3

Birlemi Milletler Antlamas

BRLEM MLLETLER ANTLAMASI 26 Haziran 1945 tarihinde San Francisco'da imzalanm ve 110. maddeye uygun olarak 24 Ekim 1945'de yrrle girmitir. Trkiye Antlamay Milletleraras Adalet Divan Stats'yle birlikte 15 Austos 1945'te onaylamtr. 4801 Sayl Onay Kanunu 24 Austos 1945 gn ve 6902 Sayl Resmi Gazete'de yaynlanmtr. Giri Notu Birlemi Milletler Antlamas, Uluslararas rgtlenme konusundaki Birlemi Milletler Konferansnn sonucunda 26 Haziran 1945de yrrle girmitir. Uluslararas Adalet Divan Stats, Antlamann ayrlmaz bir parasdr. Antlamann 23., 27. ve 61. maddelerinde yaplan deiiklikler 17 Aralk 1963 tarihinde Genel Kurulca kabul edilmi ve 31 Austos 1965de yrrle girmitir. 61. maddede yaplan yeni bir deiiklik 20 Aralk 1971 tarihinde Genel Kurulca kabul edilmi ve 24 Aralk 1973de yrrle girmitir. 109. maddede yaplan bir deiiklik de 20 Aralk 1965 tarihinde Genel Kurulca kabul edilerek 12 Haziran 1968de yrrle girmitir. 23. maddede yaplan deiiklik, Gvenlik Konseyinin ye saysn onbirden onbee karmaktadr. Deitirilmi 27. madde, Gvenlik Konseyinin usl sorunlarndaki kararlarnn dokuz yenin olumlu oyu ile alnacan (daha nce yedi idi), btn teki sorunlardaki kararlarnsa, Gvenlik Konseyinin be srekli yesinin hepsinin oylar da dahil olmak zere, dokuz yenin olumlu oyu ile alnacan (daha nce yedi idi) ngrmektedir. 61. maddede yaplan ve 31 Aralk 1965 tarihinde yrrle giren deiiklik, Ekonomik ve Sosyal Konseyin ye saysn onsekizden yirmiyediye karmaktayd. Ayn maddede daha sonra yaplan ve 24 Aralk 1973de yrrle giren deiiklik, Konseyin ye saysn bir kez daha artrarak yirmiyediden ellidrte karmtr. 109. maddede yaplan ve bu maddenin birinci fkrasn ilgilendiren deiiklik, Antlamann gzden geirilmesi

TBMM nsan Haklarn nceleme Komisyonu

amacyla, Genel Kurulun te iki ounluunun ve Gvenlik Konseyinin herhangi dokuz yesinin oylaryla (daha nce yedi idi) saptanacak yer ve tarihte Birlemi Milletler yelerinin bir Genel Konferansnn dzenlenebileceini ngrmektedir. Genel Kurulun onuncu olaan toplantsnda byle bir gzden geirme konferansnn nerileceine ilikin bir hkm ieren 109. maddenin 3. fkras, 1955 ylnda Genel Kurulun onuncu olaan toplantsnda Genel Kurul ve Gvenlik Konseyi tarafndan uygulanm olmas dolaysyla, Gvenlik Konseyinin herhangi yedi yesinin oyundan sz eden zgn biimi ile korunmutur. Birlemi Milletler Antlamas Biz Birlemi Milletler halklar: Bir insan yaam iinde iki kez insanla tarif olunmaz aclar getiren sava felaketinden gelecek kuaklar korumaya, temel insan haklarna, insan kiiliinin onur ve deerine, erkeklerle kadnlarn ve byk uluslarla kk uluslarn hak eitliine olan inancmz yeniden ilan etmeye, adaletin korunmas ve antlamadan doan ykmllklere sayg gsterilmesi iin gerekli koullar yaratmaya ve daha geni bir zgrlk iinde daha iyi yaama koullar salamaya, sosyal bakmdan ilerlemeyi kolaylatrmaya, ve bu ereklere ulamak iin : hogryle davranmaya ve iyi komuluk anlay iinde birbirimizle bark yaamaya, uluslararas bar ve gvenlii korumak iin glerimizi birletirmeye, ortak yarar dnda silahl kuvvet kullanlmamasn salayacak ilkeleri kabul etmeye ve yntemleri benimsemeye, tm halklarn ekonomik ve sosyal bakmdan ilerlemesini kolaylatrmak iin uluslararas kurumlardan yararlanmaya, istekli olarak, bu amalar gerekletirmek iin aba harcamaya kara verdik Buna uygun olarak hkmetlerimiz, San Francisco kentinde toplanan ve yetki belgeleri usulne uygun grlen temsilcileri araclyla ibu Birlemi Milletler Antlamasn kabul etmiler ve Birlemi Milletler adyla anlacak bir uluslararas rgt kurmulardr. I. BLM: Amalar ve lkeler Madde 1 Birlemi Milletlerin amalar unlardr : 1. Uluslararas bar ve gvenlii korumak ve bu amala: barn urayaca tehditleri nlemek ve bunlar boa karmak, saldr ya da

Birlemi Milletler Antlamas

barn baka yollarla bozulmas eylemlerini bastrmak zere etkin ortak nlemler almak ve barn bozulmasna yol aabilecek nitelikteki uluslararas uyumazlk veya durumlarn dzeltilmesini ya da zmlenmesini bar yollarla, adalet ve uluslararas hukuk ilkelerine uygun olarak gerekletirmek; 2. Uluslar arasnda, halklarn hak eitlii ve kendi geleceklerini kendilerinin belirlemesi ilkesine sayg zerine kurulmu dosta ilikiler gelitirmek ve dnya barn glendirmek iin dier uygun nlemleri almak; 3. Ekonomik, sosyal, kltrel ve insancl nitelikteki uluslararas sorunlar zmede ve rk, cinsiyet, dil ya da din ayrm gzetmeksizin herkesin insan haklarna ve temel zgrlklerine saygnn gelitirilip glendirilmesinde uluslararas ibirliini salamak ve 4. Bu ereklere ulalmas yolunda uluslarn giritikleri eylemlerin uyumlat bir odak olmak. Madde 2 Birlemi Milletler rgt ve yeleri, 1. maddede belirtilen amalara ulamak zere aadaki ilkelere uygun biimde hareket edeceklerdir : 1. rgt, tm yelerinin egemen eitlii ilkesi zerine kurulmutur. 2. Tm yeler, yelik sfatndan doan hak ve karlardan tmnn yararlanmasn salamak iin ibu Antlamaya uygun olarak stlendikleri ykmllkleri iyi niyetle yerine getirirler. 3. Tm yeler, uluslararas nitelikteki uyumazlklarn, uluslararas bar ve gvenlii ve adaleti tehlikeye drmeyecek biimde, bar yollarla zerler. 4. Tm yeler, uluslararas ilikilerinde gerek herhangi bir baka devletin toprak btnlne ya da siyasal bamszla kar, gerek Birlemi Milletlerin Amalar ile badamayacak herhangi bir biimde kuvvet kullanma tehdidine ya da kuvvet kullanlmasna bavurmaktan kanrlar. 5. Tm yeler, rgtn ibu Antlama gerei giritii tm eylemlerde rgte her trl yardm yaparlar ve Birlemi Milletler tarafndan aleyhinde nleme ya da zorlama eylemine giriilen herhangi bir devlete yardm etmekten kanrlar.

TBMM nsan Haklarn nceleme Komisyonu

6. rgt, Birlemi Milletler yesi olmayan devletlerin de , uluslararas bar ve gvenliin korunmasnn gerektirdii lde bu ilkelere uygun biimde hareket etmesini salar. 7. bu Antlamann hibir hkm, Birlemi Milletlere herhangi bir devletin kendi i yetki alanna giren konulara mdahale yetkisi vermedii gibi yeleri de bu trden konular ibu Antlama uyarnca bir zme balamaya zorlayamaz; ancak, bu ilke VII. Blmde ngrlm olan zorlayc nlemlerin uygulanmasn hibir biimde engellemez. II. BLM: yeler Madde 3- Birlemi Milletlerin asl yeleri, Uluslararas rgtlenme konusunda San Franciscoda yaplan Birlemi Milletler Konferansna katlm olan, ya da 1 Ocak 1942 tarihli Birlemi Milletler Bildirgesini nceden imzalam bulunan ve ibu Antlamay imzalayarak 110. madde uyarnca onaylayan devletlerdir. Madde 4 1. bu Antlamann getirdii ykmllkleri kabul eden ve bunlar yerine getirme konusunda yetenekli ve istekli olduklarna rgte hkmedilen tm dier barsever devletler Birlemi Milletlere ye olabilirler. 2. Bu koullara uyan her devletin Birlemi Milletler yeliine kabul, Gvenlik Konseyinin tavsiyesi zerine Genel Kurul karar ile olur. Madde 5- Gvenlik Konseyi tarafndan aleyhinde bir nleyici ya da zorlayc nlem alnm bulunan bir Birlemi Milletler yesi, yelik sfatndan doan hak ve ayrcalklarn kullanmaktan, Gvenlik Konseyinin tavsiyesi zerine Genel Kurul tarafndan alkonabilir. Gvenlik Konseyi bu hak ve ayrcalklarn kullanlmasna yeniden izin verebilir. Madde 6- bu Antlamada belirtilen lkeleri srarla ineyen bir Birlemi Milletler yesi, Gvenlik Konseyinin tavsiyesi zerine Genel Kurul tarafndan rgtten karlabilir. III. BLM: Organlar Madde 7 1. Birlemi Milletler rgtnn balca organlar olarak bir Genel

Birlemi Milletler Antlamas

Kurul, bir Gvenlik Konseyi, bir Ekonomik ve Sosyal Konsey, bir Vesayet Meclisi, bir Uluslararas Adalet Divan ve bir de Sekreterlik kurulmutur. 2. Gerekli grlebilecek yardmc organlar ibu Antlamaya uygun olarak kurulabilirler. Madde 8- Birlemi Milletler, kadn ve erkeklerin ana ve yardmc organlara herhangi bir sfatla ve eit koullarla katlabilmelerine hibir kstlama koymayacaktr. IV. BLM: Genel Kurul Madde 9 1. Genel Kurul Birlemi Milletlerin btn yelerinden oluur. 2. Her yenin Genel Kurulda en ok be temsilcisi bulunur. Grev ve Yetkileri Madde 10- Genel Kurul, ibu Antlama kapsamna giren ya da ibu Antlamada ngrlm organlardan herhangi birinin yetki ve grevlerine ilikin btn sorunlar ya da ileri grebilir ve 12. madde hkmleri sakl kalmak kouluyla, bu tr sorun ya da iler konusunda Birlemi Milletler yelerine veya Gvenlik Konseyne veya hem rgt yelerine, hem de Gvenlik Konseyine tavsiyelerde bulunabilir. Madde 11 1. Genel Kurul, silahszlanmaya ve silahlanmann dzenlenmesine hakim olan ilkeleri de iermek zere, uluslararas bar ve gvenliin korunmas iin yaplacak ibirliinin genel ilkelerini inceleyebilir ve bu ilkeler konusunda rgt yelerine hem de Gvenlik Konseyine veya hem rgt yelerine hem de Gvenlik Konseyine tavsiyelerde bulunabilir. 2. Genel Kurul, Birlemi Milletler yelerinden herhangi biri veya Gvenlik Konseyi veya rgt yesi olmayan bir devlet tarafndan 35. maddenin 2. fkras uyarnca kendisine sunulan ve uluslararas bar ve gvenliin korunmasna ilikin olan btn sorunlar grebilir ve 12. madde hkmleri sakl kalmak kouluyla btn bu tr sorunlar konusunda ilgili devlet ya da devletlere veya Gvenlik Konseyine ya da hem devletlere veya Gvenlik Konseyine tavsiyelerde bulunabilir. Bir eylem gerektiren bu tr sorunlarn tm, grmelerden nce ya da sonra Genel Kurul tarafndan Gvenlik Konseyine gnderilir.

TBMM nsan Haklarn nceleme Komisyonu

3. Genel Kurul, uluslararas bar ve gvenlii tehlikeye sokmas muhtemel durumlara Gvenlik Konseyinin dikkatini ekebilir. 4. Genel Kurulun ibu maddede saylan yetkileri, 10. maddenin genel kapsamn snrlandrmaz. Madde 12 1. Gvenlik Konseyi herhangi bir uyumazlk ya da duruma ilikin olarak ibu Antlamann kendisine ykledii grevleri yerine getirdii srece, Genel Kurul, Gvenlik Konseyi bunu kendisinden istemedike, bu uyumazlk ya da durum konusunda herhangi bir tavsiyede bulunamaz. 2. Genel Sekreter, uluslararas bar ve gvenliin korunmasna ilikin olup Gvenlik Konseyince ele alnm bulunan ileri, Gvenlik Konseyinin onay ile her toplantda Genel Kurulun bilgisine sunar; Gvenlik Konseyi sz geen ileri elden brakt anda da Genel Sekreter yine ayn ekilde Genel Kurula, ya da Genel Kurul toplant halinde deilse Birlemi Milletler yelerine durumu bildirir. Madde 13 1. Genel Kurul : a. Siyasal alanda uluslararas ibirliini gelitirmek, uluslararas hukukun giderek gelitirilmesini ve yasalatrlmasn tevik etmek; b. Ekonomik, sosyal, kltrel alanlarda, eitim ve salk alanlarnda uluslararas ibirliini gelitirmek ve rk, cinsiyet, dil ya da din ayrm gzetmeksizin herkesin insan haklar ile temel zgrlklerden yararlanmasn kolaylatrmak iin aratrmalar yaplmasna nayak olur ve bu amala tavsiyelerde bulunur. 2. Genel Kurulun, yukarda 1(b) fkrasnda sz edilen sorunlara ilikin, teki sorumluluk, grev ve yetkileri, IX. ve X. Blmlerde belirtilmitir. Madde 14- 12. Madde hkmleri sakl kalmak kouluyla, Genel Kurul, Birlemi Milletlerin Ama ve lkelerini belirten ibu Antlama hkmlerinin inenmesinden doan durumlar da dahil olmak zere kamu esenliine zarar verecek, uluslar arasndaki dosta ilikileri tehlikeye sokacak nitelikte grd herhangi bir durumun, kkenine baklmakszn bar yollarla dzeltilmesi iin gerekli nlemler alnmasn tavsiye edebilir.

Birlemi Milletler Antlamas

Madde 15 1. Genel Kurul, Gvenlik Konseyinin yllk raporlar ile zel raporlarn kabul eder ve inceler; bu raporlar Gvenlik Konseyinin uluslararas bar ve gvenlii korumak iin kararlatrd ya da ald nlemlerin bir dkmn de ierir. 2. Genel Kurul, Birlemi Milletlerin teki organlarndan gelen raporlar da kabul eder ve inceler. Madde 16- Genel Kurul, uluslararas vesayet rejimi konusunda, XII. ve XIII. Blmler uyarnca kendisine den grevleri yerine getirir; stratejik blge olarak belirlenmemi blgelere ilikin anlamalarn kabul de bu grevler arasndadr. Madde 17 1. Genel Kurul, rgtn btesini inceler ve kabul eder. 2. yeler, Genel Kurulun yapaca paylatrmaya uygun olarak rgtn harcamalarn stlenirler. 3. Genel Kurul, 57. maddede sz edilen ihtisas kurulular ile yaplan mali ve bteye ilikin dzenlemelerin tmn inceleyerek kabul eder ve anlan kurulularn idari btelerini, kendilerine tavsiyelerde bulunmak zere, inceler. Oylama Madde 18 1. Genel Kurulun her yesinin bir oyu vardr. 2. Genel Kurulun nemli sorunlar konusundaki kararlar, hazr bulunan ve oy veren yelerin te iki ounluu ile alnr. nemli saylan sorunlar unlardr: uluslararas bar ve gvenliin korunmasna ilikin tavsiyeler. Gvenlik Konseyinin srekli olmayan yelerinin seilmesi, Ekonomik ve Sosyal Konsey yelerinin seilmesi, Vesayet Meclisi yelerinin 86. maddenin 1(c) fkras uyarnca seilmesi, Birlemi Milletlere yeni yelerin kabul, yelik hak ve ayrcalklarnn askya alnmas, yelikten karma, vesayet rejiminin ileyiine ilikin sorunlar ve bte. 3. te iki ounlukla zlecek yeni sorun trlerinin belirlenmesi de iinde olmak zere, baka sorunlar konusundaki kararlar, hazr bulunan ve oy veren yelerin oy ounluu ile alnr.

TBMM nsan Haklarn nceleme Komisyonu

10

Madde 19- rgte mali katksn demekte gecikmi olan bir Birlemi Milletler yesi, eer gecikmi demelerinin tutar nceki iki tam yln deme paylar tutarna eit ya da bundan fazla ise, Genel Kurulda oy kullanamaz. Bununla birlikte Genel Kurul, demedeki aksamann szkonusu yenin iradesi dndaki nedenler yznden meydana gelmi olduu kansna varrsa, bu yenin oylamaya katlmasna izin verebilir. Yntem Madde 20- Genel Kurul ylda bir kez olaan toplant yapar, durum gerektirdiinde de olaanst toplanr. Olaanst toplantlar, Gvenlik Konseyinin ya da Birlemi Milletler yelerinin ounluunun istei zerine Genel Sekreterin ars ile yaplr. Madde 21- Genel Kurul, itzn kendi yapar. Her toplant iin bakann seer. Madde 22- Genel Kurul, grevlerini yerine getirmek iin gerekli grd yardmc organlar oluturabilir. V. BLM: Gvenlik Konseyi Bileimi Madde 23 1. Gvenlik Konseyi, Birlemi Milletlerin onbe yesinden oluur. in Cumhuriyeti, Fransa, Rusya Federasyonu, Byk Britanya ve Kuzey rlanda Krall ve Amerika Birleik Devletleri Gvenlik Konseyinin srekli yeleridir. Genel Kurul, her eyden nce Birlemi Milletler yelerinin uluslararas bar ve gvenliin korunmasna ve rgtn teki amalara katklarn, ayn zamanda da haka bir corafi dalm gznnde tutarak, Birlemi Milletlerin teki on yesini de Gvenlik Konseyinin geici yeleri olarak seer. 2. Gvenlik Konseyinin geici yeleri iki yllk bir dnem iin seilirler. Gvenlik Konseyi yelerinin says onbirden onbee karldktan sonra geici yeler iin yaplacak ilk seimde, drt yeni yeden ikisi bir yllk dnem iin seilecektir. Sresi biten bir ye hemen yeniden seilemez. 3. Gvenlik Konseyinin her yesinin Konseyde bir temsilcisi vardr. Grev ve Yetkileri Madde 24 1. Birlemi Milletlerin yeleri, rgtn hzl ve etkili hareket

11

Birlemi Milletler Antlamas

etmesini salamak iin uluslararas bar ve gvenliin korunmasnda balca sorumluluu Gvenlik Konseyine brakrlar ve bu sorumluluk gereince grevlerini yerine getirirken Gvenlik Konseyinin kendi adlarna hareket ettiini kabul ederler. 2. Gvenlik Konseyi, bu grevleri yerine getirirken Birlemi Milletlerin Ama ve lkelerine uygun hareket eder. Bu grevleri yerine getirebilmesi iin Gvenlik Konseyine verilmi belirli yetkiler VI, VII, VIII ve XII. Blmlerde gsterilmitir. 3. Gvenlik Konseyi, Genel Kurula incelenmek zere yllk raporlar ve gerektiinde zel raporlar sunar. Madde 25- Birlemi Milletler yeleri, ibu Antlama uyarnca, Gvenlik Konseyinin kararlarn kabul etme ve uygulama konusunda gr birliine varmlardr. Madde 26- Dnyann insan ve ekonomi kaynaklarnn, yalnzca en kk blmn silahlanmaya ayrarak, uluslararas bar ve gvenliin salanp korunmasn kolaylatrmak iin Gvenlik Konseyi, 47. maddede ngrlen Askeri Kurmay Komitesinin de yardmyla, silahlanmann dzenlenmesi iin bir sistem kurmak zere Birlemi Milletler yelerine sunulacak planlar hazrlamakla ykmldr. Oylama Madde 27 1. Gvenlik Konseyinin her yesinin bir oyu vardr. 2. Gvenlik Konseyinin usule ilikin konulardaki kararlar dokuz yesinin olumlu oyu ile alnr. 3. Gvenlik Konseyinin yntem sorunlarndaki kararlar dokuz yenin olumlu oyu ile alnr; ancak, VI. Blm ile 52. maddenin 3. fkras hkmleri uyarnca alnan kararlarda bir uyumazla taraf olan oylamaya katlamaz. Usl Madde 28 1. Gvenlik Konseyi, grevlerini srekli olarak yapacak biimde rgtlendirilecektir. Bunun iin Gvenlik Konseyinin her yesi rgt merkezinde her zaman bir temsilci bulunduracaktr.

TBMM nsan Haklarn nceleme Komisyonu

12

2. Gvenlik Konseyi, belirli dnemlerde toplanr; yelerden her biri, dilerse bir hkmet yesi ya da zel olarak atanm baka bir temsilci tarafndan bu toplantlarda temsil olunabilir. 3. Gvenlik Konseyi, rgt merkezinin dnda almalarn en ok kolaylatracana inand herhangi bir yerde toplanabilir. Madde 29- Gvenlik Konseyi, grevini yerine getirmek iin gerekli grd yardmc organlar oluturabilir. Madde 30- Gvenlik Konseyi, bakannn seim yntemini de saptayan itz kendi yapar. Madde 31- Gvenlik Konseyi yesi olmayan herhangi bir Birlemi Milletler yesi, Gvenlik Konseyine sunulan herhangi bir sorunun grlmesine, eer Konsey bu yenin karlarnn zellikle szkonusu olduu grne varmsa, oy hakk olmakszn katlabilir. Madde 32- Gvenlik Konseyi yesi olmayan herhangi bir Birlemi Milletler yesi veya Birlemi Milletler yesi olmayan herhangi bir devlet, Gvenlik Konseyinin inceledii bir uyumazla taraf ise, bu uyumazla ilikin grmelere, oy hakk olmakszn katlmaya arlabilir. Gvenlik Konseyi, Birlemi Milletler yesi olmayan bir devletin katlmas konusunda uygun grd koullar koyar. VI. BLM: Uyumazlklarn Bar Yollarla zlmesi Madde 33 1. Sregitmesi uluslararas bar ve gvenliin korunmasn tehlikeye drebilecek nitelikte bir uyumazla taraf olanlar, hereyden nce grme, soruturma, arabuluculuk, uzlama, hakemlik ve yargsal zm yollar ile, blgesel kurulu ya da anlamalara bavurarak veya kendi seecekleri baka yollarla buna zm aramaldrlar. 2. Gvenlik Konseyi, gerekli grdnde taraflar aralarndaki uyumazl bu gibi yollarla zmeye arr. Madde 34- Gvenlik Konseyi, herhangi bir uyumazlk veya uluslararas bir anlamazla yol aabilecek ya da uyumazlk dourabilecek bir durum konusunda, bu uyumazlk ya da durumun sregitmesinin uluslararas bar ve gvenliin korunmasn tehlikeye drme eiliminde olup olmadn saptamak iin soruturmada bulunabilir.

13

Birlemi Milletler Antlamas

Madde 35 1. Birlemi Milletlerin her yesi herhangi bir uyumazlk ya da 34. maddede ngrlen nitelikte bir duruma Gvenlik Konseyinin ya da Genel Kurulun dikkatini ekebilir. 2. Birlemi Milletler yesi olmayan bir devlet, taraf olduu herhangi bir uyumazlk konusunda, ibu Antlamada ngrlen bar yollarla zme ykmlln bu uyumazlk iin nceden kabul etmek kouluyla, Gvenlik Konseyinin ya da Genel Kurulun dikkatini ekebilir. 3. Bu madde uyarnca dikkatine sunulan ilere ilikin olarak Genel Kurulun giriecei ilemler, 11. ve 12. maddelerin hkmlerine bal olacaktr. Madde 36 1. Gvenlik Konseyi, 33. maddede belirtilen nitelikte bir uyumazln ya da benzeri bir durumun herhangi bir evresinde, uygun dzeltme yntem ya da yollarn tavsiye edebilir. 2. Gvenlik Konseyi, bu uyumazln zlmesi iin taraflarca nceden kabul edilmi olan tm yntemleri gznnde tutacaktr. 3. Gvenlik Konseyi bu maddede ngrlen tavsiyelerde bulunurken, genel kural olarak, hukuksal nitelikteki uyumazlklarn taraflarca Uluslararas Adalet Divan Stats hkmlerine gre Divana sunulmas gerektiini de gznnde tutacaktr. Madde 37 1. 33. maddede belirtilen nitelikte bir uyumazla taraf olanlar szkonusu uyumazl anlan maddede gsterilen yollarla zmeyi baaramazlarsa, Gvenlik Konseyine sunarlar. 2. Gvenlik Konseyi bir uyumazln sregitmesinin gerekten uluslararas bar ve gvenliin korunmasn tehlikeye soktuu kansna varrsa, 36. madde uyarnca m hareket edeceini yoksa uygun grd baka zm yollar m tavsiye edeceini kendisi kararlatrr. Madde 38- Gvenlik Konseyi, 33-37. maddeler hkmlerini zedelemeksizin, bir uyumazla taraf olanlarn tmnn istemesi halinde bu uyumazln bar yollarla zlmesi iin taraflara tavsiyelerde bulunabilir.

TBMM nsan Haklarn nceleme Komisyonu

14

VII. BLM: Barn Tehdidi, Bozulmas ve Saldr Eylemi Durumunda Alnacak nlemler Madde 39- Gvenlik Konseyi, barn tehdit edildiini, bozulduunu ya da bir saldr eylemi olduunu saptar ve uluslararas bar ve gvenliin korunmas ya da yeniden kurulmas iin tavsiyelerde bulunur veya 41. ve 42. maddeler uyarnca hangi nlemler alnacan kararlatrr. Madde 40- Gvenlik Konseyi, durumun arlamasn nlemek zere, 39. madde uyarnca tavsiyelerde bulunmadan ya da nlemleri kararlatrmadan nce, ilgili taraflar gerekli ya da uygun grd geici nlemlere uymaya arabilir. Bu geici nlemler taraflarn haklarn, iddialarn ya da konumlarn hibir biimde zedelemez. Bu geici nlemlerin yerine getirilmemesi halinde Gvenlik Konseyi bunu gereince dikkate alacaktr. Madde 41- Gvenlik Konseyi, kararlarn yrtmek iin silahl kuvvet kullanmn iermeyen ne gibi nlemler alnmas gerektiini kararlatrabilir ve Bilemi Milletler yelerini bu nlemleri uygulamaya arabilir. Bu nlemler, ekonomik ilikilerin ve demiryolu, deniz, hava, posta, telgraf, radyo ve dier iletiim ve ulatrma aralarnn tmyle ya da bir blmyle kesintiye uratlmasn, diplomatik ilikilerin kesilmesini ierebilir. Madde 42- Gvenlik Konseyi, 41. maddede ngrlen nlemlerin yetersiz kalaca ya da kald kansna varrsa, uluslararas bar ve gvenliin korunmas ya da yeniden kurulmas iin, hava, deniz ya da kara kuvvetleri araclyla, gerekli sayd her trl giriimde bulunabilir. Bu giriimler gsterileri, ablukay ve Birlemi Milletler yelerinin hava, deniz ya da kara kuvvetlerince yaplacak baka operasyonlar ierebilir. Madde 43 1. Birlemi Milletlerin tm yeleri, uluslararas bar ve gvenliin korunmasna katkda bulunmak zere, Gvenlik Konseyinin ars ile zel anlama ya da anlamalar uyarnca, uluslararas bar ve gvenliin korunmas iin gerekli silahl kuvvetleri ve geit hakkn da iine almak zere her trl yardm ve kolayl Konseyin hizmetine sunmay yklenirler. 2. Bu anlama ya da anlamalarda, szkonusu kuvvetlerin says,

15

Birlemi Milletler Antlamas

nitelii hazrlk derecesi ve genel mevkileri ile salanacak kolaylk ve yardmn nitelii belirlenecektir. 3. Anlama ya da anlamalar, Gvenlik Konseyinin giriimi ile mmkn olan en ksa zamanda grlecektir. Anlamalar, Gvenlik Konseyi ile rgt yeleri arasnda ya da Gvenlik Konseyi ile lke gruplar arasnda yaplacak ve imzalayan devletlerce, herbirinin anayasas gereince onaylanacaktr. Madde 44- Gvenlik Konseyi kuvvet kullanmaya karar verdii zaman Konseyde temsil edilmeyen bir yeyi, 43. madde uyarnca stlenilen ykmllklerin yerine getirilmesi iin silahl kuvvet vermeye armadan nce, o yeyi dilerse, o yenin kendi silahl kuvvetlerine bal birliklerin kullanlmasna ilikin Gvenlik Konseyi kararlarna katlmaya aracaktr. Madde 45- Birlemi Milletlerin ivedi askeri nlemler alabilmesini salayabilmek zere yeler, birleik uluslararas zorlayc nlemleri yrtmek iin derhal kullanlabilecek ulusal hava kuvveti birlikleri bulunduracaklardr. Bu birliklerin gc ve hazrlk derecesi ile bunlarn birlikte hareketini dzenleyen planlar, 43. maddede belirtilen zel anlamann ya da anlamalarn ngrd snrlar iinde, Askeri Kurmay Komitesinin yardm ile Gvenlik Konseyince belirlenecektir. Madde 46- Silahl kuvvet kullanlmas iin planlar, Askeri Kurmay Komitesinin yardm ile Gvenlik Konseyi hazrlar. Madde 47 1. Uluslararas bar ve gvenliin korunmas, Gvenlik Konseyinin buyruu altna konulan kuvvetlerin kullanlmas ve ynetilmesi, silahszlanmann dzenlenmesi ve muhtemel bir silahszlanmann gerekletirilmesi iin Konseye gerekli olan askeri ihtiyalara ilikin her konuda Gvenlik Konseyine danmanl yapacak ve ona yardmc olacak bir Askeri Kurmay Komitesi kurulacaktr. 2. Askeri Kurmay Komitesi, Gvenlik Konseyinin srekli yelerinin Kurmay Bakanlarndan ya da onlarn temsilcilerinden oluur. Kurmay Komitesinde srekli olarak temsil edilmeyen herhangi bir Birlemi Milletler yesinin Komite almalarna katlmas Komitenin grevini iyi yapabilmesi iin gerekli olduu zaman, Komite bu yeyi kendisiyle ibirlii yapmaya arr.

TBMM nsan Haklarn nceleme Komisyonu

16

3. Askeri Kurmay Komitesi, Gvenlik Konseyinin yetkisi altnda Konseyin emrine verilen tm silahl kuvvetlerin stratejik adan ynetilmesinden sorumludur. Bu kuvvetlerin komutasna ilikin sorunlar daha sonra zlecektir. 4. Askeri Kurmay Komitesi, Gvenlik Konseyinin izniyle ve uygun blgesel kurululara dantktan sonra, blge alt komiteleri kurabilir. Madde 48 1. Gvenlik Konseyinin uluslararas bar ve gvenliin korunmas konusundaki kararlarnn yrtlmesi iin gerekli nlemler, Birlemi Milletlerin tm yeleri ya da bunlardan bazlar tarafndan alnr. 2. Bu kararlar, Birlemi Milletler yeleri tarafndan dorudan doruya ve yesi bulunduklar uluslararas kurulular iindeki eylemleriyle yrtlrler. Madde 49- Birlemi Milletler yeleri, Gvenlik Konseyinin kararlatrd nlemlerin yrtlmesinde birbirlerine karlkl yardmc olmak iin ibirlii yaparlar. Madde 50- Gvenlik Konseyi tarafndan bir devlet aleyhine nleyici ya da zorlayc nlemler alndnda, Birlemi Milletler yesi olsun ya da olmasn baka herhangi bir devlet, bu nlemlerin yrtlmesi yznden zel ekonomik sorunlarla kar karya kalrsa, bu devletin sz konusu sorunlarn zm iin Gvenlik Konseyine danma hakk vardr. Madde 51- Bu Antlamann hibir hkm, Birlemi Milletler yelerinden birinin silahl bir saldrya hedef olmas halinde, Gvenlik Konseyi uluslararas bar ve gvenliin korunmas iin gerekli nlemleri alncaya dek, bu yenin doal olan bireysel ya da ortak meru savunma hakkna halel getirmez. yelerin bu meru savunma hakkn kullanrken aldklar nlemler hemen Gvenlik Konseyine bildirilir ve Konseyin ibu Antlama gereince uluslararas bar ve gvenliin korunmas ya da yeniden kurulmas iin gerekli grecei biimde her an hareket etme yetki ve grevini hibir biimde etkilemez. VIII. BLM: Blgesel Antlamalar Madde 52 1. bu Antlamann hibir hkm, uluslararas bar ve gvenliin korunmasna ilikin olup, blgesel anlama ya da kurulularn varlna

17

Birlemi Milletler Antlamas

engel deildir; yeter ki bu anlama ve kurulular ve bu kurulularn almalar Birlemi Milletlerin Ama ve lkeleri ile badar olsun. 2. Byle anlamalara giren ya da byle kurulular oluturan Birlemi Milletler yeleri, yerel uyumazlklar Gvenlik Konseyine sunmadan nce, bunlar szkonusu anlamalar ya da kurulular araclyla ve bar yollarla zmek iin aba harcayacaklardr. 3. Gvenlik Konseyi, yerel uyumazlklarn, ya ilgili devletlerin giriimi zerine ya da Gvenlik Konseyinin gndermesi yoluyla, bu tr blgesel anlamalar ya da blgesel kurulular araclyla bar yoldan zlmesinin gelimesini tevik eder. 4. bu madde, 34. ve 35. maddelerin uygulanmasn hibir biimde etkilemez. Madde 53 1. Gvenlik Konseyi, gerekirse kendi yetkisi altnda alnan zorlayc nlemlerin uygulanmas iin blgesel anlama ya da kurululardan yararlanr. Bununla birlikte, Gvenlik Konseyinin izni olmakszn blgesel anlamalar uyarnca ya da blgesel kurulular tarafndan hibir zorlama eylemine giriilmeyecektir; bu maddenin 2. fkrasnda verilen tanma gre dman devlet saylan tm devletlere kar 107. Madde uyarnca alnan ya da byle bir devletin saldr politikasna yeniden girimesine kar blgesel anlamalar erevesinde yneltilen nlemler, ilgili hkmetlerin istei zerine rgtn byle bir devlet tarafndan giriilecek yeni bir saldry nleme grevini stlenmesi mmkn oluncaya dek, bunun dndadr. 2. Bu maddenin 1. fkrasnda kullanld ekliyle dman devlet terimi, kinci Dnya Sava srasnda ibu Antlamay imzlam herhangi bir devletin dman olmu olan herhangi bir devleti anlatr. Madde 54- Gvenlik Konseyi, blgesel anlamalar uyarnca ya da blgesel kurulular tarafndan uluslararas bar ve gvenliin korunmas iin giriilen ya da tasarlanan tm eylemlerden her an tam olarak haberli bulundurulacaktr. IX. BLM: Uluslararas Ekonomik ve Sosyal birlii Madde 55- Uluslar arasnda halklarn hak eitlii ve kendi yazglarn kendilerinin belirlemesi ilkesine sayg zerine kurulmu bar ve dosta

TBMM nsan Haklarn nceleme Komisyonu

18

ilikiler salanmas iin gerekli istikrar ve refah koullarn yaratmak zere Birlemi Milletler: a. Yaam dzeylerinin ykseltilmesini, tam istihdam, ekonomik ve sosyal alanlarda ilerleme ve gelime koullarn, b. Ekonomik, sosyal alanlarla salk alanndaki uluslararas sorunlarn ve bunlara bal baka sorunlarn zmn, kltr ve eitim alanlarnda uluslararas ibirliini ve c. Irk, cinsiyet, dil ya da din ayrm gzetmeksizin herkesin insan haklarna ve temel zgrlklerine btn dnyada etkin bir biimde sayg gsterilmesini, kolaylatracaktr. Madde 56- yeler, 55. maddede belirtilen amalara ulamak iin, gerek birlikte gerekse ayr ayr, rgtle ibirlii iinde hareket etmeyi ykmlenirler. Madde 57 1. Hkmetleraras anlamalarla kurulan ve kendi kurulu belgeleri gereince ekonomik, sosyal, kltrel alanlarla eitim ve salk alanlarnda ve bunlarla ilgili baka alanlarda geni uluslararas yetkileri bulunan uzmanlk kurulular, 63. madde uyarnca Birlemi Milletlere balanacaktr. 2. Birlemi Milletlere bu ekilde balanan kurulular bundan byle .uzmanlk kurulular adyla anlacaktr. Madde 58- rgt, ihtisas kurulularnn programlar ile almalarn egdml duruma getirmek iin tavsiyelerde bulunur. Madde 59- rgt, gerektiinde, 55. Maddede belirtilen amalara ulaabilmesi iin gerekli her trl yeni ihtisas kuruluunu oluturmak zere ilgili devletler arasnda grmeler yaplmasna nayak olur. Madde 60- rgtn bu Blmde belirtilen grevlerinin yerine getirilmesi konusunda sorumluluk Genel Kurula ve Genel Kurulun yetkisi altnda, X. Blmde bu amala kendisine verilen yetkileri kullanacak olan Ekonomik ve Sosyal Konseye der. X. BLM: Ekonomik ve Sosyal Konsey Bileimi Madde 61 1. Ekonomik ve Sosyal Konsey, Genel Kurulca seilen ellidrt Birlemi Milletler yesinden oluur.

19

Birlemi Milletler Antlamas

2. 3. fkra hkmleri sakl kalmak zere, her yl Ekonomik ve Sosyal Konseyin ellidrt yesi yllk bir sre iin seilir. Sresi biten ye hemen yeniden seilebilir. 3. Ekonomik ve Sosyal Konsey yelerinin says yirmi yediden ellidrde karldktan sonra yaplacak ilk seimde, grev sreleri o yln sonunda bitecek olan dokuz yenin yerine yirmiyedi yeni ye seilecektir. Genel Kurulca yaplan dzenlemelere uygun olarak, bu yirmiyedi yeni yeden, bu ekilde seilmi dokuz tanesinin grev sresi bir yln sonunda, teki dokuz yenin grev sresi de iki yln sonunda sona erecektir. 4. Ekonomik ve Sosyal Konseyin her yesinin Konseyde bir temsilcisi vardr. Grev ve Yetkileri Madde 62 1. Ekonomik ve Sosyal Konsey, ekonomik, sosyal, kltrel alanlarda, eitim ve salk alanlarnda ve bunlarla ilgili baka alanlarda uluslararas sorunlar zerinde aratrmalar yapabilir, raporlar hazrlayabilir ya da bunlarn yaplp hazrlanmasna nayak olabilir ve btn bu sorunlara iliin olarak Genel Kurul, Birlemi Milletler yeleri ve ilgili ihtisas kurulularna tavsiyelerde bulunabilir. 2. Konsey, herkesin insan haklarna ve temel zgrlklerine etkin bir biimde sayg gsterilmesini salamak zere tavsiyelerde bulunabilir. 3. Konsey, Genel Kurula sunmak zere, yetki alanna giren sorunlara ilikin szleme tasarlar hazrlayabilir. 4. Konsey, Birlemi Milletlerce ngrlen kurallara uygun olarak, yetki alanna giren sorunlara ilikin uluslararas konferanslar dzenleyebilir. Madde 63 1. Ekonomik ve Sosyal Konsey, 57. maddede sz edilen kurulularn herhangi biriyle, bu kuruluun Birlemi Milletlere hangi koullar altnda balanacan saptayan anlamalar yapabilir. Bu anlamalar Genel Kurulun onayna sunulur. 2. Ekonomik ve Sosyal Konsey, ihtisas kurulularna danarak, onlara tavsiyelerde bulunarak ve Genel Kurul ile Birlemi Milletler yelerine

TBMM nsan Haklarn nceleme Komisyonu

20

tavsiyelerde bulunarak, bu ihtisas kurulularnn almalarn arasnda egdm salayabilir. Madde 64 1. Ekonomik ve Sosyal Konsey, ihtisas kurulularndan dzenli raporlar almak iin uygun nlemlere bavurabilir. Ekonomik ve Sosyal Konsey, kendi tavsiyeleri ile bu Konseyin yetkisine giren konulara ilikin Genel Kurul tavsiyelerini yerine getirmek zere bavurulan nlemler konusunda raporlar almak iin Birlemi Milletler yeleriyle ve ihtisas kurulularyla anlamalar yapabilir. 2. Konsey, bu raporlar konusunda grlerini Genel Kurula iletebilir. Madde 65- Ekonomik ve Sosyal Konsey, Gvenlik Konseyine bilgi verebilir ve Gvenlik Konseyinin istei zerine ona yardm eder. Madde 66 1. Ekonomik ve Sosyal Konsey, Genel Kurulun tavsiyelerini yrtme konusunda yetkisine giren btn grevleri yerine getirir. 2. Konsey, Genel Kurulun onay ile Birlemi Milletler yelerinin ya da ihtisas kurulularnn kendisinden isteyecei hizmetleri yerine getirebilir. 3. Konsey, ibu Antlamann baka yerlerinde gsterilen ya da Genel Kurulca kendisine verilebilecek olan teki grevleri de yerine getirir. Oylama Madde 67 1. Ekonomik ve Sosyal Konseyin her yesinin bir oyu vardr. 2. Ekonomik ve Sosyal Konseyin kararlar, hazr bulunan ve oy veren yelerin oyokluu ile alnr. Usl Madde 68- Ekonomik ve Sosyal Konsey, ekonomik ve sosyal konularda ve insan haklarnn ilerletilmesi iin komisyonlar kuraca gibi grevlerini yerine getirmesine yarayacak baka komisyonlar da kurar. Madde 69- Ekonomik ve Sosyal Konsey, Birlemi Milletlerin bir yesini zellikle ilgilendiren bir sorunu incelerken, bu yeyi oy hakk olmakszn grmelere katlmaya arr.

21

Birlemi Milletler Antlamas

Madde 70- Ekonomik ve Sosyal Konsey, uzmanlk kurulularnn temsilcilerinin Konsey grmelerine ve Konsey tarafndan kurulan komisyonlarn grmelerine oy hakk olmakszn katlmalar, kendi temsilcilerinin de uzmanlk kurulularnn grmelerine katlmalar iin her trl dzenlemeyi yapabilir. Madde 71- Ekonomik ve Sosyal Konsey, kendi yetkisine giren sorunlarla uraan sivil toplum kurulularna danmak iin uygun dzenlemeler yapabilir. Byle dzenlemeler uluslararas rgtlerle ve, gerektiinde, Birlemi Milletlerin ilgili yesine danldktan sonra ulusal rgtlerle de yaplabilir. Madde 72 1. Ekonomik ve Sosyal Konsey, bakannn seim yntemini de saptayan itzn kendi yapar. 2. Konsey, itz uyarnca ihtiyaca gre toplanr; itzkte Konseyin ye ounluunun istei zerine toplanmasn ngren hkmler de bulunacaktr. XI. BLM: zerk Olmayan lkelere ilikin Bildirge Madde 73- Halklarn henz kendi kendilerini tam olarak ynetmedii blgelerin ynetilmesinden sorumlu olan ya da bu sorumluluu yklenen Birlemi Milletler yeleri, bu blgelerde yaayanlarn karlarnn hereyden nce geldii ilkesini kabul ederler. bu Antlama ile kurulan bar ve gvenlik sistemi iinde bu blgelerde yaayanlarn refahn en yksek dzeye karma ykmlln kutsal bir dev bilirler ve bu amala: a. Szkonusu halklarn kltrne sayg gstererek onlarn siyasal, ekonomik ve sosyal bakmdan ilerlemelerini ve eitim alannda gelimelerini salamay, onlara haka davranmay ve onlar ktlklerden korumay; b. Her lkeye ve halkna zg koullar ve bunlarn eitli aamalarna uygun olarak, bu halklarn kendi kendilerini ynetme yeteneini gelitirmeyi, onlarn siyasal zlemlerini gznnde tutmay ve kendi zgr siyasal kurumlarnn giderek gelitirilmesinde onlara yardmc olmay; c. Uluslararas bar ve gvenlii pekitirmeyi;

TBMM nsan Haklarn nceleme Komisyonu

22

d. Bu maddede belirtilen sosyal, ekonomik ve bilimsel amalara uygulamada ulamak zere yapc gelime nlemlerini kolaylatrmay, bilimsel aratrmalar zendirmeyi, birbiriyle ve koullar elverdiinde uluslararas ihtisas kurulularyla ibirlii yapmay ve e. XII. ve XIII. Blmlerin uygulama alan dnda, sorumluluklar altnda bulunan lkelerin ekonomik, sosyal ve eitim koullarna ilikin istatistiksel ve teknik nitelikte baka bilgileri, gvenlik gerekleri ve anayasalara ilikin grler sakl kalmak zere, bilgi iin dzenli olarak Genel Sekretere iletmeyi kabul ederler. Madde 74- Birlemi Milletler yeleri anavatan topraklarndaki politikalar kadar, bu Blmn konusunu oluturan blgelerdeki politikalarn da, dnyann geri kalan kesiminin karlar ve refah gznnde tutulmak kouluyla, sosyal, ekonomik ve ticari alanlarda iyi komuluk genel ilkesine dayanmas gerektii konusunda da anlamaya varmlardr. XII. Blm: Uluslararas Vesayet Rejimi Madde 75- Birlemi Milletler rgt, daha sonra yaplacak zel anlamalar gereince vesayet rejimine sokulabilecek blgelerin ynetim ve gzetimi iin, kendi yetkisi altnda bir uluslararas vesayet rejimi kuracaktr. Bu blgeler bundan byle vesayet altnda blge adyla anlmaktadrlar. Madde 76- bu Antlamann 1. maddesinde belirtilen Birlemi Milletlerin Amalarna uygun olarak vesayet rejiminin temel hedefleri unlardr : a. Uluslararas bar ve gvenlii pekitirmek; b. Vesayet altndaki blgelerde yaayan insanlarn siyasal, ekonomik ve sosyal bakmdan ilerlemelerini ve eitim alannda gelimelerini kolaylatrmak, her blge ve halkna zg koullar ilgili halklarn zgrce dile getirdii zlemleri ve her vesayet anlamasnda ngrlebilecek hkmleri de gznnde tutarak, bu blgeler halklarnn kendi kendilerini ynetmelerini ya da bamszla doru giderek gelimelerini kolaylatrmak; c. Irk, cinsiyet, dil ya da din ayrm gzetmeksizin herkesin insan haklarna ve temel zgrlklerine sayg gsterilmesini tevik etmek ve dnya halklarnn karlkl bamlln gelitirmek ve d. Sosyal, ekonomik ve ticari alanlarda btn Birlemi Milletler

23

Birlemi Milletler Antlamas

yeleri ile onlarn uyruklarna eit davranlmasn salamak ve yukarda belirtilen amalarn gerekletirilmesini engellememek ve 80. madde hkmleri sakl kalmak kouluyla, adalet datmnda da bu sonunculara eit davranlmasn salamak. Madde 77 1. Vesayet rejimi, aadaki kategorilere giren ve vesayet anlamalar gereince bu rejime sokulabilecek blgelere uygulanacaktr: a. u anda manda altnda bulunan blgeler; b. kinci Dnya Sava sonucunda dman devletlerden ayrlabilecek blgeler; c. Ynetimlerinden sorumlu devletlerce gnll olarak bu rejime sokulan blgeler. 2. Yukarda belirtilen kategorilere giren blgelerden hangilerinin, hangi koullarda vesayet rejimine sokulaca, daha sonra yaplacak bir anlama ile belirlenecektir. Madde 78- Birlemi Milletler yeleri arasndaki ilikiler egemen eitlik ilkesine dayal olacana gre, Birlemi Milletlere ye olan lkelere vesayet rejimi uygulanmayacaktr. Madde 79- Vesayet rejimine sokulacak her lke bakmndan vesayet koullar ve bu dzene getirilebilecek tm deiiklik ve dzeltmeler, Birlemi Milletlerin bir yesinin mandas altnda bulunan blgeler szkonusu olduunda mandater devleti de iine almak zere, dorudan doruya ilgili devletler arasnda yaplacak bir anlamann konusunu oluturacak ve 83. ve 85. maddeler uyarnca onaylanacaktr. Madde 80 1. 77., 79. ve 81. maddeler uyarnca yaplan ve blgelerden herbirini vesayet rejimine sokan zel vesayet anlamalarnda saptanabilecek noktalar dnda ve bu anlamalar yaplncaya dek, bu Blmn hibir hkm herhangi bir devletin ya da herhangi bir halkn herhangi bir hakkn ya da Birlemi Milletler yelerinin taraf bulunabilecei yrrlkteki uluslararas belgelerin hkmlerini, ister dolayl ister dolaysz olarak herhangi bir biimde deitirecek tarzda yorumlanamaz. 2. Bu maddenin 1. paragraf, manda altnda olan ve dier blgelerin 77. maddede ngrd zere vesayet sistemine alnmas iin yaplacak

TBMM nsan Haklarn nceleme Komisyonu

24

mzakerelerin ve varlacak anlamalarn geciktirilmesi ya da ertelenmesi iin gereke oluturacak biimde yorumlanamaz. Madde 81- Vesayet anlamas, her durumda, vesayet altndaki blgenin hangi koullar altnda ynetilecei konusunu kapsar ve ynetimi zerine alacak makam gsterir. Bundan byle ynetimden sorumlu makam. adyla anlacak olan bu makam, bir ya da birka devletten oluabilecei gibi, rgtn kendisi de olabilir. Madde 82- Bir vesayet anlamas, 43. madde uyarnca yaplan herhangi bir zel anlamay ya da anlamalar zedelemeksizin, vesayet anlamasnn uyguland vesayet altndaki blgenin tmn ya da bir kesimini iine alan bir stratejik blgeyi ya da stratejik blgeleri gsterebilir. Madde 83 1. Vesayet anlamas koullarnn onaylamas, bunlarn deitirilmesi ve dzeltilmesi de iinde olmak zere, Birlemi Milletlerin stratejik blgelere ilikin tm grevleri, Gvenlik Konseyince yerine getirilir. 2. 76. maddede belirtilen temel hedefler stratejik blgelerden herbirinin halk iin de geerlidir. 3. Gvenlik Konseyi, vesayet anlamalarna uygun olarak ve gvenlik gerekleri sakl kalmak kouluyla, Birlemi Milletlerin vesayet rejimi uyarnca yklenmi olduu siyasal, ekonomik, sosyal ve eitsel grevlerin stratejik blgelerde yerinde getirilmesinde Vesayet Meclisinin yardmndan yararlanacaktr. Madde 84- Vesayet altndaki blgenin uluslararas bar ve gveliin korunmas konusunda kendi payna deni yerine getirmesini salamak, ynetimden sorumlu makamn grevidir. Bu amala, ynetimden sorumlu makam, Gvenlik Konseyine kar bu konuda stlendii ykmllkleri yerine getirmek ve ayn zamanda yerel savunmay salayp vesayet altndaki blgelerde dirlik ve dzeni korumak iin vesayet altndaki blgelerden gnll birlikler, kolaylklar ve yardm salayabilir. Madde 85 1. Vesayet anlamalar koullarnn kabul edilmesini, bunlarn deitirilmesini ya da dzeltilmesini de iermek zere, stratejik blge

25

Birlemi Milletler Antlamas

olarak gsterilmemi tm blgelere ilikin vesayet anlamalar konusunda Birlemi Milletlere den grevler Genel Kurulca yerine getirilir. 2. Genel Kurulun yetkisi altnda hareket eden Vesayet Meclisi bu grevlerin yaplmasnda Genel Kurula yardm eder. XIII. BLM: Vesayet Meclisi Bileimi Madde 86 1. Vesayet Meclisi Birlemi Milltlerin aadaki yelerinden oluur. a. Vesayet altndaki blgenin ynetiminden sorumlu yeler; b. 23. Maddede adlar belirtilmi olup da vasilik altnda blge ynetmeyen yeler; c. Vesayet Meclisinin toplam ye saysnn, vesayet altnda lke yneten yelerle ynetmeyenler arasnda eit biimde bllmesini salamaya yetecek sayda, Genel Kurulca yllk bir sre iin seilecek baka yeler. 2. Vesayet Meclisinin her yesi, kendisini kurulda temsil etmek zere zel ehliyette bir kiiyi gsterir. Grev ve Yetkileri Madde 87- Genel Kurul ve onun yetkisi altnda Vesayet Meclisi, grevlerini yerine getirirlerken: a. Ynetimden sorumlu makamn sunduu raporlar inceleyebilirler; b. Dilekeleri kabul edebilirler ve onlar szkonusu makama danarak inceleyebilirler; c. Szkonusu makamca ynetilen lkelerde, bu makamla anlaarak saptanan tarihlerde belirli aralklarla denetleme gezileri dzenleyebilirler ve d. Vesayet anlamalar koullar uyarnca bu nlemleri ve dier tm nlemleri alabilirler. Madde 88- Vesayet Meclisi, Vesayet altndaki lkelerden her birinde yaayan insanlarn siyasal, ekonomik ve sosyal alanlarla eitim alanndaki ilerlemeleri konusunda bir soru kad hazrlar; Genel Kurulun yetkisi

TBMM nsan Haklarn nceleme Komisyonu

26

iinde vesayet altnda bulundurulan blgelerin her birinin ynetiminden sorumlu makam da szkonusu soru kadna dayanan bir yllk raporu Genel Kurula sunar. Oylama Madde 89 1. Vesayet Meclisinin her yesinin bir oyu vardr. 2. Vesayet Meclisinin kararlar, hazr bulunan ve oy veren yelerin oy ounluu ile alnr. Usl Madde 90 1. Vesayet Meclisi, bakannn seim yntemini de saptayan itzn kendi yapar. 2. Meclis, itz uyarnca ihtiyaca gre toplanr; itzkte Meclisin ye ounluunun istei zerine toplanmasn ngren hkmler de bulunacaktr. Madde 91- Vesayet Meclisi gerektiinde, Ekonomik ve Sosyal Konseyin ve ihtisas kurulularnn ayr ayr yetki alanlarna giren konularda onlarn yardmndan yararlanr. XIV. BLM: Uluslararas Adalet Divan Madde 92- Uluslararas Adalet Divan, Birlemi Milletlerin balca adli organdr. Divan, Uluslararas Srekli Adalet Divannn Statsne dayanan ve ibu Antlamann ayrlmaz bir parasn oluturan eski Statye uygun olarak alr. Madde 93 1. Birlemi Milletlerin tm yeleri, bu yeliin bir sonucu olarak, Uluslararas Adalet Divan Statsne taraftrlar. 2. Birlemi Milletler yesi olmayan devletlerin Uluslararas Adalet Divan Statsne taraf olabilme koullar, her seferinde Gvenlik Konseyinin tavsiyesi zerine Genel Kurulca belirlenir. Madde 94 1. Birlemi Milletlerin her yesi, taraf olduu tm uyumazlklarda, Uluslararas Adalet Divannn kararna uymay ykmlenir. 2. Bir uyumazln taraflarndan biri, Divann verdii bir hkme gre kendisine den ykmllkleri yerine getirmezse, br taraf Gvenlik

27

Birlemi Milletler Antlamas

Konseyine bavurabilir Konsey de gerekli grrse, hkmn yerine getirilmesi iin tavsiyelerde bulunabilir ya da alnacak nlemleri kararlatrabilir. Madde 95- bu Antlamann hibir hkm, Birlemi Milletler yelerinin, uyumazlklarnn zmn zaten var olan ya da ileride yaplabilecek olan anlamalar gereince baka mahkemelere brakmalarn engellemez. Madde 96 1. Genel Kurul ya da Gvenlik Konseyi herhangi bir hukuksal sorun konusunda Uluslararas Adalet Divanndan gr isteyebilir. 2. Genel Kurulca bu konuda herhangi bir anda yetkili klnabilecek olan tm teki Birlemi Milletler organlar ve ihtisas kurulular da kendi alma alanlar iinde karlarna kacak hukuksal sorunlar konusunda Divandan gr isteyebilirler. XV. BLM: Sekretarya Madde 97- Sekretarya, bir Genel Sekreter ile rgtn gerek duyabilecei memurlardan oluur. Genel Sekreter, Gvenlik Konseyinin tavsiyesi zerine Genel Kurulca atanr. Genel Sekreter rgtn en yksek memurudur. Madde 98- Genel Sekreter, Genel Kurulun, Gvenlik Konseyinin, Ekonomik ve Sosyal Konseyin ve Vesayet Meclisinin btn toplantlarnda bu sfatla hareket eder; bu organlar tarafndan kendisine verilen btn teki grevleri de yerine getirir. rgtn almas konusunda Genel Kurula yllk raporlar sunar. Madde 99- Genel Sekreter, uluslararas bar ve gvenliin korunmasn tehlikeye drebileceini dnd herhangi bir konuyu Gvenlik Konseyinin dikkatine sunar. Madde 100 1. Genel Sekreter ve memurlar, grevlerini yerine getirirlerken, herhangi bir hkmetten ya da rgtn dndaki herhangi bir makamdan ne talimat isterler ne de talimat alrlar. Genel Sekreter ve memurlar, uluslararas memurluk durumlar ile badamayacak herhangi bir davranta bulunmaktan kanrlar ve yalnzca rgte kar sorumludurlar. 2. Birlemi Milletlerin her yesi, Genel Sekreterler ile sekretarya

TBMM nsan Haklarn nceleme Komisyonu

28

memurlarnn salt uluslararas nitelikteki sorumluluklarna sayg gstermek ve grevlerinin yerine getirilmesinde onlara etki etmeye almamakla ykmldr. Madde 101 1. Sekretarya memurlar, Genel Kurulca saptanacak kurallar uyarnca Genel Sekreter tarafndan atanrlar. 2. Ekonomik ve Sosyal Konsey, Vesayet Meclisi ve gerekiyorsa, Birlemi Milletlerin teki organlarna srekli nitelikte zel memurlar verilir. Bu memurlar Sekretaryann bir parasn olutururlar. 3. Memurlarn ie alnmasnda ve alma koullarnn saptanmasnda ncelikle gznnde tutulacak nokta en yksek derecede verimlilik, yetkinlik ve drstlk niteliklerini benliklerinde toplam kiilerin hizmetini salama gerei olmaldr. Memurlarn, olabildiince geni bir corafi dalm esasna dayanlarak ie alnmasnn nemi gereince gznnde tutulacaktr. XVI. BLM: eitli Hkmler Madde 102 1. bu Antlamann yrrle girmesinden sonra, Birlemi Milletlerin herhangi bir yesi tarafndan yaplan her uluslararas szleme ya da anlama, mmkn olan en ksa srede Sekretaryada kte ilenecek ve Sekretarya tarafndan yaymlanacaktr. 2. bu maddenin 1. fkras hkmleri uyarnca kte ilenmemi bir uluslararas szleme ya da anlamann taraflarndan herhangi biri, sz konusu szleme ya da anlamay Birlemi Milletlerin bir organ nnde ileri sremez. Madde 103- Birlemi Milletler yelerinin ibu Antlamadan doan ykmllkleri ile baka herhangi bir uluslararas anlamadan doan ykmllklerinin atmas durumunda, ibu Antlamadan doan ykmllkler stn gelecektir. Madde 104- rgt, yelerinden her birinin topraklarnda grevlerini yerine getirmek ve amalarna ulamak iin gerekli hukuksal ehliyete sahiptir. Madde 105 1. rgt, yelerinin herbirinin topraklarnda amalarna ulamak iin gerekli ayrcalk, baklk ve dokunulmazlklardan yararlanr. 2. Birlemi Milletler yelerinin temsilcileri ile rgtn memurlar da,

29

Birlemi Milletler Antlamas

ayn ekilde, rgtle ilgili grevlerini tam bir bamszlk iinde yerine getirebilmek iin gerekli ayrcalk, baklk ve dokunulmazlklardan yararlanrlar. 3. Genel Kurul, ibu maddenin 1. ve 2. fkralarnn uygulanmasna ilikin ayrntlarn saptanmas amacyla tavsiyelerde bulunabilir ya da Birlemi Milletler yelerine bu amaca ynelik szlemeler yaplmasn nerebilir. XVII. BLM: Gvenlie likin Geici Hkmler Madde 106- Gvenlik Konseyine, kendi kansna gre 42. madde uyarnca zerine den sorumluluklar yklenmesi olanan verecek olan ve 43. maddede sz edilen zel anlamalar yrrle girinceye dein, 30 Ekim 1943de Moskovada imzalanan Drt Ulus Bildirgesinin taraflar ile Fransa, ibu Bildirgenin 5. maddesi uyarnca, uluslararas bar ve gvenliin korunmas iin gerekebilecek her trl eyleme Birlemi Milletler adna birlikte girimek zere birbirlerine ve, eer durum gerektiriyorsa, Birlemi Milletlerin teki yelerine danacaklardr. Madde 107- bu Antlamann hibir hkm, Antlamay imzalayan herhangi bir devletin kinci Dnya Sava srasnda dman durumunda olan bir devlete kar, bu konuda sorumluluk sahibi hkmetlerin szkonusu savan sonucu olarak giritii ya da giriilmesini uygun bulduu bir eylemi ne etkiler, ne engeller. XVIII. BLM: Deiiklikler Madde 108- bu Antlamada yaplacak deiiklikler, Genel Kurul yelerinin te iki ounluu tarafndan kabul edilip, Gvenlik Konseyinin srekli yelerinin tmn kapsamak zere Birlemi Milletler yelerinin te ikisi tarafndan her birinin anayasa kurallar gereince onayland zaman, tm Birlemi Milletler yeleri iin yrrle girer. Madde 109 1. bu Antlamann gzden geirilmesi amacyla, Genel Kurulun te iki ounluunun ve Gvenlik Konseyinin herhangi dokuz yesinin oylaryla saptanacak yer ve tarihte Birlemi Milletler yelerinin bir Genel Konferans dzenlenebilecektir. Konferansta Birlemi Milletlerin her yesinin bir oyu olacaktr.

TBMM nsan Haklarn nceleme Komisyonu

30

2. Konferansta te iki ounluk tarafndan ibu Antlamada yaplmas tavsiye edilen her deiiklik, Gvenlik Konseyinin srekli yelerinin tmn kapsamak zere Birlemi Milletler yelerinin te ikisi tarafndan her birinin anayasa kurallar gereince onaylandnda geerlilik kazanacaktr. 3. Genel Kurulun, ibu Antlamann yrrle girmesini izleyen onuncu yllk toplantsndan nce bu konferans henz yaplmamsa, szkonusu toplantnn gndemine bu konferansn toplanmas konusunda bir neri konacak ve Genel Kurul ounluunun ve Gvenlik Konseyinin herhangi yedi yesinin oyuyla kararlatrlrsa konferans yaplacaktr. XIX. BLM: Onay ve mza Madde 110 1. bu Antlama, imza eden devletlerce her birinin anayasa kurallar gereince onaylanacaktr. 2. Onay belgeleri Amerika Birleik Devletleri hkmetine tevdi edilecek ve her tevdi de bu hkmet tarafndan tm imzac devletlere ve atandnda, rgtn Genel Sekreterine bildirilecektir. 3. bu Antlama, in Cumhuriyeti, Fransa, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birlii, Byk Britanya ve Kuzey rlanda Krall, Amerika Birleik Devletleri ve imzac devletlerin ounluu tarafndan onay belgelerinin tevdiinden sonra yrrle girecektir. Bunun zerine Amerika Birleik Devletleri hkmetince onay belgelerinin tevdi edildiine ilikin bir tutanak dzenlenerek, bunun birer rnei imzac devletlerin tmne verilecektir. 4. bu Antlamay imzalam olup, yrrle girmesinden sonra onaylayacak olan devletler, her birinin onay belgesinin tevdi edildii tarihte Birlemi Milletlerin asl yesi olacaklardr. Madde 111- ince, Franszca, Rusa, ngilizce ve spanyolca metinleri ayn derecede geerli olan ibu Antlama, Amerika Birleik Devletleri hkmeti arivine tevdi edilecektir. Aslna uygunluu gereince onaylanm rnekleri bu hkmet tarafndan btn teki imzac devletlerin hkmetlerine verilecektir. YUKARIDAK HKMLER BENMSEYEREK Birlemi Milletlere ye Hkmetlerinin temsilcileri ibu Antlamay imzalamlardr. San Franciscoda, 26 Haziran 1945te yaplmtr.