn MF = 1/2 DE => MD = MF => MDF cn ti M => D
1
= F
1

OBF cn ti O ( v OB v OF cng l bn knh ) => F
3
= B
1
m B
1
= D
1
(Cng ph vi DEB )
=> F
1
= F
3
=> F
1
+ F
2
= F
3
+ F
2
. M F
3
+ F
2
= BFC = 90
0
=> F
1
+ F
2
= 90
0
= MFO
hay MF OF ti F => MF l tip tuyn ca (O).
Bi 21. Cho ng trn (O) ng knh AB. Gi I l trung im ca OA . V ng tron tm I i qua A,
trn (I) ly P bt k, AP ct (O) ti Q.
1. Chng minh rng cc ng trn (I) v (O) tip xc nhau ti A.
2. Chng minh IP // OQ.
3. Chng minh rng AP = PQ.
4. Xc nh v tr ca P tam gic AQB c din tch ln nht.
Li gii:
1. Ta c OI = OA IA m OA v IA ln lt l cc bn knh ca ng
trn (O) v ng trn (I) . Vy ng trn (O) v ng trn (I) tip
xc nhau ti A .
2. OAQ cn ti O ( v OA v OQ cng l bn knh ) => A
1
= Q
1

IAP cn ti I ( v IA v IP cng l bn knh ) => A
1
= P
1

=> P
1
= Q
1
m y l hai gc ng v nn suy ra IP // OQ.

H
I
O
Q
P
B A
1
1
1
3. APO = 90
0
(ni tip chn na ng trn ) => OP AQ => OP l ng cao ca OAQ m OAQ
cn ti O nn OP l ng trung tuyn => AP = PQ.
50 bi ton hnh hc lp 9

13
4. (HD) K QH AB ta c S
AQB
=
1
2
AB.QH. m AB l ng knh khng i nn S
AQB
ln nht khi QH
ln nht. QH ln nht khi Q trng vi trung im ca cung AB. Q trng vi trung im ca cung AB
th P phi l trung im ca cung AO.
Tht vy P l trung im ca cung AO => PI AO m theo trn PI // QO => QO AB ti O => Q l
trung im ca cung AB v khi H trung vi O; OQ ln nht nn QH ln nht.

Bi 22. Cho hnh vung ABCD, im E thuc cnh BC. Qua B k ng thng vung gc vi DE, ng
thng ny ct cc ng thng DE v DC theo th t H v K.
1. Chng minh BHCD l t gic ni tip .
2. Tnh gc CHK.
3. Chng minh KC. KD = KH.KB
4. Khi E di chuyn trn cnh BC th H di chuyn trn ng no?
Li gii:
1. Theo gi thit ABCD l hnh vung nn BCD = 90
0
; BH DE
ti H nn BHD = 90
0
=> nh vy H v C cng nhn BD di mt
gc bng 90
0
nn H v C cng nm trn ng trn ng knh BD
=> BHCD l t gic ni tip.
2. BHCD l t gic ni tip => BDC + BHC = 180
0
. (1)
BHK l gc bt nn KHC + BHC = 180
0
(2).

O
)
1
1
1
K
H
E
D
C
B
A
2
T (1) v (2) => CHK = BDC m BDC = 45
0
(v ABCD l hnh vung) => CHK = 45
0
.
3. Xt KHC v KDB ta c CHK = BDC = 45
0
; K l gc chung
=> KHC KDB =>
KC KH
KB KD
= => KC. KD = KH.KB.
4. (HD) Ta lun c BHD = 90
0
v BD c nh nn khi E chuyn ng trn cnh BC c nh th H chuyn
ng trn cung BC (E B th H B; E C th H C).

Bi 23. Cho tam gic ABC vung A. Dng min ngoi tam gic ABC cc hnh vung ABHK, ACDE.
1. Chng minh ba im H, A, D thng hng.
2. ng thng HD ct ng trn ngoi tip tam gic
ABC ti F, chng minh FBC l tam gic vung cn.
3. Cho bit ABC > 45
0
; gi M l giao im ca BF v
ED, Chng minh 5 im b, k, e, m, c cng nm trn
mt ng trn.
4. Chng minh MC l tip tuyn ca ng trn ngoi tip
tam gic ABC.
Li gii:
1. Theo gi thit ABHK l hnh vung => BAH = 45
0


H
K
M
F
E
D
C B
A
O
T gic AEDC l hnh vung => CAD = 45
0
; tam gic ABC vung A => BAC = 90
0

=> BAH + BAC + CAD = 45
0
+ 90
0
+ 45
0
= 180
0
=> ba im H, A, D thng hng.
2. Ta c BFC = 90
0
(ni tip chn na ng trn ) nn tam gic BFC vung ti F. (1).
FBC = FAC ( ni tip cng chn cung FC) m theo trn CAD = 45
0
hay FAC = 45
0
(2).
T (1) v (2) suy ra FBC l tam gic vung cn ti F.
3. Theo trn BFC = 90
0
=> CFM = 90
0
( v l hai gc k b); CDM = 90
0
(t/c hnh vung).
=> CFM + CDM = 180
0
m y l hai gc i nn t gic CDMF ni tip mt ng trn suy ra
CDF = CMF , m CDF = 45
0
(v AEDC l hnh vung) => CMF = 45
0
hay CMB = 45
0
.
Ta cng c CEB = 45
0
(v AEDC l hnh vung); BKC = 45
0
(v ABHK l hnh vung).
50 bi ton hnh hc lp 9

14
Nh vy K, E, M cng nhn BC di mt gc bng 45
0
nn cng nm trn cung cha gc 45
0
dng trn
BC => 5 im b, k, e, m, c cng nm trn mt ng trn.
4. CBM c B = 45
0
; M = 45
0
=> BCM =45
0
hay MC BC ti C => MC l tip tuyn ca
ng trn ngoi tip tam gic ABC.
Bi 24. Cho tam gic nhn ABC c B = 45
0
. V ng trn ng knh AC c tm O, ng trn ny
ct BA v BC ti D v E.
1. Chng minh AE = EB.
2. Gi H l giao im ca CD v AE, Chng minh rng ng
trung trc ca on HE i qua trung im I ca BH.
3. Chng minh OD l tip tuyn ca ng trn ngoi tip tam
gic BDE.
Li gii:
1. AEC = 90
0
(ni tip chn na ng trn )
=> AEB = 90
0
( v l hai gc k b); Theo gi thit ABE = 45
0

=> AEB l tam gic vung cn ti E => EA = EB.
F
1
1
1
2
/
/
_
_
K
H
I
E
D
O
C B
A
2. Gi K l trung im ca HE (1) ; I l trung im ca HB => IK l ng trung bnh ca tam gic
HBE => IK // BE m AEC = 90
0
nn BE HE ti E => IK HE ti K (2).
T (1) v (2) => IK l trung trc ca HE . Vy trung trc ca on HE i qua trung im I ca BH.
3. theo trn I thuc trung trc ca HE => IE = IH m I l trung im ca BH => IE = IB.
ADC = 90
0
(ni tip chn na ng trn ) => BDH = 90
0
(k b ADC) => tam gic BDH vung
ti D c DI l trung tuyn (do I l trung im ca BH) => ID = 1/2 BH hay ID = IB => IE = IB = ID => I l
tm ng trn ngoi tip tam gic BDE bn knh ID.
Ta c ODC cn ti O (v OD v OC l bn knh ) => D
1
= C
1
. (3)
IBD cn ti I (v ID v IB l bn knh ) => D
2
= B
1
. (4)
Theo trn ta c CD v AE l hai ng cao ca tam gic ABC => H l trc tm ca tam gic ABC => BH
cng l ng cao ca tam gic ABC => BH AC ti F => AEB c AFB = 90
0
.
Theo trn ADC c ADC = 90
0
=> B
1
= C
1
( cng ph BAC) (5).
T (3), (4), (5) =>D
1
= D
2
m D
2
+IDH =BDC = 90
0
=> D
1
+IDH = 90
0
= IDO => OD ID
ti D => OD l tip tuyn ca ng trn ngoi tip tam gic BDE.
Bi 25. Cho ng trn (O), BC l dy bt k (BC< 2R). K cc tip tuyn vi ng trn (O) ti B v C
chng ct nhau ti A. Trn cung nh BC ly mt im M ri k cc ng vung gc MI, MH, MK xung
cc cnh tng ng BC, AC, AB. Gi giao im ca BM, IK l P; giao im ca CM, IH l Q.
1. Chng minh tam gic ABC cn. 2. Cc t gic BIMK, CIMH ni tip .
3. Chng minh MI
2
= MH.MK. 4. Chng minh PQ MI.
Li gii:
1. Theo tnh cht hai tip tuyn ct nhau ta c AB = AC => ABC cn ti A.
2. Theo gi thit MI BC => MIB = 90
0
; MK AB => MKB = 90
0
.
=> MIB + MKB = 180
0
m y l hai gc i => t gic BIMK ni tip
* ( Chng minh t gic CIMH ni tip tng t t gic BIMK )
3. Theo trn t gic BIMK ni tip => KMI + KBI = 180
0
; t gic
CHMI ni tip => HMI + HCI = 180
0
. m KBI = HCI ( v tam gic
ABC cn ti A) => KMI = HMI (1).
Theo trn t gic BIMK ni tip => B
1
= I
1
( ni tip cng chn cung
KM); t gic CHMI ni tip => H
1
= C
1
( ni tip cng chn cung IM).
M B
1
= C
1
( = 1/2 s

BM ) => I
1
= H
1
(2).
T (1) v (2) => MKI MIH =>
MI MK
MH MI
= => MI
2
= MH.MK

1
1
1
1
1
P Q
K
H
I
M
A
C
B
O
2
2
50 bi ton hnh hc lp 9

15
4. Theo trn ta c I
1
= C
1
; cng chng minh tng t ta c I
2
= B
2
m C
1
+ B
2
+ BMC = 180
0

=> I
1
+ I
2
+ BMC = 180
0
hay PIQ + PMQ = 180
0
m y l hai gc i => t gic PMQI ni tip
=> Q
1
= I
1
m I
1
= C
1
=> Q
1
= C
1
=> PQ // BC ( v c hai gc ng v bng nhau) . Theo gi
thit MI BC nn suy ra IM PQ.
Bi 26. Cho ng trn (O), ng knh AB = 2R. V dy cung CD AB H. Gi M l im chnh
gia ca cung CB, I l giao im ca CB v OM. K l giao im ca AM v CB. Chng minh :
1.
AB
AC
KB
KC
= 2. AM l tia phn gic ca CMD. 3. T gic OHCI ni tip
4. Chng minh ng vung gc k t M n AC cng l tip tuyn ca ng
trn ti M.
Li gii: 1. Theo gi thit M l trung im ca

BC =>

MB MC =
=> CAM = BAM (hai gc ni tip chn hai cung bng nhau) => AK l tia
phn gic ca gc CAB =>
AB
AC
KB
KC
= ( t/c tia phn gic ca tam gic )

J
H
I
K
O
M
C
D
B
A
_
/
2. (HD) Theo gi thit CD AB => A l trung im ca

CD => CMA = DMA => MA l tia phn

gic ca gc CMD.
3. (HD) Theo gi thit M l trung im ca

BC => OM BC ti I => OIC = 90

0
; CD AB ti H
=> OHC = 90
0
=> OIC + OHC = 180
0
m y l hai gc i => t gic OHCI ni tip
4. K MJ AC ta c MJ // BC ( v cng vung gc vi AC). Theo trn OM BC => OM MJ ti J suy
ra MJ l tip tuyn ca ng trn ti M.
Bi 27 Cho ng trn (O) v mt im A ngoi ng trn . Cc tip tuyn vi ng trn (O) k t
A tip xc vi ng trn (O) ti B v C. Gi M l im tu trn ng trn ( M khc B, C), t M k
MH BC, MK CA, MI AB. Chng minh :
1. T gic ABOC ni tip. 2. BAO = BCO. 3. MIH MHK. 4. MI.MK = MH
2
.
Li gii:


I
K
H M
C
B
A
O


H
B
C
K
I
M
O
A

1. (HS t gii)
2. T gic ABOC ni tip => BAO = BCO (ni tip cng chn cung BO).
3. Theo gi thit MH BC => MHC = 90
0
; MK CA => MKC = 90
0

=> MHC + MKC = 180
0
m y l hai gc i => t gic MHCK ni tip => HCM = HKM (ni
tip cng chn cung HM).
Chng minh tng t ta c t gic MHBI ni tip => MHI = MBI (ni tip cng chn cung IM).
M HCM = MBI ( = 1/2 s

BM ) => HKM = MHI (1). Chng minh tng t ta cng c

KHM = HIM (2). T (1) v (2) => HIM KHM.
4. Theo trn HIM KHM =>
MI MH
MH MK
= => MI.MK = MH
2

50 bi ton hnh hc lp 9

16
Bi 28 Cho tam gic ABC ni tip (O). Gi H l trc tm ca tam gic ABC; E l im i xng ca H
qua BC; F l im i xng ca H qua trung im I ca BC.
1. Chng minh t gic BHCF l hnh bnh hnh.
2. E, F nm trn ng trn (O).
3. Chng minh t gic BCFE l hnh thang cn.
4. Gi G l giao im ca AI v OH. Chng minh G l trng tm ca
tam gic ABC.
Li gii:
1. Theo gi thit F l im i xng ca H qua trung im I ca
BC => I l trung im BC v HE => BHCF l hnh bnh hnh v c hai
ng cho ct nhau ti trung im ca mi ng .
2. (HD) T gic ABHC ni tip => BAC + BHC = 180
0
m
BHC = BHC (i nh) => BAC + BHC = 180
0
. Theo trn BHCF
l hnh bnh hnh => BHC = BFC => BFC + BAC = 180
0


=
/
=
/
/
/
A'
C'
B'
G
O
H
I
F
E
C
B
A
=> T gic ABFC ni tip => F thuc (O).
* H v E i xng nhau qua BC => BHC = BEC (c.c.c) => BHC = BEC => BEC + BAC = 180
0

=> ABEC ni tip => E thuc (O) .
3. Ta c H v E i xng nhau qua BC => BC HE (1) v IH = IE m I l trung im ca ca HF
=> EI = 1/2 HE => tam gic HEF vung ti E hay FE HE (2)
T (1) v (2) => EF // BC => BEFC l hnh thang. (3)
Theo trn E (O) => CBE = CAE ( ni tip cng chn cung CE) (4).
Theo trn F (O) v FEA =90
0
=> AF l ng knh ca (O) => ACF = 90
0
=> BCF = CAE ( v
cng ph ACB) (5).
T (4) v (5) => BCF = CBE (6).
T (3) v (6) => t gic BEFC l hnh thang cn.
4. Theo trn AF l ng knh ca (O) => O l trung im ca AF; BHCF l hnh bnh hnh => I l
trung im ca HF => OI l ng trung bnh ca tam gic AHF => OI = 1/ 2 AH.
Theo gi thit I l trung im ca BC => OI BC ( Quan h ng knh v dy cung) => OIG = HAG
(v so le trong); li c OGI = HGA (i nh) => OGI HGA =>
GI OI
GA HA
= m OI =
1
2
AH
=>
1
2
GI
GA
= m AI l trung tuyn ca tam gic ABC (do I l trung im ca BC) => G l trng tm ca
tam gic ABC.
Bi 29 BC l mt dy cung ca ng trn (O; R) (BC 2R). im A di ng trn cung ln BC sao cho
O lun nm trong tam gic ABC. Cc ng cao AD, BE, CF ca tam gic ABC ng quy ti H.
1. Chng minh tam gic AEF ng dng vi tam gic ABC.
2. Gi A l trung im ca BC, Chng minh AH = 2OA.
3. Gi A
1
l trung im ca EF, Chng minh R.AA
1
= AA. OA.
4. Chng minh R(EF + FD + DE) = 2S
ABC
suy ra v tr ca A
tng EF + FD + DE t gi tr ln nht.
Li gii: (HD)
1. T gic BFEC ni tip => AEF = ACB (cng b BFE)
AEF = ABC (cng b CEF) => AEF ABC.
2. V ng knh AK => KB // CH ( cng vung gc AB); KC // BH
(cng vung gc AC) => BHKC l hnh bnh hnh => A l trung im
ca HK => OK l ng trung bnh ca AHK => AH = 2OA


A
1
K
A
B
C
H
O
E
F
D
/
/
/
=
/
=
A'
3. p dng tnh cht : nu hai tam gic ng dng th t s gia hia trung tuyn, t s gia hai bn knh
cc ng trn ngoi tip bng t s ng dng. ta c :
50 bi ton hnh hc lp 9

17
AEF ABC =>
1
'
'
R AA
R AA
= (1) trong R l bn knh ng trn ngoi tip ABC; R l bn knh
ng trn ngoi tip AEF; AA l trung tuyn ca ABC; AA
1
l trung tuyn ca AEF.
T gic AEHF ni tip ng trn ng knh AH nn y cng l ng trn ngoi tip AEF
T (1) => R.AA
1
= AA. R = AA
2
AH
= AA .
2 '
2
A O

Vy R . AA
1
= AA . AO (2)
4. Gi B, Cln lt l trung im ca AC, AB, ta c OBAC ; OCAB (bn knh i qua trung im ca
mt dy khng qua tm) => OA, OB, OC ln lt l cc ng cao ca cc tam gic OBC, OCA, OAB.
S
ABC
= S
OBC
+ S
OCA
+ S
OAB
=
1
2
( OA . BC + OB . AC + OC . AB )
2S
ABC
= OA . BC + OB . AC + OC . AB (3)
Theo (2) => OA = R .
1
'
AA
AA
m
1
'
AA
AA
l t s gia 2 trung tuyn ca hai tam gic ng dng AEF v ABC
nn
1
'
AA
AA
=
EF
BC
. Tng t ta c : OB = R .
FD
AC
; OC = R .
ED
AB
Thay vo (3) ta c
2S
ABC
= R ( . . .
EF FD ED
BC AC AB
BC AC AB
+ + ) 2S
ABC
= R(EF + FD + DE)
* R(EF + FD + DE) = 2S
ABC
m R khng i nn (EF + FD + DE) t g tr ln nht khi S
ABC
.
Ta c S
ABC
=
1
2
AD.BC do BC khng i nn S
ABC
ln nht khi AD ln nht, m AD ln nht khi A l im
chnh gia ca cung ln BC.

Bi 30 Cho tam gic ABC ni tip (O; R), tia phn gic ca gc BAC ct (O) ti M. V ng cao AH
v bn knh OA.
1. Chng minh AM l phn gic ca gc OAH.
2. Gi s B > C. Chng minh OAH = B - C.
3. Cho BAC = 60
0
v OAH = 20
0
. Tnh:
a) B v C ca tam gic ABC.
b) Din tch hnh vin phn gii hn bi dy BC v cung nh BC theo R
Li gii: (HD)
1. AM l phn gic ca BAC => BAM = CAM =>

BM CM = => M
l trung im ca cung BC => OM BC; Theo gi thit AH BC =>
OM // AH => HAM = OMA ( so le). M OMA = OAM ( v tam
gic OAM cn ti O do c OM = OA = R) => HAM = OAM => AM
l tia phn gic ca gc OAH.

M
D
O
H
C
B
A
2. V dy BD OA =>

AB AD = => ABD = ACB.
Ta c OAH = DBC ( gc c cnh tng ng vung gc cng nhn) => OAH = ABC - ABD
=> OAH = ABC - ACB hay OAH = B - C.
3. a) Theo gi thit BAC = 60
0
=> B + C = 120
0
; theo trn B C = OAH => B - C = 20
0
.
=>
0 0
0 0
120 70
20 50
B C B
B C C
+ = =

= =



b) S
vp
= S
qBOC
- S
BOC
=
2 2
0
. .120 1
. 3.
360 2 2
R R
R

=
2 2 2
. . 3 .(4 3 3)
3 4 12
R R R
=
50 bi ton hnh hc lp 9

18
Bi 31 Cho tam gic ABC c ba gc nhn ni tip (O; R), bit BAC = 60
0
.
1. Tnh s o gc BOC v di BC theo R.
2. V ng knh CD ca (O; R); gi H l giao im ca ba ng
cao ca tam gic ABC Chng minh BD // AH v AD // BH.
3. Tnh AH theo R.
Li gii:
1. Theo gi thit BAC = 60
0
=> s

BC =120
0
( t/c gc ni tip )
=> BOC = 120
0
( t/c gc tm) .
* Theo trn s

BC =120
0
=> BC l cnh ca mt tam gic u ni tip
(O; R) => BC = R 3 .
2. CD l ng knh => DBC = 90
0
hay DB BC; theo gi thit AH l

A
B
C
H O
D
M
ng cao => AH BC => BD // AH. Chng minh tng t ta cng c AD // BH.
3. Theo trn DBC = 90
0
=> DBC vung ti B c BC = R 3 ; CD = 2R.
=> BD
2
= CD
2
BC
2
=> BD
2
= (2R)
2
(R 3 )
2
= 4R
2
3R
2
= R
2
=> BD = R.
Theo trn BD // AH; AD // BH => BDAH l hnh bnh hnh => AH = BD => AH = R.
Bi 32 Cho ng trn (O), ng knh AB = 2R. Mt ct tuyn MN quay quanh trung im H ca OB.
1. Chng minh khi MN di ng , trung im I ca MN lun nm
trn mt ng trn c nh.
2. T A k Ax MN, tia BI ct Ax ti C. Chng minh t gic
CMBN l hnh bnh hnh.
3. Chng minh C l trc tm ca tam gic AMN.
4. Khi MN quay quanh H th C di ng trn ng no.
5. Cho AM. AN = 3R
2
, AN = R 3 . Tnh din tch phn hnh
trn (O) nm ngoi tam gic AMN.
Li gii: (HD)
1. I l trung im ca MN => OI MN ti I ( quan h ng knh v
dy cung) = > OIH = 90
0
.

D K
O
I
C
M
N
B A
H
OH c mh nn khi MN di ng th I cng di ng nhng lun nhn OH c nh di mt gc 90
0
do I
di ng trn ng trn ng knh OH. Vy khi MN di ng , trung im I ca MN lun nm trn mt
ng trn c nh.
2. Theo gi thit Ax MN; theo trn OI MN ti I => OI // Ax hay OI // AC m O l trung im ca AB
=> I l trung im ca BC, li c I l trung im ca MN (gt) => CMBN l hnh bnh hnh ( V c hai
ng cho ct nhau ti trung im ca mi ng ).
3. CMBN l hnh bnh hnh => MC // BN m BN AN ( v ANB = 90
0
do l gc ni tip chn na
ng trn ) => MC AN; theo trn AC MN => C l trc tm ca tam gic AMN.
4. Ta c H l trung im ca OB; I l trung im ca BC => IH l ng tung bnh ca OBC => IH // OC
Theo gi thit Ax MN hay IH Ax => OC Ax ti C => OCA = 90
0
=> C thuc ng trn ng
knh OA c nh. Vy khi MN quay quanh H th C di ng trn ng trn ng knh OA c nh.
5. Ta c AM. AN = 3R
2
, AN = R 3 . => AM =AN = R 3 => AMN cn ti A. (1)
Xt ABN vung ti N ta c AB = 2R; AN = R 3 => BN = R => ABN = 60
0
.
ABN = AMN (ni tip cng chn cung AN) => AMN = 60
0
(2).
T (1) v (2) => AMN l tam gic u => S
AMN
=
2
3 3
4
R
.
=> S = S
(O)
- S
AMN
=
2
R -
2
3 3
4
R
=
2
(4 3 3
4
R

50 bi ton hnh hc lp 9

19

Bi 33 Cho tam gic ABC ni tip (O; R), tia phn gic ca gc BAC ct BC ti I, ct ng trn ti M.
1. Chng minh OM BC.
2. Chng minh MC
2
= MI.MA.
3. K ng knh MN, cc tia phn gic ca gc B v C
ct ng thng AN ti P v Q. Chng minh bn
im P, C , B, Q cng thuc mt ng trn .
Li gii:
1. AM l phn gic ca BAC => BAM = CAM
=>

BM CM = => M l trung im ca cung BC => OM BC
2. Xt MCI v MAC c MCI =MAC (hai gc ni tip
chn hai cung bng nhau); M l gc chung
=> MCI MAC =>
MC MI
MA MC
= => MC
2
= MI.MA.

(
(
1
2
2
2
1
1
1
1
N
Q
P
K
M
O
C
B
A
I
3. (HD) MAN = 90
0
(ni tip chn na ng trn ) => P
1
= 90
0
K
1
m K
1
l gc ngoi ca tam
gic AKB nn K
1
= A
1
+ B
1
=
2 2
A B
+ (t/c phn gic ca mt gc ) => P
1
= 90
0
(
2 2
A B
+ ).(1)
CQ l tia phn gic ca gc ACB => C
1
=
2
C
=
1
2
(180
0
- A - B) = 90
0
(
2 2
A B
+ ). (2).
T (1) v (2) => P
1
= C
1
hay QPB = QCB m P v C nm cng v mt na mt phng b BQ nn
cng nm trn cung cha gc 90
0
(
2 2
A B
+ ) dng trn BQ.
Vy bn im P, C, B, Q cng thuc mt ng trn .

Bi 34 Cho tam gic ABC cn ( AB = AC), BC = 6 Cm, chiu cao AH = 4 Cm, ni tip ng trn (O)
ng knh AA.
1. Tnh bn knh ca ng trn (O).
2. K ng knh CC, t gic CACA l hnh g? Ti sao?
3. K AK CC t gic AKHC l hnh g? Ti sao?
4. Tnh din tch phn hnh trn (O) nm ngoi tam gic ABC.
Li gii:
1. (HD) V ABC cn ti A nn ng knh AA ca ng trn
ngoi tip v ng cao AH xut pht t nh A trng nhau, tc l AAi
qua H. => ACA vung ti C c ng cao CH =
6
2 2
BC
= = 3cm;
AH = 4cm => CH
2
= AH.AH => AH =
2 2
3 9
2, 5
4 4
CH
AH
= = = => AA

2
2
1
1
1
1
O
K
H
A'
C'
C B
A
=> AA = AH + HA = 4 + 2,5 = 6,5 9cm) => R = AA : 2 = 6,5 : 2 = 3,25 (cm) .
2. V AA v CC l hai ng knh nn ct nhau ti trung im O ca mi ng => ACAC l
hnh bnh hnh. Li c ACA = 90
0
(ni tip chn na ng trn ) nn suy ra t gic ACAC l hnh
ch nht.
3. Theo gi thit AH BC; AK CC => K v H cng nhn AC di mt gc bng 90
0
nn cng
nm trn ng trn ng knh AC hay t gic ACHK ni tip (1) => C
2
= H
1
(ni tip cung chn
cung AK) ; AOC cn ti O ( v OA=OC=R) => C
2
= A
2
=> A
2
= H
1
=> HK // AC ( v c hai gc
so le trong bng nhau) => t gic ACHK l hnh thang (2).
T (1) v (2) suy ra t gic ACHK l hnh thang cn.
50 bi ton hnh hc lp 9

20
Bi 35 Cho ng trn (O), ng knh AB c nh, im I nm gia A v O sao cho AI = 2/3 AO. K
dy MN vung gc vi AB ti I, gi C l im tu thuc cung ln MN sao cho C khng trng vi M, N
v B. Ni AC ct MN ti E.
1. Chng minh t gic IECB ni tip .
2. Chng minh tam gic AME ng dng vi tam gic ACM.
3. Chng minh AM
2
= AE.AC.
4. Chng minh AE. AC AI.IB = AI
2
.
5. Hy xc nh v tr ca C sao cho khong cch t N n tm
ng trn ngoi tip tam gic CME l nh nht.
Li gii:
1. Theo gi thit MN AB ti I => EIB = 90
0
; ACB ni tip
chn na ng trn nn ACB = 90
0
hay ECB = 90
0

=> EIB + ECB = 180
0
m y l hai gc i ca t gic IECB nn t
gic IECB l t gic ni tip .

O
1
E
I
C
O
N
M
B A
2. Theo gi thit MN AB => A l trung im ca cung MN => AMN = ACM ( hai gc ni
tip chn hai cung bng nhau) hay AME = ACM. Li thy CAM l gc chung ca hai tam gic
AME v AMC do tam gic AME ng dng vi tam gic ACM.
3. Theo trn AME ACM =>
AM AE
AC AM
= => AM
2
= AE.AC
4. AMB = 90
0
(ni tip chn na ng trn ); MN AB ti I => AMB vung ti M c MI l
ng cao => MI
2
= AI.BI ( h thc gia cnh v ng cao trong tam gic vung) .
p dng nh l Pitago trong tam gic AIM vung ti I ta c AI
2
= AM
2
MI
2
=> AI
2
= AE.AC - AI.BI .
5. Theo trn AMN = ACM => AM l tip tuyn ca ng trn ngoi tip ECM; Ni MB ta
c AMB = 90
0
, do tm O
1
ca ng trn ngoi tip ECM phi nm trn BM. Ta thy NO
1
nh
nht khi NO
1
l khong cch t N n BM => NO
1
BM.
Gi O
1
l chn ng vung gc k t N n BM ta c O
1
l tm ng trn ngoi tip ECM c bn
knh l O
1
M. Do khong cch t N n tm ng trn ngoi tip tam gic CME l nh nht th C
phi l giao im ca ng trn tm O
1
bn knh O
1
M vi ng trn (O) trong O
1
l hnh chiu
vung gc ca N trn BM.
Bi 36 Cho tam gic nhn ABC , K cc ng cao AD, BE, CF. Gi H l trc tm ca tam gic. Gi M,
N, P, Q ln lt l cc hnh chiu vung gc ca D ln AB, BE, CF, AC. Chng minh :
1. Cc t gic DMFP, DNEQ l hnh ch nht.
2. Cc t gic BMND; DNHP; DPQC ni tip .
3. Hai tam gic HNP v HCB ng dng.
4. Bn im M, N, P, Q thng hng.
Li gii: 1. & 2. (HS t lm)
3. Theo chng minh trn DNHP ni tip => N
2
= D
4
(ni
tip cng chn cung HP); HDC c HDC = 90
0
(do AH l ng
cao) HDP c HPD = 90
0
(do DP HC) => C
1
= D
4
(cng ph
vi DHC)=>C
1
=N
2
(1) chng minh tng t ta c B
1
=P
1
(2)
T (1) v (2) => HNP HCB


1
2
1
3
1
4
1 1
N
M
P
Q
H
F
E
D
C B
A
1
4. Theo chng minh trn DNMB ni tip => N
1
= D
1
(ni tip cng chn cung BM).(3)
DM // CF ( cng vung gc vi AB) => C
1
= D
1
( hai gc ng v).(4)
Theo chng minh trn C
1
= N
2
(5)
T (3), (4), (5) => N
1
= N
2
m B, N, H thng hng => M, N, P thng hng. (6)
Chng minh tng t ta cung c N, P, Q thng hng . (7)
T (6), (7) => Bn im M, N, P, Q thng hng
50 bi ton hnh hc lp 9

21

Bi 37 Cho hai ng trn (O) v (O) tip xc ngoi ti A. K tip tuyn chung ngoi BC, B (O),
C (O) . Tip tuyn chung trong ti A ct tip tuyn chung ngoi BC I.
1. Chng minh cc t gic OBIA, AICO ni tip .
2. Chng minh BAC = 90
0
.
3. Tnh s o gc OIO.
4. Tnh di BC bit OA = 9cm, OA = 4cm.
Li gii:
1. ( HS t lm)
2. Theo tnh cht hai tip tuyn ct nhau ta c IB = IA , IA = IC
ABC c AI =
2
1
BC =>ABC vung ti A hay BAC =90
0

4
9
A
I
C
B
O' O
3. Theo tnh cht hai tip tuyn ct nhau ta c IO l tia phn gic BIA; I0l tia phn gic CIA .
m hai gc BIA v CIA l hai gc k b => I0 I0=> 0I0= 90
0

4. Theo trn ta c 0I0 vung ti I c IA l ng cao (do AI l tip tuyn chung nn AI OO)
=> IA
2
= A0.A0 = 9. 4 = 36 => IA = 6 => BC = 2. IA = 2. 6 = 12(cm)

Bi 38 Cho hai ng trn (O) ; (O) tip xc ngoi ti A, BC l tip tuyn chung ngoi, B(O), C (O).
Tip tuyn chung trong ti A c tip tuyn chung ngoi BC M. Gi E l giao im ca OM v AB, F l
giao im ca OM v AC. Chng minh :
1. Chng minh cc t gic OBMA, AMCO ni tip .
2. T gic AEMF l hnh ch nht.
3. ME.MO = MF.MO.
4. OO l tip tuyn ca ng trn ng knh BC.
5. BC l tip tuyn ca ng trn ng knh OO.
Li gii:
1. ( HS t lm)
2. Theo tnh cht hai tip tuyn ct nhau ta c MA = MB

4
3
M
2
1
F E
A
C
B
O' O
=>MAB cn ti M. Li c ME l tia phn gic => ME AB (1).
Chng minh tng t ta cng c MF AC (2).
Theo tnh cht hai tip tuyn ct nhau ta cng c MO v MO l tia phn gic ca hai gc k b BMA v
CMA => MO MO (3).
T (1), (2) v (3) suy ra t gic MEAF l hnh ch nht
3. Theo gi thit AM l tip tuyn chung ca hai ng trn => MA OO=> MAO vung ti A
c AE MO ( theo trn ME AB) MA
2
= ME. MO (4)
Tng t ta c tam gic vung MAO c AFMO MA
2
= MF.MO (5)
T (4) v (5) ME.MO = MF. MO
4. ng trn ng knh BC c tm l M v theo trn MB = MC = MA, ng trn ny i qua Av co
MA l bn knh . Theo trn OO MA ti A OO l tip tuyn ti A ca ng trn ng knh BC.
5. (HD) Gi I l trung im ca OO ta c IM l ng trung bnh ca hnh thang BCOO
=> IMBC ti M (*) .Ta cung chng minh c OMO vung nn M thuc ng trn ng knh OO
=> IM l bn knh ng trn ng knh OO (**)
T (*) v (**) => BC l tip tuyn ca ng trn ng knh OO

Bi 39 Cho ng trn (O) ng knh BC, dy AD vung gc vi BC ti H. Gi E, F theo th t l chn
cc ng vung gc k t H n AB, AC. Gi ( I ), (K) theo th t l cc ng trn ngoi tip tam gic
HBE, HCF.
1. Hy xc nh v tr tng i ca cc ng trn (I) v (O); (K) v (O); (I) v (K).
50 bi ton hnh hc lp 9

22
2. T gic AEHF l hnh g? V sao?.
3. Chng minh AE. AB = AF. AC.
4. Chng minh EF l tip tuyn chung ca hai ng trn (I) v (K).
5. Xc nh v tr ca H EF c di ln nht.
Li gii:
1.(HD) OI = OB IB => (I) tip xc (O)
OK = OC KC => (K) tip xc (O)
IK = IH + KH => (I) tip xc (K)
2. Ta c : BEH = 90
0
( ni tip chn na ng trn )
=> AEH = 90
0
(v l hai gc k b). (1)
CFH = 90
0
( ni tip chn na ng trn )
=> AFH = 90
0
(v l hai gc k b).(2)

G
1
2
1
I K H
F
E
C B
D
A
O
2
BAC = 90
0
( ni tip chn na ng trn hay EAF = 90
0
(3)
T (1), (2), (3) => t gic AFHE l hnh ch nht ( v c ba gc vung).
3. Theo gi thit ADBC ti H nn AHB vung ti H c HE AB ( BEH = 90
0
) => AH
2
= AE.AB (*)
Tam gic AHC vung ti H c HF AC (theo trn CFH = 90
0
) => AH
2
= AF.AC (**)
T (*) v (**) => AE. AB = AF. AC ( = AH
2
)
4. Theo chng minh trn t gic AFHE l hnh ch nht, gi G l giao im ca hai ng cho AH v
EF ta c GF = GH (tnh cht ng cho hnh ch nht) => GFH cn ti G => F
1
= H
1
.
KFH cn ti K (v c KF v KH cng l bn knh) => F
2
= H
2
.
=> F
1
+ F
2
= H
1
+ H
2
m H
1
+ H
2
= AHC = 90
0
=> F
1
+ F
2
= KFE = 90
0
=> KF EF .
Chng minh tng t ta cng c IE EF. Vy EF l tip tuyn chung ca hai ng trn (I) v (K).
e) Theo chng minh trn t gic AFHE l hnh ch nht => EF = AH OA (OA l bn knh ng trn
(O) c di khng i) nn EF = OA <=> AH = OA <=> H trng vi O.
Vy khi H trng vi O tc l dy AD vung gc vi BC ti O th EF c di ln nht.

Bi 40 Cho na ng trn ng knh AB = 2R. T A v B k hai tip tuyn Ax, By. Trn Ax ly im
M ri k tip tuyn MP ct By ti N.
1. Chng minh tam gic MON ng dng vi tam gic APB.
2. Chng minh AM. BN = R
2
.
3. Tnh t s
APB
MON
S
S
khi AM =
2
R
.
4. Tnh th tch ca hnh do na hnh trn APB quay quanh
cnh AB sinh ra.
Li gii:
1. Theo tnh cht hai tip tuyn ct nhau ta c: OM l tia
phn gic ca gc AOP ; ON l tia phn gic ca gc BOP, m

N
P
A
O
B
M
x
y
/
/
AOP v BOP l hai gc k b => MON = 90
0
. hay tam gic MON vung ti O.
APB = 90
0
((ni tip chn na ng trn) hay tam gic APB vung ti P.
Theo tnh cht tip tuyn ta c NB OB => OBN = 90
0
; NP OP => OPN = 90
0

=>OBN+OPN =180
0
m OBN v OPN l hai gc i => t gic OBNP ni tip =>OBP = PNO
Xt hai tam gic vung APB v MON c APB = MON = 90
0
; OBP = PNO => APB MON
2. Theo trn MON vung ti O c OP MN ( OP l tip tuyn ).
p dng h thc gia cnh v ng cao trong tam gic vung ta c OP
2
= PM. PM
M OP = R; AM = PM; BN = NP (tnh cht hai tip tuyn ct nhau ) => AM. BN = R
2

3. Theo trn OP
2
= PM. PM hay PM. PM = R
2
m PM = AM =
2
R
=> PM =
2
R
=> PN = R
2
:
2
R
= 2R
50 bi ton hnh hc lp 9

23
=> MN = MP + NP =
2
R
+ 2R =
5
2
R

Theo trn APB MON =>
MN
AB
=
5
2
R
: 2R =
5
4
= k (k l t s ng dng).
V t s din tich gia hai tam gic ng dng bng bnh phng t s ng dng nn ta c:

APB
MON
S
S
= k
2
=>
APB
MON
S
S
=
2
5 25
4 16
| |
=
|
\


Bi 41 Cho tam gic u ABC , O l trung in ca BC. Trn cc cnh AB, AC ln lt ly cc im D, E
sao cho DOE = 60
0
.
1. Chng minh tch BD. CE khng i.
2. Chng minh hai tam gic BOD; OED ng dng. T suy ra
tia DO l tia phn gic ca gc BDE
3. V ng trn tm O tip xc vi AB. Chng minh rng ng
trn ny lun tip xc vi DE.
Li gii:
1. Tam gic ABC u => ABC = ACB = 60
0
(1);
DOE = 60
0
(gt) =>DOB + EOC = 120
0
(2).
DBO c DOB = 60
0
=> BDO + BOD = 120
0
(3) .
T (2) v (3) => BDO = COE (4)
T (2) v (4) => BOD CEO =>
BD BO
CO CE
= => BD.CE = BO.CO m
OB = OC = R khng i => BD.CE = R
2
khng i.

K
H
E
D
C
B
A
O
2. Theo trn BOD CEO =>
BD OD
CO OE
= m CO = BO =>
BD OD BD BO
BO OE OD OE
= => = (5)
Li c DBO = DOE = 60
0
(6).
T (5) v (6) => DBO DOE => BDO = ODE => DO l tia phn gic BDE.
3. Theo trn DO l tia phn gic BDE => O cch u DB v DE => O l tm ng trn tip xc vi
DB v DE. Vy ng trn tm O tip xc vi AB lun tip xc vi DE

Bi 42 Cho tam gic ABC cn ti A. c cnh y nh hn cnh bn, ni tip ng trn (O). Tip tuyn
ti B v C ln lt ct AC, AB D v E. Chng minh :
1. BD
2
= AD.CD.
2. T gic BCDE ni tip .
3. BC song song vi DE.
Li gii:
1. Xt hai tam gic BCD v ABD ta c CBD = BAD ( V l gc ni
tip v gc gia tip tuyn vi mt dy cng chn mt cung), li c D
chung => BCD ABD =>
BD CD
AD BD
= => BD
2
= AD.CD.
2. Theo gi thit tam gic ABC cn ti A => ABC = ACB
=> EBC = DCB m CBD = BCD (gc gia tip tuyn vi mt dy
cng chn mt cung) => EBD = DCE => B v C nhn DE di cng

O
E
D
C
B
A
mt gc do B v C cng nm trn cung trn dng trn DE => T gic BCDE ni tip
3. T gic BCDE ni tip => BCE = BDE ( ni tip cng chn cung BE) m BCE = CBD (theo
trn ) => CBD = BDE m y l hai gc so le trong nn suy ra BC // DE.
50 bi ton hnh hc lp 9

24
Bi 43 Cho ng trn (O) ng knh AB, im M thuc ng trn . V im N i xng vi A qua
M, BN ct (O) ti C. Gi E l giao im ca AC v BM.
1. Chng minh t gic MNCE ni tip .
2. Chng minh NE AB.
3. Gi F l im i xng vi E qua M. Chng minh FA l tip tuyn ca (O).
4. Chng minh FN l tip tuyn ca ng trn (B; BA).
Li gii: 1. (HS t lm)
2. (HD) D thy E l trc tm ca tam gic NAB => NE AB.
3.Theo gi thit A v N i xng nhau qua M nn M l trung im ca AN; F v
E xng nhau qua M nn M l trung im ca EF => AENF l hnh bnh hnh
=> FA // NE m NE AB => FA AB ti A => FA l tip tuyn ca (O) ti A.
4. Theo trn t gic AENF l hnh bnh hnh => FN // AE hay FN // AC m AC
BN => FN BN ti N
/
/
_
_
H
E
F
C
N
M
O
B A
BAN c BM l ng cao ng thi l ng trung tuyn ( do M l trung im ca AN) nn BAN cn
ti B => BA = BN => BN l bn knh ca ng trn (B; BA) => FN l tip tuyn ti N ca (B; BA).
Bi 44 AB v AC l hai tip tuyn ca ng trn tm O bn knh R ( B, C l tip im ). V CH vung
gc AB ti H, ct (O) ti E v ct OA ti D.
1. Chng minh CO = CD.
2. Chng minh t gic OBCD l hnh thoi.
3. Gi M l trung im ca CE, Bm ct OH ti I. Chng minh
I l trung im ca OH.
4. Tip tuyn ti E vi (O) ct AC ti K. Chng minh ba im
O, M, K thng hng.
Li gii:
1. Theo gi thit AB v AC l hai tip tuyn ca ng trn tm O
=> OA l tia phn gic ca BOC => BOA = COA (1)
D
I
K
M
E
H
O
C
B
A
OB AB ( AB l tip tuyn ); CH AB (gt) => OB // CH => BOA = CDO (2)
T (1) v (2) => COD cn ti C => CO = CD.(3)
2. theo trn ta c CO = CD m CO = BO (= R) => CD = BO (4) li c OB // CH hay OB // CD (5)
T (4) v (5) => BOCD l hnh bnh hnh (6) . T (6) v (3) => BOCD l hnh thoi.
3. M l trung im ca CE => OM CE ( quan h ng knh v dy cung) => OMH = 90
0
. theo trn ta
cng c OBH =90
0
; BHM =90
0
=> t gic OBHM l hnh ch nht => I l trung im ca OH.
4. M l trung im ca CE; KE v KC l hai tip tuyn => O, M, K thng hng.
Bi 45 Cho tam gic cn ABC ( AB = AC) ni tip ng trn (O). Gi D l trung im ca AC; tip
tuyn ca ng trn (O) ti A ct tia BD ti E. Tia CE ct (O) ti F.
1. Chng minh BC // AE.
2. Chng minh ABCE l hnh bnh hnh.
3. Gi I l trung im ca CF v G l giao im ca BC v OI. So snh
BAC v BGO.
Li gii: 1. (HS t lm)
2. Xt hai tam gic ADE v CDB ta c EAD = BCD (v so le trong )
AD = CD (gt); ADE = CDB (i nh) => ADE = CDB => AE = CB (1)

_
_
H
_
_
1
1
2
2 1
F
G
I
O
D
E
C
B
A

K
Theo trn AE // CB (2) .T (1) v (2) => AECB l hnh bnh hnh.
3. I l trung im ca CF => OI CF (quan h ng knh v dy cung). Theo trn AECB l hnh bnh
hnh => AB // EC => OI AB ti K, => BKG vung ti K. Ta cung c BHA vung ti H
=> BGK = BAH ( cung ph vi ABH) m BAH =
1
2
BAC (do ABC cn nn AH l phn gic)
=> BAC = 2BGO.
50 bi ton hnh hc lp 9

25
Bi 46 Cho ng trn (O) ng knh AB , trn ng trn ta ly hai im C v D sao cho cung AC =
cung AD . Tip tuyn vi ng trn (O) v t B ct AC ti F
1. Chng minh h thc : AB
2
= AC. AF.
2. Chng minh BD tip xc vi ng trn ng knh AF.
3. Khi C chy trn na ng trn ng knh AB (khng cha im D ). Chng minh rng trung im I
ca on chy trn mt tia c nh , xc nh tia c nh
Bi 47 Cho tam gic ABC